Phát triển du lịch cộng đồng ở khu vực Vườn Quốc gia Cát Tiên Tỉnh Đồng Nai

I HC QUI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN





VŨ ĐỨC CƢỜNG




PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG Ở KHU
VỰC VƢỜN QUỐC GIA CÁT TIÊN –
TỈNH ĐỒNG NAI




LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH






Hà Nội - 2015

I HC QUI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

VŨ ĐỨC CƢỜNG



PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG Ở KHU
VỰC VƢỜN QUỐC GIA CÁT TIÊN –
TỈNH ĐỒNG NAI

Chuyên ngành: Du lịch học
(Chương trình thí điểm)


LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH


ng dn khoa hn Cnh




Hà Nội - 2015



1
MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU 6
  6
2. Mm v u 6
u 7
4. Lch s u c  7
c tin 10
u 11
7. B cc c  11
PHẦN NỘI DUNG 12
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ DU LỊCH CỘNG ĐỒNG 12
1.1.Mt s n 12
1.1.1. Khái niệm cộng đồng 12
1.1.2. Khái niệm du lịch 13
1.1.3. Khái niệm du lịch cộng đồng 14
1.2. c ca du lch cng 15
1.2.1. Đặc điểm của du lịch cộng đồng 15
1.2.2. Các nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng 19
u ki n du lch cng 20
a du lch ci vi s  trin bn vng v kinh t,
ng 21
1.4.1.Vai trò của du lịch cộng đồng đối với phát triển kinh tế 21
1.4.2. Vai trò của du lịch cộng đồng đối với sự phát triển xã hội 21
1.4.3.Vai trò của du lịch cộng đồng đối với bảo vệ môi trường 22
1.5. c kinh nghin du lch c gii Vit
Nam 22
1.5.1. Tại Việt Nam 26

2
1.5.2. Bài học kinh nghiệm 29
Tiu k 30
Chƣơng 2. TIỀM NĂNG VÀ THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH
VÀ DU LỊCH CỘNG ĐỒNG KHU VỰC VƢỜN QUỐC GIA CÁT TIÊN,
TỈNH ĐỒNG NAI 31
 m t  i khu vc 
 ng Nai 31
2.1.1 Đặc điểm tự nhiên 31
2.1.2. Đặc điểm dân cư và kinh tế xã hội 40
2.2. Tin TNDL khu vc  44
2.2.1. Tài nguyên du lịch tự nhiên 45
2.2.2. Tài nguyên du lịch nhân văn 47
2.2.3. Các loại hình du lịch tiêu biểu tại VQG Cát Tiên 49
2.2.4. Các tuyến du lịch tiêu biểu 49
2.3. Thc trng du lch cng ti khu v 55
2.3.1. Thực trạng du lịch khu vực VQG Cát Tiên 55
2.3.2. Thực trạng du lịch cộng đồng tại khu vực VQG Cát Tiên 76
2.3.3. Đánh giá chung về sự phát triển du lịch cộng đồng khu vực VQG Cát Tiên 86
Tiu k 90
Chƣơng 3. ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH
CỘNG ĐỒNG TẠI KHU VỰC VQG CÁT TIÊN 91
m, min 91
3.1.1. Quan điểm phát triển 91
3.1.2. Mục tiêu phát triển 91
3.1.3. Định hướng phát triển 92
3.2. Nhng gin du lch cng  khu vn 93
3.2.1. Giải pháp phát triển cộng đồng gắn với VQG Cát Tiên 93

3
3.2.2. Các giải pháp thu hút cộng đồng tham gia trực tiếp vào hoạt động du
lịch 95
3.2.3. Đào tạo chuyên môn nghiệp vụ du lịch cho cộng đồng 99
3.2.4. Giải pháp về sản phẩm du lịch cộng đồng 101
3.2.5. Huy động vốn để xây dựng CSVCKT du lịch 102
3.2.6. Ban hành cơ chế chính sách cho hoạt động DLCĐ 102
3.2.7. Tổ chức quản lý và bảo tồn tài nguyên nhằm phát triển DLCĐ 103
3.3. Kin ngh 104
3.3.1. Đối với UBND huyện Tân Phú và tỉnh Đồng Nai 104
3.3.2. Đối với Ban quản lý VQG Cát Tiên 105
3.3.3. Đối với các công ty lữ hành 106
3.3.4. Đối với người dân địa phương: 106
Tiu k 107
KẾT LUẬN 108
TÀI LIỆU THAM KHẢO 111
PHỤ LỤC 115

4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

C 
 h tng : CSHT
 vt cht k thut : CSVCKT
Du lch cng 
Du l : DLST
ng sinh hc 
 : EU
ng : GDMT
i : HN
T chc Bo t gii : IUCN
c t Nht Bn : JICA
t bn : Nxb
ch : TNDL
 H  : TP.HCM
 : UBND
T chc
cp Quc : UNESCO
n quc gia : VQG
o tng v : WWW

5
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, MÔ HÌNH

Danh mục bảng
2.1: 

 34
: 2.2 40
 41
 41
o. 44

- 2012 58

Danh mục hình
 24
 31
 55
 62

Danh mục biểu đồ
 57
- 2012 58


2.3: 








  82


2.4: 











 83






6
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong bi cn nay, Du l trin n

ng, chc s ng cho s n
kinh t - i cho mi quc gia, m. Song s n du
lch thiu kic s ng ng ca  ng
n cn a.
ng nhii  ng sinh hc
 p rng cvi di
ha thuc t t
lp VQG m 3 khu vc tng Nai,
c thuc tc tc
vi diVQG VQG c t
chc, khoa ha Lip Qun
 tr sinh quyn th 411 ca Th Git m
trng trong h thng khu d tr sinh quy o ra nhiu
c cho s n du lch  khu vc VQG c
nn ng vm b. V
 n du lch cng  khu vc VQG 
, t 
2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu: Lu  c tin trong
i Vic trng hot
thum VQG , tng Nai xut mt s gi
hp vi thc t u qu n vng trong hot
, bi c l n kinh t a
n bo v VQG a.



7
Nhiệm vụ:  c m t ra nhng nhim v sau.
- Tng hp c s l thuyt v mt s m hnh v DLC trong v ngoi

c. Kho st nh gi v TNDL t  nhn vn trong khu vc.
- Kh cc n k VQG.
- Khbng hi v nhn thc hot ng c
hong DLC.
-  xu n   m bn
vng  khu vc VQG .
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- u: TNDL t  ca khu vc VQG
 ng du lch ca cng
 m VQG 
- Ph c ranh gii VQG  m
thuc Lua, huyn , tng Nai 
 khong 120  H  khong 150 km.
4. Lịch sử nghiên cứu của đề tài
4.1. Trên thế giới
 n  c 
gi: a G. Cazes, R. Lanquar, Y. Raynouard trong
Quy hoach du lịch. t trong nhu cung cp nhng
kin th quy hoch du lc s dng rt nhiu ti
c ta t nhu v
 git hin nhiu vch  nhng
au, chng hi Tourism: A
community Approach cung cp m
du lch vp cn v  ng, khuy
nhn nhi



8
ving sn phm du l

cTourism Community Relationships,
t hp nhic kinh
tu nhnh mi ca du lt
ng v du lch. Du lu
  L. Roberts, Derek Hall (2001) vi Rural
Tourism and Recreation: Principles to Practice (CABI). Mu ca
  Derek Hall (2003) vi Tourism and Sustainable Community
Development, Routledge nhn ma cng trong vic bo v
n bn vng kinh t i
Community Development Through Tourism, Landlinks Press cho r 
trin phi lp mt k hoc kinh doanh du
lc hin vic trao quyn trong hong du li
u, nh
    n du l       Building
Community Capacity of Tourism Development, C.A.B International ca
t b
du lch  nhiic bin th
c c du lt hn ch
nhng v n tu hiu trong vic lp
k hon du l  
nhi    gii. Rhonda Phillips (2012), Tourism, Planning and
Community Development, Routledge cho r  
c ct qua nh
bo tn TNDL tcng qu mnh v du lch
 du l
 n c   Uel Blank (1989), The Community Tourism



9

Industry: Imperative – The Necessity, The Opportunities, It’s Potential,
Venture Publishing; Michael J Halton (1999), Community Based Tourism in
the Asia Pacific, School of Media Studies at Humber College, Derek
Hall, Morag Mitchell, Irene Kirkpatrick (2005), Rural Tourism and
Sustainable Business, Multilingual Matters Limited; World Tourism
Organitzaion (2009), Tourism Community Development – Asian Practices
  nh  cn
 v cng, , du lch dng, nhng
    i   n c ng;    qu 
, bo to ra
i kinh t 
ng quyn s hng bn vng.
4.2. Ở Việt Nam
T nh90 du lch Vit Nam bn mnh m, vi
nhu v du lc thc hing
 i thp k i b u xut hin  Vi i
dc. V sau, nh
cu v c thc hin mc tip v
mc ti (2006), Du lịch cộng
đồng – Lý thuyết và vận dụng, Nxb Khoa hc K thu Hi Yn
(ch Du lịch cộng đồngc Vi 
nhi u v   
n du lch dng t- a ti
Qu (Vin du l 
o v ng du lch vi s tham gia ca c
trin du lch bn v     - H  a PGS.TS. Phm
n du lch);  

10
(2007) vi Xây dựng mô hình du lịch cho người nghèo ở VQG Cúc Phương,
i hc Khoa h th 
lch tng th xung gi thi v du
l ng cc du lch (2011)  
Phát triển DLCĐ kết hợp với xóa đói giảm nghèo và chuyển dịch cơ cấu kinh
tế nông thôn đến năm 2020.
th gii mi ch  TNDLn du lng
 xut ch d
nhm mo tn h  n du l
   o tn, VQG 
 tham gia ca c
hong du lTNDLy, t tin dng
nhu c  lu u
kic tri VQG  tng Nai, t 
 nhng gi p vi nhc  
cu nhn thc ca cng v bo v ng t 
bo v  a cn n du l
  kinh t - i t.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
V khoa h  t s v n v
a ch c th v 
s n du lch bn vng.
V mt thc ti n thc ca cng
ng v ng t c bo v  a cng
n n kinh t - i t
  trong vic bo t ca Khu bo tn sinh
quyn Th gii ng Nai.

11
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
- p, x u t cc cng trnh nghin
cu trong v ng c, gio trnh ging dy, bi bo lin quan; cc s liu
thng k ca a phng, t chc v cc cp qun l.
- a ti cc x: T Lc Lua, Nam Ct
Tin;  v cc khu vc ln cn.
- i hc nhm nh gi c kh nng trong
pht trin DLC; nhn thc v m tham gia ca c dn a phng vo
hot ng DLC.
-   , chn mu  t  c c nhng kt qu
khch quan v khoa hc.
7. Bố cục của đề tài
n m u, kt lun, danh mu tham kho, ph lc;
ni dung c 
 n v du lch cng
Tim nng v thc trng du lch cng khu
vc - ng Nai
n du lch cng khu
vc - ng Nai.

12
PHẦN NỘI DUNG
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
1.1.Một số khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm cộng đồng
Thut ng c ng (community)       p
quc gia s dng 
ni  thc hin tr.
98) cho rng
sinh s c v 
Nht cn huyt thng hoc
     thu     t tng l   5,
tr.11].
t tp h
n s d 3,
tr.31].
Theo t t Nam, tp 1, Nxb Khoa h thut,
2000, tr.601, cc hit ti rng lng
du hiu chung v n giai cp, v ngh nghip, v m sinh t 
ng cng i bao gm c mng, mt sc
tc, m [3, tr.31].
 Hi YCc hi
 nhc g
huyn, th, t , quc g  ng du hiu chung v 
phn giai cp, truyn thm kinh t -  [28, tr.33].
y, cc hing
c gn, th, tnh,
qum v kinh t, truyn th

13
1.1.2. Khái niệm du lịch
Du lm r
theo nhiHit nhi
v thut ng 
i hi ngh p Quc v du lch hp  Roma -
Italia (21/8  m du lc hiu: ng th 
mi quan h, hing kinh t bt ngun t 
 p th   a h hay
c h vi m 
vic ca h [20, tr.12].
 Vich ch mn trong khong p k
gy t nhi
Du l mt dng ngh ng sc ci
 i m ng cnh,
ch s thuch 
doanh tng hu qu cao v nhiu mu bit v 
n thng lch s c, t 
i vu ngh vc
 mt kinh t du lc kinh doanh mang li hiu qu rt ln;
du l c xut khng dch v ti
ch20, tr.13].
Du l tng hi quan h ng bt ngun t cuc
m thi ci nh
   a h
Kraff. [20, tr.9]
Du li nghimi bi thi
tin s ki
c kt hp c hai [21, tr.20].

14
 bin nh du lc
 t Du lch Vi
Du ln chuya con
ng nhu cu tham
u, gi ng trong mt khong thi gian nh 
[ 30u 4].
1.1.3. Khái niệm du lịch cộng đồng
Theo Qu bo t gi 
l   ki y 
qung du ln ln li nhuc t hong du
lc gi li cho c[3, tr.34].
Theo qu  t lo
ci hp t chc, qu  i l
kinh t o v c gii thiu vi du
a [15, tr.4].


 ffgang Strasdas cho rng: 














. 









 










[25, tr.44].
  n  Vi   i nh    
 c coi trng t sau nh  m v  
      m ca c       

n c
Do vy, tng hp t nhin c ch
t loi hp t
chc, qu  i l o v ng
   vic gii thiu v        a



15
 (Theo Qu           
t Nam, 2012)
1.2. Đặc điểm và nguyên tắc của du lịch cộng đồng
1.2.1. Đặc điểm của du lịch cộng đồng
1.2.1.1. Đặc điểm chung
 m bn v
bng v 
kinh tng,  

 t nht v
du lch va gi n s dng dch v ti ch
 bn a.  y ngh nghip truyn thn,
bo v

ng. Thu nhp t DLC c gi li cho c
bo v ch ca ph
  th trc tip tham
ng t bo tn, qu du lch t 
ngun TNDL ng du lch, gi trong ng
kinh doanh du l ng, vn chuych
 ch vng d

hong kinh t n du lch c. Cng
ng trong hoc lin k vm
TNDL ng thi c     n l   m khi
o v TNDLng xu t t
ng kinh doanh du l ng c
 u t tr  
c v du l ch
i th ngun ln du lch t
sinh sng gn vi ngun TNDL.



16
 nhihi  ng th
n phm du lng th tham gia trong vic gi
ca cng, to vi,  n kinh t
n phm du lch, to ra th 
dch vphn n du lnh cn du lch.
1.2.1.2.Các bên tham gia du lịch cộng đồng
Hong ti mn co tn
TNDL, do vu t quan tru.
 ng, bo t
a: ngh thut ki thut sn xu
th  ngh truyn thng, ngh thut m thng x, l hi,
 thut truyn thng
c hp dc bii vch.
Cng du lch cc quy hoch, qu chc h theo
ng bn vng ngay t         m ca
 gn kt  truyn th quan h
ng x cng theo th bi

u v 
sng ca cn dt cng. H thi
i din cho c n du
lch,  v ng du lch.
i din cho cng. H i
 chng sc mt tp th
ca cc bi mnh ca cng trong
mi hong kinh t ng li c
u ni gia cng vi th gi



17
 ch , t chc thu 
khoa h h tr cng v vic lp d 
trin du ln, k thut, kinh nghi 
 chi ng dn
cng thc hin du l
ch. Sau mt thi gian du lch hong, h s
trao quyn qu
Doanh nghip l ch v du lu ni gi
du lch vi cng, gi  n phm du lch
cho cp mt phn sn phm du l
cung m bo cho s ng cho sn phm du lch. H
 s dn t
 c chia
s l ng vi
  c     u t ca cu du lch. Thc t ti
nhin ln t c
n. Do vy, h     v   ng ti  

ng u trong vim bo s a khch
i vi sn ph
1.2.1.3. Các loại hình du lịch có nhiều sự tham gia của cộng đồng
c du lp vi 
Du lch bn vng; Du lm; Du lDu lch
ch ch ba; Du lp; Du lch ngh
th  ngh.
Du lịch bền vững, cam kng s thng c
 a du l thng kinh t ca
m du lch. Du lch bn vng cn to ra thu nhi lao



18
ng tm du lch,
m b  nh tranh cm du l
nghip du l h  n ti l7, tr.14].
Du lịch có trách nhiệm, gim thic v kinh t,
i; to ra nhiu l 
i cho , ci thiu kip cn vi
ch; s tham gia cnh nh
ng ti cuc sng ca ho tn di sn t 
o tn ; cung cp nhng tri nghi 
l thc s vi d hiu
bi ng t nhy cm v
   ng gi       t
d m tin c7, tr.14].
Du lịch sinh thái,          
 - 
 n v ng.   y mt h   n

v tham gia ca tt c
 [15, tr.4].
Du lịch văn hóa, du lt trong nhn quan
trng nht ca du lch dng t ch s, kho c hc,
u t  yu ca  v du lch d
bao go c hi ting hay
tri nghim cuc si mc thiu s [15, tr.4].
Du lịch làng quê, ch chia s ng trong cuc sng
c l t ng du
lch v   
 m kinh doanh du l li



19
i m
th ch c hong bi mt h
ho
c h  [15, tr.4].
1.2.2. Các nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng
c   
trin cng:
Một là: Cc quyn tham gia tho lu hoch, thc
hi n du lch, trong mt s ng hp trao
quy cho cng.
Hai là: p vi kh a cng. Kh m kh
n thc v  c s d
nhn thc tin ca du lch cho s n ca cng
t li ca du li v
cu kin kh c ca c

n ca du lch.
Ba là: Chia s l du lch cho cng. Theo ng
cng phng l
hong kinh doanh cung cn phch, ngun thu t
du lng cho mng,
ng thi l 
u cc
khc
Bốn là: p quyn s ha ci v
ng ti s  trin bn vng.
Năm là: Tc y s hc hi v v  ca nhau; tn trng s kh
bit v vn  vnhn phmng gp mt phn li ch c nh vo cc d
 cng ng.



20
1.3. Các điều kiện để hình thành và phát triển du lịch cộng đồng
- u kin tim nng t 
quyn s n .  c x lp trn
mt a im x nh gn vi c gi tr ti nguy sn  ca , l s ha
quyn ca  gi tr t nhin v . C th ni nu khg c TNDL th
khng th pht trin du lch. Vvy ng t gc   th vic nghin
cu TNDL lun lnn tng cho s pht trin du lch a phng.
- 



































.

- 





,  , 










 , 




 
.
Trc tin ta phi k n ch trng ca ng v nh c. Ch
trng ca nh nc th hin  mc tiu ph trin v chin lc ph trin du
lch quc gia n cc v bn ph lut c th php l vi vic qun l hot
ng du lch.
Chh quyn a phng c vai tr quan trng trong iu kin ph
tri:

To iu kin thun li cho khch du lch n tham quan nh vic 
gith tc hnh chnh, c quy nh khg qut khe i vi kh
du lch.
Khuyn kch v h tr a phng tham gia hot ng du lch: H tr
u t v vn, k thut cho cng ng, c nhng chh sch thg thong, m
ca i vi ct chc, n th tham gia pht trin du lch.
Tham gia nh ng ch o  qun l cc hot ng du lch; to mi
trng an ton cho kh du lch bng  bin php an ninh cn thit.



21
- 



















 , , 





, 




, 


















.
Cng ng dn  ng vai tr xuy sut trong hot ng du lch, va
lh th tham gia trc tip v hot ng du lch, va l ni qun l, c
trch nhim bo tn TNDL. C yu t cng ng quyt nh ti s pht trin
l:
- S  thc v tm quan trng cng nh tnh chuy nghip trong vic
cung cp mt sn phm du lch g ngha.
-
c t  truyn thn
a;
v tch nhim bo tn
 ti nguy t nhin, mi trng v
vn ha bn a.
- Cng ng phi c mt trnh  vn ha nht nh  hiu c  gi
tr v ha bn a, tip thu v ng dng c kin thc v ha v k thut
phhp vo hot ng du lch.
- Cng ng phi c trnh  hiu bit v hot ng du lch 
t  cbng gia li ch kinh t v v ha, mi trng, gia vn ha bn
a v nhu cu ca khh.
1.4. Vai trò của du lịch cộng đồng đối với sự phát triển bền vững về kinh
tế, xã hội và môi trƣờng
1.4.1.Vai trò của du lịch cộng đồng đối với phát triển kinh tế
n  i quy i sng
mng thn thu chung cho qu cng
 nhm ng
1.4.2. Vai trò của du lịch cộng đồng đối với sự phát triển xã hội
ng ngun lc bii vi
vic bo v i bn v

22
dc nim t c n sc
bi h tr thc m ci vi vi
 lch s kin th
ng thi to ra nhn thcng
ng du lch.
1.4.3.Vai trò của du lịch cộng đồng đối với bảo vệ môi trường
n du lch dng n th
nhim ca ci vi bo v, bo t 
i vng du
lm, ng xng.
1.5. Bài học kinh nghiệm phát triển du lịch cộng đồng trên thế giới và tại
Việt Nam
Trên thế giới
m xa l  gi
c mt s 
c tic tip vt
ng du l    i thiu nh  c sc t a
t qu ca nhng ho c
n cuc s       mt s  c
kinh nghim v  c.
* Mô hình phát triển DLCĐ tại VQG Gunung Halimun (Indonesia)
t rng
rng thp  i ding vt trong
 u long v     a nh n Java, kh 
Ebony, thn lt s  t H thc vng 500
     i ti u
ng ca Indonesia.

23
  lc Kasepuhan bn x sinh sng nhii vi nn
       y, sn phm c   
nghing ly t   ngh  
 n chc bo
v i rt cao, t 
sn c t  li bo v  h tr cho cuc sng b lc ch
 t n thut
truyn th c mng
n tham quan.
T    tr         a,
trong   -      ch n    m
88,8% lp x p
 0,8%. Thi v du l; 
k ngh c sinh.
 ng chi
hia chim 37,6
l%.
V thu nhp, trong nhc g
i hn ch u kin giao
n lc sng t cung t c
ng cuc sng nh khi pn du lch, thu
nhp c, doanh thu du l
p ca mi h m 11%.
Chia s l 
trin du lch  u ki 
m bo v 
trin du li h cn

a qu h tr v kinh nghim c
  n t