Hoàn thiện và nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tỉnh Bình Thuận

BQ GIAO
Dl)C
VA
DAO
T~O
TRUONG
D~I
HOC KINH
TE
TP. HO
CHi
MINH
TANG
VI~T
CU'C1NG
HOAN
THIEN
VA
NANG
CAO
HIEU
. .
? ?
~
,
~
QUA QUAN
LY
NGAN
SA
CH

? ' "
TINH
BINH
THUAN
.
CHUYEN NGANH:
KINH
TE
TAl
CHiNH
NGAN HANG
.
MA
so
: 60.31.12
LUAN
vAN
TH~C
SY
KINH
TE
Nguoi huang d§n khoa h9c: GS. TS.
Nguy~n
Thanh
Tuy~n
B¢
GIAO
Dl)C
VA
DAO

Tft,.O
TRVONG
OH
KINH
T~
TP.HCM
THUVItN
~\
~?~42
lfP.
HO
CHi
MINH-
2005
J
Danh m\lc
chfi'
viet tat
Danh ffi\IC
blmg
bi~u
Lm
madau
Ml)C
Ll)C
Chuang 1 :
Lj
lwJ.n
chung
ve'

NSNN
va
qudn
lj
NSNN

1
1.1 -
Khai
ni~m
ve
NSNN

1
1.2 -
Ban chat cua NSNN

·

2
1.2.1 - Tfnh
tat yeu khach quan cua NSNN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2.2 - Ban chat cua NSNN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3
1.2.3 -
Chile nang cua NSNN

~

4
1.3 -
Vai
tro cua NSNN

9
1.3.1 - Vai tro huy d¢ng nguon ali chfnh
d~
dam bao nhu cau chi tieu cua
Nha
nu6'c

1 0
1.3.2- Vai tro quan
ly
dieu tiet vi mo nen kinh
te
xa h¢i

11
1.4-
T6 chile
h~
thong NSNN
Vi~t
Nam

13
·
1.4.1- Nguyen

uic
quan
ly
NSNN

13
1.4.2-
H~
thong NSNN

15
1.4.3- Quan
h~
gifra
ngfm
sach cac cap a
Vi~t
Nam

16
1.5-
Cache
phan cap quan
ly
NSNN

16
1.6-
Quy mo
va

nhan
to
anh huang den qui mo NSNN

18
Chuang
2:
Tkf!c tr{lng tinh hinh qudn
lj
ngdn stich tinh
Binh
ThwJ.n

21
2.1 -
D~c
di~m
tlnh hlnh kinh
te
xa h¢i tinh Blnh
Thu~n

21
2.2-
Tht!C
tr;:tng
ve
c6ng
t~c
qufm

ly
ngfm
sach tinh Blnh
Thu~n

22
2.2.1 -
Phfm
cap qmln ly ngan sach
gifra
NSTif
va NSDP

23
2.2.2 -
Phan cap ngan sach gifra ngan sach tinh va ngan sach
huy~n,
thanh pho (thu¢c tinh)

24
2.2.3
- Phan cap ngan sach gifra ngan sach
huy~n,
thanh ph6 (thu¢c
tinh) va ngan sach xa (phuemg, thi tran)

26
2.3 - Nhfrng ket qua
ve
tlnh hlnh thu, chi ngan sach tinh Blnh

Thu~n
tir nam
2000 den 2004
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28
2.3.1 -
Ket qua thu ngan sach tinh
Blnh
thu~n
nam 2000 - 2004 28
2.3.2 - Ket qua chi ngan sach tinh
Blnh
Thu~n
nam 2000 - 2004

33
2.4 - Nhfrng
uu
di~m
va ton
t;:ti
trong c6ng tac quan ly ngan sach
thOi
gian qua
t;:ti
tinh Blnh
Thu~n
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

38
Chuong
3:
Mt)t
so
gidi phap nhlim gop phan hoan thi¢n,
nang
cao hi¢u
qud
cong tac qudn
lj
ngtin sach tinh Binh
ThUIJ,n

·

44
3.1 -
Ml)c tieu quan ly ngan sach tinh Blnh
Thu~n
thOi.
gian t6i

44
3.2-
Nhfrng quan
di~m
CO'
ban trong quan ly ngan sach tinh Blnh
Thu~n

.45
3.3-
Gk
giai phap nang cao
hi~u
qua quan ly Ngan sach tinh Blnh
Thu~~
.46
3.3.1 - Tang
cuemg
va boi
ducrng
nguon thu ngan sach

:

.47
3.3.2-
Qmln ly nguon thu
t~p
trung vao ngan sach

.49
3.3.3-
Quan ly, sir dl)ng c6
hi~u
qua cac khoan chi ngan sach

50
33.4

- Hoan
thi~n
co
che
quan ly
va
dieu hanh ngan sach

51
3.3.5 -
T6
chuc c6
hi~u
qua
ve
c6ng khai ngan sach . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.3.6
- Phan dinh
l;:ti
chuc nang
ki~m
soat chi gifra
ca
quan Tai chfnh
va Kho
b;:tc
Nha nu6c

54
3.3.7 - D6i m6i qui trlnh

l~p,
chap hanh va quyet toan NSNN

56
3.3.8 - D6i m6i
co
che
phi'm
cap
quaz: ly NSNN

58
3.3.9-
Tang cuang cong
t<k
thanh tra,
ki~m
tra tai
chinh
ngan
sach.~60
3.3.1 0 - Nang cao trlnh
d<?
can
b<?
quan
Iy
dieu
hanh
ngan

sach
60
Ket
Iu~n

62
Danh
m1;1c
tai
Ii~u
tham khao
DANH MlJC
CHUVIET
TAT
N gan sach Nha
nu6'c
:NSNN
Ngan sach Trung uong
:NSTU
Ngan sach dia phuong
:NSDP
H¢i dong
.nhan
dan
:HDND
?
Uy ban nhan dan
:UBND
T6ng
slm

ph~m
quoc n¢i
:GDP
Xay
dlfD.g
ca
blm
:XDCB
Doanh
nghi~p
:DN
Doanh
nghi~p
Nha nu6'c
:DNNN
Dau
tu
nu6'c
ngoai
:DTNN
Ngoai quoc doanh
:NQD
Slm
xuat kinh doanh
:SXKD
Xa h¢i chii nghia
:XHCN
Tu ban chii nghia
:TBCN
Gia

tq
gia tang
:GTGT
Tieu
tht;t
d~c
bi~t
:TIDB
Bao
hi~m
xa h¢i
:BHXH
DANH MlJC
BANG
Bll3U
trang
Blmg
2.1
: Ket qua
~hu
NSNN tinh Binh
thu~n
tir nam
2000-
2004 : 29
Bang 2.2 : Chi tiet thu thue, phf giai
do(;ln
2000-
2004

: 30
Bang 2.3 : Ty tr9ng thu thue, phf giai
do(;ln
2000-
2004

:
31
Bang 2.4 : T6ng hqp chi NSNN tinh Binh
thu~n
tir nam 2000 - 2004

: 34
Bang 2.5 : Ty tr9ng cac khoan chi NSNN tinh Binh
Thu~n
2000 - 2004 :
3r
Bang
2.6:
Ty tr9ng cac khoan trong chi
dAu
tu phat
tri~n

: 36
Bang
2.7:
Ca
diu
cac kholm chi chu yeu trong chi thuemg xuyen

: 37
LOIMODAU
Trong Jich sir hlnh
th~mh
va
phat
tri~n
cua mlnh, NSNN luon la cong
cv tai
chinh c6
vi
tri hang
dAu
nham dam bao thgc
hi~n
chuc nang
nhi~m
V\1
cua Nha nuoc. Doi v6i nuoc ta,
Lu~t
NSNN ra doi va c6
hi~u
lqc tu ngay
01/01/1997 da gop
phAn
quan
trQng
trong
vi~c

di~u
chinh cong tac quan ly
NSNN
b trung
UO'Ilg
cling nhu d!a
phuO'Ilg.
Tuy nhien
vi~c
thqc
hi~n
Lu~t
NSNN trong nhiing nam qua cling con
khong
it t6n
tt;ti,
nhat
Ht
doi v6i cac tinh c6 thu
nh~p
chua cao. Lam the nao
d~
hoan
thi~n
va nang cao
hi~u
qua quan ly NSNN b cac tinh nay Ia van
d~
cap bach, doi hoi cac nha quan ly phai
d~u

tU
nghien
CUu
va
thtJC
hi~n.
V 6i mong mu6n g6p
m()t
phAn
nho cong sue
d~
thuc day phat
tri~n
kinh
te
xa h9i a Blnh
Thu~n,
toi
chQn
d~
tai "Roan
thi~n
va nang cao
hi~u
qua quan ly Ngan sach tinh Blnh
Tim~".
Nqi dung chinh cua
lu~n
van Ia
nghien cilu,

v~n
dvng nhiing van
d~
ly
lu~n
ca ban
v~
NSNN va ca che phan
cap qulm ly NSNN
d~
phan tich, danh gia thqc
trt;tng
quan ly NSNN a Blnh
/
Thu~n,
tu
d6
d~
xuat
m()t
so giai phap
d~
hoan
thi~n
va nang cao
hi~u
qua
quan ly NSNN
a d!a
phuO'Ilg.

Lu~n
an
sir
dvng phuang phap duy
v~t
bi~n
chilng cua Chu nghia Mac
-Lenin
va quan
di~m
cua Dang Cqng san
Vi~t
Nam trong thai ky d6i moi
lam
ca
sa
ly
1u~n
va phuang phap
lu~n.
Trong qua trlnh xay dtJng
d~
tai sir
dl;lng
cac quan
di~m
toan
di~n,
l!ch sir
Cl;l

th~,
phat
tri~n,
ly
lu~n
lien
h~
V6i
thlJC
ti~n,
phan tich va t6ng hqp
dlJa
tren cac
so
li~u
thong ke. D6ng thm
tham khao nhii'ng tai
li~u,
cac c6ng
trJ.nh
nghien
CUu
ly
lu~n
Va
thtJC
te
CO
lien
quan.

N
goai
ph~n
mb
dAu
va ket
lu~n,
Lu~n
van g6m 3 chuang :
Chuang 1 : Ly
lu~n
chung
v~
NSNN va quan ly NSNN.
Chuang
2 : Thqc
trt;tng
tlnh tlnh quan ly NSNN tinh Blnh
Thu~n.
Chuang 3 :
Mqt
so
giai phap nham g6p
phAn
hoan
thi~n,
nang cao
hi~u
. qua quan ly ngan sach tinh Blnh
Thu~n.

CHVONG 1
L Y
LUAN
CHUNG
vE
NGAN
sAcH
NHA
NUde
VA
QUAN L Y NGAN
sAcH
NHA
NUde
1.1- Khai niem ve ngan sach Nha
m.r6'c
:
Trong
nen kinh
te
xa h¢i, c6 3 chu
th~
chfnh : Doanh
nghi~p,
h¢ gia
dillh va Chfnh phil. M6i chu
th~
deu c6 cac
ho~t
d¢ng thu, chi

d~c
trung. Tai
chfnh doanh
nghi~p
Va
tai chfnh
hQ
gia dlnh
g~n
ch~t
va
phl)C
V1J
tnr6'c het
cho
ho~t
d¢ng cua tirng don
vi
kinh te va tirng te bao xa h¢i nen chung duqc
xem la khau tai chfnh khong
t~p
trung hay la khu
vt;rc
tai chinh tu. Trong
h~
thong tai chinh cua m¢t quoc gia, chung dong vai tro
ca
sa.
Khong
c6

ai chling minh duqc rang, tai chinh Nha
nu6'c
va tai chfnh
tu, khau nao phuc
t~p
hem.
Dieu
d~
nh~n
thay la
ph~m
vi
ho~t
d¢ng cua tai
chinh Nha
nu6'c
bao trum toan b¢ nen kinh
te
- xa h¢i. Trong boi
clmh
hi~n
nay, Chinh phil vtra
ho~t
d¢ng nhu m¢t quan
to
a
d~
xet xir tranh chap trong
xa
h¢i, nhu m¢t clmh sat

d~
duy trl an ninh xa h¢i theo phap
lu~t,
nhu m¢t
doanh nhan
d~
gia tang cong
sfm
hay
nhu
m¢t chu gia dlnh khi cham lo cac
van de xa h¢i.
Do
d6
ho~t
d¢ng tai chinh cua Nha
nu6'c
th~t
da
d~ng,
ph~m
vi
ho~t
d¢ng r¢ng
16'n
va co anh
huang
sau
sAc
den toan b¢ nen kinh te.

B¢
ph~n
quan
tn;mg
cua tai chinh Nha nu6'c la NSNN. Trong qua trlnh
phan phoi cac ngu6n tai
chinh cua xa h¢i, NSNN huy d¢ng va sir
dtJng
m¢t
b¢
ph~n
thu
nh~p
cua xa h¢i
d~
tht!c
hi~n
cac chuc nang cua Nha
nu6'c.
Tren
tht!c te,
nhln be ngoai
ho~t
d¢ng cua NSNN
bi~u
hi~n
da
d~ng
du6'i
hlnh thuc

cac khoan
thu
va
cac khoan chi tai chfnh cua Nha
nu6'c
a cac linh
Vt!C
ho~t
d¢ng kinh
te
xa h¢i. Cac khoan thu, chi nay
duqc
li~t
ke,
t~p
hqp trong m¢t
bang dt! toan ·
thu, chi tai chfnh
duqc
tht!c
hi~n
trong m¢t khoang thai gian
nhat d!nh. Cac khoan thu mang tinh chat
bAt
bu¢c cua NSNN la m¢t b¢
ph~n
cac ngu6n tai chinh
duqc
t~o
ra chu yeu trong khu

Vt!C
kinh doanh. Cac
khoan
chi chu yeu cua ngan sach mang tinh chat cap phat duqc hu6'ng vao
dftu
tu
va
ti~u
dung trong xa h¢i. Cac khoan thu, chi cua NSNN luon
gAn
lien
v6'i
vi~c
sir
dl)ng quyen
ll;Tc
chinh
tq
cua Nha
nu6'c
bang
Sl!
th~
che
hoa cua
1
lu~lt
phap
va
gan vai nhu cau

v~
tai chfnh
d~
dam bao thvc hi¢n chuc nang
cua Nha
nuac.
Vl
v~y
"Ngan sach nha
nuac
la toan
bq
cac khoan thu, chi cua Nha
nuac da
duqc
cac ca quan nha
nuac
c6 thfim
quy~n
quyet dinh va
duqc
thvc
hi~n
trong mqt nam
d~
bao dam thvc
hi~n
cac chuc nang,
nhi~m
V1J.

cua Nha
nuac." (
Lu~t
NSNN)
Tu
d!nh nghia n6i tren, chung ta c6
th~
xetn xet NSNN b 3 phuang
di~n
: (1) Xet
v~
nqi dung
v~t
chat : NSNN
la
quy
ti~n
t¢
t~p
trung
Ian
nhat
cua Nha
nuac
duqc
sir
d1;1ng
d~
thvc
hi~n

cac chuc nang cua Nha nu6'c. (2)
Xet
v~
ca che qulm ly : NSNN la bang can dai thu, chi tai chfnh chu yeu cua
quae
gia trong
thOi
ky thuemg la 1 nam, nguOi ta con
gQi
ke
ho~ch
tai chfnh
ca ban cua Nha
nuac.
(3) Xet
v~
m~t
phap ly : NSNN la mqt
d~o
lu~t
tai
chfnh.
Sau
khi Quae hqi thong qua, Ngan sach hang nam la
d~o
lu~t
ca blm
ngan
ht:tn
rna cac nganh, cac cap phai tuan thu.

1.2-
Ban chat cua Ngan sach
Nha·nuac:
1.2.1 - Tinh
tat
ye'u
khach quan cua
NSNN
:
Lich sir loai nguai cho thay
r~ng,
cling vai che dq
tu
hfiu,
xa
hqi loai
nguO'i
bat dau c6
SlJ
phan chia giai cap va c6
Slf
dau tranh giai cap. Trong
di~u
ki¢n lich
sir
d6, Nha nuac dau tien cua
xa
hqi loai
nguOi
xuat

hi~n.
Khi
nha
nuac
ra
dQi
va
ho~t
dqng,
d~
duy trl
SlJ
t6n
t~i
cua mlnh, nha
nuac
da
dung
quy~n
llfc
chfnh
tq
buqc cac t6 chuc va ca nhan trong xa hqi phai dong
gop mqt phan
thu
nh~p,
cua cai cho nha nuac
nh~m
t~o l~p
quy

ti~n
t~
dap
Un.g
nhu cau chi tieu cua quae gia. Nhu
v~y
Sl!
ra
dOi
cua nha
nuac
da lam
nay sinh cac quan
h~
kinh
te
gan
v6'i
hlnh thanh, phan phoi va sir
dl;lng
quy
ti~n
t~
rieng
CO
cua mlnh
phl;IC
V1J.
cho vi¢c
thlJC

hi~n
cac chuc nang, nhi¢m
V1f
cua Nha
nuac,
hlnh thanh linh
Vl!C
ho~t
dqng tai chfnh Nha
nuac.
Tai
chfnh Nha
nuac
tac dqng den
Slf
ho~t
dqng va phat
tri~n
cua toan
bq
n~n
kinh
te
xa h¢i.
Di~u
nay
duqc
th~
hi¢n
b~ng

qua trlnh phan phoi va phan phoi
l~i
cua
NSNN -
bq
ph~n
chu yeu cua tai chfnh nha
nu6'c
tren
ph~m
vi toan
xa
hqi. Qua kenh thu, NSNN huy dqng
va
t~p
trung mqt
bq
ph~n
cac ngu6n tai
chfnh trong xa
h<?i
dum cac hlnh thuc nhu : Thue
va
cac khoan thu khong
2
mang tinh chat thue, vay
nq
cua Chinh phu trong va ngoai nu6'c,
vi~n
trq

quae
te
v.v

Qua kenh chi nha nu6'c
si'r
dvng NSNN
d~
cap phat von, kinh
phi,
tai
trq_
V~
von cho cac
t6
chuc kinh te, cac don vi hanh chinh
SlJ
nghi~p
nham
th1Jc
hi~n
cac
nhi~m
vv
ph at
tri~n
kinh
te
xa
h9i trong tling

thOi
ky.
1.2.2 -
Bdn
chat cua
NSNN
:
Ho~t
d¢ng cua NSNN la
ho~t
d()ng
ph~m
phoi cac nguon tai chinh cua
xa
h¢i
g~n
li~n
vm
vi~c
hinh thanh va
si'r
dt.mg
quy NSNN. Trong qua trlnh
d6 xuat
hi~n
hang
lo~i
cac quan
h~
tai chinh gifra m()t ben la nha

miac
va
m()t ben la cac chu
th~
trong
xa
h¢i va chung duqc
th~
hi~n
b phan thu, chi
cua NSNN.
H~
thong cac quan
h~
tai chinh nay
t~o
nen ban chat kinh
te
cua
NSNN, the
hi~nd:u6inhfrng
hinh thuc
cv
th~
nhu
sau:
- Quan
h~
killh t€ gifra NSNN
v6'i

cac doanh
nghi~p,
phat sinh trong
qua trlnh hlnh thanh thu cua NSNN du6'i hlnh thuc la thue. Trong qua trlnh
su
dvng quy NSNN, nha nu6'c
h6
trq von cho cac doanh
nghi~p,
chi dau
tu
phat
tri~n
CCJ
SO
h~
tang
t~O
di~u
ki~n
cho doanh
nghi~p
thUQC
cac
th~mh
phan
kinh
te
phat
tri~n.

Thong qua quan
h~
kinh te, nha nu6'c
ki~m
tra duqc
ho~t
d()ng cua cac doanh
nghi~p.
- Quan
h~
kinh
te
gifra NSNN
v6'i
cac don vi hanh chfnh,
slJ
nghi~p,
phat sinh trong qua trlnh phan phoi
l~i
cac khoan thu
nh~p,
the
hi~n
bi'mg
vi~c
NSNN cap kinh phf cho cac don vi
ho~t
d()ng theo
dlJ
tm1n

duqc cap c6
th~m
quy~n
phe
duy~t.
cac
don
Vi
SlJ
nghi~p
thong qua
ho~t
d()ng cua minh
con c6 nguon thu du6'i hlnh thuc phf, thu d!ch
vv
va thu khac. Nguon nay
m()t phan dung trang trai cac chi phi trong
qua
trlnh
ho~t
d¢ng,
m()t
phan lam
nghla
vv
tai chfnh vm nha nu6'c.
- Quan
h~
kinh
te

gifra NSNN vm cac tang
16'p
dan cu,
th~
hi~n
thong
qua quan
h~
phan phoi
l~i
gifra NSNN vm dan cu. M¢t b¢
ph~n
dan
cu
lam
ngh!a
vv
tai chfnh
v6'i
nha nu6'c thong
qua
cac khoan thue, phf va
I~
phf

,
dong
thai m()t b¢
ph~n
dan

cu
nh~n
ttr NSNN cac khoan chi trq cap
xa.
h<?i
ho~c
duqc hubng
tu
cac phuc lqi
xa
h9i
cong
c()ng
tfr
nguon NSNN dau tu.
· - Quan
h~
kinh
te
gifra NSNN
v6'i
thi truang tai chfnh. Xuat phat tir
chinh sach tai chfnh,
ti~n
t~,
yeu cau
v~
von, Nha nu6'c c6 the tham gia thi
3
truang

t~ti
chfnh
b~ng
vi~c
phat
h~mh
cac
lo~i
chling khoan (tin phieu, tnli
phieu
) nham huy dqng von trong xa
h<?i
de dap ling yeu
ctiu
can doi
NSNN
ho~c
Nha nuoc tham gia g6p von c6 phtin, cho cac doanh
nghi~p
vay
duai hlnh thuc mua
l~i
cac chling khoan cua cac doanh
nghi~p
phat
h~mh.
Quan
h~
nay
se

phat trien da
d~ng,
phong phu khi thi trubng von phat trien.
Xet
v~
ban chat,
vi~c
huy dqng von cua Nha nuoc la
m<?t
hlnh thuc dqng vien
cac
ngu6n tai chfnh nhan r6i trong xa
h<?i
c6 hoan tra.
Xem
xet ban cha't cua NSNN ctin quan tam den cac van
d~
sau :
-
NSNN
la mqt dlf toan tai chfnh cua Nha nuoc, duqc thgc
hi~n
trong
mqt
thai
ky
(thubng la 1 nam) c6 3
d~c
trung : tfnh dlf toan, tinh can doi va
tfnh thai

hc.m.
- Muc
d¢
t~p
trung cac nguon tai chfnh vao NSNN tuy thuqc
vao
ti~m
lgc kinh te quae dan,
nhi~m
vt;1
phai thvc
hi~n.
dinh huang quan ly
va
chinh
sach tich
l\1,
t~p
trung von cua Nha
nu6'c.
-
NSNN
la
ph~m
tru kinh
te
khach quan nhung
duqc
sir
d1;1ng

theo y
dinh chu quan
eli
a Nha nuoc trong ttrng thai ky, phai
d~t
trong moi quan
h~
lqi fch cua cac chu the tham gia qua trlnh phan phoi cac nguon tai chinh rna
tu
d6 hlnh thanh nen NSNN.
Ban
chat cua NSNN do ban chat kinh te, chfnh
tq
cua cac chu the
tru
chfnh va
StJ
tuong tac gifra cac chu the tai chinh quy dinh. Trong cac che
dq
chfnh tri khac nhau, cac chu the tai chfnh mang ban chat khac nhau bieu
hi~n
a
C(}
sb
kinh te, ngu6n Ivc tai chinh, phuang thuc phan phoi va
sir
dl;lng
ciing
nhu
each thuc

thlfc
hi~n
lqi ich kinh
te
do
vi~c
sir
d1;1ng
cac nguon llfc tai
chfnh dem
l~i.
1.2.3 - Chuc
niing
cua
NSNN
:
NSNN
la
b9
ph~n
chu yeu cua tai chinh nha nuoc. Do
v~y
NSNN ciing
c6 2
chuc nang von c6 cua tai chfnh. D6 la
chrrc
nang phan phoi va chile
nang giam doc. Ngoai ra, NSNN con c6 chrrc nang khong kern phtin quan
trQng,
chrrc

nang
di~u
tiet kinh
te
vi mo.
-
Clzitc
nang
phdn
pho'i:
4
Ph
an phoi ciia tai chinh
Ia
s1{
phan chi a cac ngu6n tai chinh
rna
chu
yeu la t6ng
slm
phclm
qu6c dan theo nhihlg ty
1~
va
xu hu6ng nhat d!nh cho
tiet
ki~m
va
tieu dung nham tich
t\},

t~p
trung von de
d~u
tu
phat trien kinh
te
va
thoa man cac nhu cau chung cua Nha
nm5'c,
xa hqi va dan cu. NSNN la
b()
ph~n
chii yeu ciia tai chinh nha
nm5'c
nen chuc nang phan phoi cua NSNN
duqc
C\J
the hoa trong
ph~m
vi
phan phoi ngan sach ciia Nha
nm5'c.
Phan phoi cua NSNN khong dling
l~i
a khau phan phoi thu
nh~p
(ket
qua
kinh doanh) rna bao g6m ca phan phoi cac yeu
tO

d~u
vao,
Ctf
the la phan
b6
cac ngu6n tai chinh.
Doi tugng phan phoi ciia NSNN
Ia
cac ngu6n ll!c tai chfnh, thu
nh~p
m6i sang
t~o
ra c6 lien quan den Nha nuac,
ph~n
do Nha nuoc lam chii
sa
hfru,
g~n
li~n
voi kha nang thu, chi, vay muqn cua Chfnh phil ;
g~n
li~n
v6i
vi~c
hinh thanh, sir dtfng cac quy
ti~n
t~
t~p
trung ciia Nha nuac (quy NSNN,
quy

dlJ
trii tai chinh

) va c6 quan
h~
ch~t
che vai cac chu
th~
khac cua
n~n
kinh
te
(DN,
h<?
gia dinh, ca nhan, cac .doan
th~,
t6 chuc phi lqi
nhu~n

)
trong
qua trinh
thlJc
hi~n
chuc nang phan phoi .
Ph~m
vi
phan phoi ciia NSNN duqc giai
h~n
a cac

nghi~p
VlJ
c6 lien
quan tai
quy~n
chu
sa
hiiU
Va
quy~n
ll!C
chfnh lfj
CUa
Nha
nUOC.
Nha
nUOC
thl!C
hi~n
chUC
nang phan phoi ngu6n tai
ll!C
khi cung cap, tai trq
VOn
cho
cac
DN
(thuemg
Ia
cac

DN
rna Nha nuac la chii
sa
hiiu toan
b()
hay
b<?
ph~n)
;
ho~C
chi cho
d~U
tU
phat trien
CC1
sa
h~
tang bang ngu6n von
t~p
trung
tir
·
NSNN. Chuc nang phan phoi thu
nh~p
ciia NSNN duqc
th1Jc
hi~n
khi phat
sinh cac
nghi~p

V\1
thu va chi NSNN. Ph an phoi NSNN c6
m~t
trong cac
khau phan phoi
l~n
d~u
(Nha nuac tham gia vao qua trinh phan chia ket qua
SXKD
vm
tu
each chu
sa
hiiu von va tai san trong cac DN c6 von cua Nha
nuac) va phan phoi
l~i
ket qua SXKD (thong qua thue va chi tieu cong cqng).
D~c
diem
ca
ban ciia phan phoi NSNN
Ia
: ( 1) Ph an phoi dum hinh
thuc gia tri, chii yeu sir
d\}ng
dan_vi
ti~n
t~
lam dan
vi

tinh, lam
phucmg
ti~n
phan ph6i ; (2) Tham gia khong
d~y
du vao qua trinh phan phoi cac yeu
to
dau vao ( chii yeu la Nha nuoc dau
tu
tfl!C
tiep, cap von kinh doanh, trq cap
doi vai
n~ri
kinh. te) ; (3)
Th1Jc
hi~n
phan phoi ket qua cua qua trinh SXKD
5
( chu yeu thong qua thue, phf,
I~
ph{, thu nh?p
quy~n
sa
hfru
cling
nhrr
cac
kholm chi tu NSNN cho
c<)ng
dong) ;

va
do v?y ( 4) Qua trlnh phan phoi
NSNN tac d¢ng den ca ben cung va ben ctiu cua
n~n
kinh
te
g~n
li~n
vm
SlJ
hlnh
thanh va su dvng quy NSNN cua Nha
nrrcS'c;
(5) Nha
nrr6'c
luon Ia chu
th~
trong cac quan
h~
phan phoi
c6lien
quan den NSNN, Nha
nu6'c
sii
dvng
t6i
da
quy~n
lt!C
chfnh tri va

quy~n
chu
sa
hiiu cua Nha nu6'c trong qua trlnh
thvc
hi~n
chuc nang phan phof
NSNN;
(6)
v~
CC1
ban, qua trinh phan phoi
l~i
cua NSNN mang
d~c
tfnh khong hoan tra, khong phat sinh nghia
vv
vay
tra
nq,
khong hinh thanh trai chu.
Cac
d~c
di~m
tren cho thay tru6'c het, phan ph6i NSNN
chuy~n
d!ch
luong
ti~n
von tu quy NSNN sang von

dtiu
tu, SXKD cua cac DN,
do
d6lam
tang t6ng luqng dtiu
tu
cua xa h¢i. Ket qua cua qua trlnh nay la nhfrng khoan
thu nh?p
nha't
d!nh cua Nha nu6'c- vm
tu
each chu
sa
hiiu-
duqc sinh ra tit
vi~c
phan chi a ket qua kinh doanh t?i cac DNNN. Hai la, ph an ph6i NSNN
lam tang thu nh?p cua nhfrng nguai huang
lue1ng
tit NSNN, do d6 tac d¢ng
den sue
mua
c6
kha nang thanh toan trong dan cu, lam tang kh6i luqng tieu
dung cua
n~n
kinh te thong qua cac khoan chi
luC1ng
va chi mua
s~m

cua
Chfnh phu.
Ro
rang, khong chi
Ut
thu, chi
de1n
thutin, phan phoi NSNN luon
c6 tac d¢ng den ca ben cung
va
ben ctiu cua
n~n
kinh te. Chfnh
nhfrng
d~c
di~m
nay cho phep phan
bi~t
phan ph6i NSNN
v6'i
phan ph6i theo
CC1
che
C?nh
tranh
th!
truang,
ho~C
phan phoi theo
m~nh

l~nh
CUa
ke
hO?Ch
hoa,
t?O
CC1
SO
cho nhfrng quyet sach dung
d~n,
Can
thi~p
dung each
VaO
SlJ'
tien
tri~n
kinh
te
- xa h¢i, c6 nhfrng
bi~n
phap thfch hqp
d~
huy d¢ng da d?ng cac
ngu6n
llJc
theo cac ce1
che
thfch hqp cho phat
tri~n

kinh te, c6
th~
Ia
ce1
che
th! truemg, c6
th~
la
CC1
che
di~u
tiet ciia Nha
nu6'c,
c6
th~
la
ca
hai, tuy
tUng
truang hqp. Va quan trQng
he1n,
moi khi
ho~ch
d!nh chfnh sach thu, chi
NSNN
ctin thiet phai tfnh den cac tac d¢ng cua thu, chi ngan sach
t6'i
cung,
ctiu ciia
n~n

kinh
te
nhclm
phat huy
hi~u
qua cao nhat ciia moi d6ng
ti~n
thu
vao va chi ra tu NSNN.
- Chitc nang diiu tiet kinh te'
vi'
mo:
6
Thl;fC
ra trong chrrc nang phan ·phoi
Va
t::li
phan phoi
CclC
nguon
}lJC
tai
chfnh cua NSNN da ham chua
n<?i
dung
di~u
tiet kinh te. Song trong
n~n
kinh
te

th!
truO'ng,
di~u
tiet vi mo cua NSNN n6i len
nhu
m<?t
"thu<?c
tfnh"
von c6 cua
n~n
kinh
te
d6. Do
v~y
n6 da trb
th~mh
m<?t
n<?i
dung quan trqng
cua NSNN va
h<?i
du cac
"to
chat" cua
m<?t
chuc nang
thlJC
thv. Neu trong
C<1
che

kinh
te
ke
ho~ch
t~p
trung, NSNN
ho~t
d<?ng
khong tuan thu day du cac
qui
lu~lt
gia tfi, qui
lu~t
cung - cau, qui
lu~t
c~nh
tranh va cac yeu
to
khac cua
kinh
te
thi
truO'ng,
nen. kh6
nh~n
di~n
duqc chuc nang
di~u
tiet dang
ti~m

An
trong n6 ; thi nguqc l?i, trong
n~n
kinh
te
th!
truO'ng,
chuc nang nay da phat
huy day du nhfrng "nQi ham" va tfnh tac diJng tfch
ClJC
CUa
no doi
VOi
cac
quan
h~
kinh te. Trong
n~n
kinh
te
th! trubng, thong qua ngan sach, Nha
llUOC
di~u
tiet toi l1U cac nguon
}lJC
tai chfnh, phan b6
h<Jp
ly cac nguon
VOn,
C<J

cau
Von
d~
di~U
chinh
CC1
Call
kinh te; sir diJng
hi~U
qua
CclC
nguon tai
nguyen quoc gia cho tang trubng kinh
te
va
di~u
tiet thu
nh~p.
dam bao quan
h~
tuang
thfch giiia tfch luy, tieu dung trong tling
thOi.
ky

Ngoai nhiing
n<?i
dung
d~
c~p

tren, trong
ho~t
d<?ng
thlJc
ti~n,
chrrc
nang nay con duqc
thlJC
hi~n
thong qua
C<1
che
quan ly NSNN, bang cac cong
cv
don
bAy
nhu
: thue, dl! trii quoc gia, gia Nha
nu6"c,
tai trq, trq gia, dau
tu
tai chfnh va cac cong
CIJ
khac
thu<?c
kien true thuqng tang nhtr :
Lu~t
NSNN
va
cac

b<?
lu~t
khac (Thue, Hai quan

)
d~
di~u
tiet
da
di~n
va
hi~u
llJC
mqi
quan
h~
kinh
te
(tai chfnh -
ti~n
t~)
-
xa
h<?i,
huang vao thlJc
hi~n
cac d!nh
huang, chfnh sach kinh
te
cua

Nha
ntr6"c.
V~n
dvng chuc nang nay ciia ngan sach, cho phep
Nha
nu6"c
di~u
hanh
kinh
te
m{)t
each gian tiep nhung rat
nh(;ly
ben va
hi~u
qua.
-c h{tc nang giam
doc
:
Chuc nang giam doc cua NSNN bitt nguon
tu
SlJ
can thiet khach quan
phai theo doi,
ki~m
soat tien trlnh
thlJC
hi~n
cac quan
h~

tai chfnh trong phan
phoi cac nguon tai
chfnh
d~
t(;lo
l~p
va sir dvng quy NSNN. Chrrc nang giam
doc duqc
hi~u
la giam sat, don doc va
ki~m
tra bang dong
ti~n,
duqc tien
hanh
m<?t
each
thuO'ng
xuyen, lien tvc cling
v6'i
qua trinh
v~n
d<?ng
cua cac
doi tuqng phan phoi NSNN. Chrrc nang giam doc
Ia
m<?t
thUQC
tfnh von c6
7

cua tai chfnh n6i chung, bat nguon
tit
blm chat cua tai chfnh va c6 quan
h¢
bi¢n chling vm chuc nang phan phoi, thong qua phan phoi rna thl]c hi¢n giam
sat, kitim
tra ; nho c6 kitim tra, giam sat rna qua trinh phan phoi NSNN duqc
thlJc hi¢n dung phap
lu~t,
c6 hi¢u qua.
Giam doc NSNN,
v~
nguyen de, duqc thlfc hi¢n bai chu thti nha
nuac
nhung trong thgc te, duqc thlJc hi¢n bm cac
d(;li
di¢n chfnh thuc nhu nghi
vi¢n (Quoc hqi, thuqng vi¢n), Chu tich
nuac
ho~c
T6ng thong, Cac Hqi dong
dan cu, cac
cCI
quan c6·trach nhi¢m duqc uy
quy~n
nhu
Ki~m
toan Nha
nuac,
Thanh tra Nha

nuac.
Giam doc NSNN cling con duqc
thlJc
hi¢n bai cong
lu~n
va bao chf.
Cong
Cl:l
giam doc NSNN la cac nghi¢p
V1:l
thong ke, nghi¢p
V1:l
ke
toan, kitim toan, nghi¢p
V1:l
thanh tra, kitim tra tai chfnh,
che
d<)
cong khai tai
chfnh, ngan sach va cac
phuCfilg
ti¢n thong tin
d(;li
chung.
Giam doc NSNN
thl]C
hi¢n a ca tam
VI
mo
va vi mo, ca

tflJC
tiep va
gian tiep. Giam doc
NSNN cung cap thong tin
v~
cac can doi thu, chi NSNN,
v~
thlJC
te
thu, chi va ton ngan quy NSNN
t~i
cac thai ditim can thiet, ve
thlJC
tr(;lng
ganh
n~ng
nq
nha
nu6'c
va kha nang thanh toan cua Chfnh phil. Thong
qua chuc nang giam doc cua NSNN, nha nu6'c kitim soat tinh hinh tai chfnh
VI
mo. Nhiing chi tieu cua giam doc NSNN la nhiing chi tieu
CCI
ban, chiem
vi
trf quan
trQng
trong
h¢

thong cac chi tieu giam sat tai chfnh cua m6i quoc
gia. Giam doc NSNN con xem xet muc
d<),
ket qua thlJc hi¢n
che
d<),
h~n
muc chi NSNN
t~i
CCI
sa,
xem xet
vi~c
chap hanh
lu~t
phap tai chfnh
t~i
cac
DNNN
va cac
dC1ll
vi
su
d1:1ng
NSNN.
Giam doc cua NSNN bao gom giam doc tuan
thu
va giam doc
hi~u
qua. Giam doc tuan thu la giam doc qua trinh hinh thanh va

su
d1:1ng
quy
NSNN, xet xem trong qua trinh d6, cong vi¢c thu, chi, tai trq, cap
von

c6
tuan thu dung
che
d<),
dung
dlJ
toan duqc phe
chu~n,
c6 nam trong khuon
kh6
lu~t
phap cho phep hay khong. Giam doc hi¢u qua la thong qua phtm
phoi
thu, chi NSNN
(kti
ca chi
thuC1ng
xu yen va chi dau
tu
phat
tri~n)
rna xet
xem
vi~c

phan ph6i va sir
d1:1ng
NSNN c6 mang
lC;li
hi¢u qua kinh
te
-
xa
h<)i
kh
A ? ,
1-
h"
kh A ?
ong . co ang p 1 ong . .
8
\
Neu
th1Jc
hi~n
tot chuc nang giam doc,
m<?t
m~t,
Nha nu6c se duqc
cung
cap nhfrng hinh
fmh
dung dan, trung
thlJC,
song

dQng
V~
thlJC
tr~ng,
V~
qua
trlnh
di~n
bien,
v~
xu huang
v~n
d¢ng
cua
NSNN.
M~t
khac, tren
CCI
sa
ket
qua giam doc, nha
ntrOC
tiep
tl)C
vfrng
btrOC
ho?c
CO
nhfrng
di~U

chinh can
thiet trong
di~u
hanh NSNN,
t~o
ti~n
d~
cho
qua trinh phan phoi sau
di~n
ra
tot'
han,
phu hqp v6i cac quy
lu~t
va dap
Ung
yeu cau xa h¢i.
1.3-
Vai tro cua
NSNN:
Neu nhtr da so
c~c
hQC
thuyet
d~u
khong
c6 mau thuan
v~
SlJ

can thiet
phai duy tri ngan sach dam bao tieu
dung
thuemg xuyen cua
Nha
nuoc thl
ngmJ'i ta
l~i
khong nhat
tri
v6i nhau khi cho rang toan
b<?
NSNN
la
ngan sach
tieu dung hay ngan sach tieu dung chi
la
m¢t
b<?
ph~n
cua NSNN ?
Qic
nha
kinh
te
hQC
thuang xuat phat tlr chuc nang
cua
Nha
nttac, can

err
vao d6 de
lam
lu~n
err
xac d!nh vai tro cua NSNN.
Truang phai kinh
te
hQc
c6 dien
(Adam
Smith, 1723 - 1790) xuat phat
tit
lu~n
diem
v~
chuc nang nha nu6c va thuyet "ban tay
vo
hinh"
d~
xac
I~p
vai tro
h~n
che
cua NSNN do! v6i
n~n
kinh
te.
HQ

cho rang
nha
ntroc c6
ba
chuc nang : gift gin hoa binh, bao dam an
ninh
quoc phong ; duy tri
tr~t
tl! an
toan
xa
hQi
; bao
V~
va cai
thi~n
CCI
sa
h~
tfing,
t~o
n~n
tang
thu~n
lqi cho
ho~t
d<?ng
SXKD va thtrong
m~i
phat trien. V 6i gia thiet thi tru0ng

c~nh
tranh
tlJ
do va hoan hao, cac quy
lu~t
kinh
te
khach quan se tac d¢ng va
di~u
chinh
hot;tt
d¢ng
kinh te.
Vi~c
nha nuoc sir d\}ng cac cong
C\J
di~u
tiet kinh
te
la
slJ
can
thi~p
tho
b~o
vao kinh te, se gay
ra
hi~li
qua tieu clJc.
Quan

di~m
nay
da
trb thanh quan
diem
chfnh thong cua cac nha nuoc
tu
ban phuong tay ttr bu6i dau kinh
te
thi truemg
TBCN
r6i keo dai den
th~p
ni~!l
30
cua
the
ky XX. Nhttng do khong
the
h<?i
du cac yeu
to
thi truang
ct;tnh
tranh tl! do va hoan hao,
CUQC
d~i
khung
holmg kinh
te

cua CNTB (1929
- 1933)
va
d~i
chien
the
gim
thu
II
dachang
to
hQC
thuyet nay to
ra
kern
hi~u
nghi~m.
khong con kha nang dam
bao
cho
nen kinh
te
phat
tri~n
lanh
m~nh.
Han
nfra,
SlJ
phat trien nhanh chong

cua
llJC
ltrqng san xuat doi hoi
phai
c6
SlJ
can
thi~p
cua Nha nu6c
vaokinh
te
ngay cang tang.
Vi
v~y.
m<?t
9
hQC
thuyet
m<Ji
ra dai, do la ly thuyet
trQng
cau
CUa
nha kinh
te
hQC
Anh
John Maynard Keynes (1883
- 1946). Ong cho
r~ng,

khung hoang kinh
te
va
that
nghi~p
.Ia
do
chfnh sach kinh
te
I6i thai, bao thu,
"tg
do kinh
te"'
gay ra,
do
thieu can
thi~p-cua
Nha nu6'c vao kinh te. Tu d6 ong cho
dng
muon
c6
can
b~ng
kinh te, Nha nu6'c phai can
thi~p
vao kinh te,
di~u
tiet kinh
te
vi mo

b~ng
cac chfnh sach thfch hqp
nh~m
kfch thfch va duy trl toe d¢ tang 6n dinh
cua t6ng cau, dung
Hii
suat, chfnh sach dau tu,
"l(;lm
phat c6
di~u
tiet"

de
di~u
tiet
n~n
kinh te. Trong khoang thai gian kha dai
(tu
nhiing nam 40 den
nhfrng nam 70 cua the ky
XX)
h9c thuyet nay da duqc
ap
dl;lng
a cac
nu6'c
tu
bc!m
phat trien va da
d(;lt

duqc nhfrng
hi~u
qua nhat dinh.
Sau ly thuyet kinh
te
cua J.M Keynes,
nhi~u
nha kinh
te
d~u
cho rang
trong
qua trlnh phat trien cua kinh
te
thi
truO'ng,
khong the khong c6 vai tro
can
thi~p
cua Nha nu6'c. Thl!c
te
da chling minh duqc
di~u
nay. Van
d~
Ia
phuong thuc, muc d¢ va
ph(;lm
vi can
thi~p

cua m6i Nha nu6'c la khac nhau.
Ngay nay, cling
v6'i
tien trlnh toim cau hoa, khoa
hQC
cong
ngh~
da tac
d<)ng
m(;lnh
me den
mQi
linh
VlJC
dffi
song kinh
te
Xa
h¢i, thi cang can thiet
phai
c6
Sl!
can
thi~p
cua Nha nu6'c, trong d6 NSNN duqc xem Ia mqt trong
nhfrng cong
Clf
chu yeu. ThlJc
ti~n
cho thay, NSNN ngay cang dong vai tro

quan trQng tren cac
m~t
ca
ban sau
day:
1.3.1 - Vai
tro
huy
dtjng nguon tai chinh
dl
ddm bdo
nhu
cau chi
tieu
cua
Nha
nuuc:
Vai tro
v~
m~t
tai chfnh nay cua NSNN duqc xac dinh tren
ca
sa
ban
chat
kinh
te
cua NSNN.
Sl!
ho(;lt

d¢ng cua Nha nu6'c trong cac IinhVlJc chfnh
tq,
kinh
te
xa hqi luon doi hoi phai c6 cac nguon tai chfnh de chi tieu cho
nhfrng
illlfC
dich xac dinh. Cac nhu cau chi tieu cua Nha nu6'c phai duqc thoa
man
tu
cac nguon thu
b~ng
hlnh thuc thue va thu ngoai thue. Day la vai tro
lich
Slr
cua NSNN duqc xuat phat tlr n¢i
t(;li
cua
ph(;lm
tru tai chfnh rna trong
bat
ky
che
d¢ xa h¢i nao va
CC1
che
kinh
te
nao, NSNN
d~u

phai
thl!C
hi~n
va
phat
huy.
Vi~c
buy d¢ng nguon thu vao NSNN can chu y 3 van
d~
:
10
- Muc d¢ng
vi
en vao NSNN doi voi cac thanh
vi
en trong xa h¢i qua
thue
va cac khmin thu khac phai hqp ly. Muc d¢ng vien qua cao hay qua thap
.
d~u
c6 tac dvng tieu
C\l'C.
-
Ty
1~
d¢ng vien vao NSNN doi voi t6ng san phftm quoc n¢i (GDP)
duqc xac dinh can
err
vao chu truong phat
tri~n

kinh
te
xa h¢i cua Nha nu6'c
trong ttrng thai ky.
Ty
1~
nay
vl:ra
phai dam bao hqp ly
v6'i
toed¢
tang truemg
cua
n~n
kinh te, vtra phai dam bao cho don
Vi
CO
sa
CO
di~U
ki~n
tfch
t\}
VOn
d~
tai san xuat
m&
r¢ng.
- Cac cong cv kinh
te

duqc sir dvng
t~o
ngu6n thu cho NSNN
va
thl!c
hi~n
cac khoan chi cua NSNN phai hqp
ly
va phil hqp
v6'i
tirng giai
do~n
phat
tri~n
cua
n~n
kinh te.
1.3.2-
Vai
tro
qudn
lj
die'u
tilt
vi
mo nelz
kinh
tl
xii
ht)i:

- Kich thich slf tang truang kinh
te~:
D~
duy trl
S\1'
6n
dinh cua moi truang kinh
te
vi
m6 va thuc
dfty
tang
tru&ng kinh te, Nha nuoc da sir dvng cac cong
C\}
b¢
ph~n
cua NSNN
Ia
thue
va
chi dau
tu
cua NSNN
d~
huang dan, kfch thfch va
t~o
sue
ep doi voi cac
chu
th~

trong
ho~t
d¢ng kinh te. V
6'i
vi~c
phoi hqp
v~n
dl}ng
thue
tfl!c
thu va
thue
gian thu,
v~n
dvng thue suat thfch hqp c6 tac
dl}ng
huang dan, khuyen
khich,
thuc
dfty
cac thanh phan kinh
te
rna
fQng
ho~t
d¢ng kinh doanh,
tC;tO
ra
moi truang
c~nh

tranh lanh
m~nh,
thu hut von dau
tu
va dinh
huang
dau tu
cua
khu
V\l'C
"doanh
nghi~p.
M~t
khac, tac dvng dinh huang,
di~u
chinh
Sl!
hoC;tt
d¢ng cua toan
bQ
n~n
kinh
te
con duqc
th\l'C
hi~n
thong qua cac khoan
chi
cua
NSNN vao co

sa
kinh
te
h~
tang, vao cac nganh kinh
te
trQng
di~m
va
miii
nhQn. Cac khoan chi dau
tu
cua NSNN c6 tac dvng dinh huang hlnh
thanh CO cau kinh
te
va la d¢ng
1\l'C
thuc
dfty
S\1'
ra doi
CUa
cac CO
sa
kinh
te
m6'i,
-
Diiu
tilt

thi tntong,
gia
cd va chong
lq.m
phat :
Hai
yeu to co ban cua thi truang la cung cau va gia ca thuang xuyen
· tac d¢ng Ian
nhau
va
chi phoi
mC;tnh
ho~t
d¢ng cua thi truang.
Sl!
mat can doi
gifi'a
cung
va cau se tac d¢ng den gia
.ca,
lam cho gia ca tang
ho~c
giam d¢t
11
bien va gay ra bien
d<)ng
tren th! truemg.
D~
dam bao lqi fch cua ngum san
xw1t

va
nguO'i
tieu dung, Nha nu6'c
si'r
d1;1ng
NSNN
d~
can
thi~p
vao th!
truemg thong
qua cac khoan chi cua NSNN dum hinh thuc tai trq von, trq gia
va
si'r
dl;lng
cac quy dg trfr nha nu6'c
v~
hang hoa va
dlf'
trfr tai chinh.
Sl!
di~u
tiet linh
hoC;tt
va c6
hi~u
qua cua Nha nu6'c doi vm
ho~t
d¢ng
cua th!

truO'ng
thong qua cac
loC;ti
quy
dlf'
trfr
phl;l
thu<)c
vao muc
dQ
hlnh
thanh cac quy nay
trong
n~n
kinh
te
quoc dan.
N~n
kinh
te
hang hoa
nhi~u
thanh phan
hoC;tt
d¢ng theo
cCJ
che
th!
truO'ng
la

m<)t
n~n
kinh
te
"d¢ng", do
d6
cac
quy lu?t
ho(;lt
d<)ng
cua th!
truO'ng
c6
th~
dan den nhfrng bien
d<)ng
phuc
t(;lp
trong
dO'i
song kinh
te
xa h¢i. Vi v?y can thiet phai quan tam va
tang
cuO'ng
llf'C
luqng
dlf'
trfr quoc gia. Khoan
dlf'

trfr nay duqc hinh thanh
bang ngu6n
kinh phi cap phat cua NSNN,
tir
tang thu va
tir
so
ket
du
cua
NSNN hang nam.
Trong qua trinh
di~u
chinh thi
truO'ng,
NSNN con tac
d<)ng
den sg
hoC;tt
d<)ng
cua
thi
truO'ng
ti~n
t~,
th! truoog
VOn
Va
tren
C(J

SO
do
thlJC
hi~n
giam
lC;tm
phat,
ki~m
soat
lC;tm
phat.
Di~u
nay duqc
th~
hi~n
khi Nha nu6'c ap dvng
cac
bi~n
phap tfch
ClJC
nhu:
giai quyet can doi NSNN, khai thac cac nguon
von
vay trong va ngoai nu6'c dum hinh thuc phat hanh trai phieu Chfnh phu,
thu
hut
vi~n
trq
nu6'c
ngoai, tham gia th!

truO'ng
von
v6'i
tu
each la ngum mua
va
ban
chling khoan.
- Bit
d&p
nhiing
khilm
khuylt
cua thj tntimg, dam bdo cong bang
xa
h¢i, bdo v¢ moi
trztiJng
sinh thai :
V
6'i
l?p lu?n
"hai-
ban tay" n6i tieng, Samuelson - nha kinh
te
hqc My
- cho rang can phai dung ca hai ban tay (nha nu6'c va thi
truO'ng)
d~
t6 chuc
va phat

tri~n
kinh
te
bai
du
hfru
hinh hay v6 hinh thi ban tay nao
ding
c6
khuyet
t?t,
cart
phai dung ca hai tay
d~
h6 trq, b6 sung cho nhau. Ngay nay
da
so
d~u
ling h¢ vai tro quan ly vi m6 cua nha
nu6'c
doi
v6'i
n~n
kinh te,
dong thai
coi trqng quy lu?t kinh
te
khach quan,
hC;tn
che

can
thi~p
kinh
te
kh6ng can thiet, khi rna th! truoog
CO
th~
lam
dUCJC
VOi
C(J
che
rieng cua no,
dong
thai
se can
thi~p
tich
clJc
v6'i
muc d¢ hqp ly trong nhfrng
truO'ng
hqp
din
thiet
d~
bu dap nhfrng that
bC;li
cua thi
truO'ng.

12
Dm5'i
lang kfnh lqi
fch
cqng dong, cong bang
xa
h<?i
va moi tnrb'ng
sinh thai, thi trub'ng
ce;tnh
tranh khong quan tam den cac tfing
16'p
ngheo trong
xa h¢i, khong chu y den bao
v~
moi trub'ng sinh thai khi
v~n
d¢ng, Thi
trub'ng thub'ng xuyen
che;ty
theo lqi
nhu~n
kinh
te
dcm
thufin va
thtJc
hi~n
phan phoi thu
nh~p

theo cac tieu thuc rieng cua n6. Xet tren blnh
di~n
xa h¢i,
d6 la
m<?t
h~
thong phan phoi khong cong bang, thieu tfnh
b~n
vfing do
khong quan tam den lqi ich moi truemg - xa
h<?i
cua
ca
c¢ng dong. Khiem
khuyet nay chi c6
th~
duqc san lap phfin nao nha vao
Nha
nu6'c,
nha
vao
hi~u
qua
su
d\}ng
quy~n
ltJc
phap ly
d~
bth bu¢c

(ho~c
khuyen khfch)
su
d\}ng
(ho~c
khong su
d\}ng)
m<?t
ho~c
nhi~u
loe;ti
dich V\}, hang hoa cong c¢ng nao
d6
(vf
d\1
b~t
buqc
tn~
em trong d¢ tu6i di
hQc
phai di
hQc,
b~t
buqc dqi mfi
bao hitim, cai day
an toan khi su
d\}ng
xe 6
tO,
b~t

·bu¢c mua bao
hi~m
xe
cCJ
gi6'i, cam hut thuoc la

)
Trong
di~u
ki~n
di~n
ra
stJ
phan hoa thu
nh~p
gifi'a cac tfing lap dan
err,
Nha nu6'c phai c6 mqt chfnh sach phan phoi
le;ti
thu nh?p hqp ly
nham
lam
giam b6't khoan each chenh
l~ch
v~
thu nh?p trong dan cu. NSNN la mqt
cong
C\J
tai chfnh
hfi'u

hi~u
duqc Nha nu6'c
su
d\}ng
d~
di~u
tiet thu nh?p cua
dan
cu. NSNN anh hu6ng den phan phoi thu nh?p tren
phe;tm
vi toan xa hqi b
Ca
hai
m~t
thu
Va
chi bang
Vi~c
ap
d\}ng
thue
tflJC
thu,
thue
gian thu, chi ph(ic
lqi
cong
cqng, chi
trQ'
cap doi

v6'i
b<?
ph?n dan
cu
nam trong
di~n
thtJc
hi~n
chfnh
sach
xa
h<?i
cua Nha
nu6'c.
1.4 - T6 chuc he thong NSNN Viet nam :
1.4.1- Nguyen tac qudn
lj
NSNN:
NSNN duqc quan ly thong nhat theo nguyen
t~c
t?p trung, dan chu,
c6
phan cong trach
nhi~m
g~n
v6'i
quy~n
he;tn,
phan cap quan ly gifra cac nganh,
cac cap. Lu?t

NSNN
kh~ng
dinh quy NSNN
Ia
toan b¢ cac khoan
ti~n
cua
Nha nu6'c,
c6 tren tai kholm NSNN cac cap. Quy NSNN duqc quan ly
t~i
kho
be;tc
Nha
nu6'c.
Di~u
nay
kh~ng
dinh tfnh thong nhat cua NSNN.
Nguyen
t~c
thong nhat
th~
hi~n
b stJ thong nhat
v~
quan
di~m
chfnh
tq,
chien hrqc va chfnh sach .kinh

te
trong
tUng
thai ky ; thong nhat cac
nguon
thu va phucmg thuc phan phoi cac nguon thti ; thong nhat che d¢, tieu
13
chu~n,
d!nh muc chi tieu ; thong
nh~t
che
d¢
l~p,
chap
h~mh
va
quyet
tm1n
ngan sach.
Nguyen
t~c
t~p
trung·,
dan chu xuat phat tu yeu cau phai
t~p
trung
quan ly tir m¢t trung tam
di
doi v6i phat huy tfnh nang
d(>ng

sang
t~o
cua cap
duoi tren
ca sb duqc phan cap. Tfnh
t~p
trung
bi~u
thi b toan b¢ thu
nh~p
cua
ngan sach duqc
t~p
trung
vao
NSNN' ngan sach cap du6i phai chiu
Sl.J
chi
phoi cua ngan sach cap tren dong thai la b¢
ph~n
hqp thanh cua ngan sach
cap tren. Cac cap
chfnh
quy~n
d!a phuang quyet d!nh
dtJ
toan ngan sach cap
mlnh tren
ca
sa

dlJ
toan NSNN da duqc Quoc h¢i quyet d!nh. Tfnh dan chu
th~
hi~n
b
vi~c
xac d!nh m6i cap chfnh
quy~n
co
quy~n
chi phoi ngan sach
cap
mlnh theo che d¢ phan cap quan ly ngan sach.
Dt! toan duqc
l~p
theo nguyen
t~c
tir co sb
va
t6ng hqp tu duoi len.
Ngan sach cap duoi co
quy~n
di~u
chinh cac khoan chi tren ca
sa
tang, giam
thu va tiet
ki~m
chi. Trong
di~u

hanh, neu tang thu
ho~c
tiet
ki~m
chi so v6i
dt! toan duqc
duy~t
thl so tang thu
ho~c
tiet
ki~m
chi duqc dung
d~
giam b¢i
chi, tang chi tra nq, b6 sung quy
dlJ
tru tai chfnh ho?c tang chi m¢t so khoan
chi
can
thiet
.khac.
Neu giam thu thl phai
sAp
xep
l~i
de giam chi tuang ling.
Trong chap hanh, tuy theo nhu cau chi buc thiet
rna
sir
d\}ng

dlJ
phong ngan
sach,
s~p
xep
l~i
dlJ
toan chi
d~
co nguon dap ling.
Thu NSNN gom cac khoan thu
tu
thue, phf
va
I~
phf, thu tir
ho~t
d¢ng
kinh
te
cua Nha nuoc, dong gop cua cac t6 chuc, ca nhan, cac
.khoan
vi~n
trq,
cac khoan
thu khac theo qui d!nh cua phap
lu~t.
Chi NSNN gom cac khoan chi dau tu phat
tri~n
kinh

te
xa
h(>i,
dam
bao quoc
phong, an ninh, bao dam
ho~t
d(>ng
cua
b¢
may nha nuoc, chi tra
nq
cua Nha nuoc va cac khoan chi khac theo quy d!nh cua phap
lu~t.
*Nguyen
tAc
can doi NSNN:
- T6ng so thu
tu
thue, phf
va
I~
phf phai
16n
han t6ng
so
chi thuang
xu yen va gianh
m(>t
phan tfch luy ngay cang cao cho dau tu phat

tri~n.
- Truang hqp NSNN c6 b¢i chi thl b¢i chi ngan sach phai nho han
so
chi dau
tu
phat
tri~n.
Yay bu
d~p
b¢i·chi phai dam bao nguyen
t~c
khong sir
14
dl).ng
cho tieu dung, chi duqc
su
dwi.g
cho
ml).c
dfch dau
tu
phat
tri~n.
Cac
ngfmh cac cap
khi
Slr
d1;1ng
khofm vay nay phai
CO

ke
hO<;tCh
thu h6i
VOn
vay
va bao dam can doi ngan sach
d~
chu dqng tra het nq khi den
h<;tn.
- Ngan sach dia phuong duqc can doi theo nguyen uk t6ng
so
chi
khong vuqt qua t6ng
so
thu. Truemg hqp tinh, thanh
pho
t11Jc
thu¢c trung
uong c6 nhu
cau xay dvng ket cau
h<;t
tang thuqc
ph<;tm
vi ngan sach cap tinh
bao dam rna vuqt qua
kha
nang can doi cua ngan sach cap tinh thi chi duqc
phep
huy dqng von dau
tu

trong
nu6'c
theo quyet dinh cua Thu tu6'ng Chfnh
phu theo
tlrn.g
cong trinh va phai can doi ngan sach cap tinh
d~
chu dqng tra
nq khi den
h<;tn.
Muc
du
nq
tu
ngu6n von huy d¢ng khong vuqt qua 30% von
dau
tu
XDCB trong nu6'c hang nam cua ngan sach cap tinh.
1.4.2-
H~
thfing
NSNN:
Hi~n
nay chfnh
quy~n
nha nu6'c
Vi~t
Nam c6 4 cap : Trung uong ;
Tinh,
thanh

pho
tfl!c thu¢c trung uong ;
Huy~n,
qu?n, thanh
pho
thu¢c tinh ;
Xa, phuemg, thi tran. Cac cap chfnh
quy~n
d~u
c6 ngan sach
d~
thl!c
hi~n
cac
nhi~m
Vl;l
duqc
giao theo lu?t d!nh va phu hqp
v6'i
kha nang quan ly.
H~
thong NSNN duqc
t6
chuc phu hqp
v6'i
h~
thong hanh chfnh va
h~
thong NSNN duqc
hi~u

la t6ng
th~
ngan sach cua cac cap chfnh
quy~n
Nha
nu6'c.
Bao g6m 4 cap :
N
gan sach trung uong,
Ngan sach cap
tinh va cap tuong duong,
Ngan sach cap
huy~n
va cap tuong duong,
N gan sach cap
xa
va cap tuong duong.
Ngan
s~ch
trung uong va ngan sach m6i cap chfnh
quy~n
dia phuong
duqc phan cap ngu6n
thu va
nhi~m
V\1
chi
Cl;l
th~.
Ngan sach trung uong

giu
vai tro chu
d<;to,
bao dam
th\(C
hi~n
cac
nhi~m
V\1
chien
lUQ'C
quan trqng
CUa
quoc gia va h6 trq nhfi'ng dia
phm:mg
chua can doi duqc thu, chi ngan sach.
N gan sach dia phuong duqc phan cap ngu6n thu bao dam chu d¢ng trong
thlf'C
hi~n
nhi~m
Vlf
duqc giao,
tan~
cuang ngu6n Ivc cho ngan sach xa.
HDND tinh, thanh
pho
t11Jc
thu¢c trung uong quyet dinh
vi~c
phan cap

15
ngu6n thu,
nhi~m
Vl;l
chi
gifra
ngan sach cac cap chfnh quyen dia
phucmg
phil
hqp
v6'i
phan cap qwin ly kinh
te
xa h¢i, quoc phong, an ninh
va
trlnh d¢
quim ly cua m6i cap tren d!a ban.
1.4.3 - Quan h¢ gifta ngan sach
cac
cap
t1
Vi¢t
Nam
:
Quan
h~
gifra
cac cap ngan sach duqc thgc
hi~n
theo nguyen Ulc:

-
Nhi~m
V\1
chi thu¢c ngan sach cap nao do ngan sach cap d6 dam bao,
vi~c
ban hanh
va
thgc
_hi~n
chfnh sach,
che
d¢
m6'i
lam tang chi ngan sach
phai
c6 giai phap dam bao ngu6n tai chfnh phil hqp
v6'i
kha nang can doi cua
ngan sach
tl:rng
cap.
- Truang hqp ca quan
quc!m
ly Nha
nu6'c
cap tren uy quyen cho ca
quan quan
1y
Nha
nu6'c

cap dum thgc
hi~n
nhi~m
V1;1
chi thu¢c chuc nang cua
mlnh thl phai
chuy~n
kinh phf tlr ngan sach cap tren cho ngan sach cap
du6'i
d~
thgc
hi~n
nhi~m
V1;1
d6.
-
Thgc
hi~n
phan chia theo ty
1~
phftn tram doi
v6'i
cac khoan thu phan
chia gifra ngan sach cac cap va b6 sung
tu
ngan sach cap tren cho ngan sach
cap du6'i
d~
dam bao c6ng bang, phat
tri~n

can doi gifra cac vling, cac d!a
phuang. Ty
1~
phftn
tram phan chia cac khoan thu
va
so
b6 sung can doi
tu
ngan sach cap tren cho ngan sach cap du6'i duqc 6n dinh
tu
3 den 5 nam.
S6
b6 sung tlr ngan sach cap tren
1a
khoan thu cua ngan sach cap
du6'i.
- Trong thm ky 6n dinh ngan sach, cac dia phucmg duqc
si'r
dl;lng
nguon tang thu hang nam rna ngan sach dia phucmg duqc hucmg
d~
phat
tri~n
kinh
te
xa
h¢i tren dia ban. Sau m6i thai ky 6n dinh ngan sach, phai tang kha
nang
tg

can doi, phat
tri~n
ngan sach dia phucmg, thgc
hi~n
giam
dftn
so
b6
sung tlr ngan sach cap tren
ho~c
tang ty
1~
phan tram dieu tiet so thu
n(>p
ve
ngan sach cap tren.
N goai
ca
che b6 sung ngu6n thu va ca che uy quyen thgc
hi~n
nhi~m
Vl;l chi, khong duqc dung ngan sach cua cap nay
d~
chi cho
nhi~m
V\1
cua cap
khac, tru truang hqp
d~c
bi~t

theo quy d!nh cua Chfnh phil.
1.5 - Ca che phan cap guan
IV
NSNN :
16
NSNN la
m(>t
th~
thong nhat, duqc
t6
chuc theo
nhi~u
cap ngan sach
tuang
li'ng
vm m6i cap chfnh
quy~n.
Tu
d6 c6
th~
hi~u
rang phan cap
qufm
ly
NSNN dong nghia voi vi¢c phan cong
quy~n
hl;ln
qmin ly NSNN
gifra
cac cap

chfnh
quy~n.
Trong qua trlnh qulm ly
di~u
hanh NSNN gifra cac cap chfnh
quy~n
thuemg miy sinh cac moi quan
h¢
quy~n
Ivc va quan
h¢
di~u
hanh.
Giai quyet cac moi
quan
h¢
d6 duqc coi Ia
n(>i
dung cua phan cap quan
ly
NSNN. Bao gom cac
n(>i
dung :
-
Giai quyet m6i quan
h¢
quy~n
Ivc gifra cac cap chfnh
quy~n
trong

vi¢c ban hanh cac chfnh sach,
che
d<?
thu chi ngan sach. Day la mqt trong
nhfrng nqi dung quan tr9ng cua phan cap quan ly NSNN.
- Giai quyet moi quan
h¢
di~u
hanh trong qua trlnh phan cap nguon
thu, nhi¢m
V\1
chi va can doi ngan sach. Vi¢c giai quyet moi quan
h¢
nay
ra"t
phuc
t';lp
VI
no lien quan den lqi
:fch
C\}C
bQ
dja phltang
Va
lqi
:fch
toan
C\}C,
lqi
fch quoc

gia.
-
Giai quyet moi quan
h¢
trong qua trlnh thgc hi¢n vi¢c
l~p,
chap hanh
va
quyet toan ngan sach sao cho
wa
nang cao trach nhi¢m qmin ly cua nha
llltOC
trung Uang
Vlra
phat huy tfnh nang dqng, sang
tl;l.O
cua cac cap chfnh
quy~n
dja phuang.
D~
giai quyet mqt each c6 hi¢u qua nhfrng
n(>i
dung cua phan cap
qulm ly NSNN can dlJa tren cac
nguyen uic sau :
-
Phari cap quan ly NSNN phai dva tren
CC1
sb
t6

chuc bq may cong
quy~n,
phan ro chuc nang, nhi¢m
V\1
quan ly kinh te, chfnh
tq
xa
h<?i
cua
chfnh
quy~n
cac cap. Trong d6 phai chu y dam bao vai tro chu
d~o
cua ngan
sach
trung uang, phat huy tfnh nang dqng trong
di~u
hanh, quan ly ngan sach
cua cac cap
chfnh
quy~n
d!a phuang.
-
Phan cap quan ly NSNN la giao nguon
l1Jc
tai chfnh cua Nha nuoc
cho cac cap chfnh
quy~n
d!a phuang quan ly sir dvng. Neu vi¢c sir dvng
nguon Ivc

Uti
chfnh khong hi¢u qua thi
ch~ng
nhfrng lam that thoat rna con
anh hubng den
su
m';lng
chfnh
tq
cua Nha nuoc. Do
v~y,
cong tac thanh tra,
ki~.m
tra phai duqc tien hanh thuemg xu yen
d~
phat hi¢n, chan chinh
kiP
thai
BQ
GIAO
DI,JC
VA
oAo
TA,.O
TRLI~NG
DH
KINH
TE
TP.HCM
THtfVrEN

~
\ \
~~-v
17
sai s6t. Ben
qmh
d6 van
d~
con
nguOi
cling phai duqc chu tn;mg ca
v~
trlnh
d¢ va
d~o
due.
- M¢t trong nhfrng n¢i dung phan cap quan ly ngan
s::ich
Ia
giai quyet
moi
quan
h~
v~t
chat gifra
Cclc
cap chfnh
quy~n.
Yeu cau
di;it

ra trong giai
quyet moi
quan
h~
nay la lam
the
nao
d~
vi~c
phan chia nguon thu va
nhi~m
V\1
chi cho cac cap chfnh
quy~n
mQt
each cong bang,
h~n
che
Slf
phat
tri~n
chenh
l~ch
gifra cac dia phuong, cac vung
Hinh
th6.
1.6 - Quy mo
va·
nhan
to

anh hubng den guy mo NSNN :
D~
c6
di~u
ki~n
th1fc
hi~n
chuc nang,
nhi~m
V\1
cua mlnh, Nha
nm1c
phai xac dinh chi tieu
tll'
NSNN chiem ty tr9ng bao nhieu trong toan b¢
n~n
kinh te. Day la giai
do~n
hlnh thanh NSNN, la giai
do~n
xac dinh cac
ml;lc
tieu va
nhi~m
V\1
d¢ng vien, phan phoi toi uu cac nguon von. Giai
do~n
nay
c6 y nghia quan tr9ng trong
vi~c

xac d!nh qui mo NSNN, dam bao tinh
vfrng
chAc
va chfnh xac cua NSNN,
t~o
di~u
ki~n
thu~n
lqi
d~
thl!c
hi~n
tot qua
trlnh chap hanh NSNN.
C6
th~
hi~u
qui mo NSNN la t6ng cac
d~i
luqng
ti~n
t~
trong cac moi
quan
h~
kinh
te
quyet dinh t6ng so thu va t6ng
so
chi NSNN. Quy

mo
NSNN
phv thu¢c vao
so
luqng cac moi quan
h~
kinh
te
trong thu, chi NSNN va
Iuqng
ti~n
t~
trong
tll'ng
moi quan
h~.
Nhan
to
anh hubng den qui mo NSNN truoc het la cac nhan to
t~o
nen
nguon
thu cua NSNN. Nguon thu ciia NSNN la
tu
thue,
tu
ho~t
d¢ng kinh
te
cua

Nha
nuoc, cac khoan thu huy d¢ng duqc nham
bu
dAp
thieu
hl;lt
ngan
sach va m¢t so khoan
thu khac. Tuy theo each phan
lo~i
d1fa
tren nhfrng can
ell' khac nhau rna thu cua NSNN c6
th~
bAt
nguon ttr trong nuoc hay
tu
nuoc
ngoai
; c6
th~
Ia
cac khoan thu thuemg xuyen hay thu bu
dAp
hoi;ic
cac khoan
thu mang tfnh chat cucmg
che
hay tl!
nguy~n.

Thu NSNN truoc het va chu
yeu
gAn
li~n
v6'i
cac
ho~t
d¢ng kinh
te
trong xa h¢i. Muc d¢ phat
tri~n
kinh
te, ty
I~
tang trubng GDP hang nam Ia
ti~n
d~
dong thai la yeu
to
khach quan
hlnh
thanh cac khoan thu NSNN
va
quyet d!nh muc d¢ d¢ng vien cac khoan
.thu cua NSNN.
18