Vấn đề bản thể luận trong triết học duy tâm cổ điển đức cuối thế kỷ XVIII nửa đầu thế kỷ XIX

Vấn đề bản thể luận trong triết học duy tâm cổ
điển Đức cuối thế kỷ XVIII - nửa đầu thế kỷ XIX
196 tr.
Nguyễn Chí Hiếu
Trung tâm đào tạo, bồi dưỡng giảng viên lý luận chính trị
Luận án TS Chuyên ngành: Chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật
lịch sử; Mã số 60 22 80 05
Người hướng dẫn: PGS.TS. Đỗ Minh Hợp, PGS.TS. Nguyễn Anh Tuấn
Năm bảo vệ: 2010
Abstract. Trình bày khái quát sự hình thành và phát triển của tư tưởng bản thể luận
triết học phương Tây. Tập trung phân tích và làm rõ nội dung bản thể luận trong triết
học duy tâm cổ điển Đức qua các đại biểu: Cantơ, Phíchtơ, Sêlinh và Hêghen. Phân
tích ảnh hưởng của bản thể luận trong triết học duy tâm cổ điển Đức tới một số trào
lưu triết học Đức hiện đại, qua đó luận án khái quát các đặc điểm cơ bản của nó, đánh
giá ý nghĩa và chỉ ra những đóng góp và hạn chế của bản thể luận trong triết học duy
tâm cổ điển Đức.
Keywords. Triết học duy tâm; Triết học Phương Tây; Triết học Đức; Bản
thể luận
Content.
Mc Lc
References.
Danh mc ti liu tham kho
I. Phn Ting Vit
1. Lý Chấn Anh (2007), Nghiên cứu triết học cơ bản, Ngời dịch: Nguyễn Tài Th,
Nxb. Tri thức, Hà Nội
2. Doãn Chính - Đinh Ngọc Thạch (chủ biên, 2003), Triết học Trung cổ Tây Âu,
Nxb. Thanh niên, Hà Nội.
3. Nguyễn Trọng Chuẩn (1995), R.Đềcáctơ, Nxb. KHXH, Hà Nội.
4. Nguyễn Trọng Chuẩn - Đỗ Minh Hợp (1998), Quan niệm của Hêghen về bản
chất của triết học, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
5. Nguyễn Trọng Chuẩn - Đỗ Minh Hợp (1999), Vấn đề t duy trong triết học

Hêghen, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
6. Nguyễn Trọng Chuẩn - Đỗ Minh Hợp (2001), Quan điểm lịch sử triết học của
Hêghen, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
7. Nguyễn Trọng Chuẩn - Đỗ Minh Hợp (2002), Triết học pháp quyền Hêghen,
Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
8. Nguyễn Trọng Chuẩn (2002), "G.V.Lépnít với học thuyết đơn tử" trong sách:
Một số vấn đề về Triết học - Con ngời - Xã hội, Nxb. KHXH, Hà Nội, tr.167 -
193.
9. Khuất Duy Dũng (2006), Chủ nghĩa duy tâm tiên nghiệm trong nhận thức luận
của I.Cantơ, Luận văn Thạc sĩ triết học, Hà Nội.
10. Nguyễn Văn Dũng (1996), Arixtốt với học thuyết phạm trù, Nxb. KHXH, Hà Nội.
11. Trần Thái Đỉnh (2005), Triết học Cantơ, tái bản lần thứ ba, Nxb, Văn hóa thông
tin, Hà Nội.
12. Trần Thái Đỉnh (2005), Triết học Đềcáctơ, Nxb. Văn học, Hà Nội.
13. Trần Thái Đỉnh (2005), Triết học Hiện sinh, Nxb. Văn học, Hà Nội.
14. Lu Phóng Đồng (2004), Giáo trình hớng tới thế kỷ 21: Triết học phơng Tây hiện
đại, Ngời dịch: Lê Khánh Trờng, Nxb. Lý luận Chính trị, Hà Nội.
15. Máctin Haiđơgơ (2004), Tác phẩm triết học, Nxb. Đại học S phạm, Hà Nội.
16. G.W.F.Hêghen (2006), Hiện tợng học tinh thần, Bùi Văn Nam Sơn dịch và chú
giải, Nxb. Văn học, Hà Nội.
17. G.W.F.Hêghen (2008), Bách khoa th các khoa học triết học I - Khoa học lôgíc,
Bùi Văn Nam Sơn dịch và chú giải, Nxb. Tri thức, Hà Nội.
18. G.W.F.Hêghen (2010), Các nguyên lý của triết học pháp quyền, Bùi Văn Nam Sơn
dịch và chú giải, Nxb. Tri thức, Hà Nội.
19. Nguyễn Chí Hiếu (2005), "Triết học Cantơ dới nhãn quan của G.W.F.Hêghen",
Tạp chí Triết học, (4), tr.55 - 60.
20. Nguyễn Chí Hiếu (2005), "Biện chứng của mối quan hệ giữa chủ nô và nô lệ
trong tác phẩm Hiện tợng học tinh thần của G.W.F.Hêghen", Tạp chí Khoa học
Xã hội, (4), tr.31 - 36.
21. Nguyễn Chí Hiếu (2006), "Hệ vấn đề bản thể luận phơng Tây - một cái

nhìn khái quát", Tạp chí Khoa học Xã hội, (11), tr.14 - 20.
22. Nguyễn Chí Hiếu (2006), "Về khái niệm "Tinh thần tuyệt đối" trong triết
học Hêghen", Tạp chí Triết học, (12), tr.47 - 53.
23. Nguyễn Chí Hiếu (2007), "Bản thể luận và cách tiếp cận bản thể luận trong
triết học phơng Tây", Tạp chí Triết học, (6), tr.33 - 39.
24. Nguyễn Chí Hiếu (2007), "Nhận định của Haiđơgơ về chủ nghĩa duy tâm
Đức từ việc xem xét các khuynh hớng phát triển của triết học phơng Tây", trong
Kỷ yếu Hội thảo quốc tế: Những vấn đề triết học phơng Tây thế kỷ XX, Nxb.
ĐHQG, Hà Nội, tr.104 - 120.
25. Nguyễn Chí Hiếu (2008), "Bản thể luận trong triết học I.Cantơ", Tạp chí
Khoa học Xã hội, (4), tr.14 - 20.
26. Nguyễn Chí Hiếu - Đỗ Minh Hợp - Phạm Quỳnh Trang (2008), Hiện tợng học
Husserl, Nxb. Tôn giáo, Hà Nội.
27. Nguyễn Chí Hiếu (2009), "Bản thể luận mácxít qua kiến giải của Georg
Lukács", Tạp chí Phát triển nhân lực, (4), tr.15 - 18.
28. Diêu Trị Hoa (2005), Edmund Husserl, Nxb. Thuận Hoá & Trung tâm Văn hoá
ngôn ngữ Đông Tây, Hà Nội.
29. Đỗ Minh Hợp (2-1996), "Vấn đề tính chủ quan trong triết học phơng Tây hiện
đại", Tạp chí Triết học, (1), tr.29 - 32.
30. Đỗ Minh Hợp (2000), Vấn đề bản thể luận trong một số trào lu triết học phơng
Tây hiện đại, Luận án Tiến sĩ, Hà Nội.
31. Đỗ Minh Hợp (2002), "Siêu hình học - tồn tại hay không tồn tại", Tạp chí Triết học,
(7), tr.49 - 53.
32. Đỗ Minh Hợp (2003), "Sự hình thành bản thể luận văn hoá", Tạp chí Triết học,
(1), tr.41 - 46.
33. Đỗ Minh Hợp (2006), Diện mạo triết học phơng Tây hiện đại, Nxb. Hà Nội.
34. Đỗ Minh Hợp - Nguyễn Thanh - Nguyễn Anh Tuấn (2006), Đại cơng lịch sử
triết học phơng Tây, Nxb. Tổng hợp TP Hồ Chí Minh.
35. Đỗ Minh Hợp - Nguyễn Thanh - Nguyễn Anh Tuấn (2008), Đại cơng lịch sử
triết học phơng Tây hiện đại cuối thế kỷ XIX - nửa đầu thế kỷ XX, Nxb.

Tổng hợp TP Hồ Chí Minh.
36. Đỗ Minh Hợp (2008), "Triết học Mác và nền văn minh công nghiệp", Tạp chí
Triết học, (6), tr.27-32.
37. Nguyễn Văn Huyên (1996), Triết học Imanuin Cantơ, Nxb. KHXH, Hà Nội.
38. E.V.Ilencôv (2003), Lôgíc học biện chứng, Ngời dịch: Nguyễn Anh Tuấn, Nxb.
Văn hóa - Thông tin, Hà Nội.
39. Immanuel Kant (2004), Phê phán lý tính thuần tuý, Bùi Văn Nam Sơn dịch và
chú giải, Nxb. Văn học, Hà Nội.
40. Immanuel Kant (2007), Phê phán lý tính thực hành, Bùi Văn Nam Sơn dịch và
chú giải, Nxb. Tri thức, Hà Nội.
41. Immanuel Kant (2007), Phê phán năng lực phán đoán, Bùi Văn Nam Sơn dịch và
chú giải, Nxb. Tri thức, Hà Nội.
42. Vũ Thị Thu Lan (2004), Mệnh lệnh tuyệt đối trong đạo đức học của Cantơ,
Luận văn Thạc sĩ triết học, Hà Nội.
43. V.I.Lênin (1980), Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán, Toàn
tập, tập 18, Nxb. Tiến bộ, Mátxcơva.
44. V.I.Lênin (1981), Bút ký triết học, Toàn tập, tập 29, Nxb. Tiến bộ, Mátxcơva.
45. C.Mác và Ph.ăngghen (1995), Góp phần phê phán triết học pháp quyền của
Hêghen và "Lời nói đầu"; Tình cảnh nớc Anh. Thế kỷ mời tám, Toàn tập, tập 1,
Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
46. C.Mác và Ph.ăngghen (1995), Gia đình thần thánh hay là phê phán sự phê phán
có tính phê phán; Tình hình nớc Đức, Toàn tập, tập 2, Nxb. Chính trị Quốc gia,
Hà Nội.
47. C.Mác và Ph.ăngghen (1995), Luận cơng về Phoiơbắc; Hệ t tởng Đức, Toàn
tập, tập 3, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
48. C.Mác và Ph.ăngghen (1994), Chống Đuyrinh; Biện chứng của tự nhiên, Toàn tập,
tập 20, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
49. C.Mác và Ph.ăngghen (1995), Lútvích Phoiơbắc và sự cáo chung của triết học
cổ điển Đức, Toàn tập, tập 21, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
50. C.Mác và Ph.ăngghen (2000), Bản thảo kinh tế - triết học năm 1844, Toàn tập,

tập 42, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
51. E.E.Nexmeyanov (chủ biên, 2004), Triết học - Hỏi và đáp, Ngời dịch: Trần
Nguyên Việt, Nxb. Đà Nẵng.
52. Nguyễn Thế Nghĩa - Doãn Chính (chủ biên, 2002), Lịch sử triết học, tập 1,
Triết học cổ đại, Nxb. KHXH, Hà Nội.
53. Nguyễn Trọng Nghĩa (2007), "Về khái niệm "thế giới đời sống" trong hiện t-
ợng học của étman Huxéc", Tạp chí Triết học, (6), tr. 26 - 32.
54. Nguyễn Trọng Nghĩa (2008), Hiện tợng học của Edmund Husserl và sự hiện
diện của nó ở Việt Nam, Luận án Tiến sĩ, TP Hồ Chí Minh.
55. Lê Tôn Nghiêm (2007), Đâu là căn nguyên t tởng? hay con đờng triết lý từ Kant
đến Heidegger, Nxb. Văn học, Hà Nội.
56. Trần Văn Phòng (2006), Triết học Hy Lạp cổ đại, Nxb. Lý luận Chính trị, Hà
Nội.
57. Lê Công Sự, "Giá trị ngời hay sự thống nhất giữa chân, thiện và mỹ trong triết
học I.Kant", Tạp chí Nghiên cứu con ngời, (3), 2004, tr.61 - 70.
58. Lê Công Sự (2006), Triết học cổ điển Đức, Nxb. Thế giới, Hà Nội.
59. Lê Công Sự (2007), Học thuyết phạm trù trong triết học I.Cantơ, Nxb. Chính trị
Quốc gia, Hà Nội.
60. Trần Đức Thảo (2004), Hiện tợng học và chủ nghĩa duy vật biện chứng, Ngời
dịch: Đinh Chân, Nxb. ĐHQG, Hà Nội.
61. Đặng Hữu Toàn (1996), "Thuyết đơn tử trong triết học Lépnít", Tạp chí
Triết học, (5), tr.36 - 38.
62. Đặng Hữu Toàn (2003), "Tồn tại ngời trong học thuyết Mác về con ngời", trong
sách: Con ngời và phát triển con ngời trong quan niệm của C.Mác và Ph.ăngghen
do Hồ Sĩ Quý (chủ biên), Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr. 312 - 327.
63. Đặng Hữu Toàn (2004), "Quan niệm của I.Cantơ về vị trí và vai trò của "lý
tính thực tiễn"", Tạp chí Triết học, (5), tr.22 - 29.
64. Trung tâm KHXH & NV QG, Viện Triết học (1997), I.Cantơ - Ngời sáng lập
nền triết học cổ điển Đức, Nxb. KHXH, Hà Nội.
65. Trờng ĐH KHXH & NV (2006), Triết học cổ điển Đức: Những vấn đề nhận

thức luận và đạo đức học, Kỷ yếu Hội thảo quốc tế, Nxb. Chính trị Quốc gia,
Hà Nội.
66. Trờng ĐH KHXH & NV, Khoa Triết học (2007), Những vấn đề triết học phơng
Tây thế kỷ XX, Kỷ yếu Hội thảo quốc tế, Nxb. ĐHQG, Hà Nội.
67. Từ điển Triết học phơng Tây hiện đại (1996), Viện Triết học dịch, Nxb.
KHXH, Hà Nội.
68. Nguyễn Anh Tuấn (2005), "Lôgíc học siêu nghiệm của I.Cantơ", Tạp chí Triết
học, (5), tr. 44 - 50.
69. Nguyễn Đình Tờng (2001), "Những đánh giá của Hêghen về triết học Phíchtơ
và Selinh", Tạp chí Triết học, (9), tr.28 - 32.
70. Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô (1962), Lịch sử triết học: Triết học cổ điển
Đức, Nxb. Sự thật, Hà Nội.
71. Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, Viện triết học (1998), Lịch sử phép biện
chứng, 5 tập, Ngời dịch: Đỗ Minh Hợp, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
72. Nguyễn Hữu Vui (chủ biên, 2004), Lịch sử triết học, Tái bản lần thứ 3, Nxb.
Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
II. Phần tiếng Đức
73. Anrdt Andreas - Iber Christian (Hg. 2000), Hegels Seinslogik -Interpretationen
und Perspektiven, Akademie Verlag, Berlin.
74. Aristoteles (2003), Metaphysik, CD - ROM, Verlag Directmedia, Berlin.
75. Ficara Elena (2006), Die Ontologie in der "Kritik der reinen Vernunft",
Koenigshausen & Neumann, Wuerzburg
76. Fichte J.G. (2004), Einige Vorlesungen ueber die Bestimmung des Gelehrten, CD -
ROM: Deutscher Idealismus, Verlag Directmedia, Berlin.
77. Fichte J.G. (2004), Grundlage der gesammten Wissenschaftslehre, CD - ROM:
Deutscher Idealismus, Verlag Directmedia, Berlin.
78. Fichte J.G. (2004), Ueber den Begriff der Wissenschaftslehre oder der
sogenannten Philosophie, CD - ROM: Deutscher Idealismus, Verlag Directmedia,
Berlin.
79. Grossmann Reinhardt (2002), Die Existenz der Welt - Eine Einfuehrung in die

Ontologie, Dr. Haesel – Hohenhausen Verlag, Frankfurt am Main - Muenchen -
Miami - New York.
80. Han Jakyoung (1988), Transzendentalphilosophie als Ontologie, Koenigshausen
& Neumann, Wuerzburg.
81. Hegel G.W.F. (1986), Differenz des Fichteschen und Schellingschen Systems der
Philosophie, in: Jenaer Schriften 1801 - 1807, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
82. Hegel G.W.F. (1999), Enzyklopaedie der philosophischen Wissenschaften I - III,
5. Auflage, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
83. G.W.F.Hegel (1996), Phaenomenologie des Geistes, Reclam, Stuttgart.
84. Hegel G.W.F. (1996), Vorlesungen ueber die Geschichte der Philosophie, Band I
- III, 3. Auflage, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
85. Hegel G.W.F. (1996), Wissenschaft der Logik I - II, 4. Auflage, Suhrkamp,
Frankfurt am Main.
86. Heidegger Martin (1997), Bd. 28: Der deutsche Idealismus (Fichte, Schelling,
Hegel) und die philosophische Problemlage der Gegenwart, Vittorio
Klostermann, Frankfurt am Main.
87. Heidegger Martin (1987), Die Frage nach dem Ding, 3. Auflage, Max Niemayer
Verlag, Tuebingen.
88. Heidegger Martin (1998), Bd. 3: Kant und das Problem der Metaphysik, 6.
Auflage, Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main.
89. Heidegger Martin (1963), Kants These ueber das Sein, Vittorio Klostermann,
Frankfurt am Main.
90. Heidegger Martin (1991), Bd. 49: Die Metaphysik des Deutschen Idealismus
(Schelling), Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main.
91. Heidegger Martin (1995), Bd. 25: Phaenomenologische Interpretation von Kants
Kritik der reinen Vernunft, 3. Auflage, Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main.
92. Heidegger Martin (2001), Sein und Zeit, 18. Auflage, Max Niemayer Verlag.
93. Hirschberger Johannes (1991), Geschichte der Philosophie, Bd. I - II, 14.
Auflage, Freiburg - Basel - Wien.
94. Hoeffe Otfried (1992), Immanuel Kant, Verlag C. H. Beck, Muenchen.

95. Husserl Edmund (1950 - 1962), Husserliana, I - IX, Nijihoff, Haag.
96. Husserl Edmund (1965), Philosophie als strenge Wissenschaft, Vittorio
Klostermann, Frankfurt am Main.
97. Husserl Edmund (1996), Die Krisis der europaeischen Wissenschaften und die
transzendentale Phaenomenologie, 3. Auflage, Felix Meiner Verlag, Hamburg.
98. Husserl Edmund (2003), Transzendentaler Idealismus - Texte aus dem Nachlass
(1908 - 1921), Herg. von Robin D. Rollinger, Kluwer Academic Publishers,
Dordrecht - Boston - London.
99. Kant Immanuel (1974), Kritik der praktischen Vernunft - Grundlegung zur
Metaphysik der Sitten, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
100. Kant Immanuel (1995), Kritik der reinen Vernuft I - II, Suhrkamp, Frankfurt am
Main.
101. Kant Immanuel (1974), Kritik der Urteilskraft, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
102. Kant Immanuel (1977), Die Metaphysik der Sitten, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
103. Kant Immanuel (1977), Schriften zur Metaphysik und Logik I-II, Suhrkamp,
Frankfurt am Main.
104. Kern Iso (1964), Husserl und Kant, Martinus Nijhoff, Den Haag.
105. Kosing Alfred (1985), Woerterbuch der Philosophie, Verlag das europaeische
Buch, West Berlin.
106. Lange Erhard - Alexander Dietrich (Hg., 1983), Phisophenlexikon, Dietz Verlag,
Berlin.
107. Lauth Reinhard (1974), Die Entstehung von Schellings Identitaetsphilosophie in der
Auseinandersetzung mit Fichtes Wissenschaftslehre, Verlag Karl Alber, Freiburg -
Muenchen.
108. Leibniz G.W. (1954), Monadologie, Hg. von Herman Glockner, Reclam.
109. Luk¸cs Georg (1984 - 86), Zur Ontologie des gesellschaftlichen Seins, I. und II. Halbband,
Hg. von Frank Benseler, Luchterhand Verlag, Darmstadt und Neuwied.
110. Marcuse Herbert (1975), Hegels Ontologie und die Theorie der Geschichlichkeit,
3. Auflage, Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main.
111. Martin Gottfried (1969), Immanuel Kant: Ontologie und Wissenschaftstheorie, 4.

Auflage, Walter de Gruyter & Co, Berlin.
112. Meixner Uwe (2004), Einfuehrung in die Ontologie, Wissenschaftliche
Buchgesellschaft, Darmstadt.
113. Picht Georg (1996), Die Fundamente der griechischen Ontologie, Klett -Cotta,
Stuttgart.
114. Rentsch Thomas (Hg., 2001), Martin Heidegger: Sein und Zeit, Akademie
Verlag, Berlin.
115. Sandkuehler Hans Joerg (Hg., 2003), Enzyklopaedie Philosophie A-Z, Felix
Meiner Verlag, Hamburg, CD - ROM.
116. Sans Georg (2000), Ist Kants Ontologie naturalistisch?, Verlag W. Kohlhammer,
Stuttgart - Berlin - Koeln.
117. Sartre Jean Paul (2006), Das Sein und das Nichts - Versuch einer phaenomenologischen
Ontologie, Rowohlt Taschenbuch Verlag, 12. Auflage, Hamburg.
118. Schelling F.W.J.(2004), Philosophie der Mythologie, CD - ROM: Deutscher
Idealismus, Verlag Directmedia, Berlin.
119. Schelling F.W.J.(2004), Philosophie der Offenbarung, CD - ROM: Deutscher
Idealismus, Verlag Directmedia, Berlin.
120. Schelling F.W.J.(2004), Philosophische Untersuchungen ueber das Wesen der
menschlichen Freiheit und die damit zusammenhaengenden Gegenstaende, CD -
ROM: Deutscher Idealismus, Verlag Directmedia, Berlin.
121. Schelling F.W.J.(2004), System des transzendentalen Idealismus, CD - ROM:
Deutscher Idealismus, Verlag Directmedia, Berlin.
122. Sloterdijk Peter (Hg., 1998), Bd. I - IV: Kant, Fichte, Schelling, Hegel, Deutscher
Taschenbuch Verlag, Muenchen.
123. Steinherr Thomas (1992), Der Begriff "absoluter Geist" in der Philosophie G. W.
Hegels, EOS Verlag, St. Ottilien.
124. Stoerig Hans Joachim (1999), Kleine Weltgeschichte der Philosophie, 17.
Auflage, Verlag W. Kohlhammer, Stuttgart - Berlin - Koeln.
125. Taylor Charles (1998), Hegel, 4. Auflage, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
126. Tegtmeier Erwin (Hg., 2000), Ontologie - Texte, Verlag Karl Alber, Freiburg -

Muenchen.
127. Weissmar Belar (1991), Ontologie, 2. Auflage, Verlag W. Kohlhammer, Stuttgart
- Berlin - Koeln.
128. Wolff Christian (2005), Erste Philosophie oder Ontologie, Felix Meiner Verlag,
Hamburg.
III. Mét sè trang Web
129. http://de. wikipedia.org/wiki/Fundamentalontologie
130. http://de. wikipedia. org/wiki/Industrielle_Revolution_in_Deutschland
131. http://de. wikipedia.org/wiki/Metaphysik
132. http://de. wikipedia.org/wiki/Ontologie
133. http://de. wikipedia.org/wiki/Preu%C3%9Fen
134. http://de. wikipedia.org/wiki/Sein_und_Zeit
135. http://de. wikipedia.org/wiki/Sein - %28Philosophie%29