Tìm hiểu văn học mỹ La Tinh

ĐÀI TIẾNG NÓI VIỆT NAM
ĐÀI TIẾNG NÓI VIỆT NAM
TRƯỜNG CAO ĐẲNG PHÁT THANH
TRƯỜNG CAO ĐẲNG PHÁT THANH
TRUYỀN HÌNH II
TRUYỀN HÌNH II

•
Cũng như mọi nền văn học chân chính, văn học Mĩ Latin đã phản
Cũng như mọi nền văn học chân chính, văn học Mĩ Latin đã phản
ánh được tâm thức của con người dân tộc Mĩ Latin, nêu vấn đề của
ánh được tâm thức của con người dân tộc Mĩ Latin, nêu vấn đề của
thời đại và sáng tạo một thành tựu nghệ thuật mới.
thời đại và sáng tạo một thành tựu nghệ thuật mới.
•


Văn học Mĩ Latin góp phần đặt vấn đề và thử giải quyết hai vấn đề,
Văn học Mĩ Latin góp phần đặt vấn đề và thử giải quyết hai vấn đề,
đồng thời khẳng định dòng văn học hiện thực mang tính huyền ảo –
đồng thời khẳng định dòng văn học hiện thực mang tính huyền ảo –
một thành tựu văn học mới mẻ.
một thành tựu văn học mới mẻ.
•
Một mâu thuẫn đang tồn tại trong lối sống Mĩ Latin cũng tồn tại
Một mâu thuẫn đang tồn tại trong lối sống Mĩ Latin cũng tồn tại
trong nhân loại là: trong khi sự giao lưu hội nhập trên phạm vi thế

trong nhân loại là: trong khi sự giao lưu hội nhập trên phạm vi thế
giới càng tăng thì lối sống cô đơn khép kín, vị kỉ (hay nói cách khác
giới càng tăng thì lối sống cô đơn khép kín, vị kỉ (hay nói cách khác
là chủ nghã cá nhân) cũng có chiều hướng gia tăng.
là chủ nghã cá nhân) cũng có chiều hướng gia tăng.
•


Như vậy, văn học Mĩ Latin, đặc biệt là dòng tiểu thuyết mới, đã
Như vậy, văn học Mĩ Latin, đặc biệt là dòng tiểu thuyết mới, đã
mang cả hai tính thời sự: thời sự của cuộc sống loài người nói
mang cả hai tính thời sự: thời sự của cuộc sống loài người nói
chung và thời sự văn học nghệ thuật nói riêng.
chung và thời sự văn học nghệ thuật nói riêng.

Chương 1
Chương 1


CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC HUYỀN ẢO
CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC HUYỀN ẢO


TRONG VĂN HỌC MỸ LA TINH
TRONG VĂN HỌC MỸ LA TINH
•
1. DẪN NHẬP
1. DẪN NHẬP

Từ những năm 60, tiểu thuyết mỹ la tinh xuất hiện như “quả bom” dội vang
Từ những năm 60, tiểu thuyết mỹ la tinh xuất hiện như “quả bom” dội vang
dư luận Âu Mỹ khiến người ta ngạc nhiên coi nó như một hiện tượng thần
dư luận Âu Mỹ khiến người ta ngạc nhiên coi nó như một hiện tượng thần
kỳ. “Một châu lục không phát triển về mặt kinh tế và bị áp bức đã cung cấp
kỳ. “Một châu lục không phát triển về mặt kinh tế và bị áp bức đã cung cấp
cho loài người một nền văn hóa có chất lượng cao như thế, đó là một sự
cho loài người một nền văn hóa có chất lượng cao như thế, đó là một sự
ngạc nhiên” nhà văn Ros Bastos đã nhận định như vậy. Giới nghiên cứu văn
ngạc nhiên” nhà văn Ros Bastos đã nhận định như vậy. Giới nghiên cứu văn
học thấy cần phải tìm hiểu cơ chế nảy sinh ra sự “thần kì” đó. Họ muốn
học thấy cần phải tìm hiểu cơ chế nảy sinh ra sự “thần kì” đó. Họ muốn
thấu hiểu đặc trưng nghệ thuật và xã hội của nó, từ đó mới có thể đánh giá
thấu hiểu đặc trưng nghệ thuật và xã hội của nó, từ đó mới có thể đánh giá
một cách khách quan.
một cách khách quan.


Một số lời nhận đinh của các nhà phê bình khác về văn học Mỹ la tinh:
Một số lời nhận đinh của các nhà phê bình khác về văn học Mỹ la tinh:
Fernandez Retamar, nhà phê bình văn học Cuba đã trả lời câu hỏi đó một
Fernandez Retamar, nhà phê bình văn học Cuba đã trả lời câu hỏi đó một
cách đơn giản nhất “bản thân hiện thực của châu lục về nhân chủng học,
cách đơn giản nhất “bản thân hiện thực của châu lục về nhân chủng học,
địa lí, xã hội là thước đo duy nhất nét đặc thù của văn xuôi Mĩ Latin”. Nhà
địa lí, xã hội là thước đo duy nhất nét đặc thù của văn xuôi Mĩ Latin”. Nhà
phê bình Antonio Portuondo (Cuba) cũng viết: “tiểu thuyết Tây Ban Nha –
phê bình Antonio Portuondo (Cuba) cũng viết: “tiểu thuyết Tây Ban Nha –
Mĩ bao giờ cũng được nuôi dưỡng chủ yếu bằng thực tại xã hội của chúng
Mĩ bao giờ cũng được nuôi dưỡng chủ yếu bằng thực tại xã hội của chúng

tôi.” Nhà phê bình văn học Hoa Kì Brotherston cũng ủng hộ quan điểm đó,
tôi.” Nhà phê bình văn học Hoa Kì Brotherston cũng ủng hộ quan điểm đó,
ông cho rằng đặc điểm cơ bản của tiểu thuyết Mĩ Latin là sự phản ánh đặc
ông cho rằng đặc điểm cơ bản của tiểu thuyết Mĩ Latin là sự phản ánh đặc
trưng dân tộc của châu lục này.
trưng dân tộc của châu lục này.



2. BỐI CẢNH LỊCH SỬ VĂN HÓA CHÂU MĨ VÀ MỸLATINH
2. BỐI CẢNH LỊCH SỬ VĂN HÓA CHÂU MĨ VÀ MỸLATINH
•
Năm 1492 một thuyền trưởng Tây Ban Nha người gốc Italia tên là Christoph
Năm 1492 một thuyền trưởng Tây Ban Nha người gốc Italia tên là Christoph
Columbus – con người dũng cảm đầy nghị lực đã được vua Fernando và nữ
Columbus – con người dũng cảm đầy nghị lực đã được vua Fernando và nữ
hoàng Isabeila giao nhiệm vụ tổ chức một chuyến tàu biển đi về hướng tây.
hoàng Isabeila giao nhiệm vụ tổ chức một chuyến tàu biển đi về hướng tây.
Đại dương mênh mông bao la ở kề bên chỉ làm họ sợ hãi hơn là gợi trí tò
Đại dương mênh mông bao la ở kề bên chỉ làm họ sợ hãi hơn là gợi trí tò
mò. Các giai cấp phong kiến Tây Âu quen xài nhiều hàng xa xỉ như tơ lụa ,
mò. Các giai cấp phong kiến Tây Âu quen xài nhiều hàng xa xỉ như tơ lụa ,
hương liệu, đồ châu ngọc mua từ Ấn Độ sang. Hàng hoá này thường phải
hương liệu, đồ châu ngọc mua từ Ấn Độ sang. Hàng hoá này thường phải
mua lại qua tay giới lái buôn Ả Rập độc quyền … Vàng bạc xứ Trung Hoa và
mua lại qua tay giới lái buôn Ả Rập độc quyền … Vàng bạc xứ Trung Hoa và
Nhật Bản cũng có sức hấp dẫn kì lạ đối với giới vua chúa châu Âu. Những
Nhật Bản cũng có sức hấp dẫn kì lạ đối với giới vua chúa châu Âu. Những
con người đi đường sang phía Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật gọi là “con đường
con người đi đường sang phía Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật gọi là “con đường

tơ lụa”. Trước Columbus đã có tới ba cuộc thám hiểm đi tìm Ấn Độ. Lần 1
tơ lụa”. Trước Columbus đã có tới ba cuộc thám hiểm đi tìm Ấn Độ. Lần 1
và 2 đi tới mũi châu Phi, lần 3 đi tới phía tây Ấn Độ. Nhưng cả ba lần đều
và 2 đi tới mũi châu Phi, lần 3 đi tới phía tây Ấn Độ. Nhưng cả ba lần đều
thiệt hại năng nề mà không kết quả.
thiệt hại năng nề mà không kết quả.
•
Cuộc hành trình của Columbus với 90 thuỷ thủ qua nhiều ngày lênh đênh
Cuộc hành trình của Columbus với 90 thuỷ thủ qua nhiều ngày lênh đênh
gian truân trên mặt biển Đại Tây dương (Atlantic) đã tới vùng đảo
gian truân trên mặt biển Đại Tây dương (Atlantic) đã tới vùng đảo
Bahamas.
Bahamas.
2.1 VÀI NÉT VỀ LỊCH SỮ CHÂU MĨ
2.1 VÀI NÉT VỀ LỊCH SỮ CHÂU MĨ

Về sau, nhà hàng hải người Tây Ban Nha gốc Italia) là Amerio tiếp
Về sau, nhà hàng hải người Tây Ban Nha gốc Italia) là Amerio tiếp
tục đi thám hiểm theo lộ trình của Columbus. Năm 1519, cuộc thám
tục đi thám hiểm theo lộ trình của Columbus. Năm 1519, cuộc thám
hiểm vĩ đại của Magellant – nhà khoa học người Bồ Đào Nha (đang
hiểm vĩ đại của Magellant – nhà khoa học người Bồ Đào Nha (đang
phục vụ triều đình Tây Ban Nha) đã đi trọn vòng quanh thế giới và
phục vụ triều đình Tây Ban Nha) đã đi trọn vòng quanh thế giới và
qua Nam Mĩ. Họ xác định một cách chắc chắn: có một châu lục mới
qua Nam Mĩ. Họ xác định một cách chắc chắn: có một châu lục mới
– châu Mĩ, và vẽ vùng đất này vào bản đồ thế giới.
– châu Mĩ, và vẽ vùng đất này vào bản đồ thế giới.
Đầu thế kỉ 16 những đoàn quân Tây Ban Nha vượt đại dương đi
Đầu thế kỉ 16 những đoàn quân Tây Ban Nha vượt đại dương đi

chinh phục miền Trung và Nam Mĩ . Đến giữa thế kỉ 16, những
chinh phục miền Trung và Nam Mĩ . Đến giữa thế kỉ 16, những
đoàn vũ trang người Pháp tiến sang Bắc Mĩ, chiếm đất Canada .
đoàn vũ trang người Pháp tiến sang Bắc Mĩ, chiếm đất Canada .
Sang thế kỉ 17, người Anh kéo sang chiếm miền duyên hải Bắc Mĩ,
Sang thế kỉ 17, người Anh kéo sang chiếm miền duyên hải Bắc Mĩ,
thiết lập lãnh thổ Hoa Kỳ.
thiết lập lãnh thổ Hoa Kỳ.


CHỦ NHÂN ĐẦU TIÊN TRÊN ĐẤT TRUNG NAM MĨ LÀ AI ?
CHỦ NHÂN ĐẦU TIÊN TRÊN ĐẤT TRUNG NAM MĨ LÀ AI ?
rước khi người châu Âu đặt chân tới xứ sở mà họ gọi là lục địa
rước khi người châu Âu đặt chân tới xứ sở mà họ gọi là lục địa
America thì nơi đây đã có một nền văn minh cổ xưa riêng biệt. Chủ
America thì nơi đây đã có một nền văn minh cổ xưa riêng biệt. Chủ
nhân của nền văn hoá đó là những người thổ dân đang sống trong
nhân của nền văn hoá đó là những người thổ dân đang sống trong
giai đoạn phát triển cao của xã hội thị tộc. Đây là những quốc gia
giai đoạn phát triển cao của xã hội thị tộc. Đây là những quốc gia
độc lập có tôn giáo và nền văn hoá riêng trước khi người Tây Ban
độc lập có tôn giáo và nền văn hoá riêng trước khi người Tây Ban
Nha đến.
Nha đến.

Lược đồ khu vục Mỹlatinh
Lược đồ khu vục Mỹlatinh

IV. HAI PHƯƠNG THỨC SÁNG TÁC VĂN NGHỆ CHỦ YẾU Ở VÙNG
IV. HAI PHƯƠNG THỨC SÁNG TÁC VĂN NGHỆ CHỦ YẾU Ở VÙNG
MĨ LATIN
MĨ LATIN
1. SƠ LƯỢC VỀ DÒNG VĂN HỌC THEO CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC
1. SƠ LƯỢC VỀ DÒNG VĂN HỌC THEO CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC
TIẾP NỐI TRUYỀN THỐNG CHÂU ÂU THẾ KỈ XIX
TIẾP NỐI TRUYỀN THỐNG CHÂU ÂU THẾ KỈ XIX
Khuynh hướng văn học này nối tiếp văn học hiện thực phê phán
Khuynh hướng văn học này nối tiếp văn học hiện thực phê phán
của Tây Âu thế kỉ XIX, tất nhiên phản ánh được hiện thực Nam
của Tây Âu thế kỉ XIX, tất nhiên phản ánh được hiện thực Nam
Mĩ cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX. Tiêu biểu là tiểu thuyết “Nô tì
Mĩ cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX. Tiêu biểu là tiểu thuyết “Nô tì
Isaura” của nhà văn Bernador, “Những con đường đói khát”,
Isaura” của nhà văn Bernador, “Những con đường đói khát”,
“Đất Dữ”, “Ca Cao”, “Miền Đất Quả Vàng”, “Tereza” của
“Đất Dữ”, “Ca Cao”, “Miền Đất Quả Vàng”, “Tereza” của
George Amado. Bên cạnh đó, còn có những tác phẩm tiêu biểu
George Amado. Bên cạnh đó, còn có những tác phẩm tiêu biểu
của Gabriel Gaccia Marquez (Ngài đại tá chờ thư, Trăm Năm Cô
của Gabriel Gaccia Marquez (Ngài đại tá chờ thư, Trăm Năm Cô
Đơn…), nhà văn Cuba Carpentier với truyện Vương quốc trần
Đơn…), nhà văn Cuba Carpentier với truyện Vương quốc trần
gian, thơ ca của Pablo Neruda v.v… Nhìn chung, dòng văn học
gian, thơ ca của Pablo Neruda v.v… Nhìn chung, dòng văn học
hiện thực phê phán Mĩ Latin chưa có những cách tân đáng kể
hiện thực phê phán Mĩ Latin chưa có những cách tân đáng kể
về thi pháp nhưng cũng có giá trị trình bày hiện thực tàn khốc
về thi pháp nhưng cũng có giá trị trình bày hiện thực tàn khốc

của vùng đất và con người xứ sở này.
của vùng đất và con người xứ sở này.

2. CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC HUYỀN ẢO MĨ LATIN:
2. CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC HUYỀN ẢO MĨ LATIN:


Nhà phê bình P. Trigo
Nhà phê bình P. Trigo
(Venezuela) đánh giá
(Venezuela) đánh giá
văn xuôi Mĩ Latin
văn xuôi Mĩ Latin
bằng công thức:
bằng công thức:
“khát vọng hướng tới
“khát vọng hướng tới
hiện thực được
hiện thực được
chuyển thành khát
chuyển thành khát
vọng hướng tới ngôn
vọng hướng tới ngôn
ngữ”. Nghĩa là, nhà
ngữ”. Nghĩa là, nhà
văn muốn thâm nhập
văn muốn thâm nhập
vào thực chất của sự
vào thực chất của sự
vật thông qua hình

vật thông qua hình
thức của chúng. Họ
thức của chúng. Họ
hướng tới tính quái dị
hướng tới tính quái dị
và tính siêu thực của
và tính siêu thực của
chúng. Tiểu thuyết
chúng. Tiểu thuyết
Mĩ Latin đầy sức
Mĩ Latin đầy sức
sống, không hướng
sống, không hướng
tới nhân vật mà
tới nhân vật mà
hướng tới tình
hướng tới tình
huống, hoàn cảnh.
huống, hoàn cảnh.
•


Nhà phê bình James Joy (Bắc Ailen) phát
Nhà phê bình James Joy (Bắc Ailen) phát
thảo ra 7 đặc điểm của văn xuôi Mĩ Latin trong
thảo ra 7 đặc điểm của văn xuôi Mĩ Latin trong
sự so sánh với tiểu tuyết hiện thực Tây Âu :
sự so sánh với tiểu tuyết hiện thực Tây Âu :
•

Nhà văn muốn và có ý thức tách khỏi tiếu
Nhà văn muốn và có ý thức tách khỏi tiếu
thuyết Tây Âu thế kỉ XIX .
thuyết Tây Âu thế kỉ XIX .
•


Họ tìm tòi táo bạo và thể nghiệm tác phẩm
Họ tìm tòi táo bạo và thể nghiệm tác phẩm
trong những tình huống đa dạng nhất, họ sử
trong những tình huống đa dạng nhất, họ sử
dụng lối kết cấu đa thanh, bố cục của nghệ
dụng lối kết cấu đa thanh, bố cục của nghệ
thuật điện ảnh, dòng ý thức, lối đối thoại cùng
thuật điện ảnh, dòng ý thức, lối đối thoại cùng
một lúc.
một lúc.
•


Từ bỏ truyền thống ngôn ngữ vì phê bình
Từ bỏ truyền thống ngôn ngữ vì phê bình
chúng là bất lực và chỉ biết nhái lại thực tiễn,
chúng là bất lực và chỉ biết nhái lại thực tiễn,
họ biến đổi ngôn ngữ văn xuôi rất mạnh dạn.
họ biến đổi ngôn ngữ văn xuôi rất mạnh dạn.
•

Nhà văn không chỉ đặt ra những vấn đề tư
Nhà văn không chỉ đặt ra những vấn đề tư
tưởng mà còn nêu ra những vấn đề thẩm mĩ
tưởng mà còn nêu ra những vấn đề thẩm mĩ
nữa.
nữa.
•


Theo họ, không có sự đối lập giữa thành thị
Theo họ, không có sự đối lập giữa thành thị
và nông thôn.
và nông thôn.
•


Các nhân vật của họ không có tính định
Các nhân vật của họ không có tính định
trước theo khuynh hướng hẹp hòi.
trước theo khuynh hướng hẹp hòi.
•


Nhà văn cố gắng miêu tả hìng tượng hiện
Nhà văn cố gắng miêu tả hìng tượng hiện
thực một cách trọn vẹn.
thực một cách trọn vẹn.

Nhà nghiên cứu Emir Rodrigues (Uruguay) thì nhận xét một cách thất vọng:
Nhà nghiên cứu Emir Rodrigues (Uruguay) thì nhận xét một cách thất vọng:

“tiểu thuyết mới Mĩ Latin là một cái không đồng nhất và không thể định nghĩa
“tiểu thuyết mới Mĩ Latin là một cái không đồng nhất và không thể định nghĩa
một cách rành rọt về lí luận”. Ông cho rằng tiểu thuyết Mĩ Latin đi theo “chủ
một cách rành rọt về lí luận”. Ông cho rằng tiểu thuyết Mĩ Latin đi theo “chủ
nghĩa hiện sinh và chủ nghĩa hiện đại” . Những năm cuối thế kỉ XX, các nhà
nghĩa hiện sinh và chủ nghĩa hiện đại” . Những năm cuối thế kỉ XX, các nhà
nghiên cứu Âu Mĩ có nhiều cố gắng làm sáng tỏ đặc trưng của “tiểu thuyết mới
nghiên cứu Âu Mĩ có nhiều cố gắng làm sáng tỏ đặc trưng của “tiểu thuyết mới
Mĩ Latin”. Nhà phê bình Ferandez Retama (Cuba) đã tuyên bố: “càng ngày
Mĩ Latin”. Nhà phê bình Ferandez Retama (Cuba) đã tuyên bố: “càng ngày
càng thấy rõ rằng, không thể lí giải nó bằng những khái niệm cũ của những
càng thấy rõ rằng, không thể lí giải nó bằng những khái niệm cũ của những
nền văn học khác”. Và nhiều nhà nghiên cứu đã nêu lên những khái niệm mới
nền văn học khác”. Và nhiều nhà nghiên cứu đã nêu lên những khái niệm mới
“barokko mới” và “chủ nghĩa hiện thực huyền ảo” (huyền diệu). Năm 1975,
“barokko mới” và “chủ nghĩa hiện thực huyền ảo” (huyền diệu). Năm 1975,
giảng bài tại Trường Đại học Tổng hợp Karakas (Venezuela), giáo sư nhà văn
giảng bài tại Trường Đại học Tổng hợp Karakas (Venezuela), giáo sư nhà văn
Cuba Carpentier đã cố gắng trình bày ngắn gọn hai khái niệm “tính barokko”
Cuba Carpentier đã cố gắng trình bày ngắn gọn hai khái niệm “tính barokko”
và “chủ nghĩa hiện thực huyền ảo” và khẳng định đó là hai nhân tố quan trọng
và “chủ nghĩa hiện thực huyền ảo” và khẳng định đó là hai nhân tố quan trọng
xác định một cách dứt khoát tính chất và nội dung của nghệ thuật Mĩ Latin.
xác định một cách dứt khoát tính chất và nội dung của nghệ thuật Mĩ Latin.
Carpentier so sánh “Khác với phong cách Gotique, phong cách Roman và chủ
Carpentier so sánh “Khác với phong cách Gotique, phong cách Roman và chủ
nghĩa cổ điển vốn là những phong cách nghệ thuật có tính nhất thời về mặt
nghĩa cổ điển vốn là những phong cách nghệ thuật có tính nhất thời về mặt
lịch sử nghệ thuật, barokko mang tính phi thời gian, có tính tuyệt đối”. Chống
lịch sử nghệ thuật, barokko mang tính phi thời gian, có tính tuyệt đối”. Chống

lại những ý kiến nói về bản chất suy đồi của barokko, giáo sư nhấn mạnh: “Đó
lại những ý kiến nói về bản chất suy đồi của barokko, giáo sư nhấn mạnh: “Đó
là nghệ thuật của sự vận động, của sự xung đột, nghệ thuật phục tùng sự ly
là nghệ thuật của sự vận động, của sự xung đột, nghệ thuật phục tùng sự ly
tâm. Nó xuất hiện ở nơi nào có sự chuyển hoá và đổi mới.”
tâm. Nó xuất hiện ở nơi nào có sự chuyển hoá và đổi mới.”

2.1 TÍNH BAROKKO MỚI LÀ GÌ ?
2.1 TÍNH BAROKKO MỚI LÀ GÌ ?


Từ thế kỉ 16 và 17 đã xuất hiện trào lưu nghệ
Từ thế kỉ 16 và 17 đã xuất hiện trào lưu nghệ
thuật tạo hình (kiến trúc, hội hoạ) gọi là
thuật tạo hình (kiến trúc, hội hoạ) gọi là
Baroque nhằm chống lại lối kiến trúc
Baroque nhằm chống lại lối kiến trúc
Gothique. Nếu kiến trúc của Gothique có tính
Gothique. Nếu kiến trúc của Gothique có tính
chất đường bệ cân đối vững chắc hài hoà
chất đường bệ cân đối vững chắc hài hoà
lộng lẫy tĩnh lặng và vĩnh cửu thì kiến trúc
lộng lẫy tĩnh lặng và vĩnh cửu thì kiến trúc
Baroque coi trọng bề mặt , ưa tạo đường
Baroque coi trọng bề mặt , ưa tạo đường
cong xoáy ốc, gợi ra sự vận động linh hoạt…
cong xoáy ốc, gợi ra sự vận động linh hoạt…
Từ nghệ thuật kiến trúc, Baroque lan dần
Từ nghệ thuật kiến trúc, Baroque lan dần
sang văn chương, âm nhạc, từ Tây Âu qua

sang văn chương, âm nhạc, từ Tây Âu qua
Nga tới Ấn Độ. Văn chương Baroque xuất
Nga tới Ấn Độ. Văn chương Baroque xuất
hiện yếu ớt ở Italia, Tây Ban Nha, Bồ, Đức,
hiện yếu ớt ở Italia, Tây Ban Nha, Bồ, Đức,
Pháp…và chưa đủ sức trở thành một trào lưu
Pháp…và chưa đủ sức trở thành một trào lưu
và phương thức sáng tác đáng kể. Tuy vậy,
và phương thức sáng tác đáng kể. Tuy vậy,
khi mới bắt đầu nhen nhóm tính Baroque
khi mới bắt đầu nhen nhóm tính Baroque
trong văn học thì văn học lãng mạn đi tiên
trong văn học thì văn học lãng mạn đi tiên
phong với nhà văn Lope de Vega, Kalderon,
phong với nhà văn Lope de Vega, Kalderon,
Gogonru…mà theo Carpentier:
Gogonru…mà theo Carpentier:

•
Khuynh hướng phê phán chỉ
Khuynh hướng phê phán chỉ
trích “tiểu thuyết mới” thì
trích “tiểu thuyết mới” thì
cho rằng “hiện thực được
cho rằng “hiện thực được
phản ánh trong tiểu thuyết
phản ánh trong tiểu thuyết
rất lộn xộn và do đó mang
rất lộn xộn và do đó mang
tính Baroque. Rằng đó là ví

tính Baroque. Rằng đó là ví
tác giả đã đem cấu trúc phi
tác giả đã đem cấu trúc phi
logic và phản thực tế, phá vỡ
logic và phản thực tế, phá vỡ
những mối liên hệ nhân quả
những mối liên hệ nhân quả
và tuyến thời gian. Dẫn
và tuyến thời gian. Dẫn
chứng các tiểu thuyết “Gia
chứng các tiểu thuyết “Gia
đình xa xôi” của Fuentaz,
đình xa xôi” của Fuentaz,
“Buổi hoà nhạc Barokko” của
“Buổi hoà nhạc Barokko” của
Carpentier và “Kí sự về một
Carpentier và “Kí sự về một
cái chết được báo trước” của
cái chết được báo trước” của
G.Marquez.
G.Marquez.
•
Không có một nhà tiểu
Không có một nhà tiểu
thuyết nào đến nay đã thể
thuyết nào đến nay đã thể
hiện được một cách đầy đủ
hiện được một cách đầy đủ
tính cách của người công
tính cách của người công

dân Tân thế giới (New
dân Tân thế giới (New
World: châu Mĩ).
World: châu Mĩ).
•
Những cuon tiểu thuyết nổi tiếng
Những cuon tiểu thuyết nổi tiếng

Nhà phê bình Natalia (người Mĩ) đã nêu được một hệ thống dấu hiệu
Nhà phê bình Natalia (người Mĩ) đã nêu được một hệ thống dấu hiệu
tính Barokko của tiểu thuyết Mĩ Latin như sau:
tính Barokko của tiểu thuyết Mĩ Latin như sau:
•
1. Sự tìm tòi tất cả những cái mới và cái lạ thường
1. Sự tìm tòi tất cả những cái mới và cái lạ thường
•
2. Cường điệu phóng đại, thiên về ngoa dụ
2. Cường điệu phóng đại, thiên về ngoa dụ
•
3. Sự giả tạo và rối rắm về tư tưởng, hướng tới một
3. Sự giả tạo và rối rắm về tư tưởng, hướng tới một
thiểu số trí tuệ.
thiểu số trí tuệ.
•
4. Cảm thụ rất chủ quan đối với hiện thực.
4. Cảm thụ rất chủ quan đối với hiện thực.
•
5. Sự rối rắm của phong cách
5. Sự rối rắm của phong cách
•

6. Văn thể hiện sự mất cân bằng về tinh thần, sự hư vô
6. Văn thể hiện sự mất cân bằng về tinh thần, sự hư vô
và sự thất vọng, bi quan.
và sự thất vọng, bi quan.

2.2 NHỮNG QUAN NIỆM VỀ CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC HUYỀN ẢO
2.2 NHỮNG QUAN NIỆM VỀ CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC HUYỀN ẢO
•
Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo là phương pháp, khuynh hướng,
Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo là phương pháp, khuynh hướng,
trường phái, thế giới quan hay phong cách? – chưa có được một lời
trường phái, thế giới quan hay phong cách? – chưa có được một lời
giải đáp thoả đáng cho những câu hỏi đó. Tuy vậy, nó vẫn được sử
giải đáp thoả đáng cho những câu hỏi đó. Tuy vậy, nó vẫn được sử
dụng trong phê bình văn học, thậm chí còn rộng rãi hơn trước. Mọi
dụng trong phê bình văn học, thậm chí còn rộng rãi hơn trước. Mọi
công trình nghiên cứu về các tác gia lớn như Carpentier (Cuba), GG.
công trình nghiên cứu về các tác gia lớn như Carpentier (Cuba), GG.
Marquez (Colombia), Ros Batoz (Brasil) đều phải dùng thuật ngữ
Marquez (Colombia), Ros Batoz (Brasil) đều phải dùng thuật ngữ
“chủ nghĩa hiện thực huyền ảo” – magic realism.
“chủ nghĩa hiện thực huyền ảo” – magic realism.
•


Năm 1925 ông đã dùng thuật ngữ này nói về hội hoạ của chủ
Năm 1925 ông đã dùng thuật ngữ này nói về hội hoạ của chủ
nghĩa biểu hiện…Ở châu Mĩ Latin, thuật ngữ này lần đầu tiên được
nghĩa biểu hiện…Ở châu Mĩ Latin, thuật ngữ này lần đầu tiên được
sử dụng trong văn học là năm 1948 do nhà phê bình nổi tiếng Uslar

sử dụng trong văn học là năm 1948 do nhà phê bình nổi tiếng Uslar
Retri (người Venezuela) khi phân tích một trong những truyện ngắn.
Retri (người Venezuela) khi phân tích một trong những truyện ngắn.
Ông nêu lên tính chất tổng hợp lạ thường giữa cái hiện thực và cái
Ông nêu lên tính chất tổng hợp lạ thường giữa cái hiện thực và cái
huyền ảo / bí ẩn.
huyền ảo / bí ẩn.
Nhà phê bình viết rằng: “Đó là cái không thể gọi
Nhà phê bình viết rằng: “Đó là cái không thể gọi
bằng từ nào khác chủ nghĩa hiện thực huyền ảo”.
bằng từ nào khác chủ nghĩa hiện thực huyền ảo”.



-Những công trình nghiên cứu văn học Mĩ Latin gần cuối thế kỉ 20 về
-Những công trình nghiên cứu văn học Mĩ Latin gần cuối thế kỉ 20 về
chủ nghĩa HTHA gồm 3 nhóm chính:
chủ nghĩa HTHA gồm 3 nhóm chính:
•
Nhóm 1:
Nhóm 1:


- Được phổ biến rộng hơn cả, cho
- Được phổ biến rộng hơn cả, cho
rằng CHHTHA là một khuynh
rằng CHHTHA là một khuynh
hướng văn học được phát triển
hướng văn học được phát triển
trực tiếp từ chủ nghĩa siêu thực

trực tiếp từ chủ nghĩa siêu thực
của văn học Pháp đầu thế kỉ 20.
của văn học Pháp đầu thế kỉ 20.
Bà Auor Ocampo – nhà nghiên cứu
Bà Auor Ocampo – nhà nghiên cứu
văn học người Mexico không
văn học người Mexico không
những đã đặt cơ sở văn học sử mà
những đã đặt cơ sở văn học sử mà
còn đặt cơ sở sinh lí học cho
còn đặt cơ sở sinh lí học cho
CNHTHA. Từ đó tác giả kết luận:
CNHTHA. Từ đó tác giả kết luận:
“cả chủ nghĩa siêu thực lẫn
“cả chủ nghĩa siêu thực lẫn
CNHTHA đều nảy sinh trên mảnh
CNHTHA đều nảy sinh trên mảnh
đất của nó, đều là biểu hiện tính
đất của nó, đều là biểu hiện tính
hiện thực của sự tồn tại con người.
hiện thực của sự tồn tại con người.
Khác nhau ở chỗ, chủ nghĩa siêu
Khác nhau ở chỗ, chủ nghĩa siêu
thực phù hợp với cái vô thức của
thực phù hợp với cái vô thức của
cá nhân và tư tưởng Freud còn
cá nhân và tư tưởng Freud còn
CNHTHA thì phù hợp với cái vô
CNHTHA thì phù hợp với cái vô
thức của tập thể và tư tưởng triết

thức của tập thể và tư tưởng triết
học Jung”.
học Jung”.
•
Nhà nghiên cứu
Nhà nghiên cứu
Langovski
Langovski
nêu ra
nêu ra
ảnh hưởng của chủ nghĩa siêu thực
ảnh hưởng của chủ nghĩa siêu thực
đối với toàn bộ tiểu thuyết Mĩ Latin
đối với toàn bộ tiểu thuyết Mĩ Latin
hiện đại, gồm các nội dung:
hiện đại, gồm các nội dung:
•


1. Tinh thần “nổi loạn” chống lại
1. Tinh thần “nổi loạn” chống lại
những quy tắc của tiểu thuyết Tây
những quy tắc của tiểu thuyết Tây
Âu.
Âu.
•
2. Khát vọng tìm kiếm cái kì diệu khi
2. Khát vọng tìm kiếm cái kì diệu khi
đi sâu vào cái vô thức
đi sâu vào cái vô thức

•
3. Tính ẩn dụ nổi bật và tính hình
3. Tính ẩn dụ nổi bật và tính hình
tượng kèm theo sự rối rắm về cú
tượng kèm theo sự rối rắm về cú
pháp
pháp
•
4. Sự sùng bái tính phi lí của “hài
4. Sự sùng bái tính phi lí của “hài
hước đen”
hước đen”
•
5. Lối tự sự biến hiện thực thành phi
5. Lối tự sự biến hiện thực thành phi
hiện thực (thủ pháp)
hiện thực (thủ pháp)
•
6. Những biện pháp tu từ đặc biệt
6. Những biện pháp tu từ đặc biệt
(hồi cố, montage / chồng chéo kiểu
(hồi cố, montage / chồng chéo kiểu
điện ảnh)
điện ảnh)
•
7. Việc sử dụng thời gian không
7. Việc sử dụng thời gian không
tuyến
tuyến

•
Nhóm 2:Việc lí giải CNHTHA là
Nhóm 2:Việc lí giải CNHTHA là
sự kêu gọi trả lại ý nghĩa đúng
sự kêu gọi trả lại ý nghĩa đúng
đắn cho tiểu thuyết Mĩ Latin và
đắn cho tiểu thuyết Mĩ Latin và
chỉ áp dụng thuật ngữ đó cho
chỉ áp dụng thuật ngữ đó cho
Mĩ Latin. Nhóm này phát triển ý
Mĩ Latin. Nhóm này phát triển ý
kiến của Caperntier (không
kiến của Caperntier (không
chấp nhận ảnh hưởng của chủ
chấp nhận ảnh hưởng của chủ
nghĩa siêu thực Pháp với tính
nghĩa siêu thực Pháp với tính
hiện thực của cái kì diệu) rằng
hiện thực của cái kì diệu) rằng
“thế giới của cái kì diệu, khi
“thế giới của cái kì diệu, khi
người ta định đưa nó vào cuộc
người ta định đưa nó vào cuộc
sống với thái độ không tín
sống với thái độ không tín
ngưỡng như các nhà siêu thực
ngưỡng như các nhà siêu thực
đã làm bao nhiêu năm nay, đã
đã làm bao nhiêu năm nay, đã
và sẽ chỉ là một ảo thuật văn

và sẽ chỉ là một ảo thuật văn
học”. James Roy và Pedro Trigo
học”. James Roy và Pedro Trigo
cho rằng: “tính hiện thực của
cho rằng: “tính hiện thực của
cái kì diệu là là thuộc tính riêng
cái kì diệu là là thuộc tính riêng
của tiểu thuyết Mĩ Latin chứ
của tiểu thuyết Mĩ Latin chứ
không phải sự vay mượn những
không phải sự vay mượn những
khám phá của chủ nghĩa hiện
khám phá của chủ nghĩa hiện
đại”. Đáng chú ý là cuốn sách
đại”. Đáng chú ý là cuốn sách
của nhà nghiên cứu nhà văn
của nhà nghiên cứu nhà văn
Antonio Bravo (Peru) nêu
Antonio Bravo (Peru) nêu
lên
lên
tám bộ phận hợp thành
tám bộ phận hợp thành
của
của
chủ nghĩa hiện thực huyền ảo
chủ nghĩa hiện thực huyền ảo
gồm tựu trung hai nhân tố:
gồm tựu trung hai nhân tố:
•

- Niềm tin: người ta tin vào một cái gì đó
- Niềm tin: người ta tin vào một cái gì đó
mang tính siêu nhiên, nó giao kết với tín
mang tính siêu nhiên, nó giao kết với tín
đồ.
đồ.
•
- Cảnh vật, lịch sử, các sự kiện được bao
- Cảnh vật, lịch sử, các sự kiện được bao
phủ bằng tấm màn bí ẩn huyền diệu.Antonio
phủ bằng tấm màn bí ẩn huyền diệu.Antonio
lại chia chúng ra ba phần:
lại chia chúng ra ba phần:


1. Phong cảnh môi trường huyền bí.
1. Phong cảnh môi trường huyền bí.


2. Nhân vật:
2. Nhân vật:


- Có những phẩm chất siêu nhân
- Có những phẩm chất siêu nhân


- Có hành động khác thường
- Có hành động khác thường

- Những người quan sát cái kì diệu và những
- Những người quan sát cái kì diệu và những
người có niềm tin vào cái kì diệu.
người có niềm tin vào cái kì diệu.


3. Những sự kiện phi thường
3. Những sự kiện phi thường




cuốn tiểu thuyết tiêu biểu: “Trăm năm cô
cuốn tiểu thuyết tiêu biểu: “Trăm năm cô
đơn” của G.G. Marquez, “Vương quốc trần
đơn” của G.G. Marquez, “Vương quốc trần
gian” của Carpentier và “Pedro Paramo”
gian” của Carpentier và “Pedro Paramo”
của J. Russo. Antonio cho rằng đi theo
của J. Russo. Antonio cho rằng đi theo
chiều hướng “tính hiện thực của cái kì diệu”
chiều hướng “tính hiện thực của cái kì diệu”
nhà văn không chỉ kết hợp cái có thực và
nhà văn không chỉ kết hợp cái có thực và
cái kì diệu mà còn “đấu tranh với tính hiện
cái kì diệu mà còn “đấu tranh với tính hiện
thực”. Tác giả nhấn mạnh rằng “phóng đại,
thực”. Tác giả nhấn mạnh rằng “phóng đại,
cường điệu là thủ pháp chủ yếu của cuộc

cường điệu là thủ pháp chủ yếu của cuộc
đấu tranh với hiện thực, tức là cải tạo hiện
đấu tranh với hiện thực, tức là cải tạo hiện
thực bằng nghệ thuật”. Theo ông, tất cả
thực bằng nghệ thuật”. Theo ông, tất cả
những chủ đề chính của tiểu thuyết Mĩ Latin
những chủ đề chính của tiểu thuyết Mĩ Latin
hiện đại gồm: cái chết, tình yêu, du ngoạn,
hiện đại gồm: cái chết, tình yêu, du ngoạn,
lòng căm thù, chính trị và sự cô đơn đều
lòng căm thù, chính trị và sự cô đơn đều
được xử lý bằng thủ pháp cường điệu
được xử lý bằng thủ pháp cường điệu
phóng đại.
phóng đại.



Nhóm 3:
Nhóm 3:
Đây là cách tiếp cận “dân tộc học” được thể hiện trong luận án tiến sĩ của nhà
Đây là cách tiếp cận “dân tộc học” được thể hiện trong luận án tiến sĩ của nhà
nghiên cứu Ortiz Aponte (Puertorico) với tên đề tài là “ CÁI SIÊU NHIÊN
nghiên cứu Ortiz Aponte (Puertorico) với tên đề tài là “ CÁI SIÊU NHIÊN
TRONG VĂN XUÔI MĨ LATIN ” Nhưng khác với Carpentier và những môn đồ
TRONG VĂN XUÔI MĨ LATIN ” Nhưng khác với Carpentier và những môn đồ
của ông, bà quan niệm về những phạm trù “hiện thực” và “kì diệu” không phải
của ông, bà quan niệm về những phạm trù “hiện thực” và “kì diệu” không phải
với tất cả vẻ dị dạng của nó mà là rất hẹp như một tầng nền của những tín
với tất cả vẻ dị dạng của nó mà là rất hẹp như một tầng nền của những tín

ngưỡng cụ thể, những nghi lễ, huyền thoại, những cách thờ cúng còn giữ lại
ngưỡng cụ thể, những nghi lễ, huyền thoại, những cách thờ cúng còn giữ lại
được cho đến ngày nay. Chính những tầng văn hoá còn được tồn tại ấy đã
được cho đến ngày nay. Chính những tầng văn hoá còn được tồn tại ấy đã
thăng hoa trong văn học dưới hình thức “chủ nghĩa hiện thực huyền diệu”.
thăng hoa trong văn học dưới hình thức “chủ nghĩa hiện thực huyền diệu”.
Tranh luận với những nhà phê bình thiên về lối nhìn đặc điểm folklore của tác
Tranh luận với những nhà phê bình thiên về lối nhìn đặc điểm folklore của tác
phẩm văn học tách rời sự tồn tại lịch sử, Perus khẳng định luận điểm “trong
phẩm văn học tách rời sự tồn tại lịch sử, Perus khẳng định luận điểm “trong
văn học không có những giá trị và những nhận định vĩnh cửu bất biến”, bà quả
văn học không có những giá trị và những nhận định vĩnh cửu bất biến”, bà quả
quyết rằng: tất cả những thông số thẩm mĩ của văn chương đều do tính cụ thể
quyết rằng: tất cả những thông số thẩm mĩ của văn chương đều do tính cụ thể
và gắn liền với một thời đại nhất định.
và gắn liền với một thời đại nhất định.


Từ quan điểm đó tác giả nhìn nhận đặc trưng của tiểu thuyết Mĩ Latin hiện
Từ quan điểm đó tác giả nhìn nhận đặc trưng của tiểu thuyết Mĩ Latin hiện
đại. Cao trào của văn học mới ở vùng này được bà giải thích bằng những nhân
đại. Cao trào của văn học mới ở vùng này được bà giải thích bằng những nhân
tố xã hội – chính trị và gắn với cách mạng:
tố xã hội – chính trị và gắn với cách mạng:
“
“
sự nở rộ của văn chương Mĩ Latin
sự nở rộ của văn chương Mĩ Latin
đã gắn bó mật thiết với thắng lợi của cách mạng Cuba – cuộc cách mạng làm
đã gắn bó mật thiết với thắng lợi của cách mạng Cuba – cuộc cách mạng làm

thay đổi cơ bản vai trò của Mĩ Latin trên vũ đài quốc tế.
thay đổi cơ bản vai trò của Mĩ Latin trên vũ đài quốc tế.
Nó cũng được tạo ra
Nó cũng được tạo ra
bởi sự đoàn kết của lực lượng dân chủ và chống đế quốc khiến người ta nhận
bởi sự đoàn kết của lực lượng dân chủ và chống đế quốc khiến người ta nhận
ra rằng: số phận của họ trực tiếp gắn liền với cuộc đấu trang giải phóng dân
ra rằng: số phận của họ trực tiếp gắn liền với cuộc đấu trang giải phóng dân
tộc của các nước dang phát triển
tộc của các nước dang phát triển
.
.

KẾT LUẬN:
KẾT LUẬN:
Vấn đề xác định đặc trưng của TIỂU THUYẾT MỚI Mĩ
Vấn đề xác định đặc trưng của TIỂU THUYẾT MỚI Mĩ
Latin vẫn còn tiếp tục. Chừng nào thiết lập được cơ sở
Latin vẫn còn tiếp tục. Chừng nào thiết lập được cơ sở
vững chắc cho việc khái quát về mặt loại hình tác phẩm
vững chắc cho việc khái quát về mặt loại hình tác phẩm
của văn xuôi Mĩ Latin hiện đại thì những thuật ngữ như
của văn xuôi Mĩ Latin hiện đại thì những thuật ngữ như
“barokko mới, hiện thực huyền ảo”, “tính hiện thực của
“barokko mới, hiện thực huyền ảo”, “tính hiện thực của
cái huyền diệu” sẽ được chọn hoặc thay thế.
cái huyền diệu” sẽ được chọn hoặc thay thế.
Tuy nhiên chúng tôi cũng chọn lấy những quan niệm
Tuy nhiên chúng tôi cũng chọn lấy những quan niệm
tương đối phổ biến hiện nay để trình bày thành tựu văn

tương đối phổ biến hiện nay để trình bày thành tựu văn
học Mĩ Latin trong thế kỉ 20.
học Mĩ Latin trong thế kỉ 20.

Một số nhà văn tiêu biểu thời bấy giờ ở Mỹ La Tinh.
Một số nhà văn tiêu biểu thời bấy giờ ở Mỹ La Tinh.
Julio Cortazar Garcia Marquez
Julio Cortazar Garcia Marquez


HAI QUAN NIỆM CƠ BẢN CỦA NHÀ VĂN MỸ LA TINH
HAI QUAN NIỆM CƠ BẢN CỦA NHÀ VĂN MỸ LA TINH
1. Quan niệm về hiện thực
1. Quan niệm về hiện thực


- Theo nhà văn Mĩ Latin, hiện thực là tất cả cuộc sống thực tại bao gồm mọi hoạt
- Theo nhà văn Mĩ Latin, hiện thực là tất cả cuộc sống thực tại bao gồm mọi hoạt
động của con người, kể cả đời sống tâm linh (niềm tin tôn giáo, mộng mị, thần giao
động của con người, kể cả đời sống tâm linh (niềm tin tôn giáo, mộng mị, thần giao
cách cảm, trí nhớ di truyền, lời nguyền…). Tóm lại, hiện thực là tất cả những gì mà cảm
cách cảm, trí nhớ di truyền, lời nguyền…). Tóm lại, hiện thực là tất cả những gì mà cảm
giác, trí tuệ con người có thể thu nhận được.
giác, trí tuệ con người có thể thu nhận được.


2
2
.
.

Cảm hứng chủ đạo
Cảm hứng chủ đạo




- Do gắn bó sâu sắc với cộng đồng và thời đại, người trí thức luôn luôn bị giày vò đau
- Do gắn bó sâu sắc với cộng đồng và thời đại, người trí thức luôn luôn bị giày vò đau
khổ về tình trạng lạc hậu và chia xẻ phân tán của các dân tộc hỗn tạp vùng Mĩ Latin. Họ
khổ về tình trạng lạc hậu và chia xẻ phân tán của các dân tộc hỗn tạp vùng Mĩ Latin. Họ
vừa bất bình vừa lo sợ tình cảnh đất nước ngày càng bị phụ thuộc vào các ông chủ Mĩ.
vừa bất bình vừa lo sợ tình cảnh đất nước ngày càng bị phụ thuộc vào các ông chủ Mĩ.
Mặc khác, Cơ Đốc giáo tuy mới tồn tại vài trăm năm ở lục địa Mĩ Latin nhưng đã gây
Mặc khác, Cơ Đốc giáo tuy mới tồn tại vài trăm năm ở lục địa Mĩ Latin nhưng đã gây
dấu ấn sâu đậm nơi đây tới tận tầng lớp trí thức khoa học. Cái “mặc cảm khải huyền” là
dấu ấn sâu đậm nơi đây tới tận tầng lớp trí thức khoa học. Cái “mặc cảm khải huyền” là
tinh thần cơ bản của Kinh Thánh đang chế ngự cuộc sống tinh thần của dân chúng vùng
tinh thần cơ bản của Kinh Thánh đang chế ngự cuộc sống tinh thần của dân chúng vùng
Trung Nam Mĩ. “Mặc cảm khải huyền” là mặc cảm về ngày tận thế – ngày phán xét cuối
Trung Nam Mĩ. “Mặc cảm khải huyền” là mặc cảm về ngày tận thế – ngày phán xét cuối
cùng của nhân loại. Mặc cảm đó lại gặp gỡ tinh thần tư duy biện chứng khiến nhà văn
cùng của nhân loại. Mặc cảm đó lại gặp gỡ tinh thần tư duy biện chứng khiến nhà văn
nảy sinh mặc cảm nỗi ám ảnh về ngày cáo chung của hình thái kinh tế – xã hội tư bản
nảy sinh mặc cảm nỗi ám ảnh về ngày cáo chung của hình thái kinh tế – xã hội tư bản
tư hữu và dự cảm ngày khởi thuỷ của một hình thái kinh tế – xã hội mới và con người
tư hữu và dự cảm ngày khởi thuỷ của một hình thái kinh tế – xã hội mới và con người
mới. Trong tiểu thuyết “Trăm Năm Cô Đơn”,
mới. Trong tiểu thuyết “Trăm Năm Cô Đơn”,
thi pháp thời gian nghệ thuật
thi pháp thời gian nghệ thuật

thể hiện
thể hiện
một tâm trạng đợi chờ lo lắng khắc khoải một tương lai không rõ buồn vui sắp đến. Họ
một tâm trạng đợi chờ lo lắng khắc khoải một tương lai không rõ buồn vui sắp đến. Họ
miêu tả nhân vật và sự kiện trong những kết cấu thời gian lạ lùng như: thời gian đa
miêu tả nhân vật và sự kiện trong những kết cấu thời gian lạ lùng như: thời gian đa
chiều, thời gian ngược chiều, thời gian đồng hiện, thời gian – không gian – thời gian…
chiều, thời gian ngược chiều, thời gian đồng hiện, thời gian – không gian – thời gian…

Ở cấp độ chi tiết nghệ thuật, họ không ngần ngại miêu tả cả những chi tiết
Ở cấp độ chi tiết nghệ thuật, họ không ngần ngại miêu tả cả những chi tiết
phi lý, hoang đường.
phi lý, hoang đường.
Về tư tưởng-nghệ thuật, họ tự mâu thuẫn khi vừa tiếp thu chủ nghĩa nhân
Về tư tưởng-nghệ thuật, họ tự mâu thuẫn khi vừa tiếp thu chủ nghĩa nhân
văn Phục Hưng lại vừa “nổi loạn” bài bác chống lại nó. Có lẽ cần phải có một
văn Phục Hưng lại vừa “nổi loạn” bài bác chống lại nó. Có lẽ cần phải có một
tư tưởng mĩ học mới cho thời đại.
tư tưởng mĩ học mới cho thời đại.
Họ chủ trương văn học phóng túng, chống giáo điều tôn giáo nhưng họ cũng
Họ chủ trương văn học phóng túng, chống giáo điều tôn giáo nhưng họ cũng
rất sùng tín.
rất sùng tín.
Họ ca ngợi, ước ao cuộc sống vật chất dồi dào và khoáng đạt tinh thần cho
Họ ca ngợi, ước ao cuộc sống vật chất dồi dào và khoáng đạt tinh thần cho
con người đồng thời lại kêu gọi cuộc sống khắc kỉ theo lí trí.
con người đồng thời lại kêu gọi cuộc sống khắc kỉ theo lí trí.
Trên đây chúng tôi đã tóm tắt, chọn lọc những ý kiến, quan điểm đánh giá
Trên đây chúng tôi đã tóm tắt, chọn lọc những ý kiến, quan điểm đánh giá
và xác định đặc trưng nền văn học mới Mĩ Latin trong vài chục năm cuối thế

và xác định đặc trưng nền văn học mới Mĩ Latin trong vài chục năm cuối thế
kỉ 20. Đặc biệt khi cuốn tiểu thuyết “Trăm Năm Cô Đơn” của Marquez
kỉ 20. Đặc biệt khi cuốn tiểu thuyết “Trăm Năm Cô Đơn” của Marquez
(Colombia) được trao giải Nobel 1982 thì sự khẳng định của giới nghiên cứu
(Colombia) được trao giải Nobel 1982 thì sự khẳng định của giới nghiên cứu
văn học về một dòng tiểu thuyết Mĩ Latin theo khuynh hướng hiện thực
văn học về một dòng tiểu thuyết Mĩ Latin theo khuynh hướng hiện thực
huyền ảo mang bản sắc riêng độc đáo cũng được thừa nhận như
huyền ảo mang bản sắc riêng độc đáo cũng được thừa nhận như
MỘT
MỘT
BƯỚC PHÁT TRIỂN MỚI CỦA CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC.
BƯỚC PHÁT TRIỂN MỚI CỦA CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC.

TỪ ĐIỂN THUẬT NGỮ KHOA HỌC
TỪ ĐIỂN THUẬT NGỮ KHOA HỌC
“
“
Trào lưu văn học quan trọng của văn học châu Mĩ Latin xuất hiện vào những
Trào lưu văn học quan trọng của văn học châu Mĩ Latin xuất hiện vào những
năm 60 thế kỉ XX. Các nhà văn của trào lưu này thường hay mượn những
năm 60 thế kỉ XX. Các nhà văn của trào lưu này thường hay mượn những
truyền thuyết dân gian cổ xưa để tạo các huyền thoại mới về hiện thực xã hội
truyền thuyết dân gian cổ xưa để tạo các huyền thoại mới về hiện thực xã hội
châu Mĩ Latin. Tác phẩm vừa có những cảnh tượng li kỳ, hư ảo vừa có những
châu Mĩ Latin. Tác phẩm vừa có những cảnh tượng li kỳ, hư ảo vừa có những
chi tiết và hoàn cảnh hiện thực, gây cho người đọc cảm giác về các hiện tượng
chi tiết và hoàn cảnh hiện thực, gây cho người đọc cảm giác về các hiện tượng
nghịch lý.
nghịch lý.

Nguyên tắc sáng tác của họ là “biến hiện thực thành hoang đường mà không
Nguyên tắc sáng tác của họ là “biến hiện thực thành hoang đường mà không
đánh mất tính chân thực”. Để gây hiệu quả hoang đường, các tác giả thường
đánh mất tính chân thực”. Để gây hiệu quả hoang đường, các tác giả thường
sử dụng hình ảnh biểu trưng, ngụ ý, liên tưởng, ám thị, phóng đại, khoa
sử dụng hình ảnh biểu trưng, ngụ ý, liên tưởng, ám thị, phóng đại, khoa
trương, người và hồn ma bất phân, trật tự thời gian bị xáo trộn, thực và ảo
trương, người và hồn ma bất phân, trật tự thời gian bị xáo trộn, thực và ảo
hoà quyện. Lăng kính huyền thoại đã giúp các nhà văn vạch trần những hiện
hoà quyện. Lăng kính huyền thoại đã giúp các nhà văn vạch trần những hiện
thực đen tối tàn bạo của các chế độ độc tài, phê phán tình trạng khép kín văn
thực đen tối tàn bạo của các chế độ độc tài, phê phán tình trạng khép kín văn
hoá, đoạn tuyệt giao lưu. Trào lưu này vừa kế thừa các các truyền thhống văn
hoá, đoạn tuyệt giao lưu. Trào lưu này vừa kế thừa các các truyền thhống văn
học cổ điển của người Anh điêng vừa dung hợp các biểu hiện của huyền thoại
học cổ điển của người Anh điêng vừa dung hợp các biểu hiện của huyền thoại
và nghệ thuật hiện đại chủ nghĩa của phương Tây.
và nghệ thuật hiện đại chủ nghĩa của phương Tây.




Họ thường dùng hồn ma vạch mặt bọn chủ trang trại tàn bạo, mượn thần linh
Họ thường dùng hồn ma vạch mặt bọn chủ trang trại tàn bạo, mượn thần linh
chỉ trích, chế giễu bọn độc tài bất lực, ngu độn thậm chí mượn phù thuỷ trêu
chỉ trích, chế giễu bọn độc tài bất lực, ngu độn thậm chí mượn phù thuỷ trêu

chọc các nhà thống trị. Dòng văn học này có ý nghĩa nhận thức và chiến đấu
chọc các nhà thống trị. Dòng văn học này có ý nghĩa nhận thức và chiến đấu
cao, có ảnh hưởng lớn trên trường quốc tế. Các tác giả tiêu biểu của trào lưu
cao, có ảnh hưởng lớn trên trường quốc tế. Các tác giả tiêu biểu của trào lưu
này có thể kể Marquez, Hoan Rulfo và Caclos Fuentex (Mexico), Hose Donose
này có thể kể Marquez, Hoan Rulfo và Caclos Fuentex (Mexico), Hose Donose
(Chile)”.
(Chile)”.


Một số tài liệu tham khảo:
Một số tài liệu tham khảo:
1. Giáo trình Lịch sử thế giới, Đại học Sư phạm Hà Nội, 1976
1. Giáo trình Lịch sử thế giới, Đại học Sư phạm Hà Nội, 1976
2. Tạp chí Viện thông tin Khoa Học Xã Hội, số chuyên đề “Một số vấn đề
2. Tạp chí Viện thông tin Khoa Học Xã Hội, số chuyên đề “Một số vấn đề
tiểu
tiểu


thuyết hiện đại”, Hà Nội, 1988.
thuyết hiện đại”, Hà Nội, 1988.
3. Tạp chí Văn học số 2 năm 1989.
3. Tạp chí Văn học số 2 năm 1989.
4. Một số từ điển văn học Mĩ, Anh.
4. Một số từ điển văn học Mĩ, Anh.
5. Tiểu thuyết “Trăm năm cô đơn” của GG. Marquez, NXB Văn học, Hà Nội,
5. Tiểu thuyết “Trăm năm cô đơn” của GG. Marquez, NXB Văn học, Hà Nội,
1986
1986

Nguyễn Trung Đức dịch
Nguyễn Trung Đức dịch
6. Tập truyện ngắn chọn lọc Á, Phi, Mĩ La tinh “Biển của thời đã mất”,
6. Tập truyện ngắn chọn lọc Á, Phi, Mĩ La tinh “Biển của thời đã mất”,


NXB Ngoại văn, Hà Nội, 1987.
NXB Ngoại văn, Hà Nội, 1987.
7. Tiểu thuyết “Lời nguyền hai trăm năm” của Khôi Vũ , Nxb Thanh niên,
7. Tiểu thuyết “Lời nguyền hai trăm năm” của Khôi Vũ , Nxb Thanh niên,
HN, 1989).
HN, 1989).
8. Tập truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp “Những ngọn gió Hua Tat”
8. Tập truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp “Những ngọn gió Hua Tat”
9. Tập truyện “Khi người ta trẻ”, Phan Thị Vàng Anh, Nxb Trẻ, TP HCM,
9. Tập truyện “Khi người ta trẻ”, Phan Thị Vàng Anh, Nxb Trẻ, TP HCM,
1995.
1995.
10. Văn học Mỹ La tinh, Viện thông tin Khoa Học Xã Hội, thực hiện Nguyễn
10. Văn học Mỹ La tinh, Viện thông tin Khoa Học Xã Hội, thực hiện Nguyễn
Thị Khánh
Thị Khánh


(chủ biên), Hà Nội, 1999.
(chủ biên), Hà Nội, 1999.
11. Một số sách báo văn học khác.
11. Một số sách báo văn học khác.