Vai trò của nhật bản trong hợp tác kinh tế tiểu vùng mê công mở rộng

Vai trò của Nhật Bản trong hợp tác kinh tế tiểu
vùng Mê Công mở rộng

Nguyễn Ngọc Hà

Trường Đại học Kinh tế
Luận văn ThS. Chuyên ngành: Kinh tế thế giới; Mã số: 60 31 07
Người hướng dẫn: PGS. TS. Nguyễn Duy Dũng
Năm bảo vệ: 2011

Abstract: Làm rõ một số khía cạnh lý luận và thực tiễn về hợp tác tiểu vùng nói chung, GMS
nói riêng. Phân tích thực trạng hợp tác kinh tế giữa Nhật Bản và các thành viên trong GMS từ
năm 1992 cho đến nay và đánh giá vai trò của Nhật Bản. Dự báo triển vọng phát triển về sự hợp
tác giữa Nhật Bản và GMS đến năm 2022 và nêu lên các khuyến nghị nhằm thúc đẩy hợp tác
kinh tế GMS nói chung, Việt Nam nói riêng.
Keywords: Nhật bản; Hợp tác kinh tế; Tiểu vùng Mê Công; Quan hệ kinh tế quốc tế.
Content:
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tiểu vùng Mê Công mở rộng (GMS) là một vùng lãnh thổ rộng lớn với diện tích khoảng
2,6 triệu km
2
, dân số hơn 300 triệu người, gồm 5 nước Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan,
Việt Nam và 2 tỉnh Vân Nam, Quảng Tây của Trung Quốc. Với nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi
dào và các điều kiện thuận lợi, đặc biệt là tính tương đồng trong văn hoá, GMS chính là khu vực
hội tụ đầy đủ các yếu tố tiềm năng để hợp tác cùng phát triển.
Trong xu thế toàn cầu hoá kinh tế và hợp tác kinh tế quốc tế, khu vực, Sáng kiến Hợp tác
kinh tế Tiểu vùng Mê Công mở rộng đã chính thức được khởi xướng vào năm 1992 bởi Ngân
hàng Phát triển Châu Á – ADB, nhằm xây dựng nên một tiểu vùng thịnh vượng, hội nhập thành
công và đoàn kết. Cho đến nay, hợp tác GMS đã, đang ngày một phát triển theo cả chiều rộng lẫn
chiều sâu, trên nhiều lĩnh vực bao gồm: (i) Giao thông vận tải; (ii) Năng lượng; (iii) Môi trường;

(iv) Du lịch; (v) Bưu chính viễn thông; (vi) Thương mại; (vii) Đầu tư; (viii) Phát triển nguồn
nhân lực; (ix) Nông nghiệp và phát triển nông thôn;…
Với vị trí chiến lược và vai trò to lớn trong hợp tác và phát triển khu vực, GMS nhận được
rất nhiều sự quan tâm của các tổ chức quốc tế như ADB, WB, IMF, UNESCAP… và nhiều nước
trên toàn thế giới như Nhật Bản, Pháp, Mỹ, Hàn Quốc, các nước Bắc Âu…. Điều này được thể
hiện rất rõ qua các số liệu về sự huy động vốn vào Hợp tác GMS trong 18 năm qua: đạt gần 200
dự án hợp tác kỹ thuật được triển khai với tổng nguồn vốn đầu tư hơn 223 triệu USD và 47 dự án
cho vay với tổng vốn là gần 11 tỷ USD.
Một trong những đối tác có ảnh hưởng rất lớn ngay từ khi khởi động Hợp tác GMS đó
chính là Nhật Bản. Bởi lẽ, Nhật Bản không chỉ dừng lại trong việc thúc đấy quan hệ hợp tác kinh
tế như thương mại, đầu tư, du lịch song phương mà còn đóng vai trò “thủ lĩnh” trong hợp tác
đa phương. Đặc biệt, sự hỗ trợ của Nhật Bản về vốn, đào tạo nhân lực và các sáng kiến hợp tác
khu vực đã góp phần quan trọng cho việc phát triển hợp tác GMS trước đây, hiện nay và trong
thời gian tới.
Với mục tiêu làm rõ hoạt động của GMS, nhất là vai trò của Nhật Bản trong việc thúc đẩy
hợp tác GMS và đưa ra các khuyến nghị, gợi mở chính sách nhằm tranh thủ sự hỗ trợ của Nhật
Bản một cách có hiệu quả, tôi đã chọn đề tài “Vai trò của Nhật Bản trong hợp tác kinh tế
Tiểu vùng Mê Công mở rộng” cho luận văn thạc sỹ.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Ngô Xuân Bình (2008), “Sức mạnh – cơ sở quan trọng tạo lập chính sách Đông Á – Thái
Bình Dương của Nhật Bản”, Những vấn đề Kinh tế và Chính trị thế giới, 150(10), Tr 36-
40.
2. Đề tài cấp bộ (2005), Một số giải pháp nhằm phát triển thương mại của Việt Nam với các
nước Tiểu vùng Mê Công, Viện nghiên cứu Thương mại, Bộ Thương mại, Hà Nội.
3. Hoàng Thị Minh Hoa, Nguyễn Văn Sơn (2009), “Đóng góp của Nhật Bản trong giải
quyết các vấn đề lớn ở khu vực Đông Nam Á những năm 1990”, Những vấn đề Kinh tế
và Chính trị thế giới, 153(1), Tr 10-19.
4. Hội thảo khoa học quốc tế (10/2010), Nhật Bản và các nước Tiểu vùng Mê Công – Mối
quan hệ lịch sử, Đại học Khoa học xã hội và nhân văn – Đại học Quốc gia thành phố Hồ

Chí Minh.
5. Hội thảo khoa học quốc tế (11/2010), Xây dựng đối tác chiến lược Việt Nam – Nhật Bản:
Nội dung và Lộ trình, Viện Khoa học xã hội Việt Nam và Trung tâm giao lưu văn hoá
Nhật Bản tại Việt Nam, Hà Nội.
6. Đào Việt Hưng (2008), “Mục tiêu của Trung Quốc trong hợp tác GMS”, Những vấn đề
Kinh tế và Chính trị thế giới, 150(10), Tr 41-50.
7. Hoàng Viết Khang (2009), Hợp tác kinh tế Tiểu vùng Mê Công mở rộng: Hiện trạng,
Định hướng và Giải pháp, Viện Kinh tế và Chính trị thế giới, Hà Nội.
8. Phạm Quý Long (2007), “Liên kết Đông Á trong chính sách đối ngoại của Nhật Bản: Ý
tưởng và hành động”, Những vấn đề Kinh tế và Chính trị thế giới, 132(4), Tr 29-37.
9. Trần Quang Minh (2007), Quan điểm của Nhật Bản về liên kết Đông Á trong bối cảnh
toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
10. Nguyễn Quế Nga (2009), “An ninh lương thực ở Tiểu vùng sông Mê Công mở rộng dưới
tác động của biến đổi khí hậu”, Những vấn đề Kinh tế và Chính trị thế giới, 153(1), Tr
20-22.
11. Nguyễn Thị Hồng Nhung (2006), Hợp tác GMS trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng
các hành lang kinh tế: Trường hợp hành lang kinh tế Đông – Tây và Côn Minh – Lào Cai
– Hà Nội – Hải Phòng, Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới, Hà Nội.
12. Nguyễn Thị Hồng Nhung (2008), “Những cơ hội và thách thức đối với các nước GMS
trong bối cảnh mới của liên kết kinh tế khu vực Đông Á”, Nghiên cứu Trung Quốc, (4),
Tr 52-58.
13. Nguyễn Trần Quế (2007), Hợp tác phát triển Tiểu vùng Mê công mở rộng – Hiện tại và
tương lai, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
14. Phạm Thái Quốc, Trần Văn Duy (2007), “Hợp tác Tiểu vùng Mê Công mở rộng và quan
hệ Việt Nam – Trung Quốc”, Những vấn đề Kinh tế và Chính trị thế giới, 136(8), Tr 69-
80.
15. Nguyễn Xuân Thắng (2007), “Hợp tác Việt – Lào trong bối cảnh quốc tế mới”, Những
vấn đề Kinh tế và Chính trị thế giới, 135(7), Tr 49-60.
16. Nguyễn Xuân Thiên (2006), Đầu tư trực tiếp của Nhật Bản ở các nước ASEAN và một
số gợi ý đối với Việt Nam, Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương, (24), Tr 12-16.

Tiếng Anh
1. ADB (2007), Midterm review of the Greater Mekong Subregion strategic framework
(2002 – 2012), Philippines.
2. ADB (2008), GMS tourism Ministers’ meeting Bangkok, Thai Lan.
3. ADB (2010), The Greater Mekong Subregional economic cooperation program strategic
framework 2012-2022: Background Paper, 16
th
GMS Ministerial Conference.
4. ADB (2010), Sharing Growth and Properity: Strategy and Action plan for the Greater
Mekong Subregion Southern economic corridor.
5. ADB (2010), Transport and Trade facilitation in the GMS: Issues and Proposed program
of actions.
6. ADB (2010), Connecting Greater Mekong Subregion Railways, A Strategy Framework.
7. ADB (2010), Strategy and Action plan for the Greater Mekong Subregion East – West
Economic Corridor.
8. Economic Review (2010), The 2011 Outlook for Japan’s economy, Bank of Tokyo –
Mitsubishi UFJ, Vol 5 (6).
9. Japan’s Official Development Assistance (2009), Japan’s International Cooperation,
White Paper.
10. Massami Ishida (2005), Effectiveness and Challenges of three Economic Corridors of
Greater Mekong Sub-region, Institute of Developing economies, Japan,
11. Massami Ishida (2008), GMS economic cooperation and its impact on CLMV
Development.
12. Mitsuhiro Kagami (2010), “In Economic Relations of China, Japan and Korea with the
Mekong River Basin Countries”, BRC Research Report No. 3, Bangkok Research Center,
IDE-JETRO, Bankok, Thailand.
13. Akamatsu Kaname (1962), A historical Pattern of Economic Growth in Developing
Countries. In: The Developing Economies, Tokyo.
14. Shigehisa Kasahara (2004), “The flying geese paradigm: A critical study of its

application to East Asia regional development”, No. 169.
15. Yoshinori Katori (2009), ASEAN: An indispensable partner for Japan, Head of the
ASEAN Studies Center of the Institute of Southest Asia Studies.
16. Toshihiro Kudo (2009), “Border area development in the GMS: Turning the periphery
into the center of growth”, Working Papers from Economic Research Institute for ASEAN
and East Asia, No d018.
17. Minoru Makishima and Mitsunori Yokoyama (2010), “Japan’s ODA to Mekong river
basin countries”, Economic relations of China, Japan and Korea with the Mekong River
Basin Countries (MRBCs), Chapter 9.
18. Keiichi Ono (2009), A New Partnership between Japan and the Mekong region, Ministry
of Foreign Affairs, Japan.
19. Report (2008), “A Greater Mekong Subregion? Reflecting on the 16 years of the ADB’s
GMS Initiative”, Watershed Vol. 12 No.3, P 44 – 50.
20. Masaya Shiraishi (2009), “Japan toward the Indochina Sub-region”, Journal of Asia-
Pacific Studies, (13).
21. Susan Stone and Anna Strutt (2009), Transport infrastructure and Trade facilitation in
the Greater Mekong Subregion, ADB.
22. Sueo Sudo (2009), Japan’s ASEAN policy: Reactive or Proactive in the face of a rising
China in East Asia?.
23. The Japan Research Institute (2010), Monthly Report of prospects for Japan’s Economy
in December 2010, Marco economic research centre, Economics Department.
24. Katsumi Uchida and Toshihiro Kudo (2008), Japan’s policy and strategy of economic
cooperation in CLMV.
25. United Nations ESCAP (2008), Economic cooperation and Regional intergration in the
Greater Mekong Subregion (GMS), Trade and Investment division, Staff working paper
02/08.
26. United Nations (2009), World Investment Report.
27. Jean – Pierre Verbiest (2009), Roles of Japan & ADB in Mekong Subregion, ADB.
28. Xiong Bin, Wen Shuhui (2009), “Towards a better understanding of the political
economy of regional integration in the GMS: Stakeholder coordination and consultation

for subregional trade facilitation in China”, Asia – Pacific Research and Training
Network on Trade Working Paper Series, No 77.
29. Ippei Yamazawa (1990), Flying wild-geese in the Pacific: Patterns of Industrial
development among Asia countries, The Distinguished Speakers Program Asia
Development Bank, Manila.
30. Zhang Yunling (2004), Making ASEAN as a Close Partner: Comparing China and
Japan.
31. Zhu Zhenming (2009), “Mekong Development and China’s (Yunan) Participation in the
Greater Mekong Subregion Cooperation”, Institute of International Relations and Area
Studies, News Letter Vol.38, 28 – 33.