SKKN tăng cường công tác giáo dục pháp luật cho học sinh trường trung học cơ sở

Tiểu luận cuối khóa
LỜI MỞ ĐẦU
Hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đang tiến hành công cuộc đổi mới sâu sắc và toàn
diện về kinh tế xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền với mục tiêu “Dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Công cuộc đổi mới đòi hỏi đồng thời phải thực
hiện rất nhiều khâu quan trọng, trong đó xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật thì vấn
đề giáo dục nhận thức pháp luật cho nhân dân, thanh niên là một quan tâm hàng đầu của
quốc gia dân tộc.
Con người ngày nay yêu cầu phải có sự phát triển toàn diện về trí tuệ, thể chất, tinh
thần và đạo đức. Đó là cả một quá trình giáo dục của nhà trường, gia đình, xã hội và sự
tu dưỡng rèn luyện của bản thân, trong đó giáo dục pháp luật có ý nghĩa rất quan trọng.
Song, trong thực tế vấn đề này chưa được quan tâm đúng mức. Cho nên đó là một trong
những nguyên nhân chủ yếu làm cho tình trạng vi phạm pháp luật, tệ nạn xã hội có xu
hướng ngày càng tăng lên và đang là vấn đề bức xúc, âu lo trong toàn xã hội mà các
cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương phải đặc biệt quan tâm giải quyết.
Nước ta đang trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền, quản lý xã hội bằng
pháp luật thì đôi khi việc thi hành, hoàn thiện hệ thống pháp luật là làm sao cho mọi
người hiểu biết pháp luật, sống là làm việc theo pháp luật. Tức là phải tổ chức giáo dục
pháp luật cho nhân dân nói chung và đặc biệt là các thế hệ thanh thiếu niên học sinh.
Đây là nhiệm vụ rất quan trọng mà các cơ quan Đảng; Nhà nước và các tổ chức đoàn
thể phải chăm lo. Trong đó nhiệm vụ giáo dục và đào tạo của trường phổ thông, trung
học cơ sở về giáo dục pháp luật cho học sinh có ý nghĩa rất lớn và thiết thực góp phần
“Tạo sự chuyển biến cơ bản toàn diện trong phát triển giáo dục và đào tạo”.
Từ những nhận thức nêu trên, tôi chọn đề tài : “Tăng cường công tác giáo dục
pháp luật cho học sinh Trường Trung học cơ sở An Thạnh Trung, huyện Chợ Mới,
tỉnh An Giang” để viết tiểu luận cuối khóa với mong muốn đóng góp vào công tác giáo
dục pháp luật cho học sinh trường trung học cơ sở An Thạnh Trung nơi tôi đang công
tác.
MỤC ĐÍCH VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
Mục đích của đề tài là làm rõ về cơ sở lý luận và thực tiễn công tác giáo dục pháp
luật cho học sinh trường trung học cơ sở An Thạnh Trung, tìm ra những ưu điểm, hạn

Nguyễn Văn Đôn 1
Tiểu luận cuối khóa
chế của công tác giáo dục pháp luật và đề xuất các giải pháp kiến nghị của công tác này
trong thời gian tới.
Phạm vị nghiên cứu của đề tài giới hạn trong 2 năm học 2009 – 2010, 2010 – 2011.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp luận để giải quyết đề tài cá nhân duy vật biện chứng; cá nhân duy vật
lịch sử và phép biện chứng duy vật của Triết học Mác – Lênin, với quan điểm : khách
quan, toàn diện, lịch sử cụ thể, phát triển và thực tiễn.
Phương pháp nghiên cứu cụ thể là : Thực tế giáo dục, tổng hợp phân tích, thống kê,
so sánh…
BỐ CỤC CỦA TIỂU LUẬN
Tiểu luận gồm có : Lời mở đầu, ba chương và kết luận
Chương 1 : Cơ sở lý luận về công tác giáo dục pháp luật cho học sinh trung học cơ
sở.
Chương 2 : Thực trạng công tác giáo dục pháp luật cho học sinh Trường Trung học
cơ sở An Thạnh Trung, huyện Chợ Mới.
Chương 3 : Mục tiêu, giải pháp công tác giáo dục pháp luật cho học sinh trung học
cơ sở.
Nguyễn Văn Đôn 2
Tiểu luận cuối khóa
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC CƠ SỞ
1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÔNG TÁC GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở
TRƯỜNG TRUNH HỌC CƠ SỞ
1.1. Những vấn đề lý luận về công tác giáo dục pháp luật
1.1.1. Sự cần thiết của công tác giáo dục pháp luật :
Pháp luật ra đời cùng với Nhà nước, do Nhà nước ban hành và pháp luật là sự biểu
hiện của quyền lực chính trị, đồng thời là công cụ sắc bén để thực hiện quyền lực chính

trị của giai cấp thống trị duy trì địa vị và bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị.
Công tác giáo dục pháp luật có vai trò không những cung cấp tri thức pháp luật,
nâng cao hiểu biết pháp luật cho mọi người mà còn góp phần hình thành ý thức pháp
luật, xây dựng những tình cảm pháp lý trong sáng và thói quen xử sự theo pháp luật.
Đây là việc làm rất cần thiết của Nhà nước mà nhất là Nhà nước xã hội chủ nghĩa, Nhà
nước của dân do dân và vì dân. Vai trò của công tác giáo dục pháp luật Nhà nước xã hội
chủ nghĩa không chỉ là tất yếu mà còn có ý nghĩa hết sức quan trọng, đặc biệt là trong
thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội. Giáo dục pháp luật chính là sự hình thành ý thức
của con người là quá trình ảnh hưởng tác động thống nhất của các điều kiện khách quan
lẫn các nhân tố chủ quan. Về khách quan Mác – Ănghen cho rằng quá trình giáo dục
người lao động không được tách rời những điều kiện của xã hội như : kinh tế, chính trị
với sự phát triển cụ thể của xã hội.
1.1.2. Bản chất của hoạt động giáo dục pháp luật :
Để pháp luật đi vào cuộc sống không chỉ dừng lại ở việc xây dựng và ban hành
pháp luật kịp thời, phản ánh đúng nhu cầu xã hội; đáp ứng sự điều chỉnh của pháp luật
đối với quan hệ xã hội ở từng giai đoạn nhất định, mà điều kiện tiên quyết bảo đảm cho
pháp luật đi vào cuộc sống là đẩy mạnh công tác phổ biến giáo dục pháp luật; nhằm
truyền tải thông tin pháp luật tới các chủ thể pháp luật. Qua đó nâng cao sự hiểu biết và
thái độ tôn trọng cho các tầng lớp nhân dân trong xã hội.
Như vậy, phổ biến pháp luật là sự truyền tải thông tin về pháp luật hiện hành, làm
cho mọi người hiểu, biết về pháp luật, biết được quyền và nghĩa vụ của mình.
1.1.3. Mối quan hệ giữa giáo dục pháp luật và giáo dục đạo đức:
Nguyễn Văn Đôn 3
Tiểu luận cuối khóa
Giáo dục pháp luật là một dạng trong hệ thống giáo dục chung có mối quan hệ với
tất cả các dạng khác nhau trong cùng một hệ thống như giáo dục pháp luật tác động
tương hỗ một cách sâu sắc với giáo dục chính trị. Giáo dục pháp luật là một yếu tố rất
quan trọng nhằm nâng cao trình độ dân trí và pháp luật. Giáo dục pháp luật với tư tưởng
giáo dục đạo đức.v.v.
Giữa giáo dục pháp luật và giáo dục đạo đức tuy là những phạm trù khác nhau

nhưng có sự đan xen về nội dung. Pháp luật là chỗ dựa, là cơ sở cho việc hình thành đạo
đức mới. Các nguyên tắc cơ bản của đạo đức mới được thể chế hoá thành các qui phạm
pháp luật. Do đó pháp luật bảo vệ và phát triển đạo đức, bảo vệ tính công bằng, chủ
nghĩa nhân đạo, tự do, lòng tin và lương tâm con người. Vì vậy giáo dục đạo đức tạo
nên những tiền đề cần thiết để hình thành ở công dân sự tôn trọng sâu sắc đối với pháp
luật. Ngược lại giáo dục pháp luật tạo khả năng thiết lập trong đời sống thực tiễn hàng
ngày những nguyên tắc của đạo đức, củng cố các nghĩa vụ đạo đức, thiếp lập quan hệ
không dung thứ với các biểu hiện chống đối xã hội, bảo vệ hạnh phúc gia đình, bồi
dưỡng thế hệ trẻ.
1.1.4. Mục đích vai trò của giáo dục pháp luật:
Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII đã chỉ rõ : “ Tăng cường giáo dục công dân,
đạo đức, lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác - Lênin tư tưởng Hồ Chí Minh coi trọng hơn
nữa các môn xã hội và nhân văn, nhất là tiếng việt, lịch sử dân tộc, địa lý và văn hoá
Việt Nam”. Ngoài ra mục đích của giáo dục pháp luật còn giúp cho việc xác định hiệu
quả của quá trình giáo dục. Không dựa vào mục đích của giáo dục pháp luật, chẳng
những không thể đánh giá mà không thể tiến hành tìm kiếm các chỉ số xác định hiệu
quả của giáo dục pháp luật. Đáp ứng mong đợi của xã hội, đáp ứng được nhu cầu với
thực tiễn và giúp cho việc đánh giá, nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật ở nước ta
trong từng thời kỳ.
1.2. Giáo dục pháp luật cho học sinh phổ thông và trung học cơ sở
Khái niệm giáo dục pháp luật thường xuất phát từ khái niệm giáo dục của khoa học
sư phạm, theo nghĩa hẹp giáo dục đó là quá trình tác động định hướng của nhân tố chủ
quan lên khách thể giáo dục. Như vậy những ảnh hưởng hay tác động của các yếu tố
khách quan không nằm trong nội hàm của khái niệm giáo dục.
Theo nghĩa rộng, giáo dục là quá trình ảnh hưởng của những điều kiện khách quan
(như chế độ xã hội, trình độ phát triển kinh tế, môi trường sống…) và những tác động
của nhân tố chủ quan (tác động tự giác, định hướng của nhân tố của người).
Nguyễn Văn Đôn 4
Tiểu luận cuối khóa
Phải khẳng định rằng : có tồn tại khái niệm giáo dục pháp luật. Bởi vì theo quan

niệm giáo dục cả ở nghĩa rộng lẫn nghĩa hẹp của khoa học sư phạm thì con người nói
chung là khách thể chịu ảnh hưởng và tác động của các điều kiện khách quan và cả các
nhân tố chủ quan để hình thành ý thức, tình cảm và hành vi pháp luật.
Về các điều kiện khách quan, Các – Mác, Ănghen, Lênin đều cho rằng trong quá
trình giáo dục, người lao động không được tách rời những điều kiện tồn tại của xã hội
như chế độ kinh tế, chính trị với những giai đoạn cụ thể của sự phát triển xã hội ấy.
Không có sự hoàn thiện “Văn hoá trừu tượng của cá nhân” mà trước hết là sự thay đổi
các điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội của đời sống con người sẽ tạo ra khả năng phát
triển đời sống tinh thần của quần chúng và ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục. Vì vậy,
nghiên cứu sự ảnh hưởng của các hệ thống pháp luật hiện hành, giáo dục pháp luật chỉ
là một yếu tố của quá trình hình thành ý thức pháp luật ở cá nhân con người và đóng vai
trò chủ đạo trong quá trình ấy.
Như vậy : Giáo dục pháp luật là hoạt động có định hướng, có tổ chức, có chủ định
chủ thể giáo dục pháp luật tác động lên các đối tượng giáo dục pháp luật nhằm hình
thành tri thức, tình cảm pháp luật và thái độ tôn trọng pháp luật theo những yêu cầu của
pháp luật.
Học sinh là thế hệ trẻ của đất nước họ là nguồn lực rất quan trọng đáp ứng cho yêu
cầu phát triển mới của cách mạng Việt Nam, thời kỳ mới đó là : Tiếp tục đổi mới, đẩy
mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hóa vì một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân
chủ, công bằng, văn minh vững bước tiến lên chủ nghĩa xã hội.
2. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA CÔNG TÁC GIÁO
DỤC PHÁP LUẬT Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
2.1. Quan điểm của Đảng
Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm, coi trọng công tác giáo dục tuyên truyền giải
thích pháp luật nhất là từ khi có đường lối đổi mới của Đảng từ đại hội lần thứ VI đến
nay, văn kiện lần thứ VI của Đảng đã xác định rõ : “Đưa việc dạy pháp luật vào hệ
thống các trường học của Đảng của Nhà nước (kể cả các trường phổ thông, đại học)
của các đoàn thể nhân dân. Cán bộ quản lý các cấp từ Trung ương đến đơn vị cơ sở
phải có kiến thức về quản lý hành chính và hiểu biết về pháp luật. Cần sử dụng nhiều
hình thức và biện pháp để giáo dục, nâng cao ý thức pháp luật và làm tư vấn pháp luật

cho nhân dân”. Và “Phải dùng sức mạnh của pháp chế xã hội chủ nghĩa kết hợp với
sức mạnh của dư luận quần chúng để đấu tranh chống những hành vi phạm pháp. Các
Nguyễn Văn Đôn 5
Tiểu luận cuối khóa
cấp uỷ Đảng từ trên xuống dưới phải thường xuyên lãnh đạo công tác pháp chế, tăng
cường cán bộ có phẫm chất và năng lực cho lĩnh vực pháp chế và kiểm tra chặt chẽ các
hoạt động của các cơ quan pháp chế”.
Tại Đại hội lần thứ IX công cuộc đổi mới tiếp tục khẳng định “ Đổi mới và hoàn
hiện quy trình xây dựng luật, bàn hành và thực thi pháp luật, trong đó chú trọng việc
tuyên truyền, giáo dục pháp luật và tổ chức thi hành luật một cách nghiêm minh”.
Tại Đại hội lần thứ XI tiếp tục khẳng định “ Làm tốt công tác giáo dục chính trị,
tư tường, truyền thống, lý tưởng, đạo đức và lối sống; tạo điều kiện học tập, lao động,
giải trí, phát triển thể lực, trí tuệ cho thế hệ trẻ. Khuyến khích, cổ vũ thanh niên nuôi
dưỡng ước mơ, hoài bão lớn, xung kích, sáng tạo, làm chủ khoa học, công nghệ hiện
đại.”
Như vậy, công tác phổ biến giáo dục pháp luật đã được Đảng ta đặc biệt quan tâm
và chỉ đạo ngày càng toàn diện hơn, sâu sắc hơn. Đó là quá trình xây dựng con người
mới xã hội chủ nghĩa, những quan điểm tư tưởng và đường lối chỉ đạo nêu trên của
Đảng làm cơ sở cho các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cụ thể hoá thành các văn bản
quy phạm pháp luật đồng thời phân công nhiệm vụ cho các cơ quan thực hiện.
2.2. Cơ sở pháp lý về công tác giáo dục pháp luật:
Tại điều 31 của Hiến pháp năm 1992 của nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt
Nam quy định : “Nhà nước tạo điều kiện để công dân phát triển toàn diện, giáo dục ý
thức công dân, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật… ”.
Để kiện toàn với xây dựng đội ngũ cán bộ giáo giáo viên Thủ tướng Chính phủ
đã ban hành Quyết định số 37/2008/QĐ-TTg, ngày 12/3/2008 như sau: “Xây dựng,
đào tạo, bồi dưỡng, cung cấp tài liệu pháp luật và các điều kiện hỗ trợ cần thiết khác
để nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, phóng viên, biên tập
viên pháp luật trong các cơ quan báo chí, xuất bản, giáo viên dạy môn giáo dục công
dân, pháp luật đủ về số lượng, có phẩm chất đạo đức tốt, có trình độ, năng lực chuyên

môn nghiệp vụ và kinh nghiệm thực tiễn. Quan tâm đào tạo, bồi dưỡng về ngoại ngữ và
tiếng dân tộc cho đội ngũ cán bộ làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật tại những
địa bàn liên quan”
Chỉ thị số 32-CT/TW, ngày 09/12/2003 của Ban bí thư về tăng cường sự lãnh đạo
của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp
luật của cán bộ, nhân dân: “Ban cán sự đảng Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Ban
Nguyễn Văn Đôn 6
Tiểu luận cuối khóa
cán sự đảng Bộ Tư pháp và các bộ ngành, địa phương tiếp tục hoàn thiện chương trình,
giáo trình, sách giáo khoa về pháp luật phục vụ trực tiếp cho công tác phổ biến, giáo
dục pháp luật trong nhà trường theo phương châm kết hợp nhuần nhuyễn lý luận với
thực tiễn, học đi đôi với hành. Việc đưa nội dung pháp luật vào giảng dạy trong nhà
trường phải được chọn lọc hợp lý, có hệ thống và bảo đảm hiệu quả thiết thực.”
Kế hoạch số: 143/KH-BGDĐT, ngày 29/3/2011 của Bộ Giáo Dục và đào tạo, về
công tác phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2011 của Ngành giáo dục: “Tổ chức “Ngày
pháp luật” định kỳ tại đơn vị thông qua các hình thức phù hợp để phổ biến các văn bản pháp
luật mới cho cán bộ, giảng viên, công nhân viên và người học. Xây dựng, nâng cao hiệu quả
quản lý, khai thác, sử dụng tủ sách pháp luật; mở chuyên mục PBGDPL trên Website, đài
truyền thanh, bản tin nội bộ của đơn vị”.
Quyết định Số : 2378 /QĐ-UBND, ngày 28 tháng 12 năm 2011 về việc ban hành
Kế hoạch công tác phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012 trên địa bàn tỉnh An Giang:
“Triển khai thực hiện tuyên truyền, phổ biến các văn bản pháp luật được thể chế hóa từ
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần
thứ IX. Đảm bảo các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
nước đi vào thực tế cuộc sống.”
Kế hoạch số: 102/KH-SGDĐT, ngày 12/10/2011 của Sở Giáo Dục và đào tạo An
Giang, về triển khai công tác phổ biến giáo dục pháp luật ngành giáo dục Đào tạo năm
học 2011- 2012: “Tích cực phổ biến những chủ trương, chính sách, văn bản pháp luật
do Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành. Kết hợp việc phổ biến văn bản pháp luật với các
cuộc vận động lớn, các phong trào thi đua của ngành năm học 2011-2012. Đồng thời

phổ biến, giáo dục pháp luật cần gắn với nội dung cuộc vân động “ Học tập và làm
theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”.
Tiếp tục thực hiện chương trình giáo dục pháp luật cho các lớp 6,7,8,9 theo hướng
lồng ghép nội dung pháp luật trong môn giáo dục công dân.
Tổ chức cuộc thi giáo viên dạy giỏi, học sinh học giỏi môn giáo dục công dân,
pháp luật.
Tổ chức báo cáo chuyên đề về pháp luật nhằm nâng cao ý thức chấp hành pháp
luật, phòng ngừa vi phạm pháp luật trong học sinh.
Nguyễn Văn Đôn 7
Tiểu luận cuối khóa
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH
TRƯỜNG THCS AN THẠNH TRUNG
1. ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH TRƯỜNG THCS AN THẠNH TRUNG
Trường THCS An Thạnh Trung nằm trên địa bàn xã An Thạnh Trung, huyện
Chợ Mới, tỉnh An Giang, đông dân nhưng đa số sống bằng nghề nông (80%). Nguồn
thu nhập chủ yếu là nông sản, kinh tế còn lạc hậu, mặt bằng dân trí thấp.
Trường được thành lập vào tháng 8 năm 1995 với vị trí gần trung tâm dân cư,
nhưng điều kiện đi lại của giáo viên và học sinh còn gặp nhiều khó khăn do đường xá bị
lầy lội vào mùa mưa lũ. Trường có 16 phòng trong đó phục vụ giảng dạy 6 phòng sáng,
chiều còn lại là : 1 phòng BGH, 1 phòng giáo viên,1 phòng thiết bị, 4 phòng bộ môn, 2
phòng làm thư viện,1 phòng truyền thống Đội. Năm học 2010-2011 trường có 12 lớp
với tổng số học sinh là 432 HS, chia ra 4 khối lớp(Khối 6: 3 lớp với 112; Khối 7: 3 lớp
với 107; Khối 8: 3 lớp với 107; Khối 9: 3 lớp với 106).
Đội ngũ nhà trường có 42 CB-GV-NV trong đó: Cán bộ quản lý: 2 gồm 1 Hiệu
trưởng và 1 phó Hiệu trưởng, giáo viên: 35, nhân viên: 5
Hơn 80% phụ huynh học sinh là nông dân, nguồn thu nhập chủ yếu là nông sản,
nên việc theo dõi giáo dục con em học tập còn nhiều hạn chế… số còn lại sống bằng
nghề khác, có thu nhập khá hơn.
Nhìn chung bằng dân trí thấp, số gia đình quan tâm đến con em mình chiếm tỷ lệ

rất nhỏ, phần lớn phó thác cho nhà trường, một phần do quan niệm lạc hậu, mặt khác do
tác động của mặt trái kinh tế thị trường, các gia đình chỉ chú trọng đến kinh tế cũng ảnh
hưởng không nhỏ đến lối sống và hoạt động của học sinh trong nhà trường.
Nguyễn Văn Đôn 8
Tiểu luận cuối khóa
Một số gia đình có thu nhập cao hơn, có thừa điều kiện lo cho con em mình ăn
học, nhưng lại là những gia đình hoàn toàn không quan tâm đến việc học cũng như việc
giáo dục nhân cách cho các em.
Từ một môi trường gia đình như vậy đã khiến cho tư tưởng thực dụng, lối sống
cá nhân ích kỷ theo thời gian có chiều hướng gia tăng, các nhu cầu về văn hóa không
được hướng dẫn, chọn lọc…Hằng ngày, hàng giờ tác động đến ý thức các em.
Xuất phát từ những thực tế ấy, trong những năm học qua, nhà trường thường
xuyên giáo dục đạo đức, nhân cách, chính trị, giáo dục pháp luật cho học sinh thông qua
môn học Giáo dục công dân trong các tiết học chính khoá; giáo dục học sinh theo 5 điều
Bác Hồ dạy. Hầu hết các em chấp hành tốt nội quy học sinh, biết lễ phép, kính yêu thầy
cô, biết xây dựng tình bạn trong sáng, gắn bó, giúp đỡ nhau trong học tập và lao động.
Thông qua các hoạt động giáo dục chính khoá và ngoại khoá đã góp phần hình
thành nhân cách con người mới XHCN. Các em biết sống có đạo lý của dân tộc Việt
Nam: “Uống nước nhớ nguồn”, lòng nhân đạo để các em sống xứng đáng với thế hệ cha
ông đã hy sinh xương máu trên quê hương, trong đó nổi bật là tấm gương của những liệt
sĩ trong huyện Chợ Mới.
Bên cạnh đó vẫn còn một bộ phận học sinh bị ảnh hưởng những hiện tượng tiêu
cực ngoài xã hội, biểu hiện hành vi thô bạo, thích đánh nhau, nói năng ứng xử khiếm
nhã, có tính cách quái dị như để tóc nhuộm vàng, học sinh nam đeo khoen tai các em
học sinh này chây lười trong học tập, thích đua đòi và thường xuyên vi phạm nội quy
học sinh. Nguyên nhân là số các em này thuộc gia đình khá giả, cưng chiều nhưng ít
quan tâm đến việc dạy dỗ, học tập của các em.
2. THỰC HIỆN CÔNG TÁC GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH
CỦA TRƯỜNG THCS AN THẠNH TRUNG
2.1. Công tác tổ chức và chương trình hoạt động :

2.1.1. Công tác tổ chức :
Sau khi có chỉ thị 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí Thư TW Đảng, Tỉnh
ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang đã kịp thời chỉ đạo cấp ủy,
chính quyền địa phương từ cấp tỉnh đến huyện, thành phố và xã phường thị trấn trong
tỉnh triển khai, quán triệt tinh thần chỉ thị rộng khắp trong cán bộ, Đảng viên. Thông
qua đó thủ trưởng các ngành, các cấp, cấp ủy, các chi ủy đảng bộ cơ sở thấy được mục
đích, ý nghĩa tầm quan trọng của công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật
trong giai đoạn hiện nay.
Nguyễn Văn Đôn 9
Tiểu luận cuối khóa
Trên cơ sở thực hiện Nghị quyết số 03/1998/QĐ.TTg ngày 07/01/1998 của Thủ
Tướng Chính Phủ và Chỉ thị số 16.CT/UB ngày 27/8/1999 của Tỉnh Ủy. Trường Trung
học cơ sở An Thạnh Trung cũng thành lập Ban phối hợp công tác phổ biến, giáo dục
pháp luật của trường, do đồng chí Hiệu trưởng làm trưởng ban, các đồng chí Chủ tịch
công đoàn, Bí thư chi đoàn và Ban hoạt động ngoài giờ lên lớp làm phó ban, có 12 giáo
viên chủ nhiệm và Tổng phụ trách đội làm thành viên.
Trường đã lập được tủ sách pháp luật của trường.
Tham mưu và phối hợp, với sự hỗ trợ của các ban ngành, mặt trận, các tổ chức
đoàn thể xã hội, đã tuyên truyền những nội dung văn bản pháp luật đến toàn thể cán bộ,
giáo viên, nhân viên và học sinh của trường. Bước đầu thực hiện khá đầy đủ các chức
năng, nhiệm vụ tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho học sinh.
2.1.2. Về nội dung hoạt động :
Tham mưu phối hợp nhờ sự hỗ trợ của các ngành chức năng như: Công an xã,
trạm y tế xã, ban tư pháp xã, … đến báo cáo cho học sinh hoặc cung cấp những tài liệu
và hướng dẫn giải thích cho toàn thể cán bộ, giáo viên, nhân viên của trường. Sau đó
cán bộ, giáo viên, nhân viên phổ biến tuyên truyền giáo dục cho đối tượng học sinh
mình phụ trách.
Tham mưu phối hợp với đài truyền thanh xã An Thạnh Trung tăng cường phát
thanh trên địa bàn của xã để phụ huynh học sinh hiểu biết được và có sự phối hợp giáo
dục con em mình cùng với nhà trường.

Phối hợp với hội phụ nữ phường tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật sâu
rộng vào các chị em phụ nữ, thông qua các buổi sinh hoạt của phụ nữ để chị em nắm rõ,
từ đó góp phần giáo dục cho con em mình một cách thuận lợi hơn.
Phối hợp với Đoàn thanh niên thông qua các buổi sinh hoạt Đoàn, Đội có phổ
biến tuyên truyền giáo dục pháp luật cho các em thông qua các hình thức như: Sinh hoạt
đầu tuần, hái hoa dân chủ, đố vui.
Phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã An Thạnh Trung, hội khuyến học
thông qua các cuộc vận động hỗ trợ giúp học sinh gia đình nghèo có hoàn cảnh gia đình
khó khăn.
Công tác tham mưu phối hợp với các tổ chức đoàn thể để phổ biến tuyên
truyền ,giáo dục pháp luật cho học sinh và kể cả phụ huynh học sinh được thực hiện
một cách thường xuyên, liên tục nhằm phổ biến các nội dung, các văn bản pháp luật,
các văn bản dưới luật như: Luật giáo dục, Luật phổ cập giáo dục, Luật giao thông
đường bộ, Luật phòng cháy chữa cháy, Pháp lệnh phòng chống mại dâm HIV/AIDS,
Nguyễn Văn Đôn
10
Tiểu luận cuối khóa
Luật phòng chống ma túy, Pháp lệnh dân số, Luật hôn nhân gia đình, Nghị định 36/CP,
Luật biên giới, Quy chế dân chủ cơ sở,
2.1.3. Các hình thức tuyên truyền phổ biến giáo dục, pháp luật của trường
trong thời gian qua:
Do nội dung các văn bản pháp luật để tuyên truyền giáo dục khác nhau cũng như
đối tượng được phổ biến tuyên truyền giáo dục, pháp luật cũng khác nhau ( bao gồm
giáo viên, học sinh và phụ huynh học sinh ) nên việc tổ chức thực hiện các hoạt động
phổ biến tuyên truyền giáo dục pháp luật của Trường Trung học cơ sở An thạnh Trung
cũng hết sức đa dạng và linh hoạt bằng nhiều hình thức phong phú và thiết thực được
thể hiện như sau:
+ Tuyên truyền giáo dục pháp luật thông qua các buổi sinh hoạt chào cờ vào
ngày thứ hai hàng tuần:
Trong buổi sinh hoạt vào ngày thứ hai đầu tuần ngoài việc tổng kết rút kinh

nghiệm trong tuần vừa qua, phổ biến công tác tuần tới, Ban Giám hiệu còn lồng ghép
tuyên truyền giáo dục pháp luật cho học sinh toàn trường gồm những nội dung phù hợp
với tình hình thực tiễn xảy ra hoặc theo các văn bản chỉ đạo của các cấp, của ngành hay
của địa phương nhằm phục vụ tốt cho công tác dạy và học, giáo dục đạo đức, nề nếp kỷ
luật, trật tự, hình thành nhân cách của học sinh, mục đích giúp các em thực hiện và chấp
hành tốt pháp luật của Nhà nước.
+ Tuyên truyền giáo dục pháp luật thông qua các buổi sinh hoạt Chi bộ :
Chi bộ là nơi tập trung được sinh hoạt của các đồng chí Đảng viên, là những
người tiên phong, gương mẫu đi đầu trong mọi hoạt động phong trào của nhà trường. Vì
vậy, cần phải được tuyên truyền giáo dục pháp luật trước hết phải am hiểu một cách
tường tận để từ đó làm cơ sở tuyên truyền vận động cho mọi người cùng thực hiện
thành công các đường lối chủ trương chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước.
+ Tuyên truyền giáo dục pháp luật thông qua các buổi họp Hội đồng sư phạm
của trường:
Hàng tháng đều có tổ chức ít nhất là một lần họp Hội đồng sư phạm toàn trường
để tổng kết rút kinh nghiệm thời gian qua, triển khai kế hoạch công việc sắp tới, trao đổi
về chuyên môn, vấn đề tuyên truyền giáo dục, pháp luật cũng được thực hiện thông qua
chuyên san, thông tin tư tưởng, thế giới trong ta để cán bộ, giáo viên, công nhân viên
hiểu và áp dụng tuyên truyền giáo dục pháp luật lại cho học sinh thông qua các buổi
sinh hoạt chủ nhiệm hàng tuần,và phụ huynh học sinh thông qua các lần liên hệ gia đình
học sinh hoặc trong công tác vận động học sinh.
Nguyễn Văn Đôn
11
Tiểu luận cuối khóa
+ Tuyên truyền giáo dục pháp luật thông qua các buổi sinh hoạt chủ nhiệm lớp
vào ngày thứ bảy hàng tuần:
Mặc dù đã được tuyên truyền giáo dục pháp luật vào buổi sinh hoạt chào cờ ngày
thứ hai và đến ngày thứ bảy sinh hoạt chủ nhiệm lớp, tùy theo tình hình thực tế của lớp
mà giáo viên chủ nhiệm lớp lồng ghép tuyên truyền giáo dục pháp luật cho các em,
thông qua đó nhắc nhở và đôn đốc các em thực hiện và chấp hành tốt.

+ Tuyên truyền, giáo dục pháp luật thông qua việc lồng ghép vào các tiết dạy
chính khóa :
Thông qua các tiết dạy chính khóa trên lớp, giáo viên tùy theo nội dung các bài
dạy nếu thấy thích hợp và có điều kiện thuận lợi cũng phải thực hiện tuyên truyền giáo
dục pháp luật ngay trong tiết dạy đó và cũng phải thể hiện trong kế hoạch bài dạy.
Ví dụ: Chủ đề “Quyền trẻ em và quyền nghĩa vụ của công dân trong gia đình”.
Ơ lớp 6 : dạy bài: “Công ước liên hiệp quốc và quyền trẻ em”
Ơ lớp 7: dạy bài: “Quyền được bảo vệ, chăm sóc và giáo dục của trẻ em Việt
Nam”
Ơ lớp 8: dạy bài: “Quyền và nghĩa vụ công dân trong đời sống gia đình”.
Ơ lớp 9: dạy bài: “Quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân”.
Những chuẩn mực pháp luật được giảng dạy lồng ghép trong chương trình
GDCD ở bậc THCS là những quyền và nghĩa vụ của công dân, quyền và nghĩa vụ của
Nhà nước đối với công dân. Những chuẩn mực ấy bao gồm: 5 chủ đề được sắp xếp theo
lãnh vực đời sống xã hội từ đơn giản đến phức tạp:
- Quyền trẻ em và quyền, nghĩa vụ công dân trong gia đình.
- Quyền và nghĩa vụ công dân về giữ gìn trật tự an toàn xã hội.
- Quyền và nghĩa vụ công dân về văn hoá giáo dục và kinh tế.
- Các quyền tự do cơ bản của công dân.
- Nhà nước Cộng hoà XHCN Việt Nam-quyền và nghĩa vụ công dân trong quản
lý Nhà nước.
Trong đó, nội dung các quyền và nghĩa vụ của công dân được cụ thể hoá bằng
các qui định của pháp luật. Quyền và nghĩa vụ của Nhà nước đối với công dân thể hiện
qua chức năng, nhiệm vụ quản lý xã hội của Nhà nước.
Nguyễn Văn Đôn
12
Tiểu luận cuối khóa
Ngoài ra nhà trường xây dựng nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh gắn với
giáo dục pháp luật như sau:
- Giáo dục đạo đức truyền thống dân tộc Việt Nam.

- Giáo dục truyền thống “Tôn sư trọng đạo”, giáo dục truyền thống của nhà
trường.
- Giáo dục lòng nhân ái.
+ Tuyên truyền giáo dục pháp luật thông qua hình thức phối hợp với các ngành
chức năng đến trường báo cáo cho tập thể tại trường :
Thông qua các đợt phát động phong trào, các đợt cao điểm, các chiến dịch theo
sự chỉ đạo của ngành, của các cấp. Tùy theo nội dung tuyên truyền giáo dục pháp luật,
nhà trường có thể mời đại diện của ngành công an, y tế, tư pháp…đến báo cáo cho tập
thể thầy cô và học sinh tại trường.
+ Tuyên truyền giáo dục pháp luật thông qua sinh hoạt Đoàn, Đội :
Thông qua các buổi sinh hoạt Đoàn, Đội, ngoài việc tổ chức cho các em sinh
hoạt vui chơi, còn tổ chức tuyên truyền giáo dục pháp luật cho các em Đội viên làm
nồng cốt trong việc thực hiện và chấp hành tốt pháp luật của Nhà nước để các em khác
noi theo.
+ Tuyên truyền giáo dục pháp luật thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp như :
Tổ chức cho các em vui chơi, giải trí, văn nghệ, đố vui, hái hoa dân chủ hoặc
chiếu phim.
+ Tuyên truyền giáo dục pháp luật thông qua các cuộc vận động, huy động học
sinh đến trường :
Đối với những em học sinh thường hay nghỉ học hoặc có chiều hướng bỏ học,
thường là do hoàn cảnh gia đình nghèo, khó khăn hoặc do phụ huynh học sinh chưa
hiểu rõ, chưa nhận thức đúng đắn về nghĩa vụ và quyền lợi của cha mẹ và con em trong
vấn đề học tập thì khi đến gia đình vận động cho các em đi học lại ngoài việc tạo điều
kiện hổ trợ gia đình vượt qua khó khăn đồng thời còn phải kiên trì thực hiện tuyên
truyền giáo dục pháp luật đối với phụ huynh học sinh như Luật phổ cập giáo dục, Luật
bảo vệ và chăm sóc trẻ em, kế hoạch hóa gia đình, Luật hôn nhân và gia đình…để phụ
huynh học sinh thông suốt, từ đó có sự phối hợp với nhà trường trong việc chăm lo học
tập con em mình.
Nguyễn Văn Đôn

13
Tiểu luận cuối khóa
* Kết quả đạt được: Các văn bản đã được tuyên truyền trong thời gian qua
và tiếp tục tuyên truyền trong thời gian tới:
-Pháp lệnh phòng chống mại dâm số 10/2003/PL - UBTVQH11.
-Luật Phòng, Chống Ma túy số 23/2000/QH10.
-Luật sửa đổi, bổ sung một số Điều của Luật phòng, chống ma túy, số
16/2008/QH12 ngày 03-06-2008 của Quốc hội khóa XII, kỳ họp thứ 3.
-Luật của Quốc hội nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam số
06/2003/QH11 ngày 17 tháng 6 năm 2003 về luật biên giới quốc gia.
-Thông tư liên tịch số 02/2006/TTLT-BTP-BCA-BQP-BGDĐT-BLĐTBXH-
TLĐLĐVN, ngày 07/06/2006 hướng dẫn việc xây dựng, quản lý và khai thác tủ sách
pháp luật ở cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, trường học.
-Nghị quyết số 61/2007/NQ-CP, ngày 07/12/2007 về việc tiếp tục thực hiện chỉ
thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư Trung ương Đảng ( Khóa IX ) về
tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao
ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân. …
Đã tổ chức sinh hoạt dưới cờ 35 lần, có hơn 15120 nghìn lượt học sinh tham gia.
Mời các ngành chức năng đến báo cáo 8 lượt cho tập thể thầy cô giáo và hơn
3456 nghìn lượt học sinh tham gia gồm các nội dung : Pháp lệnh phòng chống mại dâm
HIV/AIDS, Luật biên giới, Luật giao thông đường bộ, Luật phòng chống ma túy, Luật
bảo vệ môi trường.
Dạy lồng ghép 40 tiết dạy chính khóa có 17280 nghìn lượt học sinh tham gia .
Tổ chức hơn 15 cuộc vận động và huy động được trên 20 học sinh trở lại trường.
Cuối năm học 100% học sinh được xếp hạnh kiểm từ trung bình trở lên, không
có học sinh bị kỉ luật, cũng như vi phạm pháp luật.
Nhìn chung, đa số phụ huynh học sinh có nhận thức chăm lo cho con em học tập,
đa số các em có ý thức chấp hành tốt và không vi phạm pháp luật.
2.2 Hạn chế, tồn tại :
Trong năm học 2010 – 2011 và đầu năm học 2011-2012 được sự quan tâm chỉ

đạo sâu sát của Chi bộ và Ban Giám hiệu nhà trường cùng với sự tham mưu phối hợp
với các ngành, các cấp, trường trung học cơ sở An Thạnh Trung đã đạt được những kết
quả khả quan. Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn một số tồn tại như:
+ Tủ sách pháp luật của trường còn ít được các em học sinh mượn đọc, tham
khảo, không đủ để phục vụ.
Nguyễn Văn Đôn
14
Tiểu luận cuối khóa
+ Vẫn còn một số ít phụ huynh học sinh chưa nhận rõ được vai trò của mình, nên
còn khoán trắng việc chăm lo giáo dục con em mình cho nhà trường và địa phương.
+ Việc tổ chức tuyên truyền giáo dục pháp luật thông qua các hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp như: Chiếu phim, văn nghệ, vui chơi, hái hoa dân chủ … Còn nhiều
hạn chế cũng do trường không có kinh phí cũng như phương tiện để hoạt động.
+ Công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật trong nhà trường, chủ yếu là
do thầy cô giáo thực hiện là chính, mà trình độ kiến thức khoa học chuyên môn về pháp
luật của thầy cô giáo còn nhiều hạn chế nên chưa thật sự thu hút được các em học sinh.
3. Nguyên nhân đạt được và hạn chế:
3.1. Nguyên nhân đạt được :
-Nguyên nhân khách quan:
Trường được sự quan tâm lãnh đạo của Đảng uỷ, UBND xã An Thạnh Trung, sự
chỉ đạo về chuyên môn của Phòng Giáo dục-Đào Tạo huyện Chợ Mới. Có sự lãnh đạo
chặt chẽ của chi bộ luôn quan tâm đến công tác giáo dục pháp luật cho học sinh.
Được sự hỗ trợ của Ban đại diện cha mẹ học sinh trong sự phối hợp giáo dục toàn
diện cho học sinh. Đặc biệt là mặt giáo dục hạnh kiểm, đạo đức, nhân cách, pháp luật
cũng như ngăn chặn được các tội phạm và tiêu cực xã hội xâm nhập vào trường học.
Có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường với các lực lượng đoàn thể, chính trị,
các cơ quan chức năng ngoài xã hội như Ban Tư Pháp, Ban Công an xã, Mặt trận tổ
quốc và xã Đoàn An Thạnh Trung trong hoạt động giáo dục pháp luật, thực hiện an toàn
giao thông, tham quan thực tế và các hoạt động ngoại khoá.
- Nguyên nhân chủ quan:

Lãnh đạo nhà trường nhận thức sâu sắc về nhiệm vụ quan trọng của công tác giáo
dục pháp luật cho học sinh trong giai đoạn hiện nay, vừa có tính chiến lược, vừa mang
tính cấp thiết trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền, trong việc đào tạo cho học
sinh trở thành người hữu ích cho xã hội và người chủ tương lai của đất nước.
Các giáo viên dạy bộ môn giáo dục công dân của trường nhiệt tình trong công tác
và tích cực nâng cao trình độ chuyên môn, có giáo viên đạt danh hiệu giáo viên giỏi cấp
huyện trong nhiều năm liền.
Nhà trường đã xây dựng được quy chế phối hợp cụ thể rõ ràng giữa Đoàn, Đội,
Giáo viên chủ nhiệm và cha mẹ học sinh trong việc giáo dục hạnh kiểm, đạo đức cho
học sinh với phương châm là “Giáo dục thuyết phục, khơi dậy tinh thần ý thức tự giác”
Nguyễn Văn Đôn
15
Tiểu luận cuối khóa
trong việc thực hiện nhiệm vụ học sinh, nội quy học sinh chú trọng nâng cao tiết sinh
hoạt chủ nhiệm lớp, sinh hoạt dưới cờ và sinh hoạt chủ điểm ngoài giờ lên lớp. Song
song đó, có biện pháp xử lý nghiêm những học sinh thường xuyên vi phạm nội quy.
3.2. Nguyên nhân của những tồn tại:
- Nguyên nhân khách quan:
Công tác giáo dục đạo đức, pháp luật cho học sinh diễn ra trong điều kiện đất
nước đổi mới, nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, sự phân hoá giàu nghèo giữa
các tầng lớp dân cư khá xa. Một số người giàu có, một số cán bộ có chức có quyền đã
nuông chiều con em mình, cho tiêu xài hoang phí, lại ít quan tâm đến việc học tập của
các em, nên một số học sinh này ỷ lại, có biểu hiện thoái hoá về đạo đức, lối sống, đua
đòi, ham chơi có hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm của bạn; đánh nhau, gây rối
trật tự; vô lễ với thầy cô giáo. Hiện tượng không lành mạnh này có tác động tiêu cực
đến học sinh của trường.
Bên cạnh đó, một bộ phận học sinh thuộc gia đình nghèo, ít có điều kiện quan
tâm đến giáo dục các em cũng là nỗi lo của nhà trường và toàn xã hội.
Hội đồng Giáo dục-Pháp luật có hình thành nhưng chưa có chương trình hành
động cụ thể, bằng mục tiêu Giáo dục-Pháp luật trong nhà trường để đạt hiệu quả.

- Nguyên nhân chủ quan:
Công tác giáo dục pháp luật cho học sinh được ngành quan tâm. Song trong chỉ
đạo thực hiện vẫn còn chung với công tác giáo dục chính trị tư tưởng, chưa được cụ thể
nên đơn vị trường học gặp lúng túng.
Theo quan niệm của một số cán bộ, giáo viên chỉ tập trung lo công tác chuyên
môn là đủ. Họ chưa nhận thức được tầm quan trọng, mục đích ý nghĩa của công tác giáo
dục pháp luật theo yêu cầu đổi mới của giai đoạn hiện nay.
Giáo viên dạy môn giáo dục công dân của trường nhiệt tình nhưng kinh nghiệm
giảng dạy còn ít, công tác chuyển tải kiến thức bộ môn cho học sinh lĩnh hội chưa sâu
sắc. Và cũng do đặc thù của môn giáo dục công dân mà kiến thức về giáo dục pháp luật
lại chưa trang bị đầy đủ cho giáo viên. Nên hiệu quả của công tác giáo dục pháp luật
chưa được mỹ mãn.
Những vấn đề đặt ra:
Nguyễn Văn Đôn
16
Tiểu luận cuối khóa
Công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật trong năm học qua 2010 -2011
và gần đây đã được Chi bộ, Ban Giám hiệu nhà trường quan tâm chỉ đạo và phối hợp
với các ngành, các cấp thực hiện khá hiệu quả.
Phải có hình thức tuyên truyền giáo dục pháp luật đa dạng phong phú để thu hút
cán bộ, giáo viên, học sinh trong việc tìm hiểu pháp luật.
Lực lượng làm công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật phải được đưa
đi đào tạo pháp lý dài hạn, có đủ trình độ, năng lực trong công tác tuyên truyền đáp ứng
với nhu cầu nhiệm vụ trong thời kì đổi mới của đất nước.
Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền, cũng như sự phối kết hợp giữa
các ngành các cấp.
CHƯƠNG 3
MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP CÔNG TÁC GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC
SINH TRƯỜNG THCS AN THẠNH TRUNG
Nguyễn Văn Đôn

17
Tiểu luận cuối khóa
1. MỤC TIÊU :
Để đạt được hiệu quả cao nhất trong công tác giáo dục pháp luật trong nhà
trường, chúng ta cần phải tiến hành thường xuyên và trực tiếp những nhiệm vụ cụ thể
sau đây :
* Trang bị một cách có hệ thống những kiến thức về Nhà nước và pháp luật :
Trong khi thực hiện nhiệm vụ này, cần phải xuất phát từ đặc điểm nhận thức của
lớp người trẻ tuổi ( Đó là sự hiểu biết về thế giới quan nói chung còn bị hạn chế do đặc
điểm của độ tuổi ), cho nên cần phải có dung lượng thông tin một cách hợp lý và nhất
thiết phải được tiến hành trong mối liên hệ chặt chẽ với việc truyền thụ bồi dưỡng kiến
thức văn hóa khoa học nói chung. Đặc biệt trong quá trình giáo dục pháp luật cho lớp
người ở độ tuổi học sinh, cần phải làm rõ trách nhiệm và bổn phận của mỗi công dân
trong việc xây dựng và bảo đảm cho sự hoạt động bình thường của bộ máy Nhà nước,
bảo đảm cho hệ thống pháp luật phát huy hiệu lực điều chỉnh trong đời sống xã hội.
* Trực tiếp góp phần hình thành và phát triển thói quen tuân thủ pháp luật:
Có thể nói trong cuộc sống hàng ngày, nhiều người có thói quen xử sự dựa trên
tình cảm. Nhiều lúc, do quá lạm dụng khái niệm “tình làng nghĩa xóm” nên đã coi nhẹ
phép xử thế dựa trên quy định của pháp luật, làm mất hiệu lực của pháp luật. Thực tế đó
phần nào đã tạo nên một thói quen suy nghĩ, hành động dựa trên cảm tính cá nhân và
bất chấp pháp luật. Chính điều đó đã ảnh hưởng rất nhiều đến nhân cách, hành vi của
lớp người trẻ tuổi, gây nên sự tha hoá đạo đức ở một số người.
* Xây dựng thái độ tôn trọng Nhà nươc, pháp luật và các quy tắc xã hội khác:
Giáo dục pháp luật cho học sinh là một quá trình được tiến hành nhằm hình thành
cho các em ý thức trách nhiệm của mình với tư cách là một thành viên của cộng đồng
xã hội trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Giáo dục pháp
luật phải nhằm xác định mối quan hệ đúng đắn giữa Nhà nước, pháp luật và mọi thành
viên trong xã hội. Do đó góp phần xây dựng thái độ tôn trọng đối với Nhà nước, pháp
luật và các quy tắc xã hội là một trong những nhiệm vụ quan trọng của công tác giáo
dục pháp luật đối với lớp người ở độ tuổi học sinh.

* Giáo dục tính tích cực của công dân và ý thức đấu tranh chống những biểu
hiện tiêu cực :
Cùng với việc hình thành thói quen hành động theo đúng pháp luật cho thế hệ trẻ,
công tác giáo dục pháp luật còn có nhiệm vụ giáo dục tính tích cực của người công dân
và trách nhiệm của họ trong đấu tranh chống những biểu hiện vi phạm pháp luật. Giáo
Nguyễn Văn Đôn
18
Tiểu luận cuối khóa
dục pháp luật cho học sinh nhằm hình thành ở thế hệ công dân ý thức tôn trọng và tuân
thủ pháp luật nhưng không phải là sự tuân thủ một cách thụ động.
Giáo dục tính tích cực của người công dân sẽ giúp cho thế hệ công dân tương lai
tìm thấy giá trị trong chính thành quả của mình, tìm thấy hướng đi phù hợp với quy luật
phát triển của xã hội trong thời đại văn minh này.
Nguyên tắc giáo dục pháp luật cho học sinh phổ thông :
Tính nguyên tắc của giáo dục pháp luật tất yếu không thể thoát khỏi những
nguyên tắc của chủ nghĩa Mác-Lênin. Song xuất phát từ đặc điểm cụ thể, nội dung của
công tác giáo dục pháp luật trong nhà trường phải được tiến hành dựa trên những
nguyên tắc riêng của nó.
* Bảo đảm tính giai cấp trong giáo dục pháp luật :
Tính giai cấp trong giáo dục pháp luật không đơn thuần là sự chuyển tải thông tin
mang tính giáo hóa nhằm theo đuổi một mục tiêu duy nhất là bắt buộc quần chúng phải
chấp hành pháp luật một cách thụ động, yêu cầu giáo dục ở đây trước hết phải nhằm đạt
được hiệu quả thực tế của nó là bên cạnh việc nâng cao nhận thức về vai trò của pháp
luật, phải tạo sự chuyển biến trong hành động thực tế. Đó là việc lôi cuốn quần chúng
nói chung và người thành niên nói riêng tham gia vào cuộc đấu tranh không khoan
nhượng với mọi hành vi phạm pháp luật, tham gia tích cực vào quá trình xây dựng thiết
lập trật tự pháp luật.
* Nguyên tắc dân chủ :
Quán triệt nguyên tắc dân chủ trong giáo dục pháp luật cho các em, một mặt phải
truyền đạt những thông tin, kiến thức để các em hiểu một cách chính xác những quy

định của Nhà nước về các chuẩn mực bắt buộc mọi thành viên trong xã hội phải tuân
theo, giúp các em hiểu mình được là tất cả những gì mà pháp luật không cấm. Khi đã có
được những nhận thức đó, chắc chắn các em sẽ thấy pháp luật không còn là rào chắn
cho sự tự do hoạt động của các em. Mặt khác trong khi giáo dục pháp luật, chúng ta
phải tác động và tạo điều kiện để các em tham gia vào hoạt động của các em và tạo điều
kiện để các em tham gia vào hoạt động bảo vệ pháp luật.
Một trong những yêu cầu rất cơ bản trong việc bảo đảm nguyên tắc dân chủ trong
giáo dục pháp luật là làm cho quần chúng nói chung và người chưa thành niên nói riêng
hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mỗi công dân đối với đất nước, từ đó phấn đấu làm tròn
bổn phận của người công dân, đồng thời tích cực đấu tranh bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của mình thông qua việc tuân thủ pháp luật.
* Nguyên tắc khoa học :
Nguyễn Văn Đôn
19
Tiểu luận cuối khóa
Nguyên tắc khoa học trong công tác giáo dục pháp luật đối với thế hệ công dân
tương lai thể hiện trước hết ở chỗ cần phải phân tích, đánh giá tình hình thực tế một
cách đúng đắn nhất về sự hiểu biết vá ý thức chấp hành pháp luật của quần chúng nói
chung và người ở độ tuổi học sinh nói riêng : đánh giá một cách đầy đủ, kịp thời và
chính xác những nguyên nhân hiện nay trong xã hội của chúng ta.
2. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC GIÁO DỤC PHÁP LUẬT
CHO HỌC SINH
2.1. Đổi mới nhận thức về công tác giáo dục pháp luật cho học sinh trung
học cơ sở
Giáo dục pháp luật là quá trình tác động có định hướng của các nhân tố chủ quan
nhằm hình thành tri thức pháp luật (mục đích nhận thức), lòng tin pháp luật (mục đích
cảm xúc) và động cơ, hành vi hợp pháp (mục đích hành vi). Giữa các mục đích có sự
đan xen, quan hệ qua lại thống nhất chặt chẽ, từ tri thức pháp luật đến tính tự giác, từ
tính tự giác tới tính tích cực, từ tính tích cực đến thói quen xử sự theo pháp luật.
Thực tiễn giáo dục pháp luật ở nước ta chỉ ra rằng do nhận thức không đầy đủ hệ

thống các mục đích giáo dục nói trên đã hạn chế hiệu quả của công tác này. Việc giáo
dục pháp luật không dựa trên sự tác động qua lại của hệ thống các mục đích nên thiếu
tính khoa học đồng bộ và phối hợp. Các hình thức, phương tiện và phương pháp giáo
dục dường như chỉ tập trung vào việc trang bị các quy định pháp lý của Nhà nước và
kiểm tra việc thực hiện những quy định đó.
Do vậy nhà trường có vai trò vô cùng quan trọng trong việc hình thành tri thức
pháp luật cho học sinh. Đồng thời các lực lượng ngoài xã hội, các đoàn thể chính trị và
gia đình học sinh phải góp phần cùng nhà trường trong công tác giáo dục nói chung và
giáo dục pháp luật nói riêng.
2.2. Gắn công tác giáo dục pháp luật với việc tổ chức thực hiện pháp luật-
gắn giáo dục pháp luật với giáo dục chính trị, tư tưởng đạo đức, văn hoá truyền
thống và các kiến thức kỹ năng khác
Giáo dục pháp luật, có bản chất riêng, khác biệt với các dạng giáo dục khác,
nhưng nó phải được xem xét là một dạng giáo dục trong hệ thống giáo dục. Vì vậy, giáo
dục pháp luật phải được xem xét trong mối quan hệ của hệ thống. Nghiên cứu mối quan
hệ hệ thống với các dạng giáo dục gần gũi nó như giáo dục chính trị, tư tưởng đạo đức,
Nguyễn Văn Đôn
20
Tiểu luận cuối khóa
văn hoá truyền thống…. Giúp chúng ta tìm hiểu những nét riêng, chung, những tiếp
cận, những sự tác động qua lại bổ sung và những kênh ảnh hưởng lẫn nhau.
Giáo dục là một hệ thống phức tạp, bao gồm nhiều dạng, nhiều nhánh, nhiều hình
thức, phương pháp và phương tiện khác nhau tác động ý thức con người.
Giáo dục pháp luật là một dạng trong hệ thống giáo dục đó, nên có mối quan hệ
với tất cả các dạng khác nhau của hệ thống. Giáo dục pháp luật liên kết một cách hữu
cơ và tương hỗ với các dạng giáo dục khác, trước hết là các dạng giáo dục có cùng mục
đích tác động lên hành vi con người. Đó chính là giáo dục chính trị, đạo đức, lao
động….
Để tăng cường công tác giáo dục pháp luật trong nhà trường, gắn giáo dục pháp
luật với giáo dục chính trị tư tưởng, giáo dục đạo đức cần làm tốt các việc sau:

+ Trước hết, chi bộ Đảng của đơn vị phải đưa vào nghị quyết chi bộ, định hướng
nội dung, phương pháp và các biện pháp thực hiện công tác giáo dục chính trị tư tưởng,
giáo dục pháp luật trong nhà trường theo từng nhiệm kỳ. Hiệu trưởng dựa vào Nghị
quyết đó cụ thể hoá bằng kế hoạch hoạt động từng năm, học kỳ và từng tháng. Đồng
thời, phải triển khai phổ biến, tuyên truyền các văn bản pháp quy của Nhà nước cho cán
bộ giáo viên, công nhân viên và học sinh được biết. Quán triệt cho toàn bộ cán bộ quản
lý giáo viên và công nhân viên xác định rõ cùng có trách nhiệm trong công tác giáo dục
chính trị tư tưởng, giáo dục pháp luật cho học sinh và thực hiện “ Học tập và làm theo
tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”
+ Thường xuyên tổ chức sinh hoạt, báo cáo, nghe thời sự để thấu hiểu quan điểm
đường lối, giáo dục của Đảng và Nhà nước trong thời kỳ mới của cách mạng Việt Nam.
Tạo mọi điều kiện thuận lợi để cán bộ, giáo viên, công nhân viên thực hiện chức năng
giáo dục chính trị tư tưởng cho học sinh thông qua bài giảng, sinh hoạt và tiếp xúc hàng
ngày.
+ Chi bộ Đảng, Hiệu trưởng, nhà trường cần đặc biệt quan tâm lãnh đạo đổi mới
nội dung, phương pháp giáo dục pháp luật, giáo dục chính trị tư tưởng theo hướng tăng
cường các hình thức giáo dục ngoại khoá các hoạt động văn hoá nghệ thuật, thể dục thể
thao trong giáo viên học sinh.
+ Xây dựng quy chế công tác giáo dục chính trị tư tưởng, giáo dục pháp luật
trong đó quy định rõ trách nhiệm của chi bộ, hiệu trưởng, công đoàn cơ sở, Đoàn TNCS
Hồ Chí Minh, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên chủ nhiệm…
Nguyễn Văn Đôn
21
Tiểu luận cuối khóa
+ Hiệu trưởng phải quản lý nâng cao chất lượng và hiệu quả việc giảng dạy, học
tập, chỉ đạo thư viện trường xây dựng tủ sách pháp luật hoàn chỉnh để cán bộ giáo viên,
học sinh có đầy đủ tài liệu nghiên cứu, tham khảo.
+ Tổ chức tốt hoạt động giáo dục truyền thống thông qua các hình thức sinh hoạt
dưới cờ đầu tuần, sinh hoạt các ngày chủ điểm trong năm học, sinh hoạt chủ nhiệm lớp,
thực hiện tốt hoạt động ngoài giờ lên lớp theo nội dung và chương trình đổi mới; thông

qua các hội thi, hội trại, tham quan các di tích lịch sử cách mạng, nhà bảo tàng…
Trong những năm học qua, ngay từ đầu năm học nhà trường xây dựng nội quy
học sinh, cụ thể hoá thành những tiêu chuẩn bắt buộc học sinh phải thực hiện. Đặc biệt,
trong năm học 2010-2011 nhà trường cùng Ban Đại diện Cha mẹ học sinh đã điều chỉnh
và bổ sung nội quy học sinh dựa theo điều lệ trường trung học do Bộ Giáo dục và đào
tạo ban hành ngày 11/7/2000 (Điều lệ trường Trung học, Chương V: Học sinh, từ điều
35 đến 40). Đồng thời, để tăng cường trách nhiệm phối hợp giữa nhà trường và gia
đình, ngay đầu năm học thực hiện bản cam kết nội dung giáo dục nêu trách nhiệm rõ
ràng của nhà trường và của gia đình học sinh. Bên cạnh đó, Ban Đại diện Cha mẹ học
sinh còn phát huy vai trò chủ động, tích cực của mình cùng với Ban giám hiệu dự giờ
hàng tuần tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm để nắm bắt và phản ánh kịp thời
đến gia đình học sinh về học tập, rèn luyện hạnh kiểm, đạo đức và thực hiện nội quy
học sinh. Trường đã xây dựng quy chế dân chủ, trường học phát huy sức mạnh của tập
thể giáo viên và kể cả học sinh trong môi trường sư phạm.
Ngoài ra, nhà trường còn có bản quy chế phối hợp hoạt động giáo dục giữa tổ
chức Đoàn, Đội và giáo viên chủ nhiệm lớp, giáo viên bộ môn, quy chế cụ thể hoá chức
năng, nhiệm vụ của từng thành viên. Do vậy sự phối hợp giáo dục của nhà trường đạt
được sự thống nhất, chặt chẽ và đồng bộ trong thực hiện.
2.3. Xây dựng tổ chức bộ máy và đội ngũ giáo viên
Lãnh đạo nhà trường, giáo viên là chủ thể của công tác giáo dục pháp luật, là
nhân tố quyết định chất lượng của công tác giáo dục nói chung, của công tác giáo dục
pháp luật trong nhà trường nói riêng cho nên người giáo viên phải tâm huyết với ngành
nghề công việc của mình. Không những có trình độ chuyên môn giỏi mà cần phải có
thực tiễn xã hội phong phú. Giáo viên không chỉ đơn thuần giảng dạy kiến thức văn hoá
cho học sinh mà thông qua bài giảng phải giáo dục chính trị, đạo đức cho học sinh noi
theo về mọi mặt, ngay trong cả việc tuân thủ, thực thi pháp luật
Nguyễn Văn Đôn
22
Tiểu luận cuối khóa
Lãnh đạo nhà trường có kế hoạch bồi dưỡng, nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên

kể cả nhận thức về pháp luật theo hướng “Chuyên môn hoá, hiện đại hoá và xã hội
hoá” “Tăng cường giáo dục chính trị tư tưởng đạo đức lối sống cho học sinh sinh
viên” tạo điều kiện cho giáo viên giáo dục công dân tham dự các lớp bồi dưỡng chính
trị thời sự, các khoá đào tạo chuyên môn, đồng thời tạo điều kiện về kinh phí phương
tiện, cơ sở vật chất để đổi mới phương pháp giảng dạy, để nâng cao chất lượng dạy và
học môn giáo dục công dân. Để giáo viên làm tốt vai trò nhiệm vụ của mình, trước hết
lãnh đạo nhà trường phải tạo cho người thầy vị trí xã hội nhất định, được tôn trọng và
đánh giá cao. Đồng thời nhà trường, ngành giáo dục và xã hội hình thành những chuẩn
mực đạo đức sư phạm để người thầy thường xuyên tu dưỡng và rèn luyện. Có như vậy,
vị trí vai trò và nhiệm vụ của người thầy giáo mới được xã hội tôn vinh và xứng đáng là
người “Kỹ sư tâm hồn”.
2.4. Phối hợp nhà trường, gia đình, xã hội trong công tác giáo dục pháp luật:
Giáo dục pháp luật cho học sinh không chỉ đơn thuần là giáo dục trong nhà
trường mà còn xác định đây là công việc của toàn xã hội, của cộng đồng mà trước hết là
“Nhà trường phải chủ động phối hợp với hội đồng giáo dục các cấp, ban đại diện cha
mẹ học sinh, các tổ chức và cá nhân nhằm:
+ Thống nhất quan điểm, nội dung, phương pháp giáo dục giữa nhà trường, gia
đình và xã hội.
+ Huy động mọi lực lượng của cộng đồng chăm lo sự nghiệp giáo dục, xây dựng
phong trào học tập và môi trường giáo dục lành mạnh, góp phần xây dựng cơ sở vật
chất nhà trường”.(Điều 45 của Điều lệ Trường Trung học, ban hành kèm theo quyết
định số 23/2000/QĐ Bộ giáo dục và đào tạo ngày 11 tháng 07 năm 2000 của Bộ trưởng
Bộ Giáo dục và Đào tạo).
Kế hoạch công tác giáo dục pháp luật của trường từng năm học (chính khoá và
ngoại khoá) phải nêu rõ nội dung, phương pháp, biện pháp thực hiện và được triển khai
đến ban đại diện cha mẹ học sinh từng lớp để phụ huynh học sinh đóng góp ý kiến.
Đồng thời xác định rõ trách nhiệm của trường và gia đình học sinh.
Giáo viên chủ nhiệm lớp phải luôn theo dõi biết được diễn biến, biểu hiện tư
tưởng, hành động của từng học sinh trong lớp, trong học tập sinh hoạt, gặp phụ huynh
học sinh để tìm hiểu và đề xuất biện pháp giáo dục thích hợp với từng đối tượng học

sinh. Về phía gia đình, cha mẹ học sinh cần xây dựng một gia đình tốt, gia đình văn hoá
Nguyễn Văn Đôn
23
Tiểu luận cuối khóa
mẫu mực. Trong gia đình mọi thành viên là tấm gương tốt về đạo đức, lối sống, cách
đối nhân xử thế để cho các em học tập noi theo. Mặt khác, gia đình phải thường xuyên
theo dõi giúp đỡ các em trong học tập, sinh hoạt và rèn luyện đạo đức cũng như về thể
chất. Giáo dục các em những đức tính tốt, những thói quen, đặc biệt là các thói quen
trung thực, thật thà, giản dị, nhân ái phân biệt đúng sai, điều hay lẽ phải…. Chính
những phẩm chất ấy hun đúc dần trong các em những quan niệm, hành vi đạo đức và
hành vi pháp luật đúng đắn.
Phát huy vai trò tích cực của Ban Đại diện Cha mẹ học sinh của từng lớp, của nhà
trường trong việc nắm bắt tình hình thực hiện nội quy học sinh, việc học tập, sinh hoạt,
hạnh kiểm và pháp luật của học sinh theo đơn vị lớp bằng cách tham dự tiết sinh hoạt
chủ nhiệm lớp hàng tuần của GVCN và đúc kết lại theo từng tháng toàn bộ các mặt hoạt
động của một đơn vị lớp. Từ đó, tạo thêm mối liên kết chặt chẽ giữa nhà trường với gia
đình học sinh mà biểu hiện của nó là biết rõ đến từng học sinh theo đơn vị lớp.
Trên cơ sở đó, Ban Đại diện Cha mẹ học sinh của lớp, của trường trao đổi với
lãnh đạo nhà trường thống nhất đưa ra những giải pháp phối hợp giáo dục đạo đức,
pháp luật cho học sinh và theo đó biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân học
sinh đạt thành tích tốt.
Tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Đội TNTP Hồ Chí Minh trong nhà trường
là lực lượng rất quan trọng. Ngoài các nhiệm vụ của Đoàn, Đội là góp phần xây dựng
nhà trường vững mạnh trở thành trung tâm giáo dục thế hệ trẻ, tổ chức các hoạt động
văn thể mỹ vui chơi giải trí, xây dựng nếp sống văn minh cho Đoàn viên và thanh thiếu
niên, mà Đoàn, Đội còn phải tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng đạo đức,
pháp luật cho Đoàn viên và học sinh. Nội dung, phương pháp và biện pháp giáo dục
pháp luật phải phong phú, đa dạng, hấp dẫn và phù hợp với tâm lý lứa tuổi như tổ chức
thi đố vui, hái hoa dân chủ, thi hùng biện…về kiến thức pháp luật.
Vai trò của chính quyền các cấp với trách nhiệm là quản lý và điều hành mọi hoạt

động của xã hội tại phương, các cấp chính quyền phải quan tâm chỉ đạo một cách toàn
diện trên địa bàn, chỉ đạo các cơ quan Nhà nước, đoàn thể quần chúng tổ chức xã hội có
sự phối hợp kết hợp chặt chẽ ngành giáo dục ở địa phương, loại trừ các nguyên nhân
dẫn đến tiêu cực của xã hội làm ảnh hưởng đến đạo đức của thanh thiếu niên, tạo ra môi
trường điều kiện vui chơi giải trí lành mạnh.
Nguyễn Văn Đôn
24
Tiểu luận cuối khóa
Song song đó, nhà trường phải chủ động phối hợp với các tổ chức đoàn thể, cơ
quan ban ngành ở địa phương để giáo dục pháp luật cho học sinh như: Ban Tư Pháp,
Ban Công An, Mặt trận Tổ Quốc xã, Hội phụ nữ, xã đoàn An Thạnh Trung. Thông qua
đó nhà trường phối hợp tổ chức giáo dục ngoại khoá về pháp luật như tổ chức các cuộc
thi tìm hiểu về luật giao thông, tìm hiểu về phòng chống AIDS, ma tuý.v.v…
Những hoạt động trên có tác dụng rất cao, giúp học sinh vận dụng tri thức pháp
luật và sử dụng vào cuộc sống, thể hiện trách nhiệm công dân ở độ tuổi thanh thiếu niên
vào việc xây dựng quê hương.
Tóm lại, để công tác giáo dục pháp luật cho học sinh mang lại hiệu quả tốt thì
phải có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình và xã hội.
KIẾN NGHỊ
Công tác giáo dục pháp luật cho học sinh đã được Đảng và Nhà nước các cấp ban
hành các nghị quyết, văn bản chỉ đạo, nhưng đây là một vấn đề còn rất mới mẽ và rất
khó đối với đơn vị của trường học cơ sở, do vậy để nhà trường làm tốt nhiệm vụ của
mình xin kiến nghị:
- Các trường cao đẳng sư phạm: Đại học sư phạm cần chú trọng hơn nữa chất
lượng đào tạo giáo viên dạy môn giáo dục công dân, Trường Cao đẳng Sư phạm nên
đào tạo giáo viên dạy môn giáo dục công dân, không nên ghép cả hai môn (như Sử -
GDCD, Văn - GDCD…) và trong chương trình đào tạo nên tăng thêm một số tiết học
về kiến thức pháp luật nhất là về pháp luật xã hội chủ nghĩa.
- Đối với Sở Giáo Dục và Đào Tạo: Có kế hoạch bồi dưỡng về pháp luật cho
giáo viên dạy môn Giáo dục công dân trong các trường phổ thông và THCS. Đầu tư

các phương tiện, thiết bị dạy học cho bộ môn GDCD thêm phong phú đa dạng. Để giáo
viên sử dụng các phương tiện thiết bị dạy học trong tiết dạy một cách hợp lý thiết thực
và có hiệu quả, xem phương tiện và thiết bị dạy học như một thành tố của phương pháp
dạy học theo hướng tích cực hoá, tránh lạm dụng hoặc sử dụng mang tính hình thức.
- Đối với nhà trường: Trang bị nhiều loại sách giáo dục pháp luật đủ để cung cấp
cho từng giáo viên tham khảo nghiên cứu như sách giáo viên, sách hướng dẫn giảng
dạy, sách bài tập tình huống…
KẾT LUẬN
Nguyễn Văn Đôn
25