Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng công nghệ thông tin

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ





ĐỐ NGỌC MINH



XÂY DỰNG HỆ THỐNG SÁT HẠCH TRỰC TUYẾN
KIẾN THỨC VÀ KỸ NĂNG
CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

NGÀNH: CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
MÃ SỐ : 1.01.10


NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS.TSKH. ĐINH DŨNG


LUẬN VĂN THẠC SĨ




HÀ NỘI - 2006
LỜI CẢM ƠN

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến GS.TSKH. Đinh
Dũng, người thầy luôn động viên và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình công tác,
nghiên cứu, học tập, đặc biệt là trong quá trình chúng tôi tìm hiểu về e-Learning,
về các hệ thống sát hạch trực tuyến và hoàn thành luận văn này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới PGS. TS. Nguyễn Đình Hóa, người đã quan
tâm, dìu dắt tôi từ ngày tôi mới bước chân vào giảng đường Đại học. Cho tới
ngày hôm nay, tôi vẫn luôn nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của thầy.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới các anh chị đồng nghiệp trong trung tâm
Công nghệ đào tạo qua mạng và sát hạch trực tuyến, Viện CNTT – ĐHQG HN,
các Thầy giáo cùng các bạn học lớp K10T3 trường Đại học Công nghệ, các bạn
đồng nghiệp đã luôn giúp đỡ tôi trong quá trình công tác và học tập.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới tất cả những người thân trong
gia đình. Họ luôn là chỗ dựa vững chắc nhất cho tôi, là nguồn động viên vô tận
đối với tôi trong cuộc sống.

Học viên thực hiện luận văn




Đỗ Ngọc Minh


i


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT iii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ iv
MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG SÁT HẠCH TRỰC TUYẾN 7
1.1. Định nghĩa hệ thống sát hạch trực tuyến 7
1.2. Các kiểu câu hỏi trong hệ thống sát hạch trực tuyến 8
1.2.1. Đặc tả QTI 8
1.2.2. Khả năng chuyển một số câu hỏi trong chuẩn QTI sang câu hỏi dạng
đơn lựa chọn: 17
1.2.3. Các dạng câu hỏi trong một số hệ thống sát hạch trắc nghiệm CNTT
điển hình 22
1.3. Các hình thức sát hạch CNTT theo lối truyền thống 25
1.4. Ưu và nhược điểm của phương pháp sát hạch trắc nghiệm trực tuyến.26
1.5. Các hệ thống sát hạch trực tuyến trong và ngoài nước 29
1.5.1. Các hệ thống sát hạch trực tuyến trên thế giới 29
1.5.2. Các hệ thống Sát hạch trực tuyến trong nước 30
1.6. Các phần mềm sát hạch trực tuyến nguồn mở thông dụng 31
1.6.1. Phần mềm TCExam ( 31
1.6.2. Phần mềm CyberTester ( 32
1.6.3. Phần mềm PHPTestManager
( 34
1.6.4. Phần mềm PHPTest ( 35
1.6.5. Phần mềm Castle Toolkit ( 35
1.7. Kết luận 36
CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THIẾT KẾ HỆ THỐNG SÁT HẠCH TRỰC
TUYẾN KIẾN THỨC VÀ KỸ NĂNG CNTT 38
2.1. Đặt vấn đề 38
2.2. Hồ sơ thu thập trong quá trình khảo sát 41
2.3. Biểu đồ ngữ cảnh 44
2.4. Biểu đồ chức năng 44
2.5. Biểu đồ phân rã chức năng 45
2.6. Mô tả chi tiết các chức năng lá: 46

ii

2.7. Ma trận phân tích Thực thể - Chức năng 47
2.8. Biểu đồ luồng dữ liệu mức 0 48
2.9. Mô hình thực thể quan hệ 49
2.10. Mô hình CSDL quan hệ 49
2.10.1. Bảng tbl_All_exams: Các bài sát hạch 49
2.10.2. Bảng tbl_Subjects : Danh sách các môn học 50
2.10.3. Bảng tbl_Questions: Ngân hàng câu hỏi 50
2.10.4. Bảng tbl_Groups: Nhóm thí sinh theo từng đợt sát hạch 51
2.10.5. Bảng tbl_Examinees: Thí sinh 52
2.10.6. Bảng tbl_Admin: Quản trị viên 52
2.10.7. Bảng tbl_Examlog: Lưu vết bài sát hạch 53
2.10.8. Mối quan hệ giữa các bảng chính 54
2.11. Công cụ xây dựng hệ thống 54
CHƯƠNG 3 MÔ TẢ GIAO DIỆN CHỨC NĂNG PHẦN MỀM 58
3.1. Khởi động hệ thống 58
3.2. Sử dụng hệ thống với vai trò thí sinh dự thi 59
3.3. Sử dụng hệ thống với vai trò của một quản trị viên 63
CHƯƠNG 4: TRIỂN KHAI THỬ NGHIỆM VÀ ỨNG DỤNG 69
4.1. Triển khai thử nghiệm tại Viện CNTT. 69
4.2. Ứng dụng của CmTest 72
4.3. Kết luận 73
KẾT LUẬN 75
TÀI LIỆU THAM KHẢO 77
PHỤ LỤC KHUNG CHƯƠNG TRÌNH TIN HỌC VĂN PHÒNG QUỐC
TẾ 79

iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ASP Active Server Page – Công nghệ lập trình máy chủ của Microsoft
CNTT Công nghệ thông tin
CSDL Cơ sở dữ liệu
CTT Classical Test Theory – Lý thuyết sát hạch cổ điển
DBMS Database Management System – Hệ quản trị cơ sở dữ liệu
ĐHQGHN

Đại học Quốc Gia Hà Nội
ICDL International Computer Driving Licence – Chứng chỉ sử dụng máy
tính quốc tế
ICDLAP International Computer Driving Licence Asia Pacific – Tổ chức
ICDL Châu Á Thái Bình Dương
IMS-QTI Question Test Interobability - Đặc tả về tính khả thi tương thích của
câu hỏi và bài trắc nghiệm của tổ chức IMS
IRT Item Response Theory – Lý thuyết trả lời câu hỏi theo mục
KTV Kỹ Thuật Viên
RTE Rich Text Editor – Môi trường soạn thảo giàu văn bản
TH VPQT Tin học Văn phòng Quốc tế
Tp.HCM Thành phố Hồ Chí Minh
XML eXtensible Markup Language – Ngôn ngữ đánh dấu mở rộng.


iv

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Hình 1. Câu hỏi đơn lựa chọn kiểm tra lý thuyết trong ReviewNet 22
Hình 2. Câu hỏi đơn lựa chọn kiểm tra kiến thức thực hành trong ReviewNet .23
Hình 3. Câu hỏi nhập từ vào ô trống trong QuestionTools 23

Hình 4. Câu hỏi đa lựa chọn trong IgiveTest 24
Hình 5. Câu hỏi đơn lựa chọn trong TestKing 24
Hình 6. Màn hình quản trị câu hỏi của TCExam 32
Hình 7. Màn hình bài thi của TCExam 32
Hình 8. Màn hình thêm mới câu hỏi của CyberTester 33
Hình 9. Màn hình bài thi của CyberTester 34
Hình 10. Màn hình quản trị câu hỏi của PHPTest Manager 34
Hình 11. Màn hình thêm mới câu hỏi của PHPTest 35
Hình 12. Sơ đồ một ứng dụng trên Web 56
Hình 13. Màn hình trang chủ CmTest 58
Hình 14. Màn hình chức năng đăng nhập 59
Hình 15. Màn hình lựa chọn bài sát hạch 59
Hình 16. Câu hỏi và các tình huống trả lời đang được hiển thị Full Screen 60
Hình 17. Câu hỏi tình huống thực hành yêu cầu nhấn chuột vào vị trí đúng 61
Hình 18. Câu hỏi cuối cùng trước khi kết thúc bài thi 62
Hình 19. Kết quả làm bài của thí sinh 62
Hình 20. Giao diện các chức năng quản lý của CmTest 63
Hình 21. Chức năng quản lý nhóm thí sinh 63
Hình 22. Chức năng phân quyền cho nhóm thí sinh 64
Hình 23. Chức năng tạo mới bài sát hạch theo các tiêu chí khác nhau 64

v

Hình 24. Màn hình quản lý các môn học 65
Hình 25. Màn hình quản lý danh sách ngân hàng câu hỏi từng môn học 65
Hình 26. Màn hình tạo mới câu hỏi sát hạch đơn/đa lựa chọn 66
Hình 27. Màn hình tạo mới câu hỏi sát hạch tình huống thực hành 66
Hình 28. Chức năng tạo và in ấn hồ sơ 67
Hình 29. Lựa chọn các kỳ thi để in biêu mẫu 67
Hình 30. Chức năng sinh hồ sơ thí sinh của hệ thống 68

Hình 31. Chức năng tạo biểu đồ thống kê sau mỗi kỳ sát hạch 68
Hình 32. Phiên bản CmTest-112 triển khai cho BĐH 112 CP 73



Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

1

MỞ ĐẦU
Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với sự phát triển không ngừng của công nghệ thông tin (CNTT) và
truyền thông, đặc biệt là sự bùng nổ của Internet và các thiết bị kết nối, ngày
càng có nhiều các ứng dụng được phát triển và vận hành dựa trên nền web. Trong
giáo dục và đào tạo, các phương tiện công nghệ thông tin đã ngày càng khẳng
định vai trò quan trọng của mình. Các phương tiện này không chỉ góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục nhờ khả năng hỗ trợ phong phú và đa dạng hóa các hoạt
động đào tạo mà chúng còn mang lại sự chính xác, khách quan trong việc đánh
giá kết quả học tập. Xét riêng trong lĩnh vực sát hạch, các hình thức sát hạch
truyền thống như: kiểm tra vấn đáp, kiểm tra viết, kiểm tra trực tiếp trên máy tính,
v.v tuy có nhiều ưu điểm, nhưng vẫn bộc lộ nhiều hạn chế. Chẳng hạn, đối với
nội dung kiểm tra lý thuyết, các hình thức thi này thiên về đánh giá khả năng ghi
nhớ, trình bày lại những nội dung mà giáo viên đã truyền thụ; còn với kiểm tra
thực hành trên máy thì chúng cũng chỉ sát hạch được một số kỹ năng cụ thể, hơn
nữa lại mất nhiều thời gian và công sức khi phải bố trí giám thị coi thi.
Nhằm khắc phục những hạn chế trên, nhiều nước trên thế giới đã nghiên
cứu và vận dụng các phương pháp đánh giá bằng trắc nghiệm khách quan. Đây là
một hình thức sát hạch mà kết quả bài thi không phụ thuộc vào người chấm.
Người ta đã nghiên cứu và thử nghiệm nhiều bộ trắc nghiệm phục vụ những mục
đích khác nhau, như: trắc nghiệm trí thông minh IQ, trắc nghiệm kiểm tra tiếng

Anh, trắc nghiệm kiểm tra luật giao thông, v.v Theo đà phát triển của CNTT và
máy tính, các phương tiện CNTT phục vụ trắc nghiệm cũng đã trải qua các giai
đoạn như trắc nghiệm trên máy tính đơn, trắc nghiệm trên máy tính có kết nối
mạng nội bộ, trắc nghiệm trên máy tính kết nối Internet. Ứng dụng CNTT trong
việc nâng cao chất lượng các kỳ thi, đặc biệt là trong thời đại ngày nay, thời đại
của những hệ thống máy tính kết nối trên diện rộng ngày càng trở thành một nhu
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

2

cầu bức thiết. Nhu cầu đó đặt ra một xu hướng trong lĩnh vực sát hạch là nghiên
cứu triển khai một hệ thống sát hạch trực tuyến vận hành theo mô hình máy phục
vụ-máy trạm (Server-Client) Mô hình này giúp Cơ sở dữ liệu (CSDL) ngân hàng
câu hỏi được lưu trữ tập trung, trong khi giáo viên có thể từ bất kỳ một máy tính
có kết nối nào cũng có thể đăng nhập và dễ dàng xây dựng ngân hàng câu hỏi sát
hạch theo các thể loại, tiêu chí khác nhau, và phát hành các bài sát hạch một
cách nhanh chóng tới máy tính của học viên, từ đó đảm bảo một kỳ sát hạch có
chất lượng.
Trên thế giới, trong lĩnh vực CNTT, hệ thống sát hạch chứng chỉ “Sử dụng
Máy tính cấp Quốc tế”- ICDL (International Computer Driving Licence) của tổ
chức ICDLAP và hệ thống đào tạo và sát hạch kỹ năng quản trị mạng máy tính
của Cisco System là những hệ thống phần mềm sát hạch trực tuyến tiêu biểu.
Trong lĩnh vực ngoại ngữ, có thể nói đến hệ thống sát hạch chứng chỉ TOEFL,
IELT hay GRE. Ngoài ra, cũng phải kể tên một số tổ chức, công ty chuyên cung
cấp sản phẩm và dịch vụ đánh giá kết quả với sự trợ giúp của máy tính
(Computer Assisted Assessment- CAA). Ví dụ, ở Mỹ có Question Mark
(www.questionmark.com/us/home.htm), RIVA e.test (www.riva.com), ở Anh có
CAACentre (www.caacentre.ac.uk/). Hầu hết các hệ thống sát hạch kể trên đều
được phát triển theo hướng dựa trên nền web.
Ở trong nước, hình thức trắc nghiệm khách quan cũng đang là vấn đề

được quan tâm. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có chủ trương tuyển sinh Đại học
theo hình thức trắc nghiệm khách quan qua giấy. Tuy nhiên, hình thức sát hạch
trắc nghiệm khách quan trực tuyến, sau đây gọi tắt là sát hạch trực tuyến, (đặc
biệt là sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT) hầu như chưa từng được
nghiên cứu và triển khai áp dụng một cách có bài bản. Một số trung tâm đào tạo
CNTT cũng đã tiến hành xây dựng các phần mềm trắc nghiệm trực tuyến, song
mới chỉ dừng ở mức làm việc với ngân hàng câu hỏi lựa chọn đúng sai (Vitech,
FPT Aptech). Áp dụng các công nghệ mô phỏng, tương tác trong thiết kế bài thi
trắc nghiệm, công ty phần mềm Tân Thế Kỷ (NCS) cũng có các sản phẩm hỗ trợ
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

3

đào tạo và sát hạch có chất lượng. Tuy nhiên, phần mềm của NCS này được thiết
kế theo yêu cầu của đối tác nước ngoài nên nhiều nội dung sát hạch vẫn chưa
thực sự phù hợp với hoàn cảnh trong nước.
Trong thời gian gần đây, tính ứng dụng thực tiễn của sát hạch trực tuyến
được thể hiện qua sự thành công của sản phẩm CmTest-112 của Viện CNTT, Đại
học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN). Được phát triển từ phần mềm CmTest và sau
khi điều chỉnh cho phù hợp với đơn đặt hàng của Đề án 112 Chính Phủ, CmTest-
112 đã được triển khai tại các cơ sở đào tạo của 64 tỉnh thành và sát hạch được
hơn 60 nghìn cán bộ, công chức trên cả nước. Mặc dù vậy, phần mềm còn chưa
có các dạng câu hỏi mô phỏng tình huống thực hành bắt vị trí chuột. Các module
chức năng hỗ trợ quản lý người dùng, tạo các báo cáo về thí sinh, kỳ sát hạch
của phần mềm còn chưa nhiều. [1]
Hiện nay, rất nhiều trường đại học trong nước đã chủ động tự xây dựng
hoặc sử dụng các hệ thống e-Learning trong hoạt động đào tạo của mình, đặc biệt
là các hệ thống e-Learning nguồn mở. Hầu hết các hệ thống e-Learning nguồn
mở này đều có chức năng sát hạch trắc nghiệm tích hợp bên trong hệ thống, cho
phép giáo viên có thể sử dụng để tạo mới câu hỏi và ra đề thi sau mỗi bài học.

Tuy nhiên, đối với e-Learning, vấn đề tự học, chủ động học của học viên được đề
cao, và bản thân chức năng sát hạch trong hệ thống e-Learning cũng nhằm góp
phần giúp học viên tự kiểm tra kiến thức cho mình. Do đó chức năng này không
nên được sử dụng như một phương tiện đánh giá học viên sau đào tạo. Chưa kể
nếu chỉ dựa vào chức năng kiểm tra tích hợp trong hệ thống e-Learning như vậy,
vô tình chúng ta đã tự bó buộc mình vào một hình thức đào tạo cụ thể (ở đây là e-
Learning). Trong khi đó, trên thực tế, e-Learning chỉ là phương tiện góp phần
nâng cao chất lượng của hoạt động dạy và học. Ngoài e-Learning còn có rất
nhiều phương thức đào tạo khác, do đó việc phát triển một hệ thống sát hạch độc
lập với các hệ thống e-Learning là một điều cần thiết. Tuy nhiên, trong quá trình
phát triển hệ thống sát hạch trực tuyến độc lập với đào tạo, ta luôn phải thấy được
mối quan hệ vừa độc lập vừa phụ thuộc giữa đào tạo và sát hạch. Nếu như đào
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

4

tạo là quá trình cung cấp kiến thức dưới nhiều hình thức khác nhau, thì sát hạch
là quá trình kiểm tra kiến thức. Điểm giao nhau giữa hai lĩnh vực này chính là
Khung chương trình đào tạo. Nhờ có Khung chương trình mà phạm vi và nội
dung kiến thức đào tạo được xác định rõ ràng. Học viên tiếp nhận kiến thức từ
các chương, mục theo đúng yêu cầu của Khung chương trình mà không phụ
thuộc vào quá trình và hình thức đào tạo. Cũng nhờ có Khung chương trình chi
tiết mà ngân hàng câu hỏi sát hạch được xác định rõ ràng. Chỉ những kiến thức
nằm trong Khung chương trình mới được xây dựng thành nội dung câu hỏi dành
cho thí sinh, do đó quá trình sát hạch không phụ thuộc vào quá trình và phương
thức đào tạo.
Đề tài của luận văn là nghiên cứu công nghệ, phân tích thiết kế và xây
dựng một hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT, triển khai
thử nghiệm cho một số chương trình đào tạo. Yêu cầu của luận văn là xây dựng
một hệ thống sát hạch độc lập nhưng vẫn đảm bảo khuôn dạng và các thuộc tính

của câu hỏi phù hợp với cấu trúc các Khung chương trình đào tạo. Các nội dung
chính của luận văn là
- Tìm hiểu tổng quan về hệ thống sát hạch trực tuyến, các phần mềm
thương mại và các phần mềm nguồn mở, các hệ thống sát hạch trực
tuyến trong và ngoài nước. Đặc điểm và các yêu cầu của hệ thống sát
hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT.
- Phân tích thiết kế và xây dựng một phần mềm sát hạch trực tuyến kiến
thức và kỹ năng CNTT với nội dung sát hạch thực hiện cho 7 môn học
theo Khung chương trình ICDL. Ngoài việc phát triển các module cơ
bản như quản lý học sinh, giáo viên, ngân hàng câu hỏi và bài thi, luận
văn tập trung phát triển các chức năng tạo mới câu hỏi dạng Chọn điểm
không cho trước (Câu hỏi mô phỏng tình huống thực hành), phù hợp với
các hệ thống sát hạch kiến thức và kỹ năng CNTT.
- Triển khai thử nghiệm phần mềm kết quả của luận văn cho một số kỳ sát
hạch CNTT của Viện, kết quả thu được và các kết luận.
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

5

Cấu trúc của luận văn
Luận văn gồm 4 chương.
Chương 1: Tổng quan về hệ thống sát hạch trực tuyến. Chương này đề cập
đến khái niệm về hệ thống sát hạch trực tuyến, các thành phần cơ bản và các
kiểu câu hỏi trong hệ thống sát hạch trực tuyến. Chương này cũng tìm hiểu các
hình thức sát hạch CNTT truyền thống, vấn đề sát hạch CNTT sử dụng trắc
nghiệm, các ưu và nhược điểm của hình thức sát hạch này. Sau khi khảo sát và
phân tích các hệ sát hạch trực tuyến trong và ngoài nước, các sản phẩm phần
mềm sát hạch trực tuyến nguồn mở và chuẩn ngân hàng câu hỏi sát hạch trực
tuyến, chúng tôi đưa ra những nhận xét đánh giá làm cơ sở cho việc phát triển
một hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT độc lập với hệ

thống e-Learning.
Chương 2: Phân tích, thiết kế và xây dựng một phần mềm sát hạch trực
tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT với nội dung sát hạch thực hiện cho 7 môn học
theo Khung chương trình ICDL. Ngoài các module cơ bản như quản lý học sinh,
giáo viên, ngân hàng câu hỏi, bài thi… phần mềm còn có các chức năng chính
sau đây:
- Triển khai sát hạch trên môi trường mạng (Intranet/ Internet): Các bài thi
được tạo lập theo nhiều tiêu chí lựa chọn câu hỏi khác nhau và được phát
hành trực tuyến từ máy chủ tới các máy trạm có nối mạng. Bản thân các
phương án lựa chọn trong mỗi câu hỏi trắc nghiệm cũng luôn được hoán đổi,
không hiển thị theo thứ tự cứng nhắc;
- Quản lý thời gian làm bài: Chức năng quản lý thời gian được hiển thị bằng
đồng hồ đếm ngược trên màn hình của thí sinh. Chương trình có chức năng tự
động thu bài của thí sinh khi hết giờ và thông báo kết quả;
- Các câu hỏi trong ngân hàng có chứa các thuộc tính đặc trưng cơ bản về độ
khó, độ phân biệt và độ phỏng đoán (cho phép áp dụng lý thuyết IRT hoặc
CTT). Hình thức của câu hỏi tập trung vào 2 dạng thể hiện: câu hỏi lựa chọn
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

6

(bao gồm cả đơn lựa chọn và đa lựa chọn) và Câu hỏi chọn điểm không cho
trước (câu hỏi mô phỏng tình huống thực hành);
- Chức năng tạo mới và soạn thảo câu hỏi (đặc biệt là câu hỏi mô phỏng thực
hành) trực tiếp trên trình duyệt web. Môi trường soạn thảo câu hỏi trên nền
RTE – Rich Text Editor, đơn giản, thân thiện với người dùng.
Chương 3: Mô tả ứng dụng, các giao diện chức năng của hệ thống.
Chương này chủ yếu giới thiệu màn hình làm việc của chương trình cùng các
chức năng của phần mềm, bao gồm các chức năng phía thí sinh dự thi và phía
quản trị hệ thống.

Chương 4: Triển khai thử nghiệm và ứng dụng. Chương này trình bày quá
trình triển khai thử nghiệm cho một kỳ sát hạch CNTT tại Viện CNTT-ĐHQG
Hà Nội, kết quả thu được và những nhận xét, đánh giá sau quá trình thử nghiệm.
Chương này cũng nêu bật tính ứng dụng của phần mềm qua việc nó đã được sử
dụng là phần mềm sát hạch chính thức của Viện CNTT, được thương mại hóa và
được sử dụng để triển khai dịch vụ sát hạch cho nhiều cơ quan, đơn vị trong nước.
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

7

CHƯƠNG 1:
TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG SÁT HẠCH TRỰC TUYẾN
Chương này đề cập đến khái niệm về hệ thống sát hạch trực tuyến, các
thành phần cơ bản và các kiểu câu hỏi trong hệ thống sát hạch trực tuyến.
Chương này cũng tìm hiểu các hình thức sát hạch CNTT truyền thống, vấn đề sát
hạch CNTT sử dụng trắc nghiệm, các ưu và nhược điểm của hình thức sát hạch
này. Sau khi khảo sát và phân tích các hệ sát hạch trực tuyến trong và ngoài
nước, các sản phẩm phần mềm sát hạch trực tuyến nguồn mở và chuẩn ngân
hàng câu hỏi sát hạch trực tuyến, chúng tôi đưa ra những nhận xét đánh giá làm
cơ sở cho việc phát triển một hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng
CNTT độc lập với hệ thống e-Learning.
1.1. Định nghĩa hệ thống sát hạch trực tuyến
Một hệ thống sát hạch trực tuyến luôn gồm hai thành phần quan trọng là
CSDL ngân hàng câu hỏi và các chức năng quản lý, phân phát bài thi thông qua
mạng Intranet/Internet. Ngân hàng câu hỏi được xem là phần nội dung của hệ
thống, trong đó các câu hỏi được phân loại theo môn học hoặc theo chủ đề, rồi
được tập hợp lại trong CSDL đặt ở máy chủ. Các chức năng quản lý ngoài nhiệm
vụ quản lý toàn bộ các đối tượng tham gia hệ thống như thí sinh, giáo viên còn
có nhiệm vụ tổ chức những câu hỏi được rút ra từ ngân hàng thành bài thi và
phân phối cho thí sinh thông qua trình duyệt web, đồng thời phân tích các

phương án trả lời và hiển thị kết quả bài thi của thí sinh đó. Trong một số hệ
thống sát hạch trực tuyến, các thành phần của hệ thống có thể được sử dụng như
những phân hệ độc lập như phân hệ tạo câu hỏi (Authoring Tool), phân hệ quản
lý câu hỏi (Questions Bank), phân hệ tổ chức và phân phối bài sát hạch (Delivery
System). Các phân hệ này có thể hoạt động độc lập, đặc biệt là phân hệ tạo câu
hỏi (do cần huy động nhiều tài nguyên trên máy tính đơn nên thường được cài
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

8

đặt vào máy tính đơn thay vì hoạt động trên nền web) hoặc có thể kết nối với
nhau thành một hệ thống nhất khi tổ chức kỳ thi [12].
1.2. Các kiểu câu hỏi trong hệ thống sát hạch trực tuyến
1.2.1. Các kiểu câu hỏi trong đặc tả QTI
Có rất nhiều kiểu câu hỏi có thể được sử dụng trong các hệ thống sát hạch
trắc nghiệm, đặc biệt là sát hạch trắc nghiệm trực tuyến. IMS Global đưa ra một
đặc tả có tên IMS QTI (Question and Test Interoperability- khả năng tương tác
giữa câu hỏi và bài trắc nghiệm) cho các câu hỏi và bài trắc nghiệm [12]. Các câu
hỏi này được thể hiện dưới các tệp XML (eXtensible Markup Language) mô tả
dữ liệu và do đó dễ dàng được chia sẻ dữ liệu giữa các hệ thống. Trong phạm vi
phần này, ta chỉ xét các kiểu câu hỏi do IMS đưa ra:
1. Câu hỏi Đơn lựa chọn
• Mô tả: Câu hỏi có nhiều phương án trả lời, trong đó có duy nhất một phương
án đúng.

2. Câu hỏi Đa lựa chọn
• Mô tả: Câu hỏi có nhiều phương án trả lời, trong đó có từ 2 phương án đúng
trở lên.

Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

9

3. Câu hỏi Sắp xếp trật tự
• Mô tả: Câu hỏi cho trước một tập hợp các đối tượng và yêu cầu thí sinh sắp
xếp các đối tượng đó theo một trật tự nhất định.

4. Câu hỏi Tương tác kết hợp
• Mô tả: Câu hỏi đưa ra một tập hợp các đối tượng và yêu cầu thí sinh kết hợp
các đối tượng với nhau thành từng cặp (Câu hỏi này yêu cầu hệ thống phải hỗ
trợ tương tác đồ họa kéo thả)

5. Câu hỏi Ghép cặp
• Mô tả: Câu hỏi đưa ra một bảng gồm 2 tập đối tượng. Thí sinh có nhiệm vụ là
ghép đôi các lựa chọn từ tập nguồn với các lựa chọn ở tập đích.

Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

10

6. Câu hỏi Ghép cặp điền vào ô trống
• Mô tả: Nội dung câu hỏi đưa ra có các ô trống cần bổ sung thông tin, phía
dưới là một bảng chứa các phương án có thể lựa chọn. Thí sinh cần lựa chọn
các phương án tương ứng cho từng ô trống trong bảng một cách phù hợp.

7. Câu hỏi Lựa chọn nội tuyến
• Mô tả: Điền vào chỗ trống trong đoạn văn bản bằng cách lựa chọn đáp án từ
một danh sách cho trước.

8. Câu hỏi Nhập văn bản

• Mô tả: dạng tương tác nhập văn bản trong đó yêu cầu thí sinh phải tự đưa ra
câu trả lời bằng cách gõ câu trả lời vào chỗ trống.

• Chú ý: Từ nhập vào phải chính xác so với đáp án và có thể phân biệt chữ hoa
chữ thường.
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

11

9. Câu hỏi Nhập văn bản mở rộng
• Mô tả: Đây là dạng tương tác yêu cầu nhập văn bản mở rộng. Câu trả lời
không phải là một từ chính xác mà là một đoạn văn bản.

10. Câu hỏi Chọn từ
• Mô tả: Trong nội dung câu hỏi có một số từ/cụm từ được đánh dấu đậm để thí
sinh lựa chọn.

11. Câu hỏi Chọn điểm cho trước
• Mô tả: Câu hỏi này cũng tương tự dạng câu hỏi chọn từ, tuy nhiên, thí sinh
phải lựa chọn các điểm đã được đánh dấu trên một hình ảnh (Câu hỏi này yêu
cầu hệ thống phải hỗ trợ tương tác đồ họa bắt vị trí chuột)
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

12


12. Câu hỏi Chọn điểm không cho trước
• Mô tả: Ứng với mỗi tình huống đặt ra, câu trả lời của thí sinh là một điểm duy
nhất được thí sinh đánh dấu trên hình vẽ . (Câu hỏi này yêu cầu hệ thống phải
hỗ trợ tương tác đồ họa bắt vị trí chuột)

Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

13


• Chú ý: Do không thể yêu cầu thí sinh nhấn chuột chính xác vào vị trí được
hỏi, người ta xác định một khoảng không gian cho câu trả lời đúng bằng cách
hoặc khoanh một vòng tròn với bán kính là 8 pixel và tâm là toạ độ điểm trả
lời chính xác hoặc kẻ một ô chữ nhật bao trọn lấy khu vực đáp án đúng.
13. Câu hỏi Sắp xếp trật tự đồ họa
• Mô tả: tương tác sắp xếp trật tự đồ họa. Dựa trên các điểm có sẵn trên một
hình vẽ/bản đồ, thí sinh phải sắp xếp các điểm đó theo một trật tự nhất định
theo yêu cầu của câu hỏi đề ra. (Câu hỏi này yêu cầu hệ thống phải hỗ trợ
tương tác đồ họa kéo thả)
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

14


• Chú ý: các lựa chọn được biểu diễn như các điểm cho sẵn trên hình ảnh.
14. Câu hỏi Liên kết đồ họa
• Mô tả: Câu hỏi yêu cầu liên kết các đối tượng đồ họa với nhau theo một trình
tự cụ thể. Các đối tượng đồ họa lựa chọn được thể hiện dưới dạng điểm cho
sẵn. (Câu hỏi này yêu cầu hệ thống phải hỗ trợ tương tác đồ họa kéo thả và vẽ
hình)
Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

15

15. Câu hỏi Ghép cặp điền vào ô trống đồ họa
• Mô tả: dạng tương tác ghép cặp điền vào ô trống đồ họa. (Câu hỏi này yêu
cầu hệ thống phải hỗ trợ tương tác đồ họa kéo thả)

Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

16

16. Câu hỏi Định vị đối tượng
• Mô tả: tương tác dạng định vị đối tượng

• Chú ý: câu hỏi cũng yêu cầu chức năng kéo thả, và có nhiều tương tác vì phải
đặt các đối tượng vào các vị trí khác nhau trên ảnh.
17. Câu hỏi Sử dụng con trượt
• Mô tả: Câu hỏi có tương tác sử dụng đối tượng đồ họa dạng con trượt.

Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

17

1.2.2. Khả năng chuyển một số câu hỏi trong chuẩn QTI sang dạng Câu hỏi
đơn lựa chọn:
1. Câu hỏi sắp xếp trật tự

-> có thể chuyển đổi thành

• Nhận xét: Trong trường hợp này và các trường hợp tiếp dưới đây, câu hỏi
thuộc chuẩn QTI thường đưa ra nhiều khả năng lựa chọn cho thí sinh hơn câu
hỏi chuyển đổi.
2. Câu hỏi tương tác kết hợp

-> có thể chuyển đổi thành

Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT

18

3. Câu hỏi Ghép cặp

-> có thể chuyển đổi thành

4. Câu hỏi Ghép cặp điền vào ô trống

-> có thể chuyển đổi thành