Tác động của tín dụng từ ngân hàng chính sách xã hội đến mức sống của hộ gia đình nghèo ở nông thôn việt nam

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH




NGUYN NHTăTRNG



TỄCăNG CA TÍN DNG T NGÂN HÀNG
CHÍNH SÁCH XÃ HI N MC SNG CA
H GIAăÌNHăNGHÈOă NÔNG THÔN
VIT NAM






LUNăVNăTHCăSăKINHăT







TP. H Chí Minh ậ Nmă2015
B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH

NGUYN NHTăTRNG





TỄCăNG CA TÍN DNG T NGÂN HÀNG
CHÍNH SÁCH XÃ HIăN MC SNG CA
H GIAăÌNHăNGHÈOă NÔNG THÔN
VIT NAM


Chuyên ngành: Kinh t phát trin
Mã s: 60310105

LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGIăHNG DN KHOA HC
TS. NGUYN QUNH HOA



TP. H Chí Minh ậ Nmă2015
LIăCAMăOAN

o0o
Tôiăxinăcamăđoanăđ tài lunăvnăthcăsă“ăTácăđng ca tín dng t Ngân
Hàng Chính Sách Xã Hiăđn mc sng ca h giaăđìnhănghèoă  nông thôn
VităNamă” là do chính tôi thc hinădi s hng dn ca TinăsăNguyn Qunh
Hoa.
Tôiăxinăcamăđoanăcácăthôngătinătríchădnăđuăđãăđc ghi rõ ngun gc và có
đ chính xác cao trong phm vi hiu bit ca mình. Các s liu và kt qu trong
lunăvnălàătrungăthc và chaătngăđc ai công b trong bt k công trình nghiên
cu nào khác.
Tôi xin chu trách nhim v nghiên cu ca mình.
TP. H ChíăMinh,ăthángă5ănmă2015
Hc viên thc hin lunăvn


NGUYN NHTăTRNG

MC LC
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC CÁC T VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC HÌNH
CHNGă1: GII THIU 1
1.1 Vnăđ nghiên cu 1
1.2 Mc tiêu và câu hi nghiên cu 3
1.2.1 Mc tiêu nghiên cu 3
1.2.2 Câu hi nghiên cu 3
1.3ăiătng và phm vi nghiên cu 3
1.3.1ăiătng nghiên cu 3
1.3.2 Phm vi nghiên cu 3

1.4ăPhngăphápănghiênăcu 4
1.5ăụănghaăthc tinăđ tài 4
1.6 Kt cu caăđ tài 4
CHNGă2ă:ăTNG QUAN LÝ THUYT NGHIÊN CU 6
2.1 Mt s khái nim 6
2.1.1 Khái nim v tín dng nông thôn chính thc 6
2.1.2 Khái nim v h giaăđình 6
2.1.3 Khái nim v nghèo 8
2.1.4 Khái nim mc sng h giaăđình 9
2.2 Vai trò ca vn tín dng dành cho phát trin nông nghiêp nông thôn 10
2.2.1 Vai trò ca vn và tín dng trong vic phát trin nông nghip 10
2.2.2 Vai trò ca ngân hàng trong tín dng khu vc nông thôn 12
2.3 Mi quan h gia tín dng và mc sng ca h giaăđình 13
2.4 Th trng tín dng nông thôn  Vit Nam 15
2.4.1 H thng các t chc tín dng nông thôn  Vit Nam 15
2.4.2 Vai trò caăNhàăNc trong th trng tín dng nông thôn 18
2.5 Tín dng nông thôn ca Ngân hàng Chính Sách Xã Hi 19
2.6 Mt s nghiên cu liên quan 21
2.7 Các nhân t tácăđngăđn thu nhp và chi tiêu ca h giaăđình 24
2.7.1 Các nhân t thuc v h giaăđình 24
2.7.2 Các nhân t thuc v nngălc sn xut ca h giaăđình 26
2.7.3 Các nhân t thuc v tip cn th trng 27
CHNGă3ă:ăPHNGăPHỄPăNGHIểNăCU 30
3.1ăPhngăphápăkhácăbit trong khác bit (Different In Different ậ DID) 31
3.2ăPhngăphápăDIDăkt hp viăphngăphápăhi quy tuyn tính OLS 33
3.3 Các bin s dng trong mô hình 36
3.3.1 Bin ph thuc 36
3.3.2 Binăđc lp 36
3.4 Mô t d liu 38
3.5ăCácăbc xây dngămôăhìnhăđánhăgiáătácăđng 41

CHNGă4ă:ăKT QU NGHIÊN CU 43
4.1ăTácăđng ca tín dng VBSP đn thu nhp ca h giaăđìnhănghèo 43
4.2ăTácăđng ca tín dng VBSP đn chi tiêu ca h giaăđìnhănghèo 54
4.2.1ăTácăđng ca tín dngăđn chi tiêu chung ca nông h nghèo 54
4.2.2ăTácăđng ca tín dngăđn chi tiêu cho giáo dc ca h nghèo 
nông thôn 59
CHNGă5: KT LUN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH 65
5.1 Kt lun 65
5.2 Hàm ý chính sách 68
5.3 Mt s hn ch vàăhng phát trin nghiên cu 70
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
DANH MC CÁC T VIT TT
KÍ HIU
TÊN TING ANH
TÊN TING VIT
VHLSS
Vietnam Household Living
Standards Survey
iu tra mc sng h gia
đìnhăVit Nam
DID
Difference In Difference
Khác bit trong khác bit
OLS
Ordinary Least Squares
Phngăphápăbìnhăphngăbéă
nht
ESCAP
Economic and Social

Commission for Asia and the
Pacific
y ban Kinh t Xã hi châu
ÁăTháiăBìnhăDngăLiênă
Hip Quc
ILO
International Labour
Organization
T chcălaoăđng quc t
FDI
Foreign Direct Investment
uătătrc tipănc ngoài
FII
Foreign Indirect Investment
uătăgiánătip nc ngoài
DERP
Development Economics
Research Group
Nhóm Nghiên cu phát trin
ậ i hcăCopenhagenă(ăană
Mch)
NHNN&PTNT
Vietnam Bank for Agriculture
and Rural Development
Ngân hàng nông nghip và
phát trin nông thôn Vit
Nam
NHCSXH
Vietnam Bank for Social
Policies

Ngân hàng chính sách xã hi
Vit Nam
DANH MC BNG BIU

Bng 3.1 ậ Các binăđc lp d kin trong mô hình hi quy tuyn tính 37
Bng 3.2 ậ Kimăđnh thng kê T-test hai nhóm tham gia vàăđi chngănmă2010 40
Bng 4.1 ậ Tng hp kt qu călngătácăđng ca tín dng caăVBSPăđn thu
nhpăbìnhăquânăđuăngi ca h giaăđìnhănghèoă nông thôn Vit Nam. 47
Bng 4.2 ậ Giá tr các khon vay t VBSP ca các nông h  Vit Nam 51
Bng 4.3 ậ Giá tr các khon vay t VBSP ca nông h nghèo thuc nhóm tham gia
 nông thôn Vit Nam 2010 52
Bng 4.4 ậ T trng mcăđíchăcácăkhon vay theo giá tr khon vay 54
Bng 4.5 ậ Tng hp kt qu călngătácăđng ca tín dng caăVBSPăđn tng
chiătiêuăquânăđuăngi ca h giaăđìnhănghèoă nông thôn Vit Nam 56
Bng 4.6 ậ Tng hp kt qu călngătácăđng ca tín dng caăVBSPăđn chi
tiêu giáo dcăquânăđuăngi ca h giaăđìnhănghèoă nông thôn Vit Nam 61

DANH MC HÌNH

Hình 2.1 ậ H thng tài chính nông thôn Vit Nam 18
Hình 2.2 ậ Các nhân t nh hngăđn thu nhp và chi tiêu h giaăđình 28
Hình 3.1 ậ  th khác bit thu nhp theo phngăphápăDID 32
Hình 4.1 ậ  th phân phi ca bin thu nhpăbìnhăquânăđuăngi 43
Hình 4.2 ậ  th phân phi ca thu nhpăbìnhăquânăđuăngi sau khi ly giá tr
Log 44
Hình 4.3 ậ T trng các khon vay t VBSP ca các nông h  Vit Nam 52
Hình 4.4 ậ T trng các khon vay t VBSP ca nông h nghèo thuc nhóm tham
gia  nông thôn Vit Nam 2010 53

TÓM LC LUNăVN
o0o
Vic s dngă phngă phápă DIDă kt hp viă phngă phápă bìnhă phngă béă
nht nhmăđánhăgiáătácăđng ca tín dng chính thcăđc cung cp bi Ngân hàng
Chính sách Xã hiăđn mc sng ca h giaăđìnhănghèoă nông thôn VităNamăđãă
cung cpăvàăđóngăgópăthêmănhng bng chng quan trng trong nghiên cu thc
nghim. Bng b d liu bngăđc xây dng t Kho sát mc sng h giaăđìnhă
VităNamă(VHLSS)ănmă2010ăvàă2012,ăcácăkt qu nghiên cu cho thy tín dng t
VBSPăkhôngătácăđng tích ccăđn thu nhpăvàăchiătiêuăchungăbìnhăquânăđuăngi;
tuy nhiên, tác gi li tìm thyăđc bng chng quan trng th hin miătngăquană
thun gia yu t tin dng và chi tiêu cho giáo dc. Bên cnhăđó,ăcácăyu t khác
nhădânătc,ătrìnhăđ giáo dc, quy mô h, hotăđng phi nông nghip và vùng min
sinh sngăcngănhăhngăđángăk đn mc sng ca nông h nghèo  Vit Nam.

1


CHNGă1:ăGII THIU
1.1 Vnăđ nghiên cu
nhăhng phát trin kinh t xã hi VităNamăđnănmă2020ăcăbn tr thành
mtănc công nghip. Trong chinălc phát trin này, NhàăNcăđ ra các chính
sách và k hoch phát trin tngăbcătheoăgiaiăđonă5ănmătrongăquáătrìnhăchuyn
đi, chú trng phát trin công nghip nngăđ to tinăđ choăcácăngànhăkhácătngă
trng;ăsongăsongăđó,ăngăvàăNhàăNcăcngărtăquanătâmăđn chính sách phát
trin khu vc nông nghip nhmăđm boăanăninhălngăthc cho khu vc và th
gii.
Giá tr t sn xut nông nghip chim t trng nh trongăcăcu tng sn phm
quc ni ca c nc,ătuyănhiênăđâyăliălàălnhăvc quan trngăđi vi mi quc gia,
nó không ch cung cpălngăthc, thc phmătrongănc mà còn là th trng tiêu
th ln các sn phm hàng hóa ậ dch v và là ngun cung cpăđu vào cho các

ngành kinh t khácănhălaoăđng, nguyên vt liu cho các ngành công nghip sn
xut. Không ch dng li  đó,ăphátătrin khu vc nông nghipăđngănghaăvi vic
phát trin kinh t các h giaăđìnhă nông thôn Vit Nam ậ khu vc chimăhnă80%ă
dân s c nc ậ toăđiu kin ci thin thu nhp,ătáiăđuătăm rng trong sn xut
và nâng cao mc sng; t đó có th gimăđc btăbìnhăđng thu nhp gia thành
th và nông thôn, gim khong cách chênh lchănghèoăđóiăgia các khu vc nhm
toăđàăchoăvic phát trin kinh t xã hi và năđnh chính tr caăđtănc.
Nhn thy tm quan trng ca khu vc nông nghip,ătrongăcácănmăqua,ăNhàă
Ncăđãăcóănhng chính sách thit thc và hiu qu nhm toăđiu kin thun li
cho ngành nông nghip phát trinănhăxâyădng các công trình thy li phc v sn
xut, xây dngăcôngătrìnhăgiaoăthôngănôngăthônăđ khaiăthôngăthngămi gia các
vùng,ăđuătăm rng và nâng cpăcácăcăs giáo dc  đaăphng.ăC th, Chính
Ph banăhànhăcácăvnăbn v vicăquyăđnh h tr tín dngăuăđãiăchoăkhuăvc nông
thônănhăQuytăđnhă67/1999/Q-TTg ca Th tng Chính Ph quyăđnh v mt
s chính sách tín dng ngân hàng phc v phát trin nông nghip và nông thôn,
2


Ngh đnhă41/2010/N-CPăquyăđnh v chính sách tín dng phc v phát trin nông
nghip và nông thôn nhm toăđiu kin cho các h giaăđìnhă nông thôn d dàng
tip cn vi ngun vn vay uăđãi.
Song song vi chinălc phát trin kinh t nói chung và khu vc nông nghip
nóiăriêng,ăNhàăNcăcngăchúătrng công tác an sinh xã hi nhm nâng cao phúc li
caăngi dân. Vi mcătiêuăxóaăđóiăgimănghèoăvàănângăcaoătrìnhăđ giáo dc cho
ngi dân  khu vc nông thôn, thông qua các chính sách tín dngă choă cácă đi
tng chính sách và h nghèo giúp các h này tip cn vi các ngun vnăvayăuă
đãiăngoàiăvic phc v cho sn xut nông nghip, còn s dng vn tín dng này cho
các mcăđíchătiêuădùngăkhácănhauă:ăđiătng hcăsinhăsinhăviênăvayăđ trang tri
chi phí vic hc,ăngiălaoăđng cn vnăđiăxut khuălaoăđng, h có hoàn cnh
khóăkhn,…ăThng các ngun tín dngănàyăđc cung cp bi Ngân hành chính

sách xã hi, hotăđng vi mcăđíchăkhôngăli nhun theo s ch đo ca Chính
Ph.
Nhiu nghiên cu v tácăđng ca tín dngăđn mc sng h giaăđìnhăđãăđc
nhiu tác gi thc hin  các quc gia khác nhau. Hu ht các nghiên cu này cho
rng tín dngăcóătácăđng tích ccăđn phúc li h giaăđình trong vicătngăthuănhp
hay chi tiêu và giúp h giaăđìnhăgimănghèoăđói.ănăc nhănghiênăcu ca Phan
ìnhăKhôi (2012), Morduch và Haley (2002), World bank (2004). Tuy nhiên các
nghiên cu này ch chú trng xem xét mi quan h đnăthun gia tín dng và thu
nhp da trên d liuăchéoăđc kho sát các thiăđim khác nhau, s dng hi quy
đaăbinăthôngăthng nên kt qu nghiên cuăđemăliăchaăcóătínhăthuyt phc cao.
Chính vì th, tác gi chn nghiên cuă đ tài “ă Tácă đng ca tín dng t
Ngân Hàng Chính Sách Xã Hiăđn mc sng ca h giaăđìnhănghèoă nông
thôn VităNamă”ă nhmăđánhăgiáăhiu qu caăchngătrìnhătínădng chính thc
trong vic ci thin thu nhp ca h giaăđìnhă nông thôn Vit Nam; không ch th,
thông qua kt qu nghiên cu, tác gi còn mun tìm thy mi quan h gia tín dng
và chi tiêu giáo dc nhm minh chng cho hiu qu ca chính sách tín dng ca
3


Ngân hàng Chính Sách Xã Hi trong vic h tr tích cc và nâng cao mc sng ca
các nông h nghèo  Vit Nam.
1.2 Mc tiêu và câu hi nghiên cu
1.2.1 Mc tiêu nghiên cu
Xemă xétă vàă đánhă giáă mi quan h gia tín dng chính thc t Ngân hàng
Chính Sách Xã Hi và mc sng ca h giaăđìnhă nông thôn Vit Nam, t đóăđaă
ra các kin ngh và hàm ý mt s chính sách nhm ci thinăhnăna hiu qu s
dng ngun vnăuăđãiăvàăci thin mc sng ca nông h nghèo.
1.2.2 Câu hi nghiên cu
Tín dng t Ngân hàng Chính sách Xã hiăcóătácăđng tích ccăđn mc sng
ca h giaăđìnhănghèoăkhôngă?

Cn có nhng chính sách c th nàoăđ phát trinăcácăchngătrìnhătínădng
ca VBSP theoăhng h tr và nâng cao hnăna mc sng cho nhng h nghèo 
nông thôn Vit Nam.
1.3 iătng và phm vi nghiên cu
1.3.1 iătng nghiên cu
iătng nghiên cu caăđ tài là tácăđng ca vic tham gia vào tín dng
chính thc caăngânăhàngăđn thu nhp và chi tiêu ca h giaăđìnhănghèoă nông
thôn Vit Nam.
1.3.2 Phm vi và thi gian nghiên cu
 tài nghiên cu v thu nhp và chi tiêu ca các h giaăđìnhăthuc din nghèo
theo xp loi caăđaăphngă nông thôn Vit Nam.
D liu chính mà tác gi s dng trong vicăxácăđnhătácăđng ca tín dng
chính thcăđn mc sng nông h nghèo là b d liu t điu tra v Kho sát mc
sng h giaă đìnhă (Vietnam Household Living Standards Survey ậ VHLSS)ă nmă
2010 và 2012.
4


Thi gian nghiên cuălàăgiaiăđon 2010 ậ 2012.
1.4 Phngăphápănghiênăcu
Phngăphápăphânătíchătng hp:ăđcădùngăđ tng hp các lý thuyt, nghiên
cuăcóăliênăquanăđn vnăđ nghiên cu.
Phngă phápă thng kê mô t: đc s dng trong quá trình mô t d liu
nhóm tham gia tín dng.
Phngăphápănghiênăcuăđnhălng: s dngăphngăphápăKhácăbit trong
Khác Bit (DID) kt hp vi Hi quy tuynătínhătheoăphngăphápăbìnhăphngă
nh nht (OLS)ăđ đánhăgiáătácăđng ca vic tham gia tín dng ngân hngăđi vi
mc sng ca h giaăđìnhănghèoă nông thôn Vit Nam.
1.5 ụănghaăthc tin caăđ tài
Vi vic s dng d liuătrongăhaiănmă2010ăvàă2012,ăđ tài nghiên cu không

ch đánhăgiáătácăđng ca tín dngăngânăhàngăđn thu nhp và chi tiêu chung ca h
giaăđìnhănghèoămàănóăcònătìmăthyăđcătácăđng tích cc ca tín dng t Ngân
hàng Chính sách Xã hiăđn chi tiêu cho giáo dc ca các nông h nghèo.ăiu này
phnăánhăđc chính sách tín dngăngânăhàngăvàănhàănc phát huy tác dng trong
vic nâng cao phúc li xã hi cho các h giaăđìnhănghèoă nông thôn Vit Nam.
1.6 Kt cuăđ tài
 tài nghiên cuăchiaălàmă5ăchng:
Chng 1 : Gii thiu chung vnăđ ngiên cu, gm: Vnăđ nghiên cu; Mc
tiêu và câu hi nghiên cu; iătng và phm vi nghiên cu; Phngăphápănghiênă
cu; ụănghaăthc tinăđ tài; Kt cu caăđ tài.
Chng 2 : Tng quan lý thuyt nghiên cu, gm: Mt s khái nim nghiên
cu liên quan; Vai trò ca vn tín dng t ngân hàng trong nông nghip và nông
thôn; Vai trò caăNhàăNc trong th trng tín dng nông thôn; Các nghiên cu
liên quan.
5


Chng 3 : Phngăphápănghiênăcu, gmă:ăTrìnhăbàyăphngăphápăđc s
dngătrongăđánhăgiáătácăđngănhăphngăphápăDID; s kt hp gia DID và hi
quy OLS; Các bin s dng trong mô hình; Mô t d liu; Xây dng mô hình
Chng 4 : Kt qu nghiên cu, gm : Daătrênăphngăphápăvàămôăhìnhăxâyă
dng,ăchngănàyătin hành trình bày kt qu nghiên cuăvàăphânătíchătácăđng ca
tín dngăngânăhàngăđn thu nhp, chi tiêu chung và chi tiêu cho giáo dc ca h gia
đìnhănghèoă nông thôn Vit Nam.
Chng 5 : Kt lunăvàăhàmăỦăchínhăsách,ăchngănàyănhmătómălc chính
các kt qu caăchngă4ăvàăđaăraănhng gi ý chính sách tín dng phù hp vi
thc tin nghiên cu.

6

CHNGă2: TNG QUAN LÝ THUYT NGHIÊN CU
2.1 Mt s khái nim
2.1.1 Khái nim v tín dng nông thôn chính thc
Tín dng là gì ?
Theo Lê Thanh Tâm (2008) thì tín dng là khái nim th hin mi quan h
giaăngiăđiăvayăvàăngi cho vay. Mtăđnhănghaătngăquátăhnăthìătínădng là
quan h chuynănhng quyn s dng vn t ch th này sang ch th khác trong
mt khong thiăgiană xácăđnh vi mt khong chi phí nhtă đnh (Nguyn Minh
Kiu, 2008).
Tín dng nông thôn là gì ?
Theo Qu phát trin nông nghip th giiă(2009)ăđaăraăkháiănim “Tài chính
nông thôn là các giao dch tài chính liên quan đn các hot đng nông nghip và
phi nông nghip din ra gia các h gia đình và các th ch  khu vc nông thôn”.
Nhăvy, có th thy tín dng nông thôn là mt b phn ca tài chính nông
thôn, cung cp các dch v tài chính ca ngân hàng cho riêng th trng nông thôn
v các khon vay dành cho h giaăđìnhăcóăsn xut trong nông nghip, các h có
hoàn cnhăkhóăkhnănhm phc v cho các mc tiêu phát trin kinh t xã hi ca
đtănc.
Tín dng nông thôn chính thc là gì ?
Lê Thanh Tâm (2008)ăcngăchoărng: “Tín dng nông thôn chính thc là các
khon vay đc cung cp bi các t chc tín dng thuc khu vc Chính Ph y
quyn và phi tuân theo các quy đnh và s kim soát ca ngành ngân hàng”.
2.1.2 Khái nim v h giaăđình
H giaăđìnhălà mt trong nhng khái nimăchaăcóămtăđnhănghaăthng nht
giaăcácănc trên th gii. Tùy thuc vào bn scăvnăhóa,ăphongătc tp quán ca
tng t chc, tng quc gia, tng châu lc mà có nhngăcáchăđnhănghaăkhácănhau.
7

Phòng Thng Kê Liên Hip Quc (United Nations Statistics Division)

1
đãăđaă
ra khái nim v h giaăđìnhăbaoăgm h giaăđìnhămtăngi và h giaăđìnhănhiu
ngi.ăâyăcóăth đcăxemălàăđnhănghaăđc nhiu nghiên cu s dng, c th:
“H gia đình mt ngi đc đnh ngha nh là mt s sp xp, trong đó mt
thành viên cung cp thc phm và các yu t cn thit cho nhu cu bn thân mà
không cn kt hp vi bt k ngi nào khác đ to thành mt phn ca mt h gia
đình đa thành viên”.
“H gia đình nhiu ngi, đc đnh ngha là mt nhóm ca hai hay nhiu
thành viên cùng chung sng vi nhau và cùng lp d phòng chung cho thc phm
và các yu t cn thit khác cho cuc sng. Nhng ngi trong h gia đình này có
th góp chung thu nhp ca h và hình thành mt ngân sách chung vi mc đ
nhiu hay ít; nhng ngi này có th có mi quan h hoc không có quan h hoc
mt s kt hp ca nhng ngi liên quan và không liên quan”.
Ngoài ra,  Vit Nam, h giaăđìnhăđcăđnhănghaăvàăquyăđnh chi tit ti
iu 106 ca B Lut Dân S 2005: “H gia đình mà các thành viên có tài sn
chung, cùng đóng góp công sc đ hot đng kinh t chung trong sn xut nông,
lâm, ng nghip hoc mt s lnh vc sn xut – kinh doanh khác do pháp lut quy
đnh là ch th khi tham gia quan h dân s thuc các lnh vc này”.
Cácăđnhănghaătrênăcóăth đc s dngăđ xácăđnh mt h giaăđìnhăvi các
đcăđim chính:
H giaăđìnhălàătp hp mtănhómăngi có chung huyt thng vi nhau hay
không chung huyt thng.
năchungăvàăgópăchungăthuănhp to ngun ngân sách chungăđc phân phi
và s dngăđ muaălngăthc, thc phm
Có thê sng chung vi nhau hoc không sng chung trong mt ngôi nhà
Có th cùng tham gia vào quá trình sn xut.

1


8


2.1.3 Khái nim v nghèo
Nghèo là mt khái nimăchaăcóămtăđnhănghaăc th, chính xác và chung
nht. Tùy theo miă quană đim nghiên cu ca tng quc gia mà có nhngă đnh
nghaăvàătiêuăchun v nghèo khác nhau. Mi t chcăcóăcácăxácăđnh nghèo da
trên các tiêu chí v thu nhp, mc sng và nhu cu tham gia quá trình phát trin ca
xã hi,…Nhìnă chungă thìă nghèoă thngă đc hiuă nhă làă mtă ngi có mc thu
nhp hocăchiătiêuăkhôngăđápăngăđc các nhu cuăcăbn ca cuc sng và b hn
ch trong vic tham gia các hotăđng ca xã hi.
 Mt s quanăđim v nghèo:
Nghèoăđcăđnhănghaătheoăcách khác ti Hi ngh bàn v gimănghèoăđóiă
khu vc Châu Á ậ TháiăBìnhăDngădoăESCAPăt chc ti Bangkok, Thái Lan vào
tháng 9-1993: “Nghèo là tình trng mt b phân dân c không đc hng và tha
mãn nhu cu c bn ca con ngi đã đc xã hi tha nhn tùy theo trình đ phát
trin kinh t - xã hi và phong tc tp quán ca các đa phng”
Hi ngh Thngă đnh th gii v phát trin xã hiă đc t chc ti
Copenhaghen  anăMchănmă1995ăđãăđaăraăkháiănim v nghèo:ăắăNgi nghèo
là tt c nhng ai có thu nhp bình quân đu ngi di mt đô la mt ngày, s
tin đc coi nh đ đ mua nhng sn phm thit yu đ tn ti”
Trong Báo cáo phát trin VităNamănmă2004,ăNgânăHàngăTh Gii cho rng
ắNghèo là tình trng thiu thn nhiu phng tin, thu nhp hn ch hoc thiu c
hi to ra thu nhp, thiu tài sn đ đm bo tiêu dùng trong nhng lúc khó khn,
d b tn thng trc nhng hoàn cnh bt li, ít có kh nng truyn đt nhu cu
đn nhng ngi có kh nng gii quyt, ít đc tham gia vào quá trình ra quyt
đnh,…”

Theo Abapia Sen, chuyên gia thuc T chcăLaoăđng quc t (ILO), cho rng
“Nghèo là s thiu c hi la chn tham gia vào quá trình phát trin ca cng
đng”.
9


2.1.4 Khái nim v mc sng h giaăđình
Mc sng là mt khái nim, phm trù kinh t - xã hiăđcătrngămc tha
mãn nhu cu v th cht, tinh thn và xã hi caăconăngi.ăc th hin bng h
thng các ch tiêu s lng và chtălng caăcácăđiu kin sinh hotăvàălaoăđng
caăconăngi. Mc sng và các ch tiêu th hin nó là do tính cht ca hình thái
kinh t - xã hi quytăđnh. Do vyănóiăđn mc sngăthìăkhôngăđnăthun ch là
khía cnh kinh t vt cht mà nó bao hàm c yu t v mt tinh thnăliênăquanăđn
s n đnh ậ phát trin xã hi nói chung và tng h giaăđìnhănóiăriêng.
Mc sng h giaăđìnhăth hin  nhiu khía cnh khác nhau nên có nhiu ch
tiêuăđoălng mc sng. Tuy nhiên, trong nghiên cuăđánhăgiáătácăđng ca mt
chngăătrìnhăhayăchínhăsáchăthìăhu ht các nhà nghiên cuăđu s dng hai tham
s chính làm bin đi din cho mc sng h giaăđìnhăhayămc sngădânăcă
2
là thu
nhp và chi tiêu.
Thu nhp ca h gia đình là toàn b s tin và giá tr hin vt mà h và các
thành viên ca h nhn đc trong mt thi gian nht đnh, bao gm: (1) Thu t
tin công, tin lng; (2) Thu t sn xut nông, lâm nghip, thu sn (đã tr chi phí
sn xut và thu sn xut); (3) Thu t sn xut ngành ngh phi nông, lâm nghip,
thu sn (đã tr chi phí sn xut và thu sn xut); (4) Thu khác đc tính vào thu
nhp (không tính tin rút tit kim, bán tài sn, vay thun tuý, thu n và các khon
chuyn nhng vn nhn đc).
Chi tiêu h gia đình là tng s tin và giá tr hin vt mà h và các thành
viên ca h đã chi cho tiêu dùng trong mt thi gian nht đnh, bao gm c t sn,

t tiêu v lng thc, thc phm, phi lng thc, thc phm và các khon chi tiêu
khác (biu, đóng góp ). Các khon chi tiêu ca h không bao gm chi phí sn xut,
thu sn xut, gi tit kim, cho vay, tr n và các khon chi tng t.


2



10


2.2 Vai trò ca vn tín dng dành cho phát trin nông nghip và nông thôn
2.2.1 Vai trò ca vn và tín dng trong phát trin nông nghip
Vai trò ca vn trong phát trin nông nghip
TheoăSungăSangăParkă(1992)ăđaăraămôăhìnhăsn xut nông nghip theo các
giaiăđon phát trin,ătrongăđóăcóănhn mnh vai trò ca vnăđi vi khu vc nông
nghip. Mô hình gmăbaăgiaiăđon:
Giai đon s khai làăgiaiăđon mà sn xut nông nghip ch yu da vào các
điu kin t nhiên ( thi tit, khí hu,ăđtăđaiăcanhătác,…)ăvàăngunălaoăđng. Quá
trình sn xut theo quy lută nngă sut biên gim dnă doă laoă đngă khôngă đc
chuyn t khu vc nông nghip sang công nghip và dch v. Vnăítăđc chú trng
đuătătrongăgiaiăđonăsăkhai.
Giai đon đang phát trin làăgiaiăđon mà ngoài các yu t t nhiên, sn xut
nông nghip còn ph thuc vào nhiu yu t đuă vàoă đc cung cp t khu vc
công nghip, các yu t này là phân bón, thuc tr sâu, thuc hóa hc trong nông
nghip.ăiuănàyălàmăchoănngăsutătngălênătngăng viălng thuc và phân
bónăđcăđaăvàoăs dng. Có s xut hin ca các yu t đu vào này làm cho chi
phí khu vc sn xut nông nghipătngălên,ădnăđn vicăđuătăthêmăvn trong quá
trình sn xut.  giaiăđon này, vnăđãăth hin vai trò quan trng ca mình.

Giai đon phát trin làăgiaiăđon nn kinh t đt mc toàn dng, không còn
tình trng bán tht nghip trong nông nghip, snălng nông nghip ph thuc vào
yu t thâm dng vn (máy móc) s dng trong nông nghip.
Nhìn chung, vn có vai trò rt quan trng trong phát trin khu vc nông
nghip. Ngành nông nghip càng phát trin, sn xut trong nông nghip càng hin
đi hóa thì nhu cu v vn ca các h giaăđìnhăcàngătngălên.


11


Vai trò ca tín dng nông thôn
Tín dng trong nông nghip hay tín dng nông thôn là ngun vn quan trng
cho sn xut nông nghip.
inhăPhiăH (2008) cho rng vn trong khu vc nông nghipăđc hình thành
ch yu t các ngun sau:
o Ngun vnă tíchă lyălàă ngun vn t bn thân khu vc nông nghip,ă đâyălàă
ngun vn t có, do nông dân tit kimăđc và s dngăđuătăvàoătáiăm
rng sn xut
o Ngun vnă đuă tă ca ngân sách là ngun vnă đuă tă choă nôngă nghip t
ngunăNgânăSáchăNhàăNc. Ngun vnănàyăđc dùng vào vic xây dng
vùng kinh t mi, thy li, trung tâm nghiên cu k thut nông nghip.
o Ngun vn t tín dng nông thôn là vn vay t các h thng ngân hàng, các
đnh ch tài chính thuc khu vc chính thc, bán chính thc và phi chính thc
nhmăđuătăchoăsn xut nông nghip ca nông h, trang tri và các doanh
nghip nông nghip.
o Ngun vnănc ngoài bao gm vnăđuătătrc tipănc ngoài (FDI) và vn
đuătăgiánătipănc ngoài ( FII).
Có th thy, vn tín dng nông thôn làm mt trong nhng ngun b sung vn
vayăđ phát trin nông nghip.  Vit Nam, ngoài vnătíchălyăca các h giaăđìnhă

thì vn tín dngănôngăthônăcóăỦănghaăquanătrngăđi vi phát trin nông nghip, bi
đâyălàălnhăvc kém kh nngăthuăhútăvnăđuătăt nc ngoài hay ca Chính Ph
do giá tr toăraăkhôngăcaoăhnăsoăviăcácălnhăvc công nghip và dch v.
Tín dng t khu vc chính thc là cn thit cho sn xut nông nghip ca
nông h,ăđiuănàyăđc tìm thy trong nghiên cu Mikkel Barslund và Finn Tap
(2008) v th trng tín dng nông thôn ca VităNamăđc kho sát  bn tnh
thành (Long An, Qung Nam, Hà Tây và Phú Th). Bên cnhăđó,ătínădng nông
thôn còn có nhngătácăđng tích ccăđn vic nâng cao mc sng ca h giaăđình,ă
gim btăbìnhăđng thu nhp gia thành th và nông thôn. Không ch dng li  đó,ă
12


tín dng cho khu vcănôngăthônălàmăgiaătngăphúcăli h giaăđình, các ngun tín
dngăđn t khu vc chính thc, phi chính thc hay bán chính thc mà h giaăđìnhă
tip cn, ngoài vic dùng cho sn xut trong nông nghip, h cóăxuăhng s dng
mt phn vnăvayănàyăđ chi tiêu cho dch v y t (Mikkel Barslund và Finn Tap,
2008).
Ngoài ra, tín dng nông thôn là mt trong nhng công c tài chính giúp các h
giaăđìnhă nông thôn thoát khi tình trngănghèoăđói.ăTrongănghiênăcu v tácăđng
ca tín dngă viă môă đn nghèo  Bangladesh ca M.Jahangir Alam Chowdhury
(2002) cho thy vi khong thiăgianăquanăsátădàiă(6ănm)ăđãăcungăcpăđc bng
chng v hiu qu tácăđng mnh m ca tín dngăviămôăđn vic gim nghèo ca
các h giaăđình.
2.2.2 Vai trò ca ngân hàng trong tín dng khu vc nông thôn
Tín dng cho khu vcănôngăthônăđc cung cp biăcácăđnh ch tài chính
thuc khu vc chính thc ậ h thng ngân hàng ậ đóngăvaiătròăquanătrng trong vic
tài tr ngun vn cho các hotăđng sn xut nông nghip. Thông qua chcănngă
huyăđng và tài tr vn, các t chc tài chính thuc h thng ngân hàng  nông thôn
cung cp các khon vay tín dng vi mc lãi sutăuăđãiăchoăcácăh giaăđìnhă nông
thôn. Chính các khon vay này tr thành ngun vn b sung thit yuăđ các h này

cóăthêmăđiu kin tip cn vi th trng các yu t đu vào trong sn xutănhăthuêă
thêm nhân công, nguyên vt liu,ămáyămóc,….nhm m rng quy mô và phát trin
sn xut nông nghip. Có th thy, tín dng ngân hành dành cho khu vc nông thôn
không ch phát huy hiu qu trong vic b sung vn tc thi cho các h giaăđìnhă
phát trin sn xuât nông ậ lâm ậ ngănghip,ălàmătngăthuănhp, ci thin mc sng
ca h mà còn gián tip gii quyt vic làm nhàn ri  nông thôn và kích cu th
trng yu t đu vào ca khu vc nông nghip.
13


Sn xut nông nghip luôn tn ti tim n ri ro do thiu các công c phòng
nga và hn ch ri ro
3
, do sn xut nông nghip chu nhiu nhăhng caăđiu
kin t nhiên nên thu nhp ca h giaăđìnhăcngăb tácăđngătheoăxuăhng không
d đoánăđc. Tín dng nông thôn cung cp cho các h giaăđìnhămtăcăch phòng
nga ri ro. Khi xy ra các s c ngoài ý mun hay các binăđngăkhôngălng
trc, các h giaăđìnhăcóăkhuynhăhng s dng các loi tài sn có tính thanh khon
caoănhătit kim hay các loi tài sn có giá tr khácăđ khc phc hocăbùăđp cho
các khon thit hi t sn xut mang li;ăđiu này làm gimănngălc sn xut hin
tiăvàăphngăhiăđn kh nngătáiăđuătătrongătngălaiăca nông h. Phát sinh t
điu này, tín dngăđóngăvaiătròănhămt công c phòng nga và hn ch các ri ro
không bitătrc trong sn xut nông nghip
Không ch dng li  đó,ătínădng nông thôn còn phát huy vai trò ca mình
trong phát trină că s h tng cho sn xut nông nghipă nhă xâyădng các công
trình thy li,ă giaoă thôngă nôngă thôn,…gópă phn thúc đy phát trin sn xut và
thngămi trong nông nghip, toăđiu kin cho các sn phm nông nghip giao
thngă vi các vùng kinh khác trong c nc,ă thayă đi b mt nông thôn, gim
khong cách chênh lch phát trin gia thành th và nông thôn. Bên cnhăđó, tín
dng t các h thng ngân hàng dành cho khu vc nông thôn càng d dàng trong

vic tip cn ca các h thì càng giúp hn ch s phát trinăvàăbànhătrng ca các
t chc tín dng phi chính thc hin hu  nông thôn hin nay.
2.3 Mi quan h gia tín dng và mc sng ca h giaăđình
Nghiên cu v đánhăgiáătácăđng ca tín dngăđn thu nhp hay mc sng ca
h giaăđìnhănhm tìm ra mi quan h gia vic vay tín dng có tác dngălàmătngă
thu nhp và ci thin phúc li ca h đãăđc thc hin bi nhiu tác gi  các quc
gia khác nhau trên th giiă nhă nghiênă cu caă Diagneă vàă đng s (2000) 

3

/>nong-thon/55929.tctc

14


Bangladesh và Malawi; M. Jahangir Alam Chowdhury (2002)  Bangladesh; Quách
Mnh Hào (2005), Nguyn VităCngă(2008)ăvàăPhanăìnhăKhôiă(2012)ă Vit
Nam; Brett E.Coleman  ôngăBc Thái Lan.
Theo Sadoulet và de-Janvry (1995) cho rng các h giaăđìnhăcóăxuăhng gi
li mt phn sn phmăcóăđc t sn xut nông nghipăhayălaoăđngăđ tiêu dùng
cho riêng h trong th trng hoàn ho. Ch khi các sn phm hocălaoăđngănàyădă
tha thì các h mi bán ra ngoài th trng và khi h giaăđìnhăriăvàoătìnhătrng
thiu các yu t này thì s tìm mua hocăthuêălaoăđng nhmăđm bo cho cuc
sng và sn xut nông nghip. Trong th trng hoàn ho thì vic quytăđnh sn
xut hay tiêu dùng ch ph thuc vào thu nhpăcóăđc t hotăđng sn xut nông
nghip.ăTrongăkhiăđó,ăthìăth trng không hoàn ho quytăđnh vic sn xut hay
tiêu dùng li có quan h mt thit vi nhau. H giaăđìnhăs quytăđnh vic sn xut,
tiêu dùng và bán yu t laoăđngăđu ph thuc vào chi phí giao dchăvàătăliu sn
xut mà nông h nm gi.
Mô hình h giaăđìnhătrongăđiu kin tht bi th trng quytăđnh sn xut

hay tiêu dùng :
o i vi quytăđnh sn xut : q = q(, z
q
, z
h
, S, K)
o iăviăquytăđnhătiêuădùngă:ăc = c(, z
q
, z
h
, S, K)
Trongăđóă:
q làălngăhàngăhóaăsnăxutăbaoăgmăthcăphmăvàăthuăhochăhoaăli;
c làălngăhàngăhóaătiêuădùngăbaoăgmăthcăphm,ăchiătrăchoăhàngăhóaăvàăthiăgiană
ri;
 làăgiáăhiuăquăthătrng;
z
q
làăcácăđcătrngăsnăxută(cácăyuătăcăđnhăvàădinătíchăcanhătác);
z
h
làăcácăđcătrngăhăgiaăđình;
S làăchuynăgiaoăròng;
15


K làătipăcnătínădng.
Thông qua mô hình hành vi quytăđnh ca h giaăđình,ăSadouletăvàăde-Janvry
nhn thy các h giaăđìnhăthamăgiaăsn xut và giao dch trong th trng hoàn ho
là không thc t. Tht bi th trng xy ra trong th trng vn thuc khu vc sn

xut nông nghip, xut phát t đc thù ca ngành nông nghip là ri ro cao và thu
nhp ph thuc nhiu v thi tit nên các h khó có th tip cnăđc ngun vn tín
dng. Thu nhp bp bênh và không năđnh; trong khi các h giaăđìnhăvn phi chi
tiêuădùngăvàătáiăđuătăm rng sn xut.ăDoăđó,ăhn ch v mt tín dng làm cho
quytăđnh ca h ph thuc vào giá hiu qu ca th trng () các yu t thuc v
đcătrngăca h,ăđcătrngăsn xut và tip cn tín dng.
Nhìn chung, t các kt qu nghiên cu và mô hình v hành vi quytăđnh ca
h giaăđìnhăchoăthy tín dngăcóătácăđngăđn thu nhp hay mc sng ca h gia
đình,ăgiúpăh cóăđc nhng quytăđnh tiăuăchoăhotăđng sn xut ca mình t
đóăcóăth ci thin phúc li ca h giaăđình.
2.4 Th trng tín dng nông thôn Vit Nam
2.4.1 H thng các t chc tín dng nông thôn  Vit Nam
Th trng tín dngănôngăthônăđãăcóănhng chuyn bin tích cc sau thi kì
đi mi v h thng chính tr vàăconăđng phát trinăđtănc. Vi s raăđi ca
các h thng ngân hàng Nông Nghip và Phát trin nông thôn, Ngân hàng Chính
Sách Xã Hi thì th trng tín dng càng khngăđnh vai trò quan trng ca mình
trong vic phát trin kinh t xã hiăđtăncăvàăđm bo an sinh xã hi thông qua
cácăchngătrìnhătínădngăuăđãiădànhăchoăkhuăvc sn xut nông nghip,ăcácăđi
tng chính sách xã hi.
Mc dù các ngun tín dngă nàyăđc cung cp chính thc t khu vc Nhà
Nc viăuăth v thi gian vay dài hn, lãi sut thp;ănhngăthc t hin nay, vic
tip cn vi tín dng chính thc t khu vc ngân hàng gp nhiu rào cn bi th tc
hành chính, tài sn th chp,…điu này làm cho các h giaăđìnhă nông thôn khó có
kh nngăvayăđc ngun tín dngăuăđãiănày.ăChínhăvìăth, làm ny sinh và phát