QUẢN LÝ NỢ VÀ DỰ BÁO KHỦNG HOẢNG NỢ TẠI VIỆT NAM.PDF

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. HCM


H TH THU HNG



QUN LÝ N VÀ D BÁO KHNG HONG N
TI VIT NAM




LUNăVNăTHCăSăKINHăT






Thành ph H Chí Minh – Nm 2011
B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. HCM


H TH THU HNG



QUN LÝ N VÀ D BÁO KHNG HONG N

TI VIT NAM

Chuyên ngành : Kinh t Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60.31.12

LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGI HNG DN KHOA HC
PGS. TS. NGUYN TH LIÊN HOA



Thành ph H Chí Minh – Nm 2011



LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu đc lp ca tôi.
Các s liu, kt qu nghiên cu đc nêu trong lun vn là trung thc,
đc trích dn và có tính k tha, phát trin t các tài liu, tp chí, các công trình
nghiên cu đư đc công b, các website,
Các gii pháp nêu trong lun vn đc rút ra t nhng c s lý lun và
quá trình nghiên cu thc tin.

TÁC GI


H TH THU HNG

LI CMăN
Trc tiên, tôi xin chân thành cm n PGS. TS. Nguyn Th Liên Hoa đư
nhit tình hng dn và giúp đ tôi trong sut quá trình thc hin lun vn tt
nghip này.
Tôi cng xin gi li cm n chân thành đn QuỦ Thy Cô Trng i hc
Kinh t TP.HCM, nhng ngi đư tn tâm ging dy, truyn đt nhng kin thc
quý báu cho tôi trong sut thi gian tôi hc tp ti trng.
TÁC GI


H TH THU HNG

MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAMăOAN
MC LC
DANH MC CÁC CH VIT TT
DANH MC CÁC BNG
DANH MC CÁC HÌNH
PHN M U
CHNGă1:ăCăS LÝ LUN V N VÀ KHNG HONG N 1
1.1 Tng quan v n 1
1.1.1 Mt s khái nim 1
1.1.2 Các ch tiêu đánh giá n 3
1.1.3 Các nhân t nh hng đn n 6
1.2 Khng hong n 8
1.2.1 Khái nim 8
1.2.2 Mô hình lý thuyt cnh báo khng hong n 8
1.2.2.1 C s lý lun v kh nng chu đng thâm ht trong cán cân tài
khon vãng lai 8
1.2.2.2 Mô hình đng v n ca Jaime de Pines 11
1.2.3 Các kt qu nghiên cu thc nghim trên th gii v n và khng hong
n 12
1.3 Bài hc kinh nghim cho Vit Nam t cuc khng hong n công Châu Âu . 16
Kt lun chng 1 19

CHNGă2: THC TRNG N CÔNG  VIT NAM 20
2.1 Tng quan tình hình kinh t - xã hi Vit Nam hin nay 20
2.2 Thc trng n công  Vit Nam 26
2.2.1 Các nhân t nh hng đn qui mô n công 26
2.2.2 N công ca Vit Nam giai đon 2001 – 2010 27
2.2.3 Tình hình s dng n công 30
2.2.4 Kh nng tr n ca Vit Nam 35
2.3 ánh giá hiu qu qun lý n công ca Vit Nam 38
2.4 D báo kh nng xy ra khng hong n  Vit Nam 42
Kt lun chng 2 47
CHNGă3: MT S  XUT NHM NÂNG CAO HIU QU QUN LÝ
N CÔNG VÀ PHÒNG NGA KH NNGăRIăVÀOăKHNG HONG N
CHO VIT NAM 48
3.1 Phát trin và tn dng tim lc trong nc 48
3.2 Kim soát cht ch chi tiêu công 49
3.3 Gia tng ngun thu trong nc trên c s hp lý, tránh tht thu 50
3.4 Cân đi cán cân tài khon vãng lai 52
3.5 S dng ngun vn nc ngoài an toàn và hiu qu 53
3.6 Tng cng qun lý và giám sát h thng ngân hàng 54
3.7 Nâng cao hiu qu hot đng các doanh nghip nhà nc
, hn ch thc hin bo
lãnh hay vay h cho các doanh nghip nhà nc 55
3.8 Công khai, minh bch thông tin v n công 56
3.9  xut mô hình bo lãnh tín dng cho các doanh nghip va và nh 58
Kt lun chng 3 63

KT LUN 64
TÀI LIU THAM KHO 66
PH LC 73
























DANH MC CÁC CH VIT TT
ADB Ngân hàng phát trin Châu Á (Asean Development Bank)

DM Th trng phát trin (Developed Market)
DNNN Doanh nghip nhà nc
DNTN Doanh nghip t nhân
EM Th trng mi ni (Emerging Market)
EU Liên minh Châu Âu (European Union)
FDI u t trc tip nc ngoài (Foreign Direct Investment)
GDP Tng sn phm quc ni (Gross Domestic Product)
HIPCs Các nc nghèo gánh nng n cao
H Hp đng
ICOR H s đu t tng trng (Incremental Capital Output Ratio)
IMF Qu tin t quc t (International Monetary Fund)
NAO C quan Kim toán Quc gia Trung Quc
NHTM Ngân hàng Thng mi
NSNN Ngân sách Nhà nc
ODA H tr phát trin chính thc (Official Development Assistance)
OECD T chc hp tác và phát trin kinh t
SME Doanh nghip va và nh (Small and Medium-sized Enterprises)
TKVL Tài khon vãng lai
VDB Ngân hàng Phát trin Vit Nam (Vietnam Development Bank)
WB Ngân hàng Th gii (World Bank)




DANH MC CÁC BNG VÀăSă

Bng 2.1: Tng trng GDP và ICOR ca Vit Nam giai đon 1996 – 2010 32
Bng 2.2: Tng trng GDP và ICOR ca mt s quc gia ông Á 33
Bng 2.3: Mt s ch tiêu đánh giá mc đ n và kh nng tr n ca Vit Nam 36
Bng 2.4: Cán cân tài khon vãng lai Vit Nam 2005 – 2010 37

Bng 2.5: Ngng n nc ngoài theo tiêu chun HIPCs 39
Bng 2.6: Ngng n trong nc theo tiêu chun HIPCs 40
Bng 2.7: Mc ngng ph thuc vào chính sách và th ch 41
Bng 2.8: Ch s n trên xut khu ca Vit Nam giai đon 2011 – 2020 44
Bng 2.9: Ch s n trên xut khu ca Vit Nam giai đon 2011 – 2025 45
S đ 3.1: Mô hình bo lãnh tín dng hin nay 60
S đ 3.2:  xut mô hình bo lãnh tín dng 61













DANH MC CÁC HÌNH

Hình 2.1: Tng trng GDP ca Vit Nam so vi 4 nc ASEAN 20
Hình 2.2: Tng trng GDP và c cu kinh t 1990 – 2011 21
Hình 2.3: Kim ngch xut nhp khu giai đon 2000 – 2011 22
Hình 2.4: Mc đ và c cu đu t 23
Hình 2.5: Thâm ht ngân sách nhà nc ca Vit Nam 2001 – 2011 24
Hình 2.6: GDP và t l lm phát ca Vit Nam (2000 – 2011) 24
Hình 2.7: Tình hình n công Vit Nam giai đon 2001 – 2010 28
Hình 2.8: C cu n công Vit Nam nm 2002 – 2010 29

Hình 2.9: N nc ngoài đc chính ph bo lãnh 2002 – 2010 30
Hình 2.10: Tình hình cam kt, ký kt và gii ngân ODA t nm 1993- 2010 31
Hình 2.11: T l gia tng vn trên sn lng theo khu vc 33
Hình 2.12: Ch s tham nhng ca Vit Nam và mt s nc trong khu vc 35














PHN M U
1. Tính cp thit caăđ tài
Mi s phát trin bn vng đu phi đc đt trên nn tng ca s n đnh
đây là nguyên lỦ c bn ca mi hot đng trong lch s loài ngi và cng là
nguyên lỦ c bn ca mi s phát trin nói chung. Không phi ngu nhiên mà các
quc gia đt ra nhng quy đnh và nhng chính sách đ điu tit nn kinh t. Mc
đích chính ca các chính sách này chính là n đnh kinh t v mô, to điu kin cho
tng trng và phát trin kinh t bn vng.
Thi gian qua, th gii đư phi đng đu vi nhiu bin đng ln trong
lch s phát trin kinh t xã hi. Nhiu cuc khng hong vi quy mô quc t liên
tc din ra gây nh hng xu ti nn kinh t th gii. Tht vy, nhng tác đng
ca cuc khng hong tài chính còn cha qua đi thì th gii li phi đng đu vi

nguy c ca mt cuc khng hong mi. Ln này tâm đim là Châu Âu vi khng
hong n công ca mt s nc nh Hy Lp, Ireland, B ào Nha,… đang đe da
s tn ti ca đng Euro và nguy c sp đ ca nhiu nn kinh t.
Là mt quc gia đang phát trin, nn kinh t còn non tr và yu t so vi
các cng quc khác, Vit Nam rt quan tâm đn din bin ca cuc khng hong
đang din ra ti Châu Âu. Vì rng sau khng hong tài chính 2008, dù nn kinh t
Vit Nam đư có nhiu khi sc song vn cha sn sàng đ đi phó vi mt cuc
khng hong mi. Hn th na, chúng ta cng là mt nc có t l n công khá
cao, vì th rt nhiu câu hi đc đt ra cho chúng ta: Nguyên nhân nào dn ti
khng hong n công? Mc đ nh hng ca khng hong n công nh th nào?
Liu Vit Nam có kh nng lâm vào mt cuc khng hong n trong tng lai gn
hay không? Làm th nào đ Vit Nam tránh đc mt cuc khng hong n trong
tng lai? ó cng là lý do tác gi chn và nghiên cu đ tài “Qun lý n và d
báo khng hong n ti Vit Nam”




2. Mc tiêu nghiên cu
- Nghiên cu nguyên nhân khng hong n và rút ra bài hc kinh nghim t
cuc khng hong n công ca các quc gia Châu Âu
- Phân tích, đánh giá thc trng n công ca Vit Nam trong thi gian qua và
lng hóa kh nng xy ra khng hong n  Vit Nam
- Trên c s phân tích, đa ra mt s đ xut nhm nâng cao hiu qu qun
lý n công và phòng nga kh nng ri vào khng hong n cho Vit Nam
3.ăiătng và phm vi nghiên cu
- i tng nghiên cu:  tài tp trung vào vic phân tích thc trng n và
qun lý n  Vit Nam nhng ch yu đi vào phân tích n ca khu vc công.
- Phm vi nghiên cu: Nghiên cu thc trng n công, qun lý n công 
Vit Nam trong giai đon 2001 – 2010 và d báo kh nng xy ra khng n  Vit

Nam trong giai đon 2011 - 2020.
4.ăPhngăphápănghiênăcu
- Thu thp thông tin: Da trên ngun s liu công khai hàng nm ca các báo cáo
ca các đnh ch tài chính, các s liu thng kê ca các Ngân hàng Trung ng,
Cc Thng kê ca các nc trên th gii và thông tin công b ca c quan hu quan
Vit Nam. Ngoài ra, thông tin còn đc tng hp t nhng nghiên cu ca các nhà
nghiên cu trên Th gii và Vit Nam.
- Phng pháp x lý thông tin:
+ Tng hp nghiên cu ca các nhà kinh t trên Th gii
+ H thng, phân tích, đi chiu, thng kê, tng hp các d liu thu thp
đc đ đa ra nhng đánh giá đnh tính v nguyên nhân khng hong n Châu Âu
và thc trng n công ca Vit Nam trong thi gian qua. ng thi, s dng



phng pháp phân tích đnh lng đ phân tích tính n đnh n và d báo nguy c
khng khong n ca Vit Nam.
5. Cu trúc ca lunăvn
Ni dung nghiên cu ch yu ca đ tài: ngoài phn m đu và kt lun,
ni dung chính ca đ tài gm 3 chng:
Chng 1: C s lý lun v n và khng hong n
Chng 2: Thc trng n công  Vit Nam
Chng 3: Mt s đ xut nhm nâng cao hiu qu qun lý n công và phòng nga
kh nng ri vào khng hong n cho Vit Nam

1

CHNG 1: C S LÝ LUN V N VÀ KHNG HONG N
1.1 Tng quan v n
1.1.1 Mt s khái nim
1.1.1.1 N công
N công theo đnh ngha ca Ngân hàng th gii (WB) là ngha v n ca
khu vc công, bao gm các ngha v n ca: Chính ph Trung ng và các b; các
cp chính quyn đa phng; ngân hàng Trung ng; các th ch đc lp nhng
ngun vn hot đng ca nó do ngân sách Nhà nc quyt đnh (trên 50% vn
thuc s hu Nhà nc) và trong trng hp v n thì Nhà nc phi tr n thay.
Theo Lut Qun lý N công ca Vit Nam có hiu lc t 01/01/2010, n
công bao gm các khon: N Chính ph; N đc Chính ph bo lãnh và N chính
quyn đa phng.
Theo đó, n Chính ph là khon n mà Chính ph vay trong nc và vay
nc ngoài (không bao gm khon n do Ngân hàng Nhà nc Vit Nam phát hành
nhm thc hin chính sách tin t trong tng thi k). N đc Chính ph bo lãnh
là khon n ca doanh nghip, t chc tài chính, tín dng vay trong nc, nc
ngoài đc Chính ph bo lãnh. N chính quyn đa phng là khon n do y ban
nhân dân tnh, thành ph trc thuc trung ng kỦ kt, phát hành hoc u quyn
phát hành.
Chính ph có th thc hin vic vay n thông qua phát hành trái phiu Chính

ph đ vay t các t chc, cá nhân trong và ngoài nc. Ngoài ra, Chính ph cng
có th vay tin trc tip t các ngân hàng thng mi, các th ch tài chính quc t,
nh IMF, WB,… Hình thc này thng đc chính ph ca các nc có đ tin cy
tín dng thp áp dng vì khi đó kh nng vay n bng hình thc phát hành trái
phiu chính ph ca h không cao.



2

1.1.1.2 N nc ngoài
nh ngha n nc ngoài theo Quy ch qun lý vay và tr n nc ngoài
tng đng vi đnh ngha chun quc t v n nc ngoài, hiu theo ngha rng,
đc đa ra trong cun “Thng kê n nc ngoài: Hng dn tp hp và s dng”
do nhóm công tác liên ngành ca Qu Tin t Quc t (IMF) son tho nm 2003.
nh ngha này phát biu nh sau: “Tng n nc ngoài, ti bt k thi đim nào,
là s d n ca các công n thng xuyên thc t, không phi công n bt thng,
đòi hi bên n phi thanh toán gc và/hoc lãi ti mt (s) thi đim trong tng
lai, do đi tng c trú ti mt nn kinh t n đi tng không c trú”. [17]
Theo khon 8 điu 2 quy ch vay và tr n nc ngoài (Ban hành kèm theo
Ngh đnh s 134/2005/N-CP ngày 1 tháng 11 nm 2005 ca Chính ph):“N
nc ngoài ca quc gia là s d ca mi ngha v hin hành (không bao gm
ngha v n d phòng) v tr n gc và lãi ti mt thi đim ca các khon vay
nc ngoài ti Vit Nam. N nc ngoài ca quc gia bao gm n nc ngoài
ca khu vc công và n nc ngoài ca khu vc t nhân”. Nh vy, theo cách
hiu này n nc ngoài là tt c các khon vay mn ca tt c các pháp nhân Vit
Nam đi vi nc ngoài và không bao gm n ca các th nhân (n ca cá nhân và
h gia đình).
1.1.1.3ăNătănhơn
N ca khu vc t nhân (hay còn gi là n t nhân) là các khon n mà ch

th đi vay là khu vc t nhân. Loi n này bao gm n nc ngoài ca khu vc t
nhân không đc khu vc công ca cùng nn kinh t đó bo lưnh theo hp đng
[17]. V bn cht đây là các khon n do khu vc t nhân t vay, t tr.
Trong thc t, có nhng khon n nc ngoài ca khu vc t nhân đc mt
th ch thuc khu vc công c trú trong cùng nn kinh t bo lưnh mt phn theo
hp đng (ví d nh bo lưnh phn n gc, hoc bo lưnh mt phn ca n gc).
i vi nhng khon n nh vy thì giá tr hin ti ca các khon thanh toán đc
bo lưnh đc xp vào loi n nc ngoài ca khu vc t nhân đc công quyn

3

bo lãnh, trong khi nhng khon thanh toán không đc bo lưnh đc xp vào loi
n nc ngoài ca khu vc t nhân không đc bo lãnh. Chng hn, mt khon
n nc ngoài ca doanh nghip t nhân ch đc Ngân hàng Nhà nc bo lưnh
các khon tr gc, thì giá tr hin ti ca các khon tr gc s đc cng vào n
nc ngoài ca khu vc t nhân đc công quyn bo lãnh, trong khi các khon tr
lưi thuc loi n nc ngoài ca khu vc t nhân không đc bo lãnh. [17]
1.1.2 Các ch tiêuăđánhăgiáăn
1.1.2.1 Các ch tiêuăđánhăgiáămcăđ n
Vic đánh giá tình trng n công và n nc ngoài ca mt quc gia là ht
sc quan trng đ đ ra nhng chính sách, chin lc vay n cho đu t hp lý.
Quy mô n và tr n, tr lãi so vi ngun thu trc tip và gián tip đ tr n thng
đc dùng đ đánh giá mc đ n. Mc đ n cng ngm cho bit kh nng tr n
ca các quc gia trong trung và dài hn. Mt s ch tiêu thng dùng nh:
Tng n công/GDP và N nc ngoài/GDP: Ch tiêu này phn ánh mc đ
n công và n nc ngoài so vi quy mô sn xut ca nn kinh t quc dân. Qua
đó, có th đánh giá mc đ chèn ln đu t đi vi khu vc t ca n công và kh
nng hp th vn vay nc ngoài ca nn kinh t. V lâu dài, ch s này cng
phn ánh đc kh nng tr n ca khu vc công và nn kinh t, phn ánh ri ro
v thanh toán dài hn

.
N công/Thu ngân sách và N nc ngoài/Kim ngch xut khu: ây là ch
tiêu phn ánh mc đ vay n so vi ngun thu trc tip t nn kinh t đ hoàn tr
n - ngun thu ngân sách và kim ngch xut khu.
Ngha v hoàn tr n công hàng nm so vi GDP và thu ngân sách: Ch tiêu
này giúp theo dõi đc ngha v tr n gc và lãi hàng nm ca Chính ph và chính
quyn đa phng so vi qui mô ca nn kinh t và thu ngân sách, phn ánh mc đ
ri ro thanh khon trong ngn hn cng nh ngun lc kh dng ca Chính ph và
chính quyn đa phng. Nu các t l này tng qua các nm ngha là trách nhim
n ca Chính ph đang tr nên ln hn nng lc sn xut ca nn kinh t và kh

4

nng thu ngân sách Nhà nc. iu này cng hàm Ủ rng trong tng lai có th
gánh nng thu s gia tng.
Ngha v tr n nc ngoài ca quc gia so vi kim ngch xut khu: ây là
ch tiêu phn ánh kh nng hoàn tr n nc ngoài t ngun thu xut khu hàng hóa
dch v, qua đó phn ánh tính thanh khon ca n nc ngoài.
D tr ngoi hi so vi n nc ngoài ngn hn : Ch tiêu này phn ánh kh
nng s dng d tr ngoi hi nhà nc đ tr các khon n nc ngoài ngn hn.
Ngha v n d phòng/Thu ngân sách: Ch tiêu này phn ánh ri ro không có
kh nng hoàn tr ca các ch th khác nhng đc Chính ph, c quan đc y
quyn ca Nhà nc hoc chính quyn đa phng bo lãnh thanh toán mt cách
công khai hoc ngm đnh.
1.1.2.2 Các ch tiêuăđánhăgiáăcăcu n
C cu n hàm cha nhng thông tin quan trng v mc đ ri ro ca n.
Thông thng ri ro s cao khi t trng n ngn hn, t l n nc ngoài và t l n
đc chính ph bo lãnh cao. Mt s ch s đánh giá c cu n công nh:
N ngn hn/Tng n: Phn ánh t trng các khon n cn thanh toán
trong thi gian nh hn mt nm trong tng n. Nu thi hn vay ngn hn chim

t l ln trong tng n ngha là các ngha v tr n phi thc hin trong tng lai
gn. Do vy, cn phi so sánh n ngn hn vi qui mô ca qu d tr quc gia.
Thông thng, n ngn hn có đ ri ro cao hn n trung và dài hn, đc bit là đi
vi nhng quc gia mà kh nng tip cn th trng vn trong hot đng vay n có
nhiu hn ch.
N nc ngoài/Tng n: T l này càng cao thì gánh nng n nc ngoài
càng ln và ri ro càng cao. N trong nc thng ít ri ro hn vì Chính ph có th
tng thu thm chí in thêm tin đ thanh toán khi đn hn.
N đc Chính ph bo lãnh/Tng n: i vi các khon n đc Chính
ph bo lãnh, Chính ph ca nc đi vay s chu trách nhim tr vn và lãi cho

5

nc cho vay trong trng hp t chc đi vay không thc hin ngha v tr n theo
cam kt trong hp đng. Do đó, mt khi các t chc đi vay không thc hin ngha
v tr n đy đ hay v n thì ngha v tr n bt thng s đè lên vai Chính ph.

Trong s các ch tiêu đánh giá tình hình n công, ch tiêu n công/GDP
đc quan tâm và s dng nhiu nht. a s các quc gia, các t chc kinh t đu
s dng ch s này đ xác đnh, đánh giá và d báo tình hình n công ca mt quc
gia và cng ly ch s này làm ch tiêu đánh giá mc đ an toàn hay ri ro.
Các nhà phân tích thng cho rng mc ngng n công an toàn đi vi mt
quc gia ch nên  di mc 60% GDP (đây cng là mc ngng đc ký kt trong
hip c Maastricht bi các thành viên Liên minh Châu Âu). T l n nc ngoài
so vi GDP  mc

30% là mc đ an toàn (theo ch tiêu đánh giá mc đ n
nc ngoài ca WB). Theo kinh nghim quc t, nu t l n nc ngoài so vi
GDP


50% thì nn kinh t ri vào tình trng báo đng v n. Khi đó cn phi
kim ch tng mc vay n và b trí c cu n vay hp lỦ theo hng đy mnh tc
đ xut khu đ gi t l tng mc n nc ngoài so vi tng kim ngch xut khu
< 165%, tc đm bo kh nng tr n.
Tuy nhiên, vic xác đnh ngng n công an toàn ch là tng đi, không
nên quá da vào mc ngng n. Nhiu quc gia có t l n/GDP thp hn rt
nhiu nhng đư ri vào tình trng khng hong n: c th nh Argnetina (2001;
45% GDP; n tính bng ngoi hi);
Ukraine (2007; 13% GDP; n doanh nghip
nhà nc); Thailand (1996; 15% GDP; h thng công ty/ngân hàng); Romania
(2007; 20% GDP; thâm ht ngân sách), Venezuela (1981; 15% GDP; n ngn
hn), (Benedict Bingham, 2010) [34]. Do đó, n công ca quc gia thc s an
toàn hay không phi xem xét mt cách toàn din trong mi liên h vi h thng các
ch tiêu kinh t v mô, nht là tc đ và cht lng tng trng kinh t, nng sut
lao đng tng hp, hiu qu s dng vn (qua tiêu chí ICOR), t l thâm ht ngân
sách, kh nng chng đ ri ro, khng hong, bin đng bt ng, Ngoài ra, nhng
tiêu chí nh: c cu n công, t trng các loi n, c cu lãi sut, thi gian tr n,
cng cn đc phân tích k lng khi đánh giá tính n đnh ca n công.

6

1.1.3 Các nhân t nhăhng đn n
1.1.3.1 T giá hiăđoái
Trong c cu danh mc n công, có nhng khon n đc vay bng đng
ngoi t. Vì vy, s bin đng ca t giá hi đoái s nh hng trc tip đn n
công. T giá hi đoái có th có tác đng làm tng hoc gim giá tr các khon n.
Các hp đng vay n đc kỦ kt da trên mt đng tin nht đnh, thng là đng
tin ca nc cho vay. Vic đng tin vay b tng hoc gim giá vào thi đim tr
n, giá tr n tng hoc gim tng ng. Nu đng tin vay có xu hng tng giá
liên tc, gánh nng n cng s có xu hng tng liên tc. Tng t nh vy, nu

đng ni t mt giá so vi đng tin vay thì gánh nng n cng b trm trng thêm.
1.1.3.2 Tình trng ca ngân sách nhƠănc
N công va là kt qu ca tình trng thâm ht ngân sách Nhà nc
(NSNN), va có th là nguyên nhân làm gia tng thâm ht NSNN trong tng lai.
Nu NSNN thâm ht, nhu cu vay n ca Nhà nc s gia tng. Ngc li, nu
NSNN thng d, nhu cu vay n gim và Nhà nc có ngun tài chính di dào đ
có th mua li trái phiu ca mình trc hn làm cho mc n công gim xung.
Theo Anwar Shah (2006), mi quan h gia bi chi NSNN và n công có th
biu th qua phng trình s hc sau [21, tr. 273-275]
:
tttt
d
t
d
t
e
t
e
tt
XDHHBBBBE 

)()()(
111

Trong đó,
e
t
B
là n nc ngoài tính bng ngoi t,
d

t
B
là tng n trong nc
tính bng đng ni t,
t
H
là thu phát hành tin tính bng đng ni t,
t
E
là t giá
hi đoái,
t
D
là thâm ht ngân sách và
t
X
là các khon chi ngoài phm vi NSNN.
1.1.3.3 Lm phát
Lm phát là vn đ khó khn luôn gp phi ti các quc gia đang phát trin.
Mc lm phát ti các nc này thng cao hn lm phát ca các nc ch n là các
quc gia đư phát trin. Theo thuyt ngang giá sc mua, lm phát trong nc cao hn

7

so vi lm phát nc ngoài thì t giá hi đoái s tng lên đ bù li khon chênh lch
đó và điu này li làm tng thêm mc n vay thc t. Do đó, mc lm phát cao s
gia tng gánh nng n cho Chính ph.
1.1.3.4 Lãi sut
S bin đng ca lãi sut trên th trng s nh hng trc tip đn nhng
khon n công có lãi sut th ni và nhng khon vay mi. T l các khon n có lãi

sut th ni trong tng n càng cao thì s nh hng ca lãi sut đn n công càng
ln. Tng t nh th, s bin đng ca lãi sut th trng cng s nh hng ti chi
phí dch v n ca nhng khon vay mi. Mc khác, ngay c nhng khon vay có lãi
sut c đnh thì s bin đng ca lãi sut th trng cng s nh hng đn giá c ca
các công c n này, ngha là, gián tip nh hng ti quy mô n công.
1.1.3.5 Kh nngăqun lý n
Chính sách qun lý n công kém có th làm cho n công gia tng. Tht vy,
n không đc c cu tt v thi hn, lãi sut, đng tin vay n, có th làm gia
tng qui mô n và c ri ro, chi phí n. Vay n nhiu to áp lc buc Nhà nc
phi tng thu trong tng lai đ tr n vay, gây tn tht v tính hiu qu ca vic
đánh thu. Kt qu là, trong dài hn làm cho ngun thu ngân sách b gim sút, nguy
c gia tng thâm ht ngân sách. Thâm ht ngân sách  mc đ cao li làm cho n
công gia tng. Chính sách qun lý n công tt có th ti thiu hóa chi phí dch v
n, kim soát đc ri ro và qui mô n; đng thi, to điu kin thit lp và duy trì
th trng chng khoán Nhà nc hiu qu. iu này mt mt làm gim thiu đc
ri ro và chi phí trong qun lý n công trung và dài hn; mt khác giúp Chính ph
có s ch đng trong tài tr chi tiêu ca mình.
1.1.3.6 Ri ro quc gia
Ri ro quc gia là nhng bin c có th xy ra đi vi quc gia đó nh chính
tr, kinh t, tài chính, tình hình an ninh xã hi, iu này đc lng hóa thông qua

8

h s tín nhim ca các quc gia này. Quc gia nào có h s tín nhim càng cao thì
mc lãi sut đòi hi ca ch n đi vi quc gia đó càng thp và ngc li.
1.2 Khng hong n
1.2.1 Khái nim
Khng hong n có th đc hiu là tình trng mt quc gia mt kh nng
hoàn tr n vay (gc và lưi), phi đ ngh thng tho li v các tho thun vay n,
hoàn tr lưi và vn gc

.
Trong mt nghiên cu gn đây ca IMF [30] cho rng mt quc gia đc
xem là lâm vào khng hong n khi nó b các Công ty xp hng tín nhim xp vào
hng “không th chi tr” hoc nhn đc mt khon cho vay ln, vt quá 100%
hn mc n đnh trc t IMF. nh ngha này bao gm nhng trng hp “gn
khng hong” tc là không có kh nng chi tr nhng nh IMF vn tr đc n.
1.2.2 Mô hình lý thuyt cnh báo khng hong n
1.2.2.1ăCăs lý lun v kh nngăchuăđng thâm ht trong cán cân tài
khon vãng lai
(a) C s lý lun v cán cân thanh toán
Cán cân thanh toán có th đc đnh ngha là mt bn báo cáo thng kê tóm
tt có h thng các giao dch kinh t ca mt nn kinh t vi phn còn li ca th
gii trong khon thi gian xác đnh. Vic ghi nhn các giao dch đc thc hin
thông qua ghi chép bng bút toán kép. iu này có ngha là, mi giao dch phát sinh
đu đc ghi s hai ln - đng thi mt khon có và mt khon n. Cán cân thanh
toán có hai tài khon chính là tài khon vãng lai và tài khon vn.
Thâm ht cán cân thanh toán có ngha là mt hay nhiu tiu tài khon ca
cán cân thanh toán nh là tài khon vãng lai, tài khon vn hay cán cân tng th (tr
nhng thay đi trong ngun d tr ngoi t chính thc) trong tình trng thâm ht.

9

Tài khon vãng lai (TKVL) là thành phn quan trng trong cán cân thanh
toán quc t, là thc đo rng nht ca mu dch quc t v hàng hóa, dch v và
các khon chuyn giao ca mt quc gia. Thành phn ca tài khon vãng lai gm:
cán cân thng mi hàng hóa, cán cân dch v, cán cân thu nhp và cán cân chuyn
giao vãng lai mt chiu.
Cán cân thng mi: ghi chép các giao dch v xut khu và nhp khu các
loi hàng hóa ca mt quc gia trong mt khong thi gian nht đnh cng nh mc
chênh lch gia chúng.

Cán cân dch v: bao gm các khon thu - chi v các hot đng dch v: vn
ti, tài chính, vin thông, y t, giáo dc và các dch v khác.
Cán cân thu nhp: ghi chép nhng khon thu nhp ca ngi lao đng (tin
lng, thng), thu nhp t đu t và tin lãi ca nhng ngi c trú và không c trú.
Cán cân chuyn giao vãng lai: bao gm nhng khon vin tr không hoàn
li, giá tr ca nhng khon quà tng và các chuyn giao khác bng tin và hin vt
cho mc đích tiêu dùng gia ngi c trú và không c trú.
(b) Các cách tip cn đ đánh giá kh nng chu đng thâm ht trong cán
cân tài khon vãng lai.
Có hai cách tip cn khác nhau đ đánh giá kh nng chu đng thâm ht ca
cán cân vãng lai [28]:

Cách tip cn th nht da trên các ch tiêu kinh t v mô, tài chính và đi
ngoi cha đng ri ro ca khng hong t bên ngoài. Nhng ch s thng đc
đ ngh s dng đ phân tích là: Tng trng kinh t, t l đu t, kt qu hot đng
xut khu và mc đ m ca thng mi. ây là nhng ch s phn ánh sát sao kh
nng tr n nc ngoài ca mt nc. Ngoài ra, nhng ch s v tc đ tng trng
tín dng t nhân, s lành mnh ca h thng ngân hàng (nh n khê đng, cht
lng giám sát), s bin đng ca hot đng thng mi, t l tin M2/d tr, t
giá, … cng đc tính đn.

10

Khó khn ca cách tip cn này là vic sp xp và u tiên th t ca các ch
s và gp chúng li thành mt thc đo tng hp v kh nng chu đng thâm ht
TKVL. Hn na, trong điu kin thc t ca Vit Nam, các s liu thng kê kinh t,
đc bit là các s liu v tài chính tin t và h thng ngân hàng có đ tin cy không
cao do cha thng nht đc quan đim trong vn đ minh bch hóa thông tin và
điu này đư gây rt nhiu khó khn cho vic đánh giá và phân tích.
Cách tip cn th hai da trên điu kin v kh nng thanh toán n nc

ngoài. Kh nng chu đng thâm ht TKVL đc đm bo nu xu hng cân bng
thng mi phù hp vi kh nng thanh toán n gia các giai đon. Khi mt nc
mc n (ròng) và có thâm ht cán cân thng mi trin miên thì TKVL phi chuyn
t tình trng thâm ht cao và kéo dài sang thng d hoc mc đ thâm ht chp
nhn đc đ duy trì kh nng tr n. Nu s chuyn đi trong thâm ht TKVL
din ra trôi chy mà không có s thay đi ln nào trong quan đim chính sách hin
hành thì thâm ht TKVL đc cho là có th chu đc. Trái li nu thâm ht TKVL
gim do thay đi chính sách mt cách mnh m, dn đn tình trng khó khn
nghiêm trng ca nn kinh t thì lúc đó thâm ht TKVL đc coi là không th chu
đng đc.
 mt nc có kh nng tr n, ch s n trên GDP hoc trên xut khu
không th tng mưi đc. iu này gi ý rng mt nc vay n cn phi gi t l
n trên GDP không tng đ đm bo kh nng thanh toán. Trong bi cnh đó, kh
nng chu đng TKVL đc đm bo nu n nc ngoài ròng có kh nng duy trì
n đnh đc.
Tuy nhiên, vic xác đnh kh nng duy trì thâm ht TKVL bng cách đánh
giá t l n trên xut khu hoc trên GDP thng có mt s hn ch: (1) không xác
đnh đc liu t l đó có thích hp hay ti u hay không, (2) nu mt nc có mc
đ n thp mun thúc đy tc đ tng trng kinh t thì không nên theo đui mc
tiêu gia t l n trên GDP hay xut khu không đi. Hn na, mt s nhà kinh t
tranh lun rng khng hong vn có th xy ra do mt cân đi v s d n nc
ngoài và các yu t ca th trng vn nh lưi sut. Do đó, kh nng chu đng

11

thâm ht TKVL đc đánh giá không ch da vào kh nng thanh toán n nc
ngoài mà còn da vào nhng ri ro khng hong tim n trong cán cân vn.
1.2.2.2ăMôăhìnhăđng v n ca Jaime de Pine
Da trên đng nht thc ca cán cân thanh toán, Jaime de Pine đư s dng
mô hình đng v n đ d đoán ch s n trên xut khu. Ln đu tiên, mô hình

đc s dng trong các phân tích n ca các nc khu vc Châu Phi và Châu M
Latinh trong giai đon 1986-1990. Nguyên tc c bn ca bin đng n đư đc nêu
ra và đc xác đnh bi bn ch s sau: ch s lãi sut trên tng trng xut khu;
ch s tng trng nhp khu trên tng trng xut khu; ch s n gc trên xut
khu và ch s nhp khu trên xut khu.
Mô hình nhn mnh đn hn ch nhp khu quá mc, ngha là có s chênh
lch gia nhp khu thc t và nhp khu cho phép. Nhp khu cho phép là khi
lng nhp khu ti đa mà vn cho phép ch s n trên xut khu gim. Mô hình
cui cùng đc chng minh và đa ra công thc nh sau (xem Ph lc
1):
a
a
ab
ab
bvdad
ttt
t
t






1
)1()(
00
(*)
Trong đó:
t

t
t
X
D
d 
: Ch s n trên xut khu và chuyn giao ròng
t
t
gx
i
a



1
1
: Ch s gia lãi sut trên tng trng xut khu và chuyn
giao ròng
t
t
gx
gm
b



1
1
: Ch s gia tng trng nhp khu trên tng trng xut
khu và chuyn giao ròng

0
0
0
X
M
v 
: Ch s nhp khu trên xut khu và chuyn giao ròng

12

ây chính là phng trình hoàn chnh ca Jaime de Pine vi gi đnh tt c
các bin trong mô hình đu là bin ngoi suy và các ch th kinh t s không thay
đi hành vi ca h mt khi hành vi này đư đc xác đnh.
Theo phng trình (*), ch s n trên xut khu và chuyn giao ròng (
t
d
)
đc xác đnh bi hai ch s: lãi sut trên tng trng xut khu và chuyn giao
ròng (a), và tng trng nhp khu trên tng trng xut khu và chuyn giao ròng
(b). Hai bin s bit trc là ch s n trên xut khu và chuyn giao ròng (
0
d
) và
ch s nhp khu trên xut khu (
0
v
). Tham s a và b xác đnh s bin đng ca ch
s n trong tng lai. ng biu din ch s n trên xut khu và chuyn giao
ròng có th ch ra kh nng thc hin ngha v tr n, theo nh Jaime de Pine
(1989): “Nu ch s n trên xut khu và chuyn giao ròng tng lên vô hn, thì điu

này cho thy c n và thâm ht cán cân thanh toán s không có kh nng chu đng
đc. Trái li, nu ch s n có xu hng gim xung, thì n s có kh nng chu
đng đc và nc vay n có kh nng thanh toán n, ngha là nc vay n có kh
nng tr n ca mình”[57].
1.2.3 Các kt qu nghiên cu thc nghim trên th gii v n và khng
hong n
N công có nh hng quan trng đn nn kinh t c trong ngn và dài hn.
Trong ngn hn, n có th kích thích tng cu và sn lng nhng li gây chèn ln
vn và gim tng trng trong dài hn (Elmendorf and Mankiw, 1999). N công
cao có th làm cn tr quá trình tích ly vn và làm gim tng trng kinh t thông
qua lãi sut dài hn cao hn (Gale và Orzag, 2003; Baldacci và Kumar, 2010), bóp
méo h thng thu tng lai cao hn (Barro, 1979; Dotsey, 1994), lm phát (Sagent
và Wallace 1981; Barro 1995; Cochrane 2010), và s không chc chn cao hn v
các trin vng và chính sách. Khng hong n có th gây ra mt cuc khng hong
ngân hàng hay tin t (Burnside et al., 2001; Hemming et al., 2003). N công cao
cng có kh nng hn ch phm vi ca nhng chính sách tài khóa phn chu k, có