Sử dụng các công cụ phân tích hoạt động kinh tế vào việc nghiên cứu hoạt động kinh doanh du lịch Việt Nam

A

/

'

'

BO GIAO DUC VA DAO TAO
BAI HOC QUOC GIA THANH PHO HO CHI MINH
TRUONG DAI HOC KINH TE
0

0

0

·~m~

Chvyen nganh : KE TOAN - TAl VQ. VA PHAN TICH
'
HOAT DONG KINH TE
.

.

Ma so

: 5. 02.11

,, .LUAN AN PHD TIEN

..
.

sf KHOA Hoc KINH TE
.

Ngu'oi hu'ong dan khoa hQc: PGS-PTS UNG BifU .


Toi xin cam doan day Ia cong trlnh nghien
dung nghien

CUll

CUll

cua rieng toi. Cac nqi

va ke't qua du<;Jc trlnh bay trong lu~n an la trung thlfc va chua

tUng du<;Jc ai cong bo' trong ba"t ky cong trlnh nao khac.

"'

?

TACGIA

NGUYEN VAN HOA

Jllue lue
•
•
Trang
LOi mO' dAu
M\).Cl\).C

CmfONG MQT: CAC CONG Cl) PHAN TICH HOJ}T DQNG
KINH TE SU Dl)NG TRONG DOANH NGHI¢P DU LJCH
'"'

1

Ly ltl4n chung v~ du lich

1

1.1.1 M9t·s6khai ni~m lien quan de'n du lich

1.1

1

1.1.1.1 Khai ni~m va cac hinh thuc du l!ch

6

1.1.1.2 Du khach

8

1.1.1.3 C~u du lich
Ph~m

vi nghien cuu

nghi~p

1.1.2

12
ho~t

du lich

d()ng kinh doanh trong doanh
13

1.1.2.1 Du lich nhu' Ia kinh

nghi~m

ciia con ngttoi

13

1.1.2.2 Du lich nhu'la each ctt xii' JTiang tinh xa h()i

14

1.1.2.3 Du lich nhtt la m«?t hi~n tu'<:Jng dia ly

15

1.1.2.4 Du lich nhtt Ia m«?t ngu6n h}'c

15

1.1.2.5 Du lich nhu' Ia

ho~t

15

d«?ng kinh doanh

1.1.2.6 Du lich nhu Hi m«?t nganh cong

nghi~p

1.2 Kinh doanh du ljch va tinh td't ye'u ctia Stl phat triin du lich
1.2.1 Cac hinh thuc kinh doanh trong doanh

nghi~p

du lich

16
17

17

1.2.1.1 Doanh

nghi~p

kinh doanh Iii' hanh

18

1.2.1.2 Doanh

nghi~p

kinh doanh lttu tni

19

1.2.1.3 Doanh nghi~p kinh doanh an u6ng
1.2.2 Tinh Hit ye'u ciia slf phat tri€'n du l!ch

20
21


1.3 Cac cong C\1 philn tich ho~t OQng kinh te' sii' d1Jng trong doanh
nghi~p

du ljch

30

**

Cm1<1NG HAl: THTjC TR~NG CUA

vntc

SU

DVNG CAC

CONG CV PHAN TICH HO~T I>QNG KINH TE {j CAC
?

A

'

A

DOANH NGHmP CUA NGANH DU LJCH VU::T NAM

34

2.1 T'mh hinh ho~t dQng kinh doanh ctia cac doanh nghi~p du ljch

i'J Vi~t Nam.

34

2.2 l>anh gia thtfc tr~ng cua Vi~C Sd d1Jng cac cong C\1 philn tich
ho~t

dQng kinh te' i'J cac doanh nghi~p du ljch Vi~t Nam

42

***

CHu'ONGBA:HOAN THIJ:;N CAC CONG CV PIIAN TICH

HO~T DONG KINH TE

su DVNG vAo vntc NGHIEN cuu

HO~T I>QNG KINH DOANH DU LJCH VIJ:;T NAM

63

3.1 M1JC dich, nguyen tiic va yeu cfiu phai hoan thi~n h~ th6ng cac
cong C\1 philn tlch ho~t dQng kinh, te' cho cac doanh nghi~p
63

du ljch
3.1.1

M~c

dich

63

3.1.2 Nguyen tile

64

3.1.3 Yeu diu

64

3.2 Hoan thi~n h~ tho'ng cac chi tieu - ffi\IC tieu d~c tru'ng cho
ho~t

dQng kinh te' ctia doanh nghi~p du ljch

3.2.1 Hang h1' h~mh
3.2.2 Khach

s~n

3.2.3 Nha hang

67
68
69
69

3.3 Hoan thi~n h~ tho'ng cac bi€u milu tho'ng ke - cac bi€u milu
philn t~ch ho~t dQng kinh te' cua doanh nghi~p du ljch

70


3.3.1 Hang lu hanh
3.3.2 Kluich

70

s~n

105

3.3.3 Nha hang

144

3.4 Hoan thi~n h~ th6ng cac cong thuc tinh toan tiing chi ti~u
kinh te' ciia doanh nghi~p du ljch

160

3.4.1 Phan tich cac chi tieu ho~t dqng ciia hang lil' hanh

160

3.4.2 Phan tich cac chi s6 ho~t dqng ciia khach

161

s~n

3.4.3 Phan tich cac chi tieu ho~t dqng ciia nha hang

165

3.4.4 Phan tich-xac dinh chi phi biit bie'n va chi phi kha bie'n

169

3.4.5 Phan tich tai chinh ciia cac doanh
3.5 Hoan

thi~n

nghi~ p

nghi~p

du ijch

172

cac phu'o'ng phap- ky thm}t ph!in tfch trong doanh

183

du ljch

3.5.1 Phlidng phap Thurstone

184

3.5.2 Phlidng phap Likert

185

3.5.3 Phlidng phap mo hlnh gia tri trie'n.vqng ciia FISHBEIN

186

K6t lu~n
Danh mvc tai li~u tham khao
Phl,lll,lC

*****

()


e/ltong muon di du ltch, tham quan cdc thdng cdnh, nghl ngai., thuang ngoqn
cdc net dfjp cua thien nhien va van hoa... la nhu cdu t¥ than cua mJi nguili, mJi
dan tqc. Cung v6i sf:( tang truang kinh te' va tie'n bq xii hqi a cdc quoc gia hi~n nay
va mai sau, nhu cdu di du ltch cua con nguili ngay cang phong phu han, so nguili
di du lich co toe dq tang truang nhanh han so wJi thu nhqp. Chinh vt nhu cdu naY,
du ltch duqc ~oi la ngan~ cong nghi~p cua tuang lai va da so cdc quoc gia tren
the' gidi da coi du ljch la nganh kinh te' miii nh9n ho(jc co vf tri quan trQng trong
· ngn kinh te:

0

.

Vi¢t Nam, du ljch cilng dLtqc coila nganh kinh te' quan trQng. Tuy
'

nhien, nganh du ljch Vi¢t Nam vJn con non tre nen h¢ tho'ng thong tin kinh te' va
cong tac phan tfch hoqt dqng kinh doanh cua ca quan quan ly du [jch trung uang,
cdc ca quan qudn ly du Ztch dja phuang va a titng dan vt kinh doanh du ljch a Vi¢t
Nam chua thqt hoan chlnh, con kha nhigu thie'u sot. H¢ thong bi!u mJu thong ke
da ban hanh chLta dLtqc cdc dan vj kinh doanh thf:(c

hi~n

nghiem tuc do ban than

h~ thong bi!u mJu nay co nhigu sf:( bdthqp ly ...

Hoan thi¢n h¢ thong nhilng cong Ci:f. sit di:f.ng trong cong tac phan tich hoqt
dqng kinh doanh a cdc dan vj kinh doanh va nganh du ljch Vi¢t Nam la cong

vi~c

mang tfnh cdp bach. Qua do giup cho ca quan qudn ly du lich dja phuang va quoc
gia xay d¥ng chie'n lLtqc phat triln nganh, dg ra chinh sach dtly mqnh phat tri!n
du ljch; tqo digu ki¢n ra cdc quye't djnh vg qudn ly trong cdc doanh nghi¢p du ljch
va cho phep sila dcfi CclC quye't djnh nay khi th{[y cdn thie't; dan vj kinh doanh Va ca
quan qudn ly nganh du ljch phoi hqp v6i cdc nganh hilu quan co chinh sach - che'
dq ... nhlim ZOi keo khach nu6c ngoai de'n, kich thich ngLtili dan a cdc dja phuang
co thu nhqp cao de'n "bam tign" vao nai ma nguai dan co dili song kho khan;

cung ctfp thong tin kinh tt cho cdc t6 chac quae te: khu vf!c va cdc t6 chac quae
gia ma Vift Nam la thanh vien.
N<)i dung lutJn an d~ ctJp m<)t each c6 hf thong cdc thong tin kinh tt cho
nganh du ljch Vift Nam tren C(/ siJ kinh nghifm cua t6 chac Du ljch Tht gicJi
(World Tourism Organization), cdc quae gia trong khu vf!c Chau

A - Thai

Blnh

Duong va trong di~u kifn thf!c tiJn Vift Nam. LutJn an con dua ra nhi~u phuang
phap danh gia, cdc cong thac dung d! tinh toan - danh gia nhi~u m(it hoq_t d<)ng
kinh doanh cua CclC dan vj kinh doanh va cua nganh du [jch d[ phf!,C Vdt cong tac
quan ly nganh Vel quan ly dan vj kinh doanh du ljch, d! phf!,C Vf!- cong tac df!
doan. .. theo kinh nghifm cua nucJc ngoai.
Phq_m vi nghien cau cua lutJn an la df!a vao di~u kifn thf!c tiJn cua nhi~u
dan vi kinh doanh nganh khach sq_n, nganh lil hanh. .. iJ thanh pho H~ Chi Minh.
Nhilng dan vj nay thu<)c cdc thanh phdn kinh tt va qui mo khac nhau, cdc dan vj
kinh doanh trong nucJc va nhilng dan vi lien doanh vcJi nucJc ngoai trong nganh du
ljch Vift Nam.
Nr?i dung chinh cua lutJn an la xay df!ng hf thong cdc chl tieu - mf!,C tieu
kinh tt, hf thong cdc bilu mdu thong ke - phan tich, hf thong cdc cong thac tinh
toan va phuang phap phan tich hoq_t dqng kinh doanh cho cdc doanh nghifp du
ljch iJ Vift Nam.
LutJn an df!a tren quan di!m cua h9c thuytt Marx - Unine, bdng phuang
phap duy vtJt bifn chang va duy vtJt ljch si't, ... d! gidi quytt win d~.

CAC CON~ Cll !PNAN TICN
.
.

.

T!IION~ DOANN N~NI!I!P Dfl/l tiCN
..
~


1.1

L y LUAN CHUNG
1.1.1 MOT

VE DU LICH:

so KIIAI N~M LIEN QUAN DEN DU LlCH:

Sl_l' nghi ngdi Ia ttl' ngii' chinh trong thai d?i van minh cua chung ta. Ttl' ngii'
nay g6m ba bthai gian nhan r6i hang nay. Nhii'ng khai ni<$m lien quan de'n du J.ich 1a chu d~
chinh cua nhi~u

CUQC

tranh lu~n. Chung ta nhln xa hdn v~ khai ni<$m nay.

Samuel Pegge sii' d\lng ttl' mdi "tourist" d~ di~n ta nhii'ng nguai di du J.ich

vao nam 1880. Tren t?p chi th~ thao nude Anh da gioi thi<$u ttl' "tourism" vao
nam 1811. Du ca hai ttl' ngii' "tourist" (du khach) va "tourism" (du lich) Ia hai ttl'
da du<;Jc dung ttl' hai the' ky qua nhung de'n nay va mai sau c6 the' vfin chua co
dinh nghia nao d~ du<;Jc cha'p nh~n vinh vi€n. Vi<$c thie'u mqt dinh nghia du<;Jc
xem la vinh vi~n se lam vo m<)ng nhii'ng nha phan tich va cac nha dl_l' doan v~
du lich. Tinh khong chAc chAn va khong tho'ng nha't cua mnhi~u kh6 khan khi so sanh cac dong khach du lich giii'a cac qu6c gia voi nhau.

Vao nam 1937 H()i d6ng cac chuyen gia v~ tho'ng ke ctia The ShortLived League of Nations (la ODCD Tourism Committe ngay nay) c6 dua ra dinh
nghia cua hq d~ mo ta:· "Khach du ltch quffc t~ la bdt cu ai tham viing m()t

qurfc gia khac han ndi ma hQ thliang tnt, trong thai gian tren 24 gia"[l6].
H<)i d6ng cac chuyen gia tho'ng ke coi du khach qu6c te' con bao g6m nhung ca

nhan tnjc ti~p di h()i nght din lam vi~c hay eli tru, nhung sinh vien di du
hQC, nhung ngliai lam

Vi~C

bang qua bien gi{Ji va nhung ngliai di du lfch lien

tljc 1J m()t quffc gia khong c6 gi{Ji hqn thai gian trfi da 1J quffc gia d6.
Khoang mqt th~p ky sau, d mlich t6 chuc t?i Roma ( Italia) vao nam 1963 c6 dua ra sl_l' khac bi<$t d~ phan bi<$t
giii'a khach du lich (tourists) la nguai nghil?i hdn 24 giO, con khach tham quan
(excursionists) la nguai di nghil?i duoi 24 gia. Thu~t ngii' lien quan de'n sl_l' khac
1


bit%t nay du'QC thd' nghit%m vao nam 1967 bdi nh6m chuyen gia th6ng ke lam

vit%c trong H()i d6ng Th6ng ke cua Lien Hit%p Qu6c. HQ de nghi r~ng, sl}' khac
bit%t d ch6 du khach (tourists) Ia nhung nguoi d l~i qua dem, khach tham quan
(day visitors hay excursionists) Ia nhung ngttoi khong d
sau, theo cac chuyen gia cilng bao g6m

ca.

l~i

qua dem. Khai nit%m

nhung ngttoi qua canh (tourist

travellers). Binh nghia ve du khach du'QC du'a ra trong h()i nghi t~i Roma lftn nay
xac dinh: "Du khach la ngui'Ji di tham vi~ng tq,m thi'Ji, nghi ngdi it nhdt 24 gilt
trong quffc gia ali(/c tham vi~ng"[l6], ngu'oi d6 di vdi d()ng cd nghi ngdi cua

hQ; d6ng thoi c6 du'a ra dirih nghia ve khach tham quan (excursionists) la "
nglii'Ji tham vi~ng tq,m thi'Ji nghi ngdi du6'i 24 gii't".

T6 chti'c Du lich The' gidi gidi thit%u tom Hit nhung til' ngu nay nhu' sau:
Khach

vi~ng

tham quffc

t~

(International ·visitor) la ca nhan di vao

m9t quffc gia 1J d6 khong pluli la ndi thui'tng tru cua hQ va hQ khong thu()c ve

m()t trong s6 nhfi'ng ngttoi sau day:

*

Dt1 dinh cu' tn1, dinh cu' hay tlm kie'm m()t vit%clam d nttdc de'n.

*
*

Tham vie'ng vdi tinh each Ia nha ngo~i giao hay vien chti'c quan sl}'.

nttdc sd

Nguoi lam d cac· cd quan

ngo~i

giao, quan sl}' cua- nttdc ngoai d cac

t~i.

*

Ngttoi ti n~n, dan cu' ng~ ho~c nguoi lam vit%c d vung bien gidi.

*

Be'n va d vdi thoi gian tren m()t nam.

Nhu'ng khach qu6c te' (International visitors) c6 th6' la:

*

Be'n tham vie'ng vdi

m~c

dich chfi'a bt%nh, giai trf, ton giao, tham quan,

v!n de gia dlnh, cac sl}' kit%n th6' thao, dtf h()i nghi, hQc t~p-nghien cti'u hay qua
ciinh d6' qua m()t qu6c gia khac.

*

M()t thuy thu ho~c phi cong cua nude ngoai nghi l~i d qu6c gia.

2


*

MQt thtidng gia ntioc ngoai

ho~c

mQt khach thtidng

m~i

htu

l~i

voi thoi

gian dtioi mQt nam g6m ca cac nha ky thu~t de'n Hi:p d~t cac may m6c thie't bi.

* Nhan vien ciia cac t6 chuc qu6c te' di cong tac voi thoi gian duoi mQt
nam va c6 trd v€ da"t nuoc cda hQ.
Khach tham vie'ng qu6c te' (International visitors) g6m du khach qu6c te'
(International tourists) va khach tham quan qu6c te' (International excursionists)

*

Du khach quffc tt la khach di tham vitng, hQ chi tieu it nhdt m9t

dem trong cd sli lltu tru tqi quffc gia titp nhij,n.

*

Kluich tham quan quffc tt la khach di tham vitng ma hQ khong c6

chi tieu it nhdt m9t dem trong ca sli lztlt tru tqi quffc gia titp nhan. Nhfi'ng

nguoi nay bao g6m khach nghi l~i tren tau, khach du ijch qua canh nhti cac hanh
khach di may bay de'n nhting khong c6 lam thii tqc

nh~p

canh.

HQi nghi Lien minh Qu6c hQi v€ Du Jich t6 chuc t~i La Haye (Ha Lan) til'
ngay 10 de'n 14 thang 4 nam 1989 da xac dinh du khach qu6c te'la nguoi:

*
*

Bi tham mQt ntioc khac voi mroc rna hQ eli tru thtiong xuyen.
Mvc dkh ciia chuye'n di la tham quan, tham vie'ng hay nghi ngdi voi

thoi gian khong qua mQt nam, ne'u tren mQt nam phai duqc phep- gia h~n.

*
de'n do

*

Khong dtiqc lam bat CU mQt cong vi~c gl dt3' dtiqc tra thu lao t~i ntioc

y mu6n hay do yeu diu cda nuoc sd t~i.
Sau khi ke't thuc dqt tham quan hay luu trt1 phai roi khoi nuoc de'n tham

quan dt3' trd v€ nuoc thuong tru cda mlnh ho~c di de'n mQt nuoc khac.
~ong

duqc coi la khach qu6c te' nhfi'ng nguoi khong thoa man nhifng

di€u ki~n tren va d~c bi~t la nhfi'ng ngtioi sau khi da vao ltiU trU mQt ntioc nao
d6 voi

tti

each ngtioi du lich, di tham quan, ltiU trU

ho~c

tim each keo dai thoi

gian cua CUQC hanh trlnh Va ltiU trU de'n d l~i hiin ntioc nay hay dt3' lam Vi~c
(hanh ngh€ c6 thu lao).

3


Cac dinh nghia v~ "du lich n()i dia" va "du khach n()i dia" kh6 c6 sr{
th6ng nha't hdn d6i vdi dinh nghia "du Jich qu6c te'" va "du khach qu6c te'". Th~t
V~y, CO Sr{ phan ling dii' d(}i V~ CaC khai ni~m nay giii'a cac

t6 chile trong m(}t

qudc gia va CO Sr{ khac bi~t nhau khi tfnh toan sd1u'qng du khach d cac qudc gia.
Vao nam 1981, T6 chile Du ljch The' gidi c6 dtta ra nhi~u httdng chi d~o de' xac
dinh the' nao Ia du Jich n()i dja va du khach n()i dia nhtt sau:

*

Coila du khach n()i dia (domestic travellers) g6m nhii'ng cong d§.n va

ngttai ngo~i qu6c di tham quan trong nude.

*

Tinh vao du ljch g6m nhii'ng nguai di lam vi~c mang tinh ngh~ nghi~p

cua hQ d m()t ndi xa.

*

Cfrn c6 sr{ phan bi~t giua di tn1 thuang xu yen ho~c t~m thai trong m()t

thai gian ngii:n vdi chuye'n du hanh.

*

Cfrn ph§.n bi~t giii'a sr{ htu ll;li tren 24 gid (hay d qua dem) vdi dudi 24

. gia (khong d 1l;li qua dem).

T6m l(;li, d h()i nghi vao nam 1981, T6 chile Du lich The' gidi c6 dtta ra
djnh nghia v~ du khach n()i dja Ia "ngU:m di du lf,ch d~n m9t ndi thu9c v& ddt

nU:ac ma hQ dang sinh sffng va thm gian t6i
nam vm mvc dich giai tri,
CUU,

tham

vi~ng

th~

thi~u

24 gia va tffi da it hdn m9t

thao, kinh doanh, h9i hQp, t(j,p h{/p, nghien

bq,n be hay than nhan,

SUC

khoe, cong

Vlf

hay ton giao".

Khach tham quan n()i dja ( A domestic excursionist) Ia "m9t khach du lf,ch di

trong nU:ac ma hQ dang sinh sffng v~ bdt czl: m9t ly

do~

(giffng nhu du khach)

nhung thai gian luu lq,i it hdn 24 gia"[ 16].
M~c du

T6 chile Du 1ich The' gidi da dua ra cac dinh nghia va nhung

hu'dng chi d(;lo nhtt tren, gfrn nhtt m6i qu6c gia c6 dtta ra djnh nghia rieng va xac
djnh gidi h~n ph~m vi khac nhau de' chi d(;lo cho vi~c tinh toan s6 lttqng du
khach cho minh.

4


OHOAKY

*

H(}i d6ng Nghien cuu Tai nguyen Du ljch Qu6c gia (1973) cho ding

du khach (tourist) Ut ba't cu ai di du ijch xa nha it nha't 80 km vl ba't cu m~c dich
gl nhung khong phiii 1a lam vi~c va khong k€' de'n thoi gian ctia chuye'n di.

* Trung tam Dfi' lit;u Du hanh Hoa Ky (The US Travel Data Center)
va Phong Di~u tra Hoa Ky (The US Bureau of the Census) du'a ra dinh nghia
v~

khach tham vie'ng (visitor) Ia nguoi di du hanh c6 khoang each it nha't 160

km xa nha, ngo(,li trir m~c dich lam vi~c va khong k€' de'n thoi gian lu'u l(,li.

(j PHAP:
....

Du khach (touriste) du'<;fc coi la ta't dt nhung nguoi nia hQ roi bo noi cu'
ng~

thu'C1ng xuyen ctia hQ trong thC1i gian it nha't 24 gid va dudi 4 thang vdi m
trong nhung m~c dich nghi ngoi (nghi he hay nghi cu6i tufrn), sue khoe, h
d CANADA
* Nganh Thffng ke Canada va nganh Du ljch Canada sii' d~ng khoang
it nhat Ia 80 km d€' tra Wi cho cac co quan nghien cuu du lich Canada va coi

chuye'n di d6 phai Ia nhftng ky nghi.

*

Cd quan di~u tra du ljch Ontario (Ontario Travel Survey), nam 1983

sii' d~ng khoang each tieu chulin Ia 40 km d€' dinh nghla v~ du khach (torists).
Nhu'ng trai l(,li, British Columbia dinh nghia v~ "visitor" hay "tourist" Ia mqt ca
nhan di du hanh xa noi anh ta thu'C1ng tni nhu' Ia mm
d VJtTNAM:
* Theo Han Vit;t

Ttl diin cua Bao Duy Anh thl du lich Ia di chu du

khilp mQi noi.

5

*

Theo Vi~t Nam Ttl diin cua Hqi Khai Tri Tie'n Buc thi du ijch c6

nghia Ia di chdi mQi ndi de' xem xet.

*

Theo til diin Tie'ng Vi~t cua Nha Xua't ban Khoa HQc Xa Hqi (1991):
•

Du hanh la di chai phuang xa

•

Du lfch la di chai d~ xem phong canh li phuang xa.

•

Du khach la ngU:iJi di chdi li phuang xa hoqc ngU:iJi khach til xa
dtn chai.

Cac dinh nghia tren

d~y

c6 nqi dung qua nho be

ho~c

qua rqng, -st6 d€u

khong sat vdi thlfc t€ ho<;tt dqng du ijch hi~n nay.
Trong qui che' qmin

ly kinh doanh du ljch (ban hanh kern theo nghi dinh

s6 37-HBBT ngay 28/111992 ciia Hqi B6ng BQ Tntong) thi:
• "Khach du itch quifc tt" la nglii'Yi nliac ngoai, ngU:iJi
eli li nuac ngoai dtn va luu lq,i qua dem li

Vi~t

Vi~t

Nam, cong dan

Nam dinh

Vi~t

Nam di

du ltch nliac ngoai.
• "Khach du [ich nl)i dta" la cong dan

Vi~t

Nam riJi khoi nai li

thU:iJng xuyen, c6 su d-qng dich v-q lu:~ tru qua dem cua cac td ch(tc kinh
doanh du [ich trong phq,m vi liinh ihfJ cua nzt&c Cl)ng Hoa Xii Hl)i Chu Ngh'ia
Vi~t

Nam.
•

"Kinh doanh du lich" la

vi~c

thf!c

hi~n

ml)t hoqc ml)t sif hoqc toan

bl) cac dtch v-q du itch nhlim m-qc dfch sinh l¢. [5]
Buqc slf chuftn bi cua T6 chuc Du ijch The' gioi, 3/1993
Li~n Hi~p

thi~u

Uy ban Th6ng k~

Qu6c (The United Nations Statistical Commission) in tai

li~u

gidi

th6ng ke du ijch (Recommendations on Tourism Statistics) moi va r6 rang

nhfft lien quan de'n cac khai ni~m va each phan lo<;ti glin vdi du lich nhu' sau:
1.1.1.1 KHAI NltM VA CAC HINH THUC DU LfCH:

6


"Du lf,ch" (tourism) la nhung hoq,t dl)ng cua nguCJi di du hanh

d~n

va

luu tru tq,i ndi ngoai moi trltUng thu(ing xuyen cua hQ trong thCJi gian lien trJC
khong qua ml)t nam d~ nghi ngdi, kinh doanh Va cac mlJC dfch khac".

Va cfing theo

T6

chuc Du ijch The' gioi, dlfa vao m6i quan h«$ trao d6i

gifi'a cac qu6c gia c6 nhfi'ng hlnh thuc du ijch sau day:
a/ Du lf,ch nl)i dta: (Domestic tourism) la chuye'n du hanh cua nhfi'ng

cu' dan chi di trong ph(,J.m vi qu6c gia cua hQ

b/ Du lich hu(mg nl)i hay du lf,ch QJao (Inbound tourism) la chuye"n

du hanh cU. a nhfi'ng ngu'CJi khong la cu' dan ciia qu6c gia de'n mc/

Du lfch hu(mg ngQai hay du lich ra (Outbound toutsim) la

chuye'n du hanh ciia cu' dan de'n m
Tu ba hlnh thuc tren cua du lich c6

the ph6i h
se c6 ba lo(,l.i hlnh du ijch nhu' sau:
a/

Du ltch trong nu&c: (Internal tourism) n6 bao g6m du ijch n
dia va du lich vao.
b/ Du ltch quffc gia: (Natio-dal tourism) n6 bao g6m du ijch n
va du lich ra.
c/

Du lf,ch quffc t~: (International tourism) n6 bao g6m du ijch

huong n
..

The hi«$n:

~~-'·"
~

~~~
-tS

~

"'='·

~

Du ljch qubc te'
7


Tuy nhien , theo toi du ijeh e6 th€ drrqe djnh nghia nhrr sau:
"Du lteh la tgp hqp eae m6i quan

h~, hi~n

tli{lng va eae hoq,t dl)ng

kinh ti bdt ngufm til eul)e hanh tr'inh va lriu tru eua eae ea th~ i'J ben ngoai
ndi eli tru thlidng xuyen eua hQ v(Ji thm gian khong qua m{Jt nam v(Ji mq,e
dich hoa b'inh, ndi din eli tru khong phai la ndi lam vi~e".
TU' djnh nghia tren, du ijeh g6m eae ye'u to':

*

Du ijeh Ia m6i lien h~ giii'a khaeh va noi tie'p nh~n khaeh, giua khaeh

voi dan err noi tie'p nh~n ...

* Du ijeh Ia m()t hi~n tu'
d~;ti

ehung, eho ea ngrrcsi

giau sang va ngrrcsi ngheo d~u e6 th€ di du l!eh drrqe. N6 khong danh rieng eho
do'i tuqng e1;1 th€ nao.

*

Du ijeh bao g6m eae ho~;tt d()ng kinh te' eho eae don vi kinh doanh, k€

ea khong kinh doanh eung U'ng eho khaeh: khaeh s~;tn, nha hang, v~n ehuy€n, an
ninh, eftp etl'u ...

*

Ca ba ye'u to' tren drrqe hinh thanh tU' eu()e hanh trinh va htu trU t~;tm

thcsi eda khaeh (ngoai noi thrrcsng xuyen)

*

Du l!eh Ia ho~;tt d()ng vi hoa binh huu nghi giua eae dan t()e, err dan eda

eae dia phrrong.

1.1.1.2 DU KHACH:
Khai ni~m "du khaeh" hay "khaeh du ijeh " ... b~ng tie'ng Vi~t nay rfr"t d~
nhfrm lfrn va tU' d6 tfnh

sci lrrqng

khaeh khong tho'ng nhftt voi nhau giii'a eae

nganh (th6ng ke hai quan, xuftt nh~p ciinh, du ijeh ... ), do d6 efrn sii' d1;1ng tU'
tie'ng Anh d€ minh hQa va efrn sii' d1;1ng eae tU' ngii' tie'ng Vi~t nhrr sau:

8


Ngu'Oi du himh
(Travellers)
Khach tham vie'ng
(Visitors)

Khach du himh khac
(other travellers)

Du khach (Tourists)
(Overnight visitors)

Khach tham quan (Excursionists)

(Same-day visitors)

Khai nit$m "khach tham vie'ng" (visitors) va "du khach" (tourists) sd' dl}ng

c6 khac nhau giii'a cac quo'c gia, chiing h<_~.n nhu' Phap thuang dung tU' touristes,
Tay Ban Nha sd' dl}ng tU' visit~urs ... Tu tourists sd' dl}ng c6 khuynh hudng nha'n
m<_~.nh vao cac chuye'n di d~ hudng thl} va sd' dl}ng cac tit$n ich thuong m<_~.i. TU

visitors du'<;jc chuTheo Td chuc Du ijch The' gioi, tinh vao s6 lit$u th6ng ke va phan tich
ho<_~.t d9ng du lich - nganh du lich

thl nen sd' dl}ng tU "khach tham vie'ng"

(visitors). V~y khach tham vie'ng c6 hai lo<_~.i la khach tham vie'ng qu6c te' va
khach tham vie'ng na/ Khach tham vie'ng qu6c te':(International visitors) Ia ba't ell' ngu'ai
'

nao di du hanh de'n mthai gian lien tl}C khong qua 12 thang Va hQ di VOi illl}C dich chinh Ja tham vie'ng
chd khong tht1c hit$n ho<_~.t d9ng nao d6 d~ c6 thu nh~p trong thai gian d t<_~.i qu6c
gia hq tham vie'ng. Khach tham vie'ng qu6c te' gdm:

*
vi~ng,

Du khach (tourists- overnight visitors) la ngliUi di tham

hQ luu lq,i it nhdt m(Jt dem tq,i cac cd s?J luu tru tQ,p th~ hoqc tli nhan ?J

qurfc gia dli(/C tham vi~ng. B6 con gqi Ia du khach qu6c te'.

*
vi~ng,

Khach tham quan: (same-day visitors) la ngzi(Ji di tham

hQ khong c6 qua dem tq,i cac cd s?i luu tru tQ,p

th~

va tli nhan

(J

qurfc

gr,a dulJc tham vi~ng. Hq con du'<;jc gqi Ia khach tham quan qu6c te'

9


(international excursionists). Khai

ni~m

nay con tfnh d. nhfi'ng hanh khach di

tren cac tau du lich, hQ de'n m

d~ ngii, du cho tau nay neo d cang nhi€u ngay. N6 con du
nguC1i tren cac du thuy€n, xe lua.
b/

Khach tham vie'ng n
dung d~ di~n ta bdt clZ eli dan nao trong qu6c gia di du hanh dtn nhang ndi
trong phqm vi qu6c gia ngoai moi trui'lng thuimg xuyen cua hQ trong thi'li
gian lien tqc khong qua J;Z thang va c6 mqc dfch chfnh latham vitng, khong
thlfc

hi~n

hoqt d9ng nao d~ c6 thu nhqp trong thi'li gian li ndi tham vitng.

Khach tham vie'ng n
*

Du khach (tourists -overnight visitors) la ngztai di tham vitng,

hQ luu lqi ft nhdt m9t dem tqi cac cd sli luu tru tqp

th~ va

tu nhan li ndi dzt(jc

tham vitng. Nhii'ng nguC1i nay con gqi la du khach n9i dia (domestic tourists).

*

Khach tham quan (same- day visitors) la nguai di tham vitng,

hQ khong c6 qua dem tqi cac luu tru tqp

th~

va tzi nhan li ndi du(jc tham

vitng. Hq con du
v€ slf phan lo~i khach tham vie'ng qu6c t€, T6 chti'c Du lich The' gidi c6
dua ra so d6 nhu sau: (xem so d6 1)

10


sd

do 1

Sd

eo PHAN LO~I DU KHACH QUOC TE- THEO WTO
Ngu(Ji du
hanh

Kh6ng tinh vao
Th6ng ke du lich - - - - ; - NguC1i lam

vi~c vung
bien gidi
- NguC1i nh~p
cu thuC1ng
xuyen
- NguC1i nh~p
cu t~m thC1i
- NguC1i du
mvc (du cu)
- Khach qua
clmh
- NguC1i ti
Khach tham quan

a

Tinh vao th6'ng
ke du lich
- N ghi ngcJi,
vui chcJi
giai tri, ·
nghihe
-Tham
vie'ng b~n
be va than
thu- Kinh
1
doanh va
chuyen

m6n
- Sac khoe,
chua b~nh
- T6n giao,
tin
nguong
- Khac

1

Khach tham vi€ng
(visitors)
..

Dukhach
(tourists)

Muc d!ch
chuytn ai

I
NguC1i nude
ngoai
(foreigners)

Thuy thu-phi
hanh doan khong
phai cu dan

Cu dan cU. a qu6'c gia

nude ngoai v€

a

n~n

. (same-day visitors)

Hanhkhach
tren tau du
lich

l
Phihanh
do an

Khach tham
quan trong ngay

-Thanh vien
cua h;r'c
lu<1ng quan

stt
- E>~i di~n
cua lanh Slf
quan
- Nha ngo~i
giao

1.1.1.3 CAU DU LJCH: (tourism demand): la h{3 th6ng cac yiu t6

tac d9ng din slf

h~nh

thanh cac cu9c hanh

tr~nh

luu tru tqm thiYi cua con

nglii'li 1J m9t ndi khac ngoai ndi 1J thlilYng xuyen cua h9

d~

nghi duflng, chua

b~nh, thoa miin cac nhu cflu v~ van hoa, ngh{3 thu{j,t, giao luu anh cam,

congvlJ ...
Cac ye'u to' ttic dgian nghi ngoi, mode ...
Theo T6 chii'c Du lich The' gidi, srf phan lo(.li cda cfiu du ijch theo nhil'ng
tieu thii'c sau day:

*

Dlfa vao mlJC dich cua chuyin di: du lich n

vao cilng phan chia ra 6 nh6m:
1. Nghi ngoi, vui choi giai trf va nghl he
2. Tham vie'ng b(.ln be va nguoi than
3. Kinh doanh va chuyen mon

4. Chil'a bt%nh
5. Ton gh1o, tin ngttong
6. Khac

*

Dz.ta vao thiYi gian luu tru, chia ra cac nh6m theo so' dem:
1. Khach tham quan: 0
2. Du khach c6 5 phan nh6m:l --+ 3, 4--+ 7, 8 -7 28, 29 -7 91, 92--+
365

*

Dz.ta vao ndi g1Ji khach va ndi tiip nh{j,n khach cua m9t chuyin di:

B6i vdi du khach thl chd ye'u Ia phan lo(.li khach tham vie'ng (visitors)
theo qu6c gia eli tn1 t6t han Ia theo qu6c tich.

*

Dlfa vao cac loqi phliang ti~n ·v{j,n chuy~n din, c6 3 nh6m va cac

phan nh6m:
12

1. Hang khong, chia ra: cac chuye'n bay dinh ky, cac chuye'n bay ba"t
thli<'1ng, cac dich v~ khac.
2. Lttu tn1
3 . .An va u6ng
4. V~n chuy€n
5. Cac ho~t d6. Mua slim
7. Chi phi khac.

1.1.2. PHAM VI NGIDEN CUU HOAT DONG DOANH NGmEP DU
.
. .
...
.
.

LlCH:
Du lich la mho~ch dinh, cac nha phan tich va cac nha chuyen mon v€ du ijch da dv toan

rAng du lich se d~n d~n trd thanh m21.

M~c

dii sv IOn

m~nh

ky

ciia hganh du lich dang tang len d
tranh the' giOi l~n thu II nhu'ng nhi€u co quan ca"p chinh phil, cac doanh nghi~p
va ca nhan c6 lien quan de'n nganh du lich cfing chi moi blit d~u chu

y thvc sv

de'n vi~c nghien cuu ho~t d
*

Thie'u nhi€u thong tin tin c~y v€ t~m quan trQng ciia nganh du ijch.

*

H~u he't cac nu'oc c6 cac each thuc thu nh~p dii' li~u v€ nganh du ijch

nhu'ng c6 nhi€u sv khac bi~t v€ cha"t lu'Qng dii' li~u du'Qc thu nh~p giii'a cac qu6c
gia ho~c giii'a cac nganh c6 lien quan trong mrAe r6i trong vi~c phan tich ho~t d
*

Du ijch Ia m
CUa cac nganh thUQC khoa hQC xa hQi, cfing nhu' tU cac chuyen mon khac nhau ...

Th~t v~y. xufrt phat tU' b~n chfrt ciia du lich, d€ danh gia, nghien cuu dung
v€ du lich phai xet du lich tren co sd t6ng h<;ip nhii'ng khia c~nh sau day:

13


1.1.2.1 DU LfCH NHU LA KINH NGHrtM CUA CON NGUC1I
(Tourism as a humain experience):
•

Du lich la hoq,t d9ng ma nhilng ca nhan lam va huling

thq. D~ hi€u nhi~u v~ hi~n tu'CJng du ijch chang ta phiH hi€u thai dQ cda m6i ca
nhan, tam ly cua du khach va ti~m nang cua du khach. St.t xem xet tU nh6m
nguoi qua nhi~u nam, st.t l~p di l~p l~i giup ta giai thkh lai ijch qua khti' d~ c6
each xii' the' trong tu'dng lai. N6 Ia mbi~t

trong doanh

nghi~p

va nganh du ijch. Thong tin nay

l~i

c6 y nghia vo CUll&;

quan trqng trong vi~c thie't ke' va t~o ra san ph~m du lich moi, c6 chie'n dich
•··

marketing d~ cai tie'n them san ph~m cho phu hCJp voi st.t mong dCJi ciia khach.
•

Khi con nguCii di du lich, hQ thuang sit dqng mqc dich

chuygn di nhzt m9t phdn kinh nghi~m cita hQ: kinh nghi~m qua khti' v~ san
ph~m tu'dng

tt.t ho~c

san ph~m cling lo~i, nhii'ng kie'n thti'c v~ st.t phan lo~i san

ph~m va nh~n thti'c v~

st.t khac bi~t giii'a cac san ph~m cua khach.

1.1.2.2 DU LfCH NHU LA CA CH CU XU MANG TlNH xA H(H
(Tourism as a social behaviour)
•

Nganh du lich Mnh thanh tit kinh

nghi~m

ca nhan cua

con nguCii, tti'c Ia kinh nghi~m giii'a con ngu'oi nhi~u it, cao thftp ra't khac nhau
trong m<)t the' gioi menh mong bi~n ngu'oi. Nhi~u quye't dinh cua ca nhan lien
quan de'n kinh nghi~m du ijch, va bi anh httdng bdi tam ly ca nhan cilng nhu'

kinh nghi~m xa hQi, k~ ca vai tro
•

tt.t nh~n thtl'c xa h
Du khach c6 th~ la ngztCii- n~n nhan cua tQi ac ho~c gay

nen nhii'ng st.t hi~m khich lam h~i de'n xa hQi do st.t c6 y ho~c vo tlnh cda hQ
trong khi giao tie'p voi c<)ng d6ng ngtto.i~

• Szt hi~u bigt ·v~ mij,t xa h9i cila du khach va each czt xU: giao tie'p v~ m~t xa h<)i phu hCJp voi th6i quen cua ngu'oi dan d ndi tie'p d6n se

14


gop ph~n Etm giam st{ xung dQt, st{ hi~u l~m ho~c hi€m khich tnl'dc day; hQ trd
nen than thi~n, so'ng chan hoa, hoa blnh lfrn nhau.
N6i mmon tam ly xa hQi d\{a vao du lich, du khach la do'i tu'<;Jng nghien cuu ciia cac
mon hQC nay.

1.1.2.3 DU LJCH Nlll1LA MQT ~N TU(JNG DJA LY:
(Tourism as a geographic phenomenon)

•

Chuyin du hanh til ndi g?ii khach din ndi tiip nhtJ,n c6

nhilng net dqc thu rieng. Cac nganh kinh te' giii'a cac dia phu'ong ho~c cac
.

.
wng du'<;Jc t6 chuc khac nhau. Ndi tie'p nh~n khach thuong chua dt{ng cac hlnh
anh c6 sue ha'p dfrn nhanh cho cac du khach tit noi khac de'n.

•

Vi~c nghien cuu v~ dta ly theo nhi~u each khac nhau

gop phfln nang cao sif hi~u biit v~ mqt du ltch, giup cho vi~c xac dinh, phan
tfch Stf hlnh thanh, t6n t~i Va phat tri~n CUa CaC vung du lich, khu du lich, CO sd
kinh doanh ... Vi~c d\{ doan dung lu'qng chuye'n du hanh tit noi gdi de'n ndi nh~n
I

khach chinh Ia

vi~c

nghien cuu cac vung d!a.ly quan trQng c6 quan h~ nhau.

1.1.2.4 DU LJCH NHU LA MQT NGUON Ll)'C
(Tourism as a resourrce)
•

Nhi€u CQng d6ng dia phuong da cam th{y thich thu mli

mang va phat triln du itch v£ chinh n6 la ngu6n life kinh doanh do du khach
mang ti€n tit cac dia phuong, cac vung khac de'n cho hQ rna hQ ciing chi c~n mso' khia c~nh thu
•

Sr.! thanh cong cua nganh du ltch va loi keo khach din

thuling thuc nhilng dqc trung rieng c6 cua dta phuang. Nhung

th~t

khong

may m~n ne'u du khach de'n qua dong so voi cu dan d ndi d6 ho~c theo ki~u hQc

15


doi CUa dan sd

t<,~.i

Se lam pha huy di nhii'ng net dQC dao CUa dan tQC Va do Str

"qua tdi cua du lfch se gitt chtt du ltch" (Trop de tourisme tue le tourisme).

1.1.2.5 DU LlCH NHU LA HO~ T DQNG KINH DOANH:
(Tourism as a business)
Hfru he't nhfi'ng ngU'CJi lam trong Hinh vtrc du lich - lanh vtrc thu hut dU'
s6 ngll'Cii lam vi~c va mang l<,~.i thu nh~p cao, nhfi'ng nhan vien ho~c nhfi'ng ngll'CJi
chii ciia hQ c6 th~ mang l;;ti thu nh~p tU' cac vi~c nghien cuu nhu:
~ sa:p xe'p l<,~.i t6 chile va cai tie'n co diu ho;;tt dQng kinh doanh

BU'a ra cac chie'n lU'QC nh~m khilc pht:J.C nhii'ng riii ro va

•

nhfi'ng str ba't 6n ciia nganh
•

T<,~.o ra nhung n6 b,tc trong ho<,~.t dQng marketing

•

Bua ra nhung chi dftn trong cong tac quan ly nhan vien, dao

t<,~.o cac nhan vien mdi, phat tri€n nghi~p Vt:J. chuyen mon cho cac nhan vien cfi

1.1.2.6 DU LlCH NHU LA MQT NGANH CONG NGIDtP:
(Tourism as an industry)
•

Nganh du lich khong phai chi c6 de'n vai ngan co sd kinh

doanh, hon nfi'a va hon ra't nhi~u trong thCJi gian tdi. N6 g3:n vdi str ph6n vinh
ciia cac nude va

Slj

ham mu6n giau co cda m6i ca nhan. N6i chinh xac hon, du

ljch la m9t nh6m gfJm nhi~u nganh c6 lien quan trong m9t thi thfing nhdt
nhU:: v~n chuy~n (hang khong, dU'CJng silt, du'CJng bQ ... ), co sd luu tni, dich Vt:J. an

u6ng, cac ho;;tt dQng vui choi giai tri, cac str ki~n van h6a-ijch sii', ho;;tt dQng ban
Ie ... B~c tru'ng quan trqng ciia nganh du lich la sii' dt:tng kha nhi~u lao d9ng.

•

Du ltch con la ngu6n lu:u chuyin ti~n t~ quan trQng giua

cac qufic gia va cac viing vm nhau. Ta."t ca cac chinh phd, d tll'ng chll'ng mtrc
nao d6 d~u kich thich phat tri~n du l!ch vl n6 mang l;;ti ciia cai, str giau c6 cho
qu6c gia va t;;to vi~c lam mdi giup nguCJi dan thtrc hi~n nghia Vt:J. lao dQng.

16


• 0 nhi<3u mtoc, du lich tq,o ra ngu6n thu nhQ,p rdt lim cho
ngan sach quffc gia n6i chung va gop phdn tang ngan sach cho dia phztung
n6i

rit~ng.

Ngan khoan danh cho quang cao trong du [ich rdt lfm. Nhung

khoan chi nay duqc trich ttl' thu
cuu du ljch d6ng vai

tro

nh~p

cda cac don vj kinh doanh du ijch. Nghien

kha quan tn;>ng vi ngoai st:( tac dQng tang tru'dng cho

ban than nganh du ljch , nganh nay con tac dQng kfch thich cho Sl;l' phat tri6'n cua
cac nganh khac nhu': thong tin lien l~c, xay dt:(ng, V~n chuy6n cong CQng ... k6'

ca

khu Vt1c djch Vt?; khac (khu vt:(c hanh chinh sl;l' nghi~p: tru'ong hqc, b~nh vi~n ... ).
•

Nhi<3u phu'ong ti~n khach du ijch sd' d\fng dut;1c quan ly va

di~u hanh b?Ji cac Cd quan nha nzt(ic nhzt:

CaC cong Vien qu6c gia va dja

phu'ong, nhii'ng di tfch ljch sti', cac vi~n bao tang, khu bao t6n thien nhien, cac
be'n pha ... Vi~c quy ho~ch, bao t6n nhii'ng phuong ti~n neu tren c6

y nghia

vo

cling to IOn vi n6 chinh Ia ill\fC dfch chinh cda cac chuye'n di.
•

Cac doanh nghi~p du lich cilng c6 th6 dliqc chia thanh cac

nh6m nganh nhtr: nganh cong nghi~p khach s~n, nganh cong nghi~p an u6ng,

nganh cong nghi~p Iii' hanh ... Tinh cha't cong nghi~p th6 hi~n trong qui trinh t6
chuc kinh doanh ph\fc V\f: phai theo mQt trinh 111 nha't djnh, cac buoc ga:n ch~t
voi nhau illQt each kha chinh xac, mqi ye'u t6 ca'u thanh san phiim djch V\1 doi
hoi d~t tieu chuifn cao, khong duqc phep c6 st} sai s6t du nhho nh~t, n6 duqc n6i
ke't bdi ta"t ca cac bQ ph~n va hfiu he't nhan vien lam vi~c d co sd kinh doanh ...

1.2

'

"

K

,._,

?

,

KINH DOANH DU LICH VA TINH TAT YEU CUA SU' PHAT
,.:>

TRIENDULICH:
1.2.1 CAC Hi:NH THUC KINH DOANH TRONG DOANH NGm]J;P
DULJCH:
Kinh doanh du ljch Ia qua trinh

t6 chuc san xua't - kinh doanh va cung ll'ng

djch V\f cho khach. Doanh nghi~p djch V\f - du ljch la don vj ban trt:(c tie'p djch
17