SA sút TRÍ TUỆ và CÁC yếu tố NGUY cơ MẠCH MÁU

PGs Ts NGUYỄN TRỌNG HƯNG
Khoa Thần kinh – Bệnh Viện Lão khoa TW
Bộ Môn Thần kinh – Đại học Y Hà Nội
SA ST TR TU V
CC YU T NGUY CƠ MCH MU
T lệ mc ca Sa st tr tuệ
2010


36 triu







Asia
Europe
Americas
Africa




58% low/middle income
2050


115 triu

Asia
Europe
Americas
Africa




70% low/middle income
Alzheimer’s Disease International, World Alzheimer Report 2009
0
1
2
3
4
5
6
7
8
65-69
70-74
75-79
80-84

85+
Incidence (%)
Age
Célibataires
Mariés
Veufs/ves
Divorcés
Incidence of AD as a function fonction of marital status
T lệ mc SSTT theo hoàn cảnh gia đình
Độc thân
Có gia đình
Góa bụa
Ly dị
Alzheimer's Disease, Millions
120


100


80


60


40


20

0
2010 2020 2030 2040
Lm chm khi pht bệnh có thể
dự phng xut hiện SSTT
Year


Brookmeyer et al., Alzheimer’s & Dementia, 2007
Delay in
Disease
Onset

0 Years

1 Year

2 Years
2050
Các yếu tố nguy cơ ảnh hưng suốt
cuộc sống
Các yếu tố nguy cơ &
chiến lược dự phòng
Yếu tố nguy cơ mạch máu
What’s good for the heart
is good for the brain
Bệnh mạch não và SSTT
 60% do bệnh Alzheimer; 20% do mạch máu (VaD)
 Chủ yếu thể ‘hỗn hợp’

 Nếu TT mạch máu + Bệnh Alzheimer → SSTT sớm, nặng
 Các YTNC mạch máu thường điều trị được
 Phòng và điều trị các yếu tố nguy cơ mạch máu có thể
phòng và làm chậm khởi phát SSTT
Ligthart et al. 2010,
Vascular Health and Risk Management
Đi tháo đường và SSTT
ĐTĐ tăng nguy cơ SSTT lên 40%
Ảnh hưởng của điều trị ĐTĐ
 NC ADVANCE: >11,000 BN, điều trị tích cực với điều trị chuẩn
 Không khác nhau về xuất hiện SSTT
 Ưu thế SSTT cao hơn ở nhóm điều trị tích cực
Hạ đường máu làm tăng nguy cơ SSTT
Điều trị ĐTĐ, nhưng không quá…
Lu et al. 2009. Profenno et al. 2010,
Yaffe et al. Neurology 2004; Whitmer et al. 2009
Tăng huyết áp và SSTT
Liên quan trái ngược
 THA trung niên : tăng 60% nguy cơ
 THA ở tuổi cao : liên quan ngược
 Hạ HA ở tuổi cao : Nguy cơ cao
Ảnh hưởng của điều trị THA
 Cochrane: 4 RCTs, ~16,000, tx vs. placebo
OR=0.89 (95% CI: 0.74, 1.07)

Điều trị THA có thể chậm khởi phát SSTT
Power et al. 2011, Ligthart et al., 2010
McGuinness et al.2009,
Hiệu quả của giảm cân ở tuổi cao còn chưa rõ
Béo phì và SSTT

Liên quan trái ngược
 Béo phì tuổi trung niên : tăng nguy cơ 60%
 Béo phì ở tuổi cao : trái ngược/giảm nguy cơ
 Giảm cân ở tuổi cao : tăng nguy cơ
Ảnh hưởng của điều trị giảm cân
 Nên giảm cân ở lứa tuổi trung niên
Profenno et al. 2010.
Siervo et al. 2011,
Trầm cảm: tăng 90% nguy cơ SSTT
Trầm cảm và SSTT
 Là YTNC thực sự hay là triệu chứng sớm trầm cảm?
 Trầm cảm trung niên so với tuổi già
 Chỉ ở tuổi trung niên : tăng 20% SSTT
 Chỉ ở tuổi già : Tăng 70%
 Cả hai lứa tuổi : Tăng 80%
 Ảnh hưởng của điều trị
 Cải thiện chức năng nhận thức
 Làm chậm SSTT?
Byers & Yaffe, 2011; Ownby et al., 2006;
Barnes et al.,2012; Nebes et al. 2003 Reynolds et al.,2011

Nguy cơ lối sống
Tp thể dục và SSTT
 Nghiên cứu quan sát
 Tập aerobic phù hợp : Giảm suy giảm nhận thức
 Tập thể dục: Giảm SSTT
 Không tập thể dục : Tăng nguy cơ SSTT 80%
 Ngẫu nhiên, so sánh với nhóm chứng
 Aerobic/đối kháng: Tăng chức năng nhận thức
 Tập thể dục tại nhà : Giảm suy giảm nhận thức

Yaffe et al. Intern Med 2001; Barnes et al., JAGS 2003; Larson et al., Ann Intern Med
2006; Hamer & Chida, Psychol Med 2009; Colcombe & Kramer, Psychol Sci 2003;
Angevaren et al., Cochrane System Rev 2008; Lautenschlager et al. JAMA 2008.
Tp Aerobic tăng thể tích hồi
hải mã thùy thái dương
Erickson et al., PNAS 2010
Các hoạt động tâm trí và SSTT
 Nghiên cứu quan sát
 Trình độ giáo dục cao, IQ, làm việc trí óc →
giảm nguy cơ SSTT
 Giáo dục thấp tăng 60% nguy cơ
 Giả thiết dự trữ nhận thức
 Nghiên cứu ngẫu nhiên, đối chứng
 Hoạt động tâm trí, luyện tập các chức năng nhận thức
Stern, 2005; Valenzuela, 2008;
Caamano-Isorna et al., 2006.
Luyện tp chức năng nhn
thức
*
*
Training
Group

*
2,832 adults age ≥
*p<0.05












Ball et al., JAMA 2002; Willis et al., JAMA 2006
Tp Tai Chi & các hoạt động xã hội
tăng thể tích não
*
*p<.05

Mortimer et al., J Alz Dis 2012
*

N=120 Shanghai elders
Hút thuốc lá và SSTT
 Các nghiên cứu trước đây:
 Hút thuốc  Giảm SSTT
 Nhiều NC được tài trợ bởi công nghiệp SX thuốc lá
Các nghiên cứu hiện nay :
 Hút thuốc lá thường xuyên  60% higher risk
 Hút thuốc lá + các nguy cơ MM khác:  Tăng nguy cơ gấp 3 lần
 Bỏ thuốc lá giảm được nhiều bệnh và có thể giảm
nguy cơ SSTT
Anstey et al., 2007, Cataldo et al., 2010,
Barnes et al., 2009, Am J Epidemiol
No. AD Cases Prevented, Worldwide
1,000,000

Số BN dự phòng chung


3,000,000






2,000,000
10% Reduction
25% Reduction
0








Barnes & Yaffe, Lancet Neurol, 2011
Tỷ lê mắc và YTNC của SSTT/AD
theo các vùng địa lý khác nhau
Vùng
địa lý
Tỷ lệ mắc Học vấn
SSTT/AD thấp/kém
Hút thuốc

lá
Không/ít
HĐ thể lực
6.8-8.5

7.3

5.0-6.9

2.1-5.9
Châu Mỹ

Châu Âu

Châu Á

Châu Phi

Chung
13-42%

18%

38-55%

49-70%

40%
20-31%

34%

23-34%

18-23%

29%
43%

35%

17%

27%

31%
World Alzheimer Report 2009; Hallal et al.,2012;
Barro & Lee 2010; Jha et al.,2002.
Điều trị không dùng thuốc và chiến lược
dự phòng SSTT
KHẲNG ĐỊNH TẬP THỂ DỤC ĐỀU ĐẶN, RÈN LUYN CÁC CHỨC NĂNG NHẬN THỨC, THAM GIA
CÁC HOT ĐỘNG XÃ HỘI VÀ CH ĐỘ DINH DƯỠNG HỢP LÝ ĐÃ PHÒNG TRÁNH HIU QUẢ SSTT
Hướng dẫn chế độ ăn giảm nguy cơ SSTT
Sue Hughes. Jul 25, 2013.
www.medscape.com/viewarticle/808417
Điều chỉ lối sống hứa hẹn :
Kết lun
Tỷ lệ mắc SSTT sẽ tăng gấp 3 lần trong vòng 40 năm tới
Chi chí xã hội cao, chưa có điều trị hiệu quả
Gần các 50% yếu tố nguy cơ của SSTT có thể phòng/điều trị

được (hoạt động thể lực, học vấn thấp, hút thuốc lá, trầm
cảm, các yếu tố nguy cơ mạch máu….)
 Chậm tiến triển bệnh
 Cải thiện rõ các chức năng nhận thức