Đánh giá hiệu quả của cây thảo quả tại xã la pán tẩn, huyện mù cang chải, tỉnh yên bái

I HC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM




HẢNG THỊ SÔNG

Tên đề tài:
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA CÂY THẢO QUẢ TẠI XÃ LA PÁN TẨN,
HUYỆN MÙ CANG CHẢI, TỈNH YÊN BÁI


KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo
:
Chính quy
Chuyên ngành
:
Khuyến nông
Khoa
:
Kinh tế & PTNT
Khóa học
:
2011 - 2015



Thái Nguyên - 2015

I HC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM




HẢNG THỊ SÔNG

Tên đề tài:
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA CÂY THẢO QUẢ TẠI XÃ LA PÁN TẨN,
HUYỆN MÙ CANG CHẢI, TỈNH YÊN BÁI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo
:
Chính quy
Chuyên ngành
:
Khuyến nông
Khoa
:
Kinh tế & PTNT
Lớp
:
K43 - KN
Khóa học
:
2011 - 2015
Giảng viên hƣớng dẫn

:
ThS. Dƣơng Xuân Lâm
Khoa Kinh tế & PTNT - Trƣờng Đại học Nông Lâm


Thái Nguyên - 2015



1
LỜI CẢM ƠN
c s ng ý ca Ban giám hi  i hc Nông Lâm Thái
Nguyên, khoa Kinh t và Phát trin nông thôn, th  ng dn khoa hc
Dương Xuân Lâm, tôi tin hành thc hin lu  t nghip vi tên  tài:
“Đánh giá hiệu quả của cây thảo quả tại xã La Pán Tẩn, huyện Mù Cang Chải,
tỉnh Yên Bái”.
Luc hoàn thành là kt qu ca quá trình hc tp, nghiên cu lí
lu m thc tin. Nhng kin thc mà các th
truyn th  nha tôi trong sut quá trình thc
hin lu
Nhân dp hoàn thành khóa lun tôi xin chân thành c u
i hc Nông Lâm Thái Nguyên, ban ch nhim khoa KT  PTNT cùng các
thy t tình ging d tôi trong sut quá trình
hc tp.
Tôi xin t lòng bic ti ging d
n tình ch b tôi hoàn thành lu
Tôi xin chân thành co xã La Pán Tc to
mu ki trong sut quá trình hc tp hoàn thành lu
c kt qu này, em không th không nói ti công lao và s  ca
bà con nông dân các bn: La Pán Tn, Trng Tông, Trng Páo Sang, Tà Chí L,

H thuc xã La Pán Tn, huyn Mù Cang Chi, tnh Yên Bái. Nh
cung cp s li          ng phân tích
n.
Cui cùng tôi xin chân thành c  i thân  
 t v  hoàn thành lu
cng viên to mu kin thun lng ý kin
 giúp tôi hoàn thành lu
Thái Nguyên, ngày 01 tháng 06 
Sinh viên


Hảng Thị Sông




2
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bng 2.1: Din tích và quy mô s h tham gia vào chui giá tr tho qu qua các
- 2014 23
Bng 4.1. Tình hình s dt c 32
Bng 4.2: S liu khí hu ca huyn Mù Cang Chi 33
Bng 4.3. Din tích, st các loi cây trng chính ca xã 2014 37
Bng 4.4: Tm ca xã La Pán Tn 2012  2014 38
Bng 4.5: Kt qu sn xut tho qu c 2014) 41
Bng 4.6. Tình hình trng tho qu c 42
Bng 4.7: S h u tra  các bn trong xã 45
Bng 4.8: Mt s thông tin v ch h u tra 46
Bng 4.9: Chi phí cho 1 ha trng tho qu  48
Bng 4.10: Thu nhp bình quân ca các nhóm h trng tho qu 49

Bng 4.11: So sánh hiu qu kinh t gia cây tho qu và táo mèo 50
Bng 4.12: Thu nhp t hai loi rng trng tho qu ti xã La Pán Tn 51
Bng 4.13: m mm yi và thách thc 55





3
DANH MỤC HÌNH
Hình 4.1: Bi th hin hin trng s dt ca xã La Pán Tn  . 32
Hình 4.2: Bi ý kin v s i mc sa các h khi
tham gia trng tho qu ti xã La Pán Tn 52



4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BVTV
Bo v thc vt
CBKN
Cán b khuyn nông
CT135

DT
Din tích

ng

 tính

Ha
 tính din tích
HQKT
Hiu qu kinh t
KHKT
Khoa hc k thut
KT & PTNT
Kinh t và Phát trin nông thôn
LSNG
Lâm sn ngoài g
NN & PTNT
Nông nghip và Phát trin nông thôn
pH
 chua
SNV
T chc phát trin Hà Lan
SWOT
m mm yi và thách thc
THCS
Trung h
TT
Th t





5
MỤC LỤC

PHN 1: M U 7
1.1. t v 7
1.2. Mu 7
1.3. Mc tiêu nghiên cu 7
1.3.1. Mc tiêu chung 7
1.3.2. Mc tiêu c th 8
1.4.  tài 8
1.4.1. c 8
1.4.2. c tin 8
PHN 2: TNG QUAN TÀI LIU 9
 khoa hc và pháp lý c tài 9
2.1.1. Nhng v n v cây tho qu 9
a vic sn xut cây tho qu 11
2.1.3. Các quan nim v hiu qu kinh t, hiu qu xã hi, hiu qu môi
ng 12
2.1.4. Hiu qu kinh t và ch  13
2.2. Tng quan các nghiên cc 14
2.2.1. Trên th gii 14
2.2.2. Vit Nam 16
PHN 3: NG, NU 27
3.1. ng và phm vi nghiên cu 27
3.1.1. ng nghiên cu 27
3.1.2. Phm vi nghiên cu 27
m và thi gian tin hành 27
3.3. Ni dung nghiên cu 27
u 27
3.4.p s liu 27

6
ng hp, phân tích, x lý s liu 29
3.4.3. H thng các ch tiêu theo dõi 30
PHN 4: KT QU NGHIÊN CU 31
4.1. Khái quát chung v a bàn nghiên cu 31
u kin t nhiên 31
4.1.2. Tài nguyên rng 34
u kin kinh t - xã hi 34
4.1.4. Thc trng sn xut nông nghip 37
ng thun ln sn xut. 39
4.2. Thc trng sn xut tho qu ti xã La Pán Tn 40
u qu cây tho qu ti La Pán Tn 43
4.3.1. Khái quát chung 43
4.3.2. u qu kinh t 45
4.3.3. Hiu qu xã hi 51
4.3.4. Hiu qu ng 54
4.4. Phân tích SWOT và các bên liên quan trong vic tham gia công tác trng
tho qu ti xã La Pán Tn. 54
 xut mt s gii pháp nhm phát trin và nâng cao hiu qu ca các
h trng tho qu a bàn xã La Pán Tn. 55
4.5.1. ng ca huyn Mù Cang Chi trong vic phát trin cây tho
qu 56
4.5.2. Mt s gii pháp nhm nâng cao hiu qu ca cây tho qu 56
PHN 5: KT LUN VÀ KIN NGH 64
5.1. Kt lun 64
5.2. Kin ngh 64
5.2.1.  64
5.2.2. p huyn, xã 65
5.2.3.  65

7
PHẦN 1
MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề
- Trong nho qu ca Mù Cang Chi- 
tr thành cây trng có giá tr kinh t   c vào s phát trin
kinh t- xã hi ca tnh; t vic tro ra nhiu vic
làm có thu nhp nh, góp phm nghèo cho mt b phn nông
dân  vùng sâu, vùng xa.
- La Pán Tn hin là mt trong nh    o chính quy a
c bin phát trin kinh t i.
m bo các li ích kinh t i dân kt hp vi phát trinh cho
s phát trin ca toàn huyn Mù Cang Chi nói chung và xã La Pán Tn nói riêng.
- Tho qu nh là cây trn ca xã. Vì vy, câu ht ra
là cây tho qu  nào trong phát trin kinh t 
vào thu nhp c i dân các bn trng tho qu nói chung   m
nghèo nói riêng c     nâng cao hiu qu kinh t ca
sn xut tho qu  nâng cao thu nh  i trng tho qu  tr li
nhng câu hi trên và qua quá trình hc tp tng vi s  ca giáo viên
ng dtôi tin hành nghiên c tài “ Đánh giá hiệu quả
của cây thảo quả tại xã La Pán Tẩn, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái” .
1.2. Mục đích nghiên cứu
- u qu ca cây tho qu ti xã La Pán Tn, huyn Mù Cang
Chi, tnh Yên Bái.  c mt s gii pháp nhm nhân rng và phát trin cây
tho qu a bàn xã nói riêng và toàn huyn nói chung
1.3. Mục tiêu nghiên cứu
1.3.1. Mục tiêu chung
, chính xác tình hình sn xut và hiu qu ca cây

tho qu a bàn xã La Pán Tn, huyn Mù Cang Chi, t
i pháp phát trin sn xut tho qu, nâng cao thu nhp và ci thii



8
sng ci dân, góp phn thc hin chim nghèo, xây dng
nông thôn mi.
1.3.2. Mục tiêu cụ thể
- c u kin t nhiên, kinh t - xã hi ti xã La Pán Tn.
-  c thc trng các h trng tho qu a bàn xã La Pán
Tn, huyn Mù Cang Chi, tnh Yên Bái. Ch ra nhm và hn ch trong
quá trình trng tho qu.
- c hiu qu (kinh t, xã hng) ca cây tho qu ti
xã La Pán Tn, huyn Mù Cang Chi, tnh Yên Bái.
-  ra c mt s ng và gii pháp nhm nâng cao hiu qu
kinh t và m rng các hong trng và kinh doanh tho qu.
1.4. Ý nghĩa của đề tài
1.4.1. Ý nghĩa khoa học
- Cng c lý thuyt cho sinh viên.
- Giúp rèn luyn k  kin thc thc tin, làm quen vi công
vic, phc v tích cc cho quá trình công tác sau này.
- Nâng cao kh p cn, thu thp và x lí thông tin ca sinh viên trong
quá trình nghiên cu.
-  khoa hc, làm sáng t lý lun v quá trình phát trin sn
xut tho qu t
-  tài cung cp thông tin v m hiu qu t cây tho qu trong xóa
m nghèo ti xã La Pán Tn là tài liu tham kho cho sinh viên khoa KT &
PTNT và các t chc khác nghiên cu liên quan.
1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn

- Nm b c tình hình trng tho qu và v trí ca tho qu trong s
nghip phát trin kinh t 
- c hiu qu t cây tho qu m nghèo t
s khoa hch ra chic phát huy nhng ti
mnh  phát trin cây trng này trong nhp theo.





9
PHẦN 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1. Cơ sở khoa học và pháp lý của đề tài
2.1.1. Những vấn đề cơ bản về cây thảo quả
2m sinh vt hc ca cây tho qu
Tho qu       th u kh   i dân tc
dùng làm thuc chng, gi
Tho qu tên khoa hc là Amomum aromaticum Roxb, thuc h Gng
(Zingiberaceae). Tho qu là cây thân tho sc thành bi cao 2  3
mét, thân ngm, mc ngang, có nhing kính cây to t 2,5  4 cm. Lá màu
xanh nht mc so le, có cung hoc không, không có lá kèm, b lá dài có khía dc
ôm ly thân, phin lá dài 30- 70 cm.
Cm hoa dng bông mc t gc, dài 12  ng kính có th ti 10cm,
cung cm hoa dài 2- ng kính 1,5- c ph bi nhiu b hình
bu dc, nâu, xp thành 2 dãy. Hoa màu vàng, dài 4- 6cm, rng 3- 4cm.
Qu  sng kính qu 2  3 cm, chia thành
ng 15 ht. Ht có áo hp.
m sinh thái hc ca cây Tho qu

Tho qu m, mát ch có th ng và phát trin ti tán
r tán che 0,4 - 0,7;   cao t 1300 - 2200m so vi mc bi
ng xuyên có mây mù, t, mát vi nhi trung bình khong 15
0
C, nhi
trung bình tháng lnh nht khong 9
0
C và nhi trung bình tháng cao nht là 20
0
C.
  m không khí trong rt
ferralit mùn trên núi cao, tt mt có mng mùn trên 7%,
thành ph m cao, ch yu (pH t 4,2 - 5,3). Tho
qu c bit thích hp khi si tán rng trng, rng t nhiên, có nhiu cây lá
rng xanh che bóng, chiu cao vút ngn trên 12m, chii cành trung
bình trên 8m.




10
2.1.1.3. Phân b a lý
Tho qu có ngun gc  vùng cn Himalaya, phân b  c ,
Nepal, Tây nam Trung Quc và Bc Vit Nam là các tnh Lào Cai, Hà Giang, Lai
tho qu mc t nhiên phân b ch yu  vùng nhii và cn
nhi
 Vit Nam, Tho qu phân b  các huyn vùng cao thuc các tnh phía Bc
    o Thng  Lào Cai; huyn Mù Cang
Chi  Yên Bái; huyn Hoàng Su Phì, Qun B - Hà Giang; huyn Tun Giáo
 n Biên; huyn Phong Thng, Than Uyên  

2.1.1.4. Giá tr s dng
Ht tho qu có hàm ng tinh du 1   nóng cay, dùng
làm gia v n vi thc dùng trong sn xut bánh ko.
Tho qu là mt loc li cha bc,
tiêu chy, nách to và bnh s cha ho, hôi mi
viêm l
Tho qu c s dng nhic và xut khu.  
sn xuc trên 300 tn tho qu khô, riêng tn xuc trên
200 tn tho qu 
Trng tho qu i tán rng sau 4- t 200- 350kg
qu o qu ng t 100.000  
Tho qu là cây tr        
thut thi gian thu hoch có th t 35- 
Th ng tho qu rt ln, sn phm d i nh.
tho qu m nghèo, bo v ng
sinh thái, là cây trng thay th cây thuc phin có hiu qu nht cng bào dân
tc min núi vì ngoài giá tr kinh t ra, mun trc tho qu i dân phi
gi ly rng.



11
2.1.2. Ý nghĩa của việc sản xuất cây thảo quả
2.1.4.1. V trí cây tho qu trong phát trin kinh t - xã hi
- Tho qu là mt loi sn phm lâm sn ngoài g làm gia v ng
và s dng ph bin  Vit Nam và nhic trên th gii. Sn xut kinh doanh
tho qu có v trí quang trng góp phn ci thin sinh k vùng cao. Sn xut tho
qu có th coi là mt ngh truyn thng ca mt s ng bào dân tc vùng min núi
phía Bc bit là vùng Tây Bc.
- Tho qu là cây trng quan trng  vùng cao. Theo th,

   ng din tích rng có trng tho qu ti Vit Nam là 1.626 ha.
ng nhiu nht là tnh Lào Cai vi din tích 1.499 ha (Nguyn Ngc
Bình, Phc Tun, 2000)[1] din tích còn li là các tnh khác. Tho qu là cây
có giá tr kinh t cao, phù hp vi kinh t vùng cao, vùng sâu vùng xa. Phát trin
cây Tho qu hp lý, bn vng s tu king bào dân ti
sng, góp phn xóa m nghèo. Nhu cu th ng ca cây tho qu là rt ln,
ng tho qu xut khu khong 3.000 tn sang Trung Quc, Hàn
Qui giá tr xut khu khong trên 30 tri
2.1.4.2. m k thut sn xut tho qu
- Tho qu l m,kém chu nóng, ch c khí hu
lc bit ca cây tho qu là ch phát tring và cho ra qu nu
c tri nhng tán cây ln trong rng nguyên sinh  mt s huyn vùng
nh Lào Cai, Lai Châu, Hà  tán che 30 -
50%,   cao 1.000  2.0000 m, nhi bình quân 17
0
C - 21
0

u t tháng 2  4, qu chín vào tháng 10  11. Mi
chùm qu có t 10  20 qu. Tho qu sau khi tr 3, th 4 bu ra
hoa kt qu
- Hin nay cây tho qu c gây trng nhiu các tnh vùng Tây B
mt ngun thu nh ca bà con dân tc ba min núi, tho qu là loài
cây d trp v canh tác ca bà con dân tc.




12
2.1.3. Các quan niệm về hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội, hiệu quả môi trường

- Hiu qu kinh t (HQKT) là mt phm trù phn ánh vic s dng ngun lc
(nhân lc, vt l c hiu qu cao nht. Hay nói cách khác HQKT là
mt phm trù phn ánh chng ca mt hong kinh t. Nâng cao chng
mt hong kinh t ng s dng các ngun lc có sn trong mt hot
ng kinh ti khách quan ca mt nn sn xut do nhu cu vt cht
ngày càng cao.
- HQKT là mi quan tâm duy nht ca kinh t hc nói chung và kinh t hc vi mô
nói riêng. Hiu qu nói m
- c bt ngun t s tho u vt cht
và tinh thn ca tt c các thành viên trong xã h 
ca s la ch  phát trin ca lng sn xut và s gii hn
ca ngun lc. Quá trình tái sn xut vt cht, sn phm hàng hoá và dch v sn
xut ra là kt qu ca s phi hp các yu t u vào theo công ngh, k thut sn
xut nhnh .
- HQKT xã hi là hiu qu chung phn ánh kt qu thc hin mi mc tiêu
mà ch th t ra trong mn nhnh trong quan h v có
c nhng kt qu u th mia các kt qu c
tng hp  c kinh t - xã hi, vi chi phí b  c kt qu 
Do vy, HQKT - xã hi phn ánh mt cách t xã hi.
- T nhng quan nim khác nhau v hiu qu y rng nó là mt
phm trù trng tâm và rn ca hiu qu kinh t qua vic xác
nh hiu qu là ht sc tp c v lý lun và thc tin. Bn cht
ca hiu qu xut phát t ma sn xut và phát trin kinh t xã h
ng nhu cu ngày càng cao v i sng vt cht và tinh thn ca mi thành viên
trong xã hi. Vì vy, sn xut phi không ngng phát trin c v chiu rng ln
chiu sâu.
- Chính vì vy mà hiu qu ca m
din c v ba khía cnh: Hiu qu kinh t, hiu qu xã hi và hiu qu ng.

13
- Hiu qu xã hi: Hiu qu xã hi ca bt k hong sn xut kinh doanh,
ca bt k  o ving xuyên, t
h mu có vip. Không
ngng nâng cao mc sng c v vt cht ln tinh th c hin công
bng dân ch và công bng xã hi.
- Hiu qu ng: Hiu qu ng trong sn xut nông nghip phi
m bng sinh thc bo v và ci thin, phát trin
nông nghing bn vn liên t
s khai thác hp lý các ngun l ng nhu cu hin ti và bo tn chúng cho
th h 
- Hiu qu  ng còn th hi       ng gây ô
nhing, va ít hoc s dng các loi thu
 c bo v thc v    ng tác nhân chính gây nên ô nhim môi
ng hin nay.
2.1.4. Hiệu quả kinh tế và chỉ tiêu đánh giá
HQKT là mt phm trù kinh t chung nht, có liên quan trc tin nn sn
xut hàng hoá và tt c các phm trù, các quy lut kinh t khác.
c biu hin  m so sánh ging kt qu
ng chi phí b ra.
H = K/C
Vi H là hiu qu ca mt quá trình kinh t
K là kt qu c t quá trình kinh t 
C là toàn b  c kt qu 
T khái ninh tiêu chuu qu kinh t,
t v phc tp và còn nhiu ý kic thng nht. Tuy nhiên,
 các nhà kinh t u cho rng tiêu chun và tu
qu kinh t là m ng nhu cu xã hi và s tit kim ln nht v chi phí và
tiêu hao các tài nguyên.

14
Tiêu chuhiu qu kinh t m, nguyên t
hiu qu kinh t u kin c th mà  mn nhnh. Vic nâng
cao hiu qu kinh t là mc tiêu chung và ch yu xuyên sut mi thi k, còn tiêu
chun là mc tiêu la chn các ch ng theo tiêu chu
la chn  tn. Mi thi k phát trin kinh t - xã hi khác nhau thì tiêu
chuu qu 
Mt khác, tu theo ni dung ca hiu qu mà có tiêu chuu qu
kinh t quc dân và hiu qu ca xí nghip. Vì vy, nhu ci
theo thi gian và tùy thu khoa hc k thut áp dng vào sn xut.
Mt khác, nhu c  m nhiu loi: nhu cu ti thiu, nhu cu có kh 
thanh toán và nhu cc mun chung. Có th coi thu nhp tt
 chi phí là tiêu chu u qu kinh t hin nay.
i vi toàn xã hi thì tiêu chuu qu kinh t là kh 
mãn các nhu cu sn xut và tiêu th ca xã hi bng ca ci vt cht sn xut và
tiêu dùng ca xã hi bng ca ci vt cht sn xut ra, trong nn kinh t kinh t th
i yu t chng và giá thành th  nh tranh.
i vi các doanh nghip hoc các t chc kinh t thì tiêu chuu qu
kinh t phi là thu nhp tng b ra.
i vi sn xut kinh t trang trn rng - mt hình thc nông lâm kt
hnh tiêu chuu qu kinh t ta phng trên 
hoch toán kinh t, tính toán các chi phí, các yu t ng thi tính toán
u ra t nh mt qu giu ra và kt qu
i nhun.
2.2. Tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nƣớc
2.2.1. Trên thế giới
Tho qu là loài cây lâm sn ngoài g có giá tr c liu và giá tr kinh t

i bin t lâu.  Trung Quc, tho qu c gây trng và
s dng nghiên cu v tho qu còn rt hn
ch. Kt qu nghiên cu tho qu c trình bày trong cun sách v công



15
dng và giá tr ca mt s loc liu do các nhà y hc ca Trung Quc biên
son và xut bu th k t s nhà nghiên cu cây thuc ti
Vân Nam, Trung Qu  t bn cun sách "K thut gây trng cây thuc 
Trung Quc". Cu cn cây tho qu vi mt s ni dung ch yu sau:
- Phân loi tho qu: gm có tên khoa hc (Amomum tsao-ko Crevost et
Lemaire), tên h (Zingiberaceae).
- Hình thái: dng sng, thân, gc, r, lá, hoa, qu.
- Vùng phân b  Trung Quc.
- m sinh thái: khí h
- K thut trng: Nhân git, tr sâu bnh hi.
- Thu hoch và ch bin: phm cht quy cách, bao gói, bo qun.
- Công dng: dùng làm thuc tr các bng rut, bnh hàn.
i hoàn chi thiu mt cách tng quát và có
h thng v m sinh vt hc, sinh thái hc, k thut gây trng, thu hái ch bin và
bo quy là cun sách vit cho cho nhic liu nên cây
tho qu c gii thiu ngn gi dng tóm tt ca bng dn k thut cho
mt s vùng  Trung Quc. Vì vy, khi áp dng  Vit Nam, mt s 
n pháp k thut có nhiu t
phù hp vu kin  n
là cun sách ghi li mt cách h thng
nhng kin thc v cây tho qu.
Trong nhi nhn thc tm quan trng
ca lâm sn ngoài g nói chung và tho qu nói riêng, mt s nhà khoa hc tip tc

nghiên cu v tho qu[23] J.H. de Beer - mt chuyên gia lâm sn ngoài
g ca t ch gii - khi nghiên cu v vai trò và th ng ca
lâm sn ngoài g n thy giá tr to ln ca tho qu i vi ving thu nhp
i dân sng trong khu v tho qu nh
ging thi là yu t y s phát trin kinh kinh t xã hi vùng núi
và bo tn phát trin tài nguyên rng. V nhu cu th ng ca tho qu là rt ln,
ch tính riêng  t khu khong 400 tn sang Trung Quc và Thái
u tng kt v vai trò tho qu i vi, xã



16
hn xut buôn bán và d báo th ng, tin
ca tho qu.
n Tín Trung, mt nhà nghiên cu v cây thuc dân tc ti vin
V sinh dch t công cng Trung Quc biên son cun sách "Bn tho bc tranh
màu Trung Quc". Cu tc  Trung Quc,
mt trong s ó là tho qu. N cp là:
- Tên khoa hc.
- Mt s m sinh vt hc và sinh thái hn.
- Công dng và thành phn hóa hc ca tho qu.
Nhìn chung, n     n tho qu trong cu   cp
i ngn gn, nó cho bit mt s n v t l thành phn các
cht cha trong tho qu  cp rn
pháp k thut gây trng và phát trin tho qu.    cm
phân loi ca tho qu, công dng, phân b, mt s m sinh vt hc và sinh thái
hc ca tho qu. Tác gi  thut nhân
ging, tro
v, thu hái, ch bin, tình hình sn xut và buôn bán
tho qu trên th gii.

2.2.2. Việt Nam
Vit Nam nm trong khu vc nhii gió mùa, m và là mt trong nhng
 t nhiên ca tho qu. T t tìm kim và khai
thác tho qu  làm th  c cha bnh và coi tho qu là cây "truyn
thng". Theo tài liu cu t cn tho qu là công
trình nghiên cu v h thc va Lecomte et al gm 7 tp vi tên
cun sách "Thc v c toàn
c vc nm trong 160
h thc vt mà tho qu là mt trong nhng loài cây có giá tr cao.
[3], khi nghiên cu nhng cây thuc và v thuc Vit Nam, tác gi
 Tt L   ng: Tho qu là loài cây thu c trng  c ta vào
khoho qu có khong 1-1.5% tinh du màu vàng nht, mùi
t, v nóng cay d chu có tác dng cha các bng rut



17
công trình nghiên cu khnh công dng ca tho qu  c ta. Tuy ni dung
nghiên cu v tho qu ca công trình n nào m ra mt trin
vng cho vic sn xut và s dng tho qu trong y hc  c ta. Vào nh
n nh t s nhà khoa hc khi nghiên cu v cây thuc 
   c n tho qu. Do tho qu là cây "truyn thngc thù
riêng khác vi mt s loài lâm sn ngoài g là có phm vi phân b hc
trng ch yi tán rng  các tnh phía B
nên các nhà khoa hc ít quan tâm. Các công trình nghiên cu liên quan còn tn mn.
[4],  Nhu công b kt qu nghiên cu ca mình v "Bo v, khai
thác ngun tài nguyên cây thuc thiên nhiên và phát trin trng cây thut
rng  Vi kt lun: tho qu c liu quý và thích
nghi tt  u kii tán rng, tuy nhiên cho
n nay vu

nào v k thut gây trng tho qu i tán
rn thc tim
i sng kinh t xã hi ci dân vùng núi t ngh rng. Tnh
nh tho qu là loài cây giá tr cao cc phát trin. S Nông
nghip và phát trin nông thôn ti hp vi các nhà khoa hc ti
Trung tâm nghiên cc sn tin hành tng kt các kinh nghim gây trng,
thu hái và ch bin bo qun tho qu trong nhân dân. Sau gu tra thu
thp, tng hp kt hp vi mt s kt qu nghiên c   c, bn
ng dn k thut tm thi gây trng tho qu i. Ni dung bng dn là:
nh tên khoa hc loài tho qu phân b  mt s c
m sinh vt hc, sinh thái hn, k thut nhân ging, tr
ng dn k thut v gây trng và thu hái tho qu  c ta. Do
ch yu là tng kt kinh nghim trong nhân dân và k tha mt s kt qu nghiên
c  c và trên th gii cho nên các bin pháp k thu  n vùng
tru kin la trng, nhân ging, chn ging, tr th,
vn mang tính ch  u kin la trng thích
hp, thi v trng, m tr t và tính nh ca mô
hình trng tho qu còn nhiu thiu sót nên hiu qu ca mô hình th nghim còn



18
thm bo tính bn vng. Vì vy, thc cht bng dn k thut này
ch là tm thi cn nghiên cu b sung, hoàn thin.
ng sinh hc có mch vùng núi cao Sa pa", ca các
tác gi Nguy   n Th Thi, (1998)[10]   i lâm sn
ngoài g theo h thng sinh thái và thng c to thc vt có giá
tr làm thuc   t s loài cây làm thuc có th
mnh ca khu vc không ch có giá tr s dng mà còn có giá tr xut kh
nh  hoàng liên, tho qu, c c,v.v T c bit chú trng

phát trin cây tho qu. Bên cnh mt s nghiên cu v 
phát hin ting ca tho qu  c, mt s công
trình nghiên cu v thành phn hoá h thành phn hoá hc ca
tho qut cách khái quát v vai trò ca tho qu i vi
ng, sn xut, ti ng
và hiu qu ca tho qu ti mt s   v nên
mt bc tranh khái quát v hin trng phát trin ca tho qu  c ta.
ng thi cho thy ti tho qu  c ta rt l
trin và m rng gây trng tho qu t cao còn gp mt s . Khó
n nht là v c k thun m rng cn tr li mt s câu
hi: tho qu c trng   t chng cao nht và
không n bo tn rng.
 ng yêu cu v k thut gây trc si tán
rng ci dân, Cc Khuyn Nông và Khuyn Lâm biên son tài liu "Trng
cây nông nghic lic si tán rng". Ni dung tài li
tr kinh tm hình thái, sinh thái, phân b và k thut trng, 
hoch và ch bin tho qu i tán rng.
Trong nht hin mt s tài liu có trình bày nhng
thông tin v tho qu t s n ca h thc vt Vit Nam" ca
tác gi Lê Trn Chn(1999)[2]; Khi nghiên cu v giá tr ca lâm sn ngoài
g i vi dân  Sa Pa, Nguyn Tp (1990)[8] t lun: nh trng tho



19
qu mà hu h thôn Seo Mi T xã T  nên
gi    u tr      ch thu khong 1 tn
 khong 2 tring. Nay chuyn sang trng tho qu, m
-3 t qui giá tr 20 - 40 tring, gp
10-20 ln giá tr ca tr

Thành phn ch yu: tho qu có tinh du chng 1  3%, tinh du màu vàng
nh nóng cay d chu và trong tinh du có thành phn ch yu:
cineol (30,61%), trans-2 undecanal (17,33%), citral B (10,57%), terpineol (4,34%).
Tho qu ng  Vit Nam vào nh
các tnh biên gii Vit  Th (Lai Châu),
 i dân
c sn phm ca cây tho qu ra th ng mà ch s dng làm gia
v trong các b cha bnh.






 4.000 




 i din tích 5.588,06 ha, s
1.200 tn qu khôVi giá bán trên th o
qu i ngu p, tc n
nh cuc s        i dân ch yu trng theo
c qung canh, thiu k thut, chng tho qu thp,
không nh. Vn tích tho qu i nu không có tác
ng ci t thuo qu s b già hóa và gi
sut. Mo qu vii, vn chuyn phân bón,
n lý bo v gp rt nhii dân do s mt
tr ng thu hái non d t, sng gim 20 - 30%, cht
ng ch bin thp (qu nh, ti màu, thi gian bo qun ngn) dn gim 10 -

15% thu nh ch bin tho qu sau thu hoch, hin nay bà con vn s dng ci
 sy tho qu, c trung bình 1 tn tho qu cn s dng t 5  7 m
3
ci, quá trình



20
sy kéo dài và rt tn nhiên liu. Sn ph



 


(Phm Tin Trung, 2011).[12]
Theo th, hin nay c tnh Hà Giang có trên 3.000 ha cây
tho qu t trên 1.000 ha so vi Ngh quyi hng b tnh ln th XIV),
o ra ngui dân sng  vùng rng trên 60 t ng. Song
l là t vic trng tho qu hi tán rng, ngoài vic có thu nhp
i dân vùng rng thì tài nguyên rng cc bo v tt. Nhn
thy giá tr kinh t cao do tho qu i, tã sm tng kt kinh
nghim trng tho qu ca các h ng cây tho qu và xây dng k hoch
cho phát trin loi cây quí này. Ngh quy i h ng b tnh ln th XIV
(nhim k 2005 -  ra phát trin 2.000 ha cây tho qu  các vùng rng
thuc các huyn vùng cao Qun B, Yên Minh, Hoàng Su Phì, Xín Mn, V
Xuyên tnh xây dng chính sách h tr bà con vùng rng trng cây tho qu vi
 mua cây ging. Tnh giao cho Chi cc Kim lâm tnh cùng vi
 chn hành kho sát, thit k các khu rng và giao din tích
c trng cây tho qu cho tng h dân, tng thôn, bn và có cam kt s dt

i tán rn nông huyn phi hp vi khuyn
 ng dn k thut s dt trng tho qu i tán rng hp lý
i tán rng trng cây tho qu mà ch c
trng xen cây tho qu bên các cây bn k thut tro
qu n tng h  rng vn gi c, không b bii
ng do phát trin trng cây tho qu (,
11/06/2009). [14]
 Cao Bng, tho qu ch có  2 xã Phan Thanh, Quang Thành ca huyn
c coi là mt trong nhói gi
c         t s   n
Nguyên Bình, tho qu c phát hii dng t i dân
thy th ng có nhu cc giá, li không b ai qun



21
lý nên ht tho qu c khai thác mt cách t do. T o qu li dn, kém
chng. Nhn tht loi hiu qu kinh t cao, nh, có
kh n du cây trm nghèo t
huyn hành xây dng quy hoch vùng trm trin
khai thc hin t i 4 xóm: Tài Xong (xã Phan Thanh) và Nà Pùng, Cc
c gn 40
ha vi 90 h tham gia. Theo ch Mc Th ng trm Khuyn nông huyn
Nguyên Bình, tho qu thuc h gng, hng tinh du t 1 - 1,5%,
dùng làm gia v c liu cha mt s bng s cho thu hoch,
loi bóng mát, thích hp vi nhi trung bình t 15 - 20
o
C. Vì
vy ch có th trng tho qu  cao 1.000 m so vi mc bin. Qua nghiên
cu, ch có mt s n Nguyên Bình mi thích hp trng loi

cây này. Nu trng  nhn phát trin t.
Nhng nhu cu ging cây trng, bên cnh vic nhân ging t
Trung tâm Khuyn nông - Khuyn lâm tp thêm ging t Lào Cai. Ngoài h
tr 60% kinh phí ging, 40% tin phân bón cho các h nông dân tham gia d án,
Trung tâm còn m 2 lp tp hu chuyn giao khoa hc k thut cho 45 hng
thi t chi tham quan tn nay các mô hình tho
qu u phát trin tt (Anh Thu, 2009) [11].
 

- 
- 


 





22

([11]
 ( ) 
 ,  ,


 




               


 ,  . 

. 













 .
Tác gi ng (2005)[9] khi nghiên cu v cây tho qu  các tnh
min núi phía Bng: Phát trin cây tho qu n nhm
i si dân mi
cn n lc nhi vc giá tr kinh t ca cây tho qu, va
bo v c rng trong t nhiên. Bi nu c m rng din tích trng tho qu i
tán rng t nhiên thì hu qu là rng t nhiên s ngày càng b tàn phá nghiêm trng.
Nhìn chung nhng nghiên cu v tho qu 
sn ngoài g có giá tr cc phát trit yu t góp phn phát trin kinh
t xã hm nghèo và bo v rng  mt s tnh min núi phía Bc Vit
Nam. Tuy nhiên, kt qu nghiên cu v tho qu ch yu tra nhanh

và mang tính cht ca nhng tng kt kinh nghim là chính. Nhm hình
thái, sinh thái, phân b v.v ch yu phát hin  mnh tính. Vì vng



23
dn k thung có tính cht gi ý, không c thc yêu cu
ca sn xut hin nay.
2.2.3. Quá trình triển khai chương trình chuỗi giá trị trên địa bàn xã La Pán
Tẩn, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái
2.2.3.1. Quá trình trin khai
 nâng cao giá tr sn xut ca cây tho qu trong phát trin kinh t a
c s h tr ca t chc Hà Lan (SNV), cán b Khuyn hành
c trng sn xut phát trin tho qu a bàn toàn xã cùng vi các
c lên k hoch thc hin phát trin chui giá tr trong
vic: quy hoch din tích, chm, chn các h thc hin trên tinh thn t
nguyn, tin hành tp hung dn k thut try tho
qu cho các h dân, thc hin  4 bn có din tích trng nhiu nht mi bn 2 mô
hình trình di i dân hc hi và làm theo.
Qua tìm hiu tôi thc các h dân trng Tho qu tham gia
c thù ca các h sn xut tho qu là  ng
và thu nhp t nông nghip. Vì vy các nông h rt quan tâm ti vic phát trin cây
trng có hiu qu kinh t n t hc h  sn
xut ca các nông h rt cao,các h ch yu t hc hi k thut sn xut ci
dân trong làng, cùng nhau chia s kinh nghim sn xut qua nhiu th h t c
ti nay. Vng ng cao.
Bảng 2.1: Diện tích và quy mô số hộ tham gia vào chuỗi giá trị thảo quả qua
các năm 2012 - 2014

STT

Bản
Năm
2012
2013
2014
Quy mô
(hộ)
DT
(ha)
Quy mô
(hộ)
DT
(ha)
Quy mô
(hộ)
DT (ha)
1
La Pán Tn
0
0
95
13
140
20,5
2
Trng Tông
0
0
90

18,3
118
24,7
3
Trng Páo Sang
0
0
70
20,1
98
26,3
4
H
0
0
15
20
45
30

Tổng
0
0
280
71,4
401
135
(Ngun: UBND xã La Pán Tn)
Qua bng 2.1 ta thy: