Phương tiện truyền thông trong kỹ nguyên công nghệ thông tin

Phuong tien tm yen thong
trong kg ngugen rang nghe thong
Ban goc tieng Anh:
Sayling Wen
Future of the Media
Making sense of the IT Era
ASIAPAC, Singapore - 1999
SAYLING WEN
Phuong tien truyen thong
trong ky nguyen cong nghe thong tin
BIEN D|CH: BUI DL/C KHANH
TRAN THj THU HIEN
NHA XUAT BAN BJU DIEN
Ha Noi, thang 12 - 2002
N gay nay, ky thudt va cong nghe phat trien rat nhanh chong
trong moi Imh vtfc. Su hoi tu cua vien thong, cong nghe thong tin va
truyen thong ngay cang ro net, gop phan quan trong vao su pliat
trien chung cua xa hoi. Phuong tien truyen thong d d tra thanh cong
cu giao tiep khong the thie'u ducfc cua con ngtftri. Si/ ph at trien cua
no gchi lien vdi qua trinh tien hoa va su phat trien cua xa hoi loai
ngitcfi. De dap i(ng nhu cau tim hieu ve truyen thong noi chung va
phuc/ng tien truyen thong noi rieng, Nha xuat ban Bifu dien xuat
ban cuon sach "Phuong tien truyen thong trong ky nguyen cong
nghe thong tin".
N oi dung cuon sach de cap nhifng khdi niem ve phuong tien
truyen thong 6 qua khu, hien tqi va tucmg lai; s u ket hap giua cong
nghe va phuong tien truyen thong trong d&i song con ngUcfi; mo td
chi tiet ve phuong tien Itfu giu, cdch thuc truyen pha t thong tin va
tucmg lai cua Imh vi/c truyen thong va phuong tien truyen thong.
Cuon sach khong di sdu ve ly thuyet cdng nhu ky thudt nid chi

di'mg lai 6 nhung khdi niem, y tuong, du bao trong tucmg lai cua
phuong tien truyen thong nen de hieu, hap dan va rat phi) hop voi
dong dao ban doc lira tuoi thanh thie'u nien, hoc sinh, sinh vien; can
bo, cong nhdn vien trong N gdnh va nhifng doc gid quan turn toi
Imh vuc nay. H y vong cuon sach se giup ich cho nhieu ban doc.I.
NHA XUAT BAN BUU DIEN
Chi/ong 1: Phuong ti&n truyen thdng: C6ng cu giao tiep cua con ngudi
7
Chuong1
PHUONG Tl£N TRUY&1 THONG:
cOn g eg q ia o t i£p cdn con ng o Oi
Giao tiep rat quan trong doi vdi su ton tai cua con ngudi.
A-ri-xtot, mot nha triet hoc Hy Lap, da noi: “Con ngudi la mot
dong vat xa hoi”. Tir “xa hoi” co nghia la giua nhung con nguai
co sir giao tiep vdi nhau. Vi the de giao tiep thi con ngudi can co
mot phuong tien truyen thong (media) hieu qua.
Mot tac gia viet truyen tranh da co l^n ve mot buc tranh vui
ve mot ngudi nguyen thuy gap mot con voi. Sau khi quay trd ve
hang thi anh ta muon ke voi ngudi ban th&n cua minh v6 loai vat
ma anh ta da nhin thay trong nhu the nao. Mac du anh ta co gdng
mieu ta bang chfnh nhirng cu chi khoa chan mua tay cua minh
nhung ngudi ban cua anh ay vdn khong the hieu loai vat ma anh
ta da nhin thay nhu the nao. Day la do d do khong co mot
phuong tien giao tiep hieu qua giua ho.
Phuong tien truyen thdng ma chung ta su dung de giao tiep
co the duoc phan loai thanh van ban (text), do hoa (graphics),
giong noi (voice), am nhac (music), hinh hoa (animation) va
video. Dudi day chung ta se minh hoa nhung dac diem va su ung
dung cua 6 phuong tien truyen thdng nay.
8

Phuong ti&n truyen thdng trong ky nguy&n cdng nghG thdng tin
Noi mot cach van tat thi phuong tien truyen thong la mot
cong cu giao tiep cua con ngudi. Chung ta giao tiep thong qua 6
loai phuong tien truyen thong - van ban, d6 hoa, giong noi, am
nhac, hinh hoa va video. Trong noi dung cuon sach nay chung ta
se de cap den su phat tritin cua mdi loai theo trinh tir sau: giong
noi, d6 hoa, am nhac, hinh hoa va video.
1. Giong noi
Trudc khi ngon ngu va van ban ra ddi, con nguai da bat dau
diln dat y nghla bang he thong giao tiep khong ngon ngu nhu la
so, ngiri va nhin. Phuong thuc giao tiep nay bao gom timg loai cu
dong cua co th6 nhu cu chi tay, net mat hay hanh dong. No cung
bao gom nhung bieu tuang nhu dau hieu cua lira hay bien quang
cao. Ben canh do, con ngudi cung giao tiep bang nhung ky hieu
phat am tho so co lien quan den ngon ngu nhu la cudi, khoc
hay het.
Trong bo phim Tarzan, nhan vat chinh Tarzan giao tiep vdi
nhung dong vat bang giong noi cua anh ta. De trieu tap muong
Chuang 1: Phuong ti&n truySn th in g : COng cu giao ti&p cua con ngudi 9
thu trong rimg, anh a'y chi het lgn, “ph-yee-oh-yee-ohhh ”, va
tat ca nhung con vat se tu tap trudc mat anh a'y trong choc lat.
Tren man hinh, Tarzan giao tiep voi dong vat bang tieng
Anh. Tuy nhien, tren thuc te anh ta phai nhap vai la giao tiep voi
ddng vat bang “ng6n ngu cua dong vat” ma co the duoc coi nhu
la mdt phuong tien phat am don gian va tho so, vi du nhu tieng
chim hot hay tieng cho siia. Con ngudi cung sir dung giong noi
cua ho de truySn thong diep. Tieng cudi co the diln ta niem vui
trong khi do tieng khoc lai didn ta n6i budn hay su lo so.
Nhung nhung thdng diep duoc truyen theo cach di6n dat
khdng ngon ngu nay bi gidi han. Khi ljch su loai ngudi phat trien

thi ngon ngu thay the nhung tieng het, cu chi tho so va cac dau
hieu tuong trung nhung qua trinh tien trien tir giong noi den
ngon ngu la rat cham. Theo nhung tai lieu lich sir duoc luu giu
thi ngon ngu Sumerian xuat hien vao khoang giua nhung nam
4000 den 3500 trudc Cong nguyen. Ngudi Trung Quoc da khdng
sir dung ngon ngu cho den tan nam 2000 trudc Cong nguyen.
Dau sao thi ngon ngu cua ho d thdi diem do cung da phat trien
manh me rdi.
Ngon ngir la mot ky hieu phat am co he thdng; no khdng chi
di6n ta nhung thdng diep don gian ma con giup con ngudi hieu
duoc nhung khai niem triru tuong. Ngon ngu lam cho viec giao
tiep trd nen d6 dang hon, truySn dat duoc nhieu thdng diep phuc
tap hon va co the truyen ba rong rai ma khdng bi gidi han bdi
khdng gian va thdi gian.
Ngay nay, chung ta sir dung ngon ngu nhu mot phuong tien
giao tiep. Vi du, mot tieng coi bao dong vdi 3 h6i dai va 2 hoi
10
P h u ong tien truyen thdng trong ky nguyen cOng nghe thdng tin
ngan co nghTa la "quan dich dang d day, hay den cuu vien”.
Trong trudng hoc, tieng chuong yeu thfch cua lu tre bao rang
buoi hoc da ket thuc va chung co the’ ra choi. Do chi la 2 vi du v£;
viec con ngudi su dung am thanh nhu mot phuong tien truyen
thong de tac dong va tien hanh nhurng hoat dong cua minh.
2. Do hoa
Trudc khi van ban ra ddi thi mot phuong tien giao tiep quan
trong khac la do hoa.
Trong so nhi<iu di vat thdi ti£n su co nhung tac pham nghe
thuat trong hang dong duoc con ngudi de lai trong buoi so khai.
Vi du, trong dong Lascaux d mien Nam nude Phap co mot burc
tranh dong vat

a tren tudng da voi. Tat ca nhung dong vat trong
burc tranh rat sinh dong. Mot vai con dang udn minh ran chac
nhu the chung dang muon thoat ra khoi buc tranh.
Trong mot cai hang thuoc thdi tien su duoc tim thav a bo
lac Bushmen d mi^n Dong Nam chau Phi cung co mot burc tranh
ve mot ngudi phu nu dang khieu vu. Mot buc tranh khac cung
duoc tim thay d do trung bay cac hoat dong cua ngudi di san -
chuain bi cung. ten va di san trong rung hoang. Cac nha khao c6
co nhung giai thfch khac nhau ddi vdi su ton tai cua cac buc
tranh nay. Mot vai ngudi cho rang nhung buc tranh nay duoc d6
lai do nhung ngudi ti6n su, nhung ngudi muon ghi chep lai cuoc
song cua minh; nhurng nha khao co khac lai tin rang chung duoc
tao ra bdi nhung ngudi trong thdi ti£n sir de: luu giu truyen thuyet
cua bo lac ha\ de giao due cac the he sau.
Chuong 1: Phuong tien truyen thdng: Cdng cu giao tiep cua con ngudi 11
Mac du y nghla thirc cua cac burc tranh nay van con chua ro
nhung chung ta co the chac chan rang muc dich cua nhung burc
tranh tren tuong nay la de truyen thong diep. Tham chi sau khi
van ban ra ddi, do hoa van la mot phuong tien giao tiep quan
trong doi vdi con ngudi.
• ■ m m ss .9 - U — • j
<
E9
%io |
s
-
O
4
**
V I

Khdng chi ngudi tien sir hay ngudi mu chu can d6 hoa d£
di6n dat suy nghT cua ho ma trong cuoc song hang ngay cua
chung ta ngay nay cung co nhieu burc tranh duoc su dung de di6n
dat cac y tudng. Vi du, tin hieu giao thong ma chung ta nhin
thay d khap moi ncri su dung do hoa de giao tiep. Mot hinh
vuong mau xanh vdi mot hinh mui ten mau trang co nghla la
“dudng mot chieu”. Neu chung ta nhin thay mot hinh tron mau
do vdi mot vach mau trang d giua thi chung ta biet no cd nghia
la “dudng cam”.
12
Phuong tien truyen thdng trong ky nguydn cdng nghd thdng tin
7(1 xa xi/a con ngufdi da stf dung do hoa de minh hoa hay ghi nhd moi vat
Chi/ang 1: Phuong ti&n truySn thdng: C6ng cu giao tiep cCia con ngudi
13
Ben canh loai nguai thi nhCmg sinh vat song khac cung co the sir dung do hoa thay
the ngon nguf va van ban de gitip chung ghi nhd moi thif.
14
Phuong tien truyen thdng trong ky nguy&n cdng ngh6 thdng tin
Trudc khi ky thuat chup anh ra ddi thi ve tranh la mot cong
cu ghi chep rat quan trong ddi vdi loai ngudi. Nghe thuat ve
tranh la de’ ghi lai cuoc song duong thdi va de’ truyen dat nhurng
suy nghT hay ran day dao due tin ngudng.
Nhd vao ky thuat, ben canh do hoa hay dau hieu duoc kc a
tren thi ngay nay van co nhung do hoa va burc tranh ma chung ta
thudng sir dung. Nhurng burc tranh co the’ the’ hien duoc mot each
chmh xac cac tinh huong trong ddi song thirc. Bat ky mot ai vdi
chie'c may quay cung co the lam duoc dieu do. Vi vay chung ta
co the bat gap nhurng canh dep trong mot chuyen di va luu giOr
nhung hinh anh nay cho ngudi khac hay la de cat giCr chung cho
viec h6i tuong trong tuong lai. Ddi vdi nhung phuong tien truydn

thong mdi nhu bao va tap chi' thi tranh anh rat quan trong. Mot
buc tranh dep co the lam noi bat ca mot cau chuyen.
Nhung giao tiep su dung do hoa van co mot vai gidi han.
Ngudi tien sir duoc de cap luc dau co the giup ban cua anh ta
hieu ngay neu anh ta su dung mot cai que de ve con vat to Ion
ma anh ta da nhin thay tren mat dat. Vdi su tro giup ciia do hoa,
ca hai ngudi do d6u co the’ giao tiep mot cach hieu qua. Nhung
mot ngay nao do. neu anh ta dung phai mot con su tu va muon
canh bao vdi ngudi ban phai tranh xa con vat nguv hiem do thi
anh ta se rat kho khan de mieu ta khai niem triru tuong ciia su
nguy hiem. Anh ta can nhung phuong tien truyen thong khac d6
thuc hien giao tiep.
3. Van ban
Viec sir dung do hoa. giong noi va ngon ngu nhu nhurng
cong cu giao tiep deu co nhurng gidi han ciia no. Dau tien la rat
Chaong 1: Phuong tien truyen thdng: Cdng cu giao tiep cua con ngudi 15
kho khan trong viec sir dung do hoa d£ di£n dat nhung khai niem
triru tuong. Giong noi co the d6 dang bi lang quen vi the nhung
thong diep khong th6 duoc luu giu mot cach tron ven. Vi vay con
ngudi phai nho vao nhung phuong tien truyen thong khac de
giao tiep dat hieu qua hon va tron ven hon va de khac phuc
nhung gidi han bi tac dong bdi khong gian va thdi gian. Nhung
bang churng cho thay rang su xuat hien ciia van ban la ket qua tir
su co gang ciia ong cha chung ta de bii lai cho tri nho khdng tot
ciia ho.
Van ban xuat hien dau tien d nhung viing dong bang ciia
Mesopotamia thuoc Trung Dong, noi ma nhurng ngudi dan sinh
song bang viec lam dong va chan nuoi. Viec khac len nhung
phien dat set co the! lam cho ngudi dan giu duoc dau vet ciia
luong thuc va kho du trir. Ban dau, ngudi Xume phong theo

nhung do vat that vdi nhung dudng net don gian, mot dang ciia
chu tuong hinh. Ve sau nay, ho ket hop mot vai chu tuong hinh
de diSn dat y nghla duy nhat vi vay la dang chu viet ghi y. Bat
nguon tir tieng La-tinh “cuneus” (cai nem) va “forma” (hinh thu)
thi hinh nem (cuneform) duoc hinh thanh bdi viec sir dung
nhung cay say dai de ve nhung cai nem va moc cau tren phien
dat set. Sau nav no tao thanh nen tang cho nhung ngon ngu
phuong Tay.
Dau hieu duoc viet ra sdm nhat - van ban - duoc sir dung de
tinh toan trong chan nuoi gia sue va cdng viec d6ng ang. Mot
thdi gian sau do, van ban duoc sir dung de ghi lai nhung thuat
ngir thdng dung va trd thanh mot cdng cu de bieu lo va giao tiep.
Khoang 400 nam sau. ngudi Ai-cap c6 dai dua vao mot he thdng
c'-~- viet rieng biet. Chu viet tugfng hinh, mot thuat ngu ma bay
16
Phuong tien truySn thdng trong ky nguy&n cdng nghd thdng tin
gid chung ta sir dung de de cap den chu vi£t cua ngircn Ai-cSp,
bat nguon tir nguai Hy Lap va co nghla la “van ban cua Chua”.
Su khac biet chfnh giua nhirng chu vi£t tucmg hinh va chur
hinh nem d chd chu viet ciia ngudi Ai-cap c6 dai la mdt loai van
ban duoc viet ra tir ngay luc ban dau. No co the ghi lai h£u h£t ta't
ca cac loai thuat ngu thong dung va duoc sir dung de’ diin dat
nhung ddi tuong cu the va nhung khai niem triru tuong. Ngudi
Ai-cap co dai da sir dung tir ngu trong viec thd cung cac vi than
ciia ho va vua Pha-ra-ong. Cung nhu vay, van ban duoc sir dung
de ghi chep ljch sir, the gidi va cuoc sdng ciia ho, bao gdm viec
tinh toan, bien soan nhung dao luat va thao ra cac hop ddng.
Trong khi trudc do van ban chi duoc sir dung trong cdng vigc vie't
van. Nhung kho tang van hoc phong phu ciia ngudi Ai-c$p cd dai
bao gdm cac bai thanh ca, bai hat ca ngoi, truySn thuy£t, nhung

cuoc phieu luu, bai tho tru tinh, thien su thi va truyen ngu ngdn.
Vi mot vai ly do, ca hai loai chu tren d£u bi bo di khdng
dung den bdi vi nen van minh nhan loai da tie'n trien. Nhirng
ngon tir duoc sir dung bdi cac quoc gia phuong Tay ngay nay
duoc bat nguon tir he thdng bang chu cai ciia tieng Hy Lap,
Phe-ni-xi va tieng He-bro khoang 1000 nam sau Cdng nguyen,
cung cap cac tir co y nghla vdi nhung su ket hap khac nhau ma
sir dung khong qua 30 chu cai.
Vao khoang nam 2000 trudc Cdng nguyen, Trung Quoc
phat trien mot he thong van ban. Chu Trung Quoc cung tien tridn
tir d6 hoa hien thuc den nhung ky hieu tuong trung, luu giur
nhung yeu to do hoa kha ldn. Vi the cd nhung diem giong nhuu
giua tir va d6 hoa. nhu “mat trdi”, “mat trang”, “cai cav” va
Chuong 1: Phuong tien truyen thdng: Cdng cu giao tiep cua con ngudi 17
“canh d6ng”. Noi chung thi chu Trung Quoc la mot loai ky hieu
tir tuong trung va khac xa tir bang chu cai ngu am phuong Tay
dua tren nhung chu cai va am tiet. Chu Trung Quoc mang nhi6u
y nghla. Viec doc va viet kho hon so vdi viec sir dung chu
phuong t^y. Vi du, am tiet “yu” co nhieu nghla khac nhau nhu
“va”, “noi”, “mua”, “bo long”, “vu tru” va nhi£u hern nua. Mot
chu viet cung co the co nhi6u y nghla va chung ta chi co the
chon nghla chinh xac theo ngu canh. Di6u nay lam cho viec doc
va sir dung van ban thu vi hon va phong phii hon.
ChCrhinh nem cua ngiroi Mesopotamia.
ChCf vi&t cua ngudi Ai-cap co dai
Neu ngon ngir la mot thanh qua trf tue rong Ion trong lich sir
loai nguai thi sau nay \an ban la mot phat minh ldn nhat cua
nhan loai. Van ban ghi chep ljch sir lau ddi ciia con ngudi, giup
ho luu giir nhung nguon trf tue ciia m6i thdi ky, co the trao doi
kien thuc, cung nhu la tap hap lai nhung kham pha va hieu biet

chung ciia chung ta.
18
Phuong tien trvySn thdng trong ky nguyen cdng nghd thdng tin
4. Am nhac
Ben canh van ban, am nhac la mdt ngdn ngir khac duoc tha'm
nhudn vdri nhung quy tac. Am nhac bat ngu6n tir am thanh. Nhidu
am thanh ton tai trong tu nhien - nhu la tieng song danh am ao
tren bai bi£n va tieng mua rcri ti tach tren la - nhung chung khdng
duoc coi la am nhac. Mac dii nhirng am thanh tu nhien rat hay
nhung chi nhirng thur duoc sang tac va trinh diin bdi con ngudi va
truyen dat nhirng cam xuc mdi cd the duoc xem la
am nhac.
Am nhac cd the duoc sir dung nhu la nhung cdng cu de’ giao
tiep. Ngay nay, mot vai bo lac co van giao tiep bang am nhac.
Khi san ban, nhirng chien binh cua ho danh trong de’ tao ra
nhirng am thanh an tuong. Khi vu thu hoach den thi nhung ngudi
dan tu tap nhau lai, nhay mua va hat ho han hoan. Nhiiu bai hat
tinh yeu hay duoc cat len tir nhung doi yeu nhau de chuyen long
thuong yeu cua ho qua am nhac.
Nhung cam xuc duoc truyen bang am nhac tac dong thing
vao con ngudi nhieu hon khi chung duoc truyen qua van ban.
Trong suot ba vuong trilu, Liu Kun va than dan ciia ong bi bao
vay trong mot thanh pho bdi nhung ky binh Hu (nhung dan toe
song d mien Bac va mien Tay Trung Quoc). Khdng mot ai biet
lam nhu the nao de thoat khoi vong vay. Mot buoi toi. Liu Kun
treo len tudng thanh, keu khoc tham thiet den mire nhirng ky
binh Hu phai lay dong. Nua dem, ong ta cho mot ngudi thdi sao
say, mot dung cu ma duoc sir dung bdi nhirng bo lac phuong Bac
sau nay. Vi n6i nhd que huong. nhirng ky binh Hu da roi nude
mat. Dem dem, ong ta lai d<! nghi mot ai do thdi sao cho den tan

khi nhirng ky binh Hu bo ngu va quay trd v6 nha.
Chc/ang 1: Phuong ti&n truyen thdng: Cong cu giao tiep cua con ngudi
19
Doi vai nhirng ky binh Hu, am nhac la mot tieng goi tir que
huong xa xoi ciia ho. Liu Kun da ndm lay thuan loi ciia co hoi
nay de noi vdi ho hay tir bo quan doi va quay tro v6 nha sum hop
gia dinh. Khong ngon ngir cung khong van ban giua hai ben
nhung m6t inuc dich da duoc truyen dat rat hieu qua.
20
P huo n g tien truyen thdng trong ky nguy&n cdng ngh£ thdng tin
Mot am thanh don gian se de dang bi lang quen sau khi no
bien mat. Tuy nhien, am thanh co the di nho va luu truyen neu
chung duoc he thong hoa va sap xep thanh am nhac. Trudc khi
van ban ra doi, con ngudi phat hien ra am nhac chuyen nghiep co
the giup cung cd trf nhd. Vi vay ho dat nhung huyen thoai va day
tin ngudng vao am nhac, do do lam cho viec truyen ba va luu giu
cua ho trd nen di dang hon.
2500 nam trudc day, khi Shakyamuni Buddha ra ddi thi a
An Do chua co van ban. Van ban chua xuat hien cho den 2000
nam trudc day. Mac du sir xuat hien cua van ban bi cham khoang
500 nam nhung viec day do cua Buddha da khong bi tieu tan vdi
cai chet cua ong. Vao thdi gian do, con ngudi soan thao nhirng
bai thanh ca bang viec them am nhac vao nhung ldi day ciia
Buddha cot de ho co the hat va truyin tir the he nay sang the he
khac. Cho mai tdi tan khi van ban ra ddi thi viec day hoc nay
duoc ghi lai va truyen cho cac the he ngay nay.
Khi ket hop am nhac vdi nhip dieu, ngon ngir va van ban co
the dien dat nhung cam xuc, nang cao tri nhd va cung cd the
truyen thdng diep. Trong mot vai chuong trinh phat thanh. ngudi
nghe co the yeu cau nhirng bai hat danh cho ban be va ngudi

thuong yeu ciia ho - mot cach lang man dd bay to cam xuc thuc
ciia chung ta.
Nhip dieu duoc ket hop vdi van ban, nhu nhung bai hat nhac
pop ngay nay. la mot dang giao tiep khac dua tren am nhac. Mot
ban nhac pop nir soi ndi ciia Anh, Spice Girls, dang rat noi tieng
tren toan the gidi. Trong nhirng bai hat ciia ho. “sue manh nir
tinh” xuyen suot. nhan manh su doc lap. long tu trong va su bieu
Chuong 1: Phi/ong tien truyen thong: Cdng cu giao tiep cCia con ngudi 21
diin xuat sac cua nhung co gai. No cung nhan manh vao hanh
phuc va sir tu do.
Rat hiem khi con ngucfi chi sir dung duy nhat mot phuong
tien truySn thong. Ben canh do, viec sir dung am nhac trong thdi
hi£n dai khdng don gian nhu trudc nua.
5. Hinh hoa
Mot hinh anh don gian cd the truy£n toan bo y nghla. Hinh
anh ket ndi vai burc tranh va dd hoa lai vdi nhau theo mot y dd.
Cai chung ta nhan duoc la mot phuong tien giao tiep cd sure
manh ldn - hinh hoa.
Walt Disney Pictures, mot cdng ty san xua't phim hoat hinh
ndi tieng d My, san xuat mot bo phim hoat hoa, Mulan, vao nam
1998. No sir dung hinh hoa de lam mot truyen co tfch Trung
Quoc ndi tieng thanh mot buoi trinh di6n mdi, de lam bo phim
nay mot cdng ty bi chi trich d moi noi tren toan the gidi. Bo qua
nhung mo tuong va tinh chfnh xac cua no ddi vdi lich su, khan
gia luon luon thi'ch thu. Mulan ddi khi tinh nghich va ddi khi lai
to ra kin dao. Tuy nhien, cd ay danh duoi mot cach dung cam
binh Imh Xiongnu va giai thoat Hoang de. Ngudi ban cdi md
nhung kieu ngao cua cd ay, mot con rdng co ten la Mushu, roi
vao mot loat nhurng tinh canh vui nhon. Vo kich thu hut moi
ngudi va nhac nhd chung ta rang phu nil cung cd the dat duoc

danh vong ciia ho.
Viec sir dung hinh hoa nhu mot phuong tien truyen thong
chi duoc chap nhan mot cach chinh thdng gan day. Nhirng tac
pham sir dung bong hinh phan chieu cua Trung Quoc trong budi
22
P h u o ng tien truySn thdng trong ky nguyen cdng nghe thdng tin
so khai va den chieu cua the ky 17 va 18 co the duoc coi nhu la
nhurng nguyen mau dau tien cua hinh hoa.
Vao lan phat hanh dau tien, hinh hoa duoc sir dung trong bo
phim hoat hinh "Candy va Snow White". Ngay nay, da co nhung
bo phim khac nhu "My Neighbor Totoro", "Kiki’s Delivery
Service", "Little Mermaid", "Sleeping Beauty", "Hunchback of
Notre Dame and Garfield". Tuy nhien hinh hoa khong chi bao
gom phim hoat hinh. Nhurng bo phim sir dung phuong phap mot
khung hinh, trong khong gian hai chi£u (2-D) va ba chieu (3-D),
con roi hay ki£u may tinh, la nhirng bo phim hinh hoa.
Hinh hoa cung co the la phuong tien truyen thong ciia su
thay doi. Ben canh viec giai tri, chung co the thuc hien va tao ra
nhurng giac mo. Tu duy hay khai niem duoc truyen thong bang
hinh hoa da duoc tien triein mot cach dd dang.
Vao nam 1930, mot co quan tinh bao d Anh da dung nhirng
cong ty san xuat phim hoat hoa de sang tao ra mot loat nhurng bo
phim tuyen truyen v6 chien tranh bang hinh hoa. Khi chien tranh
the gidi thur hai ket thuc, de giai thich vdi cdng chung \& su thay
doi cau true xa hoi va ke hoach cai tao, chinh phii da pho bien
thdng tin nham vao nhurng ngudi da trudng thanh thdng qua hinh
hoa. Vi the, viec sir dung hinh hoa vi the khdng nhirng bi han che
doi vdi nhung cau chuyen thu vi va kich tinh ma con cd the* bi
gidi han trong nhirng moi quan he cong dong, quang cao va giao
due doan the.

Ben canh viec ve bang tay, hinh hoa truydn thong cung duoc
san xuat bang cach sir dung nghe thuat dieu khac gom. blip be
bang giay hay nhirng con roi. Nguyen tac la dat chung trong
Chaong 1: Phuong ti&n truySn thdng: Cdng cu giao tiep cua con nguai
23
khuon miu va sau do bieu dien theo nhung burc tranh mot each
nhanh chong de tao ra su danh lira nhung hanh dong.
Trong nhung nam I960, cong nghe may tinh duoc sir dung
de san xu&'t nhirng bo phim hoat hoa. Trong thap ky 1970, thuat
toan to mau va lam khuon mSu cua d6 hoa may tinh duoc ap
dung thanh cong. Su tien bo ciia cong nghe trinh dien video
trong thap ky 80 tao ra mdt cuoc trinh dien cong nghe cao va
mau sac trung thuc, do do cung cap nhieu tac pham hoat hoa
may tinh xac thuc. Bdi vi cdng nghe may tinh phat trien cao nen
hinh hoa tao ra nhirng hieu qua khdng the tudng tucmg duoc.
Hinh hoa may tinh 3-D la mot tac dong manh trong nganh san
xuat phim hoat hoa ngay nay. Tuy nhien, hinh hoa may tinh
khdng chi bi gidi han nhirng bo phim hoat hoa 3-D nhu "Cau
chuyen do choi".
Hinh hoa may tinh cd the san xuat ra mot thuc te ao hoan
toan mdi. Khi quay nhung bo phim nhu Cdng vien ky Jura va
Godzilla, khuon mau cua nhirng con khiing long va quai vat phai
duoc tao ra d£u tien, sau dd du lieu duoc cai vao trong may tmh.
Sau dd, chuong trinh may tmh tinh toan nhirng chuyen dong ciia
cac con vat. Ket qua cuoi cung la nhung sinh vat dudng nhu
dang chuyen dong that. Trong bo phim tren, nhung con khiing
long thdi tien sir di xung quanh cdng vien trong khi dd nhung
con quai vat giong nhu con than lan chay dien cuong tren dudng
pho New York. Nhung hanh dong nay la ket qua ciia hinh hoa
may tinh va khi ket ndi vdi su dien xuat cua con ngudi thi chung

trd thanh diem ndi bat cua cuoc chien giua con ngudi va nhirng
con vat khong Id. Nhung bo phim khac nhu Die Hard,
Terminator va Robocop cung sir dung hinh hoa may tinh.
24
PhUOng tien truySn thdng trong ky nguy6n cdng nghe thdng tin
So sanh voi hinh hoa truyen thong, hinh hoa may tinh co the
tiet kiem thdi gian va tien bac bdi vi nhurng dia diem co the dupe
tai tao nhd su trp giup cua may tinh. Hon the' nua, cac chuong
trinh may tinh co the thiet ke' de dieu khien nhung vat the, anh
sang va may quay, va tinh toan nhung vj tri, dudng di, vi the san
xuat ra nhurng hinh anh song dong. Ben canh viec dupe sir dung
trong phim hinh hoa cung dupe umg dung trong quang cao va
truyen thong da phirong tien.
6. Video
Trong bp phim Titanic, dudi bau trdi u am va bao la, mot
chiec tau thuy ldn cho khach bi vd, tir tir chim vao trong bien
sau. Nhieu ngudi bi cuon xuo'ng sau trong khi nhirng ngudi khac
dang trdi dat tren bien. dan diin mat di y thuc va chet vi sir giam
nhiet. Nhung tieng khoc va la o yeu dt dan chim vao trong bong
toi vo tan. Jack, vai nam chinh, nhpt nhat va run raiy trong nude
bang gia, cd thuye't phuc Rose, vai nir chinh, “Em phai hura vdi
anh rang em se song, rang em se khdng bo cuoc, khdng co
chuyen gi xay ra, khong bao gid tuyet vong. Hay hua vdi anh
bay gid va khdng bao gid khdng giu ldi hura - khdng bao gid bo
di”. De cam doan mot lan nua vdi Jack, Rose gat dau mot cach
kho khan trong nude mat. Cuoi cung cd ay phai nhin canh Jack
dan chim xuo'ng sau ben dudi.
Khi xem canh tren nhieu ngudi se roi nude mat. Bdi vi tai
hoa bi thuong nay va cau chuyen tinh cam dong dupe the hien
mot cach song dong trudc mat chung ta va cam thay nhu the’ la

chinh chung ta dang true tiep chiu dung mot ndi dau nhu the.
Nhung nhirng ngudi ma khdng xem bo phim nay va chi doc su
mieu ta tren thi khdng the cam nhan mot cach sau sac nhu the.
ChifOng 1: Phuong ti£n truyen thdng: Cong cu giao tiep cua con ngudi
25
Thj giac co the duoc xem nhir la y nghla co ban ve sir kham
pha the' gidi cua chung ta. Tru nhung ngudi co thi luc suy yeu
con chung ta cd the nhin trudc khi chung ta cd the noi hay nhin
nhan ra mdt van ban. Vi the duoc so sanh vdi nhung phuong tien
truyen thdng khac, video anh hudng den sir nhan thurc cua chung
ta hon la bat ky mot thur gi khac. Cd mot cau ndi rang: nhin la tin
tudng. Dieu nay giai thi'ch long tin cua chung ta vao thi lire.
Hon 100 nam trudc day, con ngudi khdng the luu giu hinh
anh. Vi the, hai nhom tuong tac nhau phai ndi len mot sir kien d
cung mot thdi diem va cung mot noi bdi vi no khdng the sao
chep lai sir kien nay doi vdi nhung su kien khac. Viec sir dung
video nhu la mot cach de giao tiep khdng duoc dung phd bie'n
cho mai de'n khi may quay phim va may ghi bang video (VCR)
ra ddi.
Hai phuong tien truyen thdng ke tren, dd hoa va hinh hoa,
cd the duoc xem nhu la hai loai video. Tuy nhien, video duoc de
cap d day khdng chi la hinh hoa hay dd hoa ma con bao gdm
nhung hinh anh tot hon, chan thuc hon. Dd hoa va hinh hoa chi
la mot loai “su that duoc tai tao’. Tham chi neu dd hoa xuat hien
trong cac buc tranh thi no chi cd the dien ta mot vi du ddi song
ngan xac thuc. Nhung hinh anh duoc luu giu tinh lang va khdng
thay doi theo thdi gian trong khi dd the' gidi ma chung ta song lai
luon luon thay ddi. Con doi vdi hinh hoa, chung khdng cd tmh
thuc te, chung chi cd the duoc xem nhu la nhung tac pham duoc
tai tao. Tuy nhien video ket hop chat che sir khac nhau ve khdng

gian va thdi gian, lam cho chung ta cd nhung kinh nghiem giong
nhu that.
26
P h uon g tie n truy e n thdng trong ky nguyen cong nghe thdng tin
Lay mot vi du ve nhung tin tue ma chung ta xem tren truv6n
hinh hang ngay. Khi nhung thanh vien cua Hoi dong Lap phap
thao luan trong mot cuoc hop quan trong chung ta co the nhin
thav mot ai do dang nem bom vao tru so cua co quan hanh phap
tren truyen hinh. Co le chung ta tham chi' nhin thay ap phi'ch dupe
dat tren ban cua mot ai do. Chung ta khong that su 6 tai cuoc hop
nhung chung ta co the cam nhan neu chung ta dich than tham du
no khi chung ta xem nhung hinh anh do tren man hinh.
Ngay nay, cac chuong trinh truyen hinh, quang cao va video
am nhac qua thinh hanh den noi ma chung ta rat kho lam viec
ma khong co video. Video giu mot su thu hut Ion. Chung ta
thudng phat hien ra chinh minh dang ngoi trudc chiec vo tuyen,
chinh cac kenh tham chi' neu chung ta khong the tim thay mot
chuong trinh hay. Dieu nay dac biet doi voi the he tre, nhung
ngudi ma co su nhay cam tot hon doi vdi video hon nhirng
phuong tien truyen thong khac.
Bao va tap chi' ma chung ta doc hang ngay sir dung van ban
va do hoa de giao tiep trong khi do dai phat thanh sir dung giong
noi va am nhac. Viec xem nhung tin tuc hay nhung vo kich da
trd thanh mot phan cua cuoc song hang ngay. Truyen hinh la
mot each giao tiep 6 phuong tien tieu chu^n tren. Trong mot
chuong trinh tin tuc, d do se co van ban, nhu la ten va nghe
nghiep cua ngudi duoc phong van; do hoa, nhu la ban do thdi tiet
dupe sir dung trong ban tin du bao thdi tiet; giong ndi, nhu ciia
ngudi phong van; am nhac, nhu ban congxecto “Bon miia" cho
violong ciia Antonio Vivaldi dupe sir dung lam nhac nen khi

thdng bao ve miia hoa nd; hinh hoa, dupe sir dung ngay khi bat