Tóm tắt luận án tiến sĩ dược học Nghiên cứu thành phần hóa học và một số tác dụng sinh học của cây đơn kim (BINDENS FILOSA L,..HỌ ASTERACEAE)

B GIÁO DC & ÀO TO
B Y T
VINăDCăLIU
==oo0oo==



PHMăVNăVNG

NGHIÊNăCUăTHĨNHăPHNăHịAăHCă
VĨăMTăSăTÁCăDNGăSINHăHCăCAă
CÂYăNăKIMă(BIDENS PILOSA L.,
HăASTERACEAE)ă

CHUYÊN NGÀNH: DC HC C TRUYN
MÃ S : 62.72.04.06


TịMăTTăLUNăÁNăTINăSăDCăHC




HĨăNIă- 2014


CỌNGăTRỊNHăHOĨNăTHĨNHăTI:
Vin Dc liu

Hc vin Quân Y
Vin Hóa Sinh Bin – Vin Hàn Lâm Khoa hc và Công ngh Vit Nam
Trng i hc Dc Hà Ni





Ngiăhngădnăkhoaăhc:ă
1. GS.TS. Phm Thanh K
2. PGS. TS. Nguyn Th Bích Thu



Phnăbină1:
Phnăbină2:
Phnăbină3:
Lun án s đc bo v trc hi đng chm lun án cp Vin t
chc ti Vin Dc liu.
Vào hi gi, ngày tháng nm 2015


CóăthătìmăđcăLunăánăti:
- Th vin Quc gia Hà Ni
- Th vin Vin Dc liu

GIIăTHIUăLUNăÁN
1. Tínhăcpăthităcaălunăán
Cây n kim thuc chi Song nha (Bidens L.), là cây mc hoang  khp nc ta t min núi, trung
du đn đng bng và có  nhiu nc trên th gii nh: Trung Quc, Hàn Quc, Nht Bn, Brazilầ.vv. ây
là loài cây mc quanh nm, sc sinh sn nhanh và đc coi nh loài “c di” [6], [15], [19]. T lâu, cây n
kim đư đc nhân dân nhiu nc trên th gii s dng đ điu tr các bnh nh mn nga, vàng da, ung
nht, viêm loét d dàyầ  Vit Nam, theo tài liu ca Võ Vn Chi, cây n kim có v đng, tính mát, có tác
dng thanh nhit gii đc, ch t kh , hot huyt [6].
Trên th gii, cây n kim đc các nhà khoa hc quan tâm nghiên cu và đư có nhiu công trình
công b v thành phn hóa hc cng nh tác dng sinh hc ca dc liu này. Cây n kim đư đc chng
minh có tác dng: Chng viêm [27], [37], [57], [58], chng oxy hóa [39], [73]; kháng ung th [34], [69-72];
chng đái tháo đng [33], [41], [114]; kháng khun, kháng nm [25], [27]; kháng ký sinh trùng st rét và
điu hoà min dch [27]. Gn đây, các nghiên cu v cây n kim tp trung vào tác dng điu tr tiu đng
[131] và c ch t bào ung th [27].

Cho đn nay, các công trình nghiên cu đư công b v thành phn hóa hc cng nh tác dng sinh
hc ca cây n kim mc hoang  Vit Nam còn rt ít, do đó đ tài: “NghiênăcuăthƠnhăphnăhóaăhcăvƠă
mtăsătácădngăsinhăhcăcaăcơyănăkimă(Bidens pilosa L.,ăhăAsteraceae)” đư đc thc hin vi 2
mc tiêu chính:
2.ăMcătiêuăcaăLunăán
1. Xác đnh thành phn hóa hc ca cây n kim.
2. Th đc tính cp, mt s tác dng sinh hc ca dch chit và cht tinh khit đc phân lp t cây
n kim.
 đt đc mc tiêu đ ra, Lun án đư đc tin hành vi các ni dung sau:
 VăthƠnhăphnăhóaăhc:
- nh tính các nhóm cht hu c chính trong mu nghiên cu;
- Xác đnh các nguyên t vô c trong mu nghiên cu;
- nh lng và phân tích thành phn tinh du lá;
- Chit xut, phân lp và nhn dng các cht phân lp đc.
 VăthăđcătínhăvƠătácădngăsinhăhc:

- Th đc tính cp ca cao lng r và phn trên mt đt cây n kim;
- Th tác dng kháng khun, kháng nm ca tinh du lá;
- Th tác dng chng viêm cp và mn ca cao lng r và phn trên mt đt cây n kim;
- Th tác dng bo v gan ca flavonoid toàn phn chit t phn trên mt đt cây n kim;
- Th tác dng gây đc t bào ung th ca các cht phân lp đc.
3.ăNhngăđóngăgópămiăcaăLunăán
3.1. V thành phn hóa hc
- ư xác đnh phn trên mt trên mt đt cây n kim có: alcaloid, saponin, flavonoid, acid hu c,
carotenoid, acid amin, tanin, phytosterol, tinh du, đng kh và cht béo; trong r có: alcaloid, saponin,
flavonoid, acid amin, tinh du, đng kh và cht béo.
- ư xác đnh trong phn trên mt đt và r cây n kim có 34 nguyên t vô c. Trong đó, nguyên t có
hàm lng cao nht là K, sau đó đn Mg, P, Ca và Fe, nhng nguyên t đc nh As, Hg, Cd, Pb đu nm
trong gii hn cho phép.


- ư xác đnh hàm lng tinh du trong lá n kim là 0,18% (tt/kl) tính theo khi lng dc liu ti.
Trong tinh du có 36 hp cht, thành phn chính là 1-phenyl-hepta-1,3,5 triyn (74,46%).
- ư phân lp đc 17 hp cht, có 6 hp cht t phn trên mt đt và 11 hp cht t r cây n kim.
Trong đó:
+ Có 2ă chtă mi là: Natri 3,5-dimethoxy-4-O--L-rhamnosyl-benzoat (BP19) và (R,R)-4-
(hydroxymethyl)-5-[3-methoxy-4-hydroxyphenyl]-2,2-dimethyl-1,3-dioxolan (đ ngh gi tên là
Pilosolane) (BP20);
+ Có 11ăchtălnăđuăcôngăbăcóătrongăchiăBidens: (1R, 2R)-guaiacyl glycerol (BP1); Scopolin
(BP2); Benzyl-O-

-D-glucopyranosid (BP3); D-threo-guaiacylglycerol-8-O--D-glucopyranosid (BP4);
Maltol 3-O--D-glucopyranosid (BP5); Ficuscarpanosid B (BP6); 4-allyl-2,6-dimethoxy phenol-1-O--D-
glucopyranosid (BP13); 3-[(4'-hydoxy-3'-methoxyphenyl) propan-1,2 diol-2-O--D-glucopyranosid (BP15);
(3S,6S)-6,7-dihydroxy-6,7-dihydrolinalool (BP17); 3-(4'-hydroxy-3'-methoxyphenyl) propan-1,2-diol
(BP18); Daucosterol (BP22);

+ Có 2ăchtă lnă đuă tiênă phơnă lpă tă loƠiă Bidens pilosa L.: Quercetin-3--L-arabinofuranosid
(BP7); Quercetin-3-

-D-galactopyranosid (BP8);
+ Có 2 cht trùng vi mt s tác gi nc ngoài đư phân lp t loài Bidens pilosa L.: 7-phenyl-2-
hepten-4,6-diyn-1-ol (BP11); Stigmasterol (BP23).
Các kt qu nghiên cu v thành phn hóa hc là nhng công b ln đu tiên v thành phn hóa hc ca
cây n kim (Bidens pilosa L.) mc hoang  Vit Nam.
3.2. V tác dng sinh hc
Các kt qu nghiên cu đu là nhng thông báo đu tiên v tác dng sinh hc ca loài Bidens pilosa L.
mc hoang  Vit Nam.
- Th đc tính cp ca phn trên mt đt và r cây n kim  mc liu 160 g dc liu/kg chut
không thy biu hin ng đc.
-  liu 160g dc liu/kg chut, cao gp 56 ln so vi liu dùng cho ngi, phn trên mt đt và r
cây n kim không gây ra các biu hin bt thng và không gây cht chut nht trng trong 72 gi
theo dõi, do đó không xác đnh đc LD
50
.
-  liu 10g/kg và 20g/kg, r cây n kim có tác dng chng viêm cp trên c 2 mô hình gây phù bàn
chân chut và mô hình gây dch r viêm. ng thi có tác dng gim đau trên mô hình gây đau bng acid
acetic, không có tác dng trên mô hình gây đau bng mâm nóng.
-  liu 10g/kg và 20g/kg, phn trên mt đt cây n kim có tác dng chng viêm cp trên mô hình gây
dch r viêm.
-  liu 7,5g/kg và 15g/kg, c phn trên mt đt cây và r cây n kim đu có tác dng chng viêm mn.
-  liu 60 mg/kg và 120 mg/kg, flavonoid toàn phn chit t phn trên mt đt cây n kim có tác dng bo
v gan trên mô hình gây đc bng CCl
4
thông qua tác dng hn ch tng hot đ ALT, AST và hn ch tn
thng c cu trúc đi th và vi th gan; đng thi làm tng nng đ GSH và gim đc MDA trong gan.
- Th tác dng c ch t bào ung th in vitro 17 hp cht t cây n kim cho thy: Có 9 cht tác dng

yu đi vi dòng t bào ung th máu (HL-60) (IC
50
:

18,5 – 85,7 µg/ml); có 3 cht BP20, BP2 và BP23 có tác
dng gây đc đi vi t bào ung th vú (MCF-7) vi IC
50
tng ng là 45,8 µg/ml, 114,8 µg/ml và 185,9
µg/ml; Có 3 cht BP7, BP8 và BP23 có tác dng đi dòng t bào ung th phi (A549) vi IC
50
tng ng là
36,5 µg/ml, 68,1 µg/ml và 183,6 µg/ml. c bit 2 cht mi là BP19 và BP20 đu có c ch đi vi dòng t
bào ung th máu (HL-60) vi IC
50
tng ng là 58,6 µg/ml, 25,3 µg/ml.


4.ăụănghaăcaăLunăán
- Kt qu phân tích các nguyên t vô c trong cây n kim cho thy trong cây có các nguyên t vi lng
có tác dng tt cho sc khe nh Mg, Mn, Ge, Fe, Ca, Zn , đng thi cng cho thy trong cây có các kim
loi nng nh Pb, Hg, As, Cd, nhng hàm lng  gii hn cho phép theo qui đnh ca WHO.
- Kt qu đnh lng tinh du trong lá và xác đnh trong tinh du lá cây n kim có 36 hp cht là mt
đóng góp b sung thêm nhng s liu v tinh du cây n kim mc hoang  Vit Nam.
- Kt qu phân lp đc 17 hp cht, trong đó có 2 cht mi, 11 cht ln đu tiên công b có trong chi
Bidens, 2 cht ln đu tiên công b có trong loài Bidens pilosa L., đư góp phn làm phong phú kho tàng các
hp cht thiên nhiên nói chung và v cây thuc thuc chi Bidens  Vit Nam nói riêng.
Kt qu nghiên cu v thành phn hóa hc cng là c s khoa hc đ tip tc đnh hng nghiên cu v
tác dng sinh hc.
- Kt qu nghiên cu v đc tính cp đư chng minh dc liu (c phn trên mt đt và r) không gây
đc  mc liu gp khong 56 ln liu dùng trên ngi, điu đó cho thy liu dùng theo kinh nghim dân

gian (10 – 16 g/ngày) là an toàn.
- Kt qu nghiên cu v tác dng sinh hc đư góp phn gii thích kinh nghim s dng cây n kim điu
tr mt s bnh nh mn nga, viêm gan, viêm thn, ung nht ca nhân dân là có c s khoa hc. ng
thi, Kt qu ngiên cu ca Lun án đư m ra trin vng nghiên cu tip tc đ có th ng dng dc liu
n kim phc vc v sc khe cng đng hiu qu hn.
5.ăBăccăcaăLunăán
Lun án gm 4 chng, 36 bng, 29 hình, 138 tài liu tham kho, 20 ph lc. Lun án có 147 trang gm
các phn chính: t vn đ (2 trang), tng quan (40 trang), nguyên liu và phng pháp nghiên cu (13
trang), kt qu (65 trang), bàn lun (24 trang), kt lun và kin ngh (3 trang).

A. NIăDUNGăCAăLUNăÁN
CHNGă1.ăTNGăQUAN
ư tp hp và trình bày có h thng các kt qu nghiên cu t trc đn nay v thc vt hc, thành phn
hóa hc, đc tính, tác dng sinh hc, ng dng trên lâm sàng ca mt s loài thuc chi Bidens nói chung và
loài Bidens pilosa L., nói riêng trên th gii và Vit Nam.
CHNGă2. NGUYÊNăVTăLIUă VĨăPHNGăPHÁPăNGHIÊNăCU
2.1. Nguyên vt liuănghiênăcu
Nguyên liu nghiên cu là phn trên mt đt và r cây n kim, thu hái ti Hà ông – Hà Ni vào tháng
9 – 11 nm 2008, 2010 và ti Yên Lc – Vnh Phúc vào tháng 9 – 11 nm 2010.

- Chut nht trng chng Swiss, c hai ging, khi lng 20  2g, đt tiêu chun thí nghim, mua ti Ban
đng vt – Hc vin Quân Y.
- Chut cng trng dòng Wistar trng thành, kho mnh, khi lng 200  20g đt tiêu chun thí nghim,
mua ti Ban đng vt – Hc vin Quân Y.
- Ging vi sinh vt kim đnh do B môn Vi sinh - Sinh hc, Trng i hc Dc Hà Ni cung cp.
- Các dòng t bào ung th do trng i hc Catholic cung cp.
- Các hoá cht và thuc th đt tiêu chun phân tích theo quy đnh ca Dc đin Vit Nam IV
(methanol, ethanol, n-butanol, ethylacetat, cloroform, n-hexan ).

2.2. Phngăphápănghiênăcu
- Phân tích s b các nhóm cht hu c: Theo phng pháp phân tích sàng lc các nhóm hp cht thiên
nhiên có trong cây bng phn ng hoá hc [9].
- Xác đnh các nguyên t vô c có trong mu bng thit b thit b ICP-MS.
- nh lng và phân tích thành phn tinh du lá: đc tin hành theo phng pháp ghi trong tài liu [46].
- Chit xut các cht có trong dc liu bng phng pháp ngâm vi dung môi  nhit đ phòng.
- Phân lp các hp cht trong r và phn trên mt đt cây n kim bng sc ký ct. Theo dõi các phân
đon bng SKLM.
+ Sc ký ct dùng cht hp ph là silica gel pha thng c ht là 0,04-0,063mm (240 – 430 mesh,
Merck) và pha đo ODS hoc YMC (30-50 m, Fujisilisa Chemical Ltd), Sephadex LH20.
+ Sc ký lp mng đc thc hin trên bn mng tráng sn silica gel DC-Alufolien 60 F254 (Merck
1.05715), RP18 F254s (Merck). Phát hin cht bng đèn t ngoi  hai bc sóng 254 và 365 nm, hoc dùng
thuc th là dung dch H2SO4 10% đc phun đu lên bn mng, sy khô, h nóng trên bp đin t t đn
khi hin màu.
- Xác đnh cu trúc các hp cht phân lp đc da trên các phng pháp ph bao gm: ph khi lng,
ph khi phân gii cao, ph cng hng t ht nhân mt chiu, hai chiu và đi chiu vi tài liu tham kho.
- Da theo phng pháp nghiên cu xác đnh đc tính cp ca Abrham W.B., Turner A. và theo quy
đnh ca B Y t Vit nam và T chc Y t th gii v nghiên cu đc tính ca thuc [16], [113].
- Th tác dng kháng khun, kháng nm bng phng pháp khuch tán, đo vòng kháng khun, kháng
nm trên đa thch.
- ánh giá tác dng gim đau trên chut nht trng gây đau qun bng acid acetic (phng pháp Koster)
và gây đau bng mâm nóng.
- ánh giá tác dng chng viêm cp bng carragenin trên mô hình gây phù chân chut và mô hình gây
viêm màng bng.
- ánh giá tác dng chng viêm mn theo mô hình gây u ht thc nghim trên chut bng amiant.
- ánh giá tác dng bo v gan trên mô hình gây tn thng gan thc nghim bng tetraclorid carbon.
- ánh giá tác dng c ch t bào ng th in vitro theo phng pháp MTT.
- Các s liu thc nghim đc x lý theo phng pháp thng kê dùng trong Y - Sinh hc, s dng
Microsoft Excel. Kt qu thí nghim đc biu th bng tr s trung bình cng/tr đ lch chun (M  SD).
S khác bit có ý ngha thng kê vi p<0,01 hoc p<0,05.

CHNGă3. KTăQUăNGHIÊNăCU
3.1.ăKTăQUăNGHIÊNăCUăVăTHĨNHăPHNăHOÁăHCă
3.1.1.ănhătínhăcácănhómăchtăhuăcătrongăcơyănăkim
- Trong phn trên mt đt cây n kim có 11 nhóm cht: alcaloid, saponin, flavonoid, acid hu c,
carotenoid, acid amin, tanin, phytosterol,đng kh, tinh du và cht béo.
- Trong r cây n kim có 7 nhóm cht: alcaloid, saponin, flavonoid, acid amin, tinh du, cht béo và
đng kh.
- Không có s khác bit v đnh tính các nhóm cht hu c trong n kim thu hái  Yên Lc - Vnh
Phúc và Hà ông – Hà Ni.
3.1.2. Xácăđnhăcácănguyênătăvôăcătrongăcơy năkim
- ư xác đnh đc 34 nguyên t có mt trong r và phn trên mt đt cây n kim.


- i vi phn trên mt đt, nguyên t có hàm lng cao nht là K, sau đó đn Mg, P, Ca và Fe. Còn vi
r, nguyên t có hàm lng cao nht là K, sau đó đn Mg, P, Fe, Al, Ca và Na.
- Hàm lng kim loi nng có đc tính cao nh As, Pb, Hg, Cd  c phn trên mt đt và r trong
khong gii hn cho phép theo tiêu chun ca WHO ( <1 mg/kg dc liu khô) [127].
3.1.3. nhălngăvƠăphơnătíchăthƠnhăphnăhóaăhcătrongătinhăđu lá cây năkim
3.1.3.1. Xác đnh hàm lng tinh du lá cây n kim
Hàm lng tinh du có trong lá n kim tính theo tt/kl là 0,18 ± 0.01%, còn tính theo kl/kl là 0,11 ±
0,004 % (tính theo dc liu ti).
3.1.3.2. Phân tích thành phn tinh du lá cây n kim
Có 36 hp cht đư đc xác đnh trong tinh du lá cây n kim, trong đó hp cht chim t l cao nht
là 1-phenyl-hepta-1,3,5-triyn (74,46%),
-isoindol-1,3(2H)-dion (3,07%) .
3.1.4. ChităxutăvƠăphơnălpăcácăhpăchtătăcơyănăkim
Chit xut và phân lp các hp cht t cây n kim đc tin hành nh s đ hình 3.1 và hình 3.2:
- T r cây n kim đư phân lp đc 11 hp cht, ký hiu là: BP1, BP2, BP3, BP4, BP5, BP6, BP7,
BP8, BP11, BP13, BP15.
- T phn trên mt đt cây n kim đư phân lp đc 6 hp cht, ký hiu là BP17, BP18, BP19, BP20,

BP22, BP23.
3.1.5. Xác đnhăcuătrúcăhóaăhcăcaăcácăhpăchtăphơnălpăđc
3.1.5.1. ảp cht BP1
Hp cht BP1 thu đc di dng bt màu trng, đ quay cc 


- 26
0
(c= 0,3, MeOH). Cu trúc ca
hp cht BP1 đc xác đnh da vào phân tích d liu ph NMR đc trình bày  bng 3.6:
Bngă3.6. D liu ph NMR ca hp cht BP1
VătríăC
#

C

(ppm)

C
a,b

(ppm)
DEPT

H
a, c
(ppm)
mult. (J in Hz)
HMBC (H  C)
1

135.4
134.3
C
-

2
111.7
111.1
CH
6.89 br s
1, 3, 4, 6, 1
3
148.5
147.0
C
-

4
147.3
145.3
C
-

5
116.1
114.7
CH
6.69 d (8.0)
4, 6
6

120.5
119.1
CH
6.69 br d (8.0)
5, 1, 2, 1
1
74.9
72.8
CH
4.38 d (6.0)
1, 2, 6, 2, 3
2
77.9
75.9
CH
3.44 m
1, 3
3

64.3
62.6
CH
2

3,30 dd (6.0, 11.5)
3,14 dd (4.0, 11.5)
1, 2
3-OCH
3

55.8
55.6

3.73 s
3
4-OH
-
-

8.69 s
3, 4, 5
1-OH
-
-

4.86 s
1, 1, 2
2-OH
-
-

4.43 s
1, 2, 3

a
o trong DMSO,
b
125MHz,
c
500MHz,

#

C
ca hp cht Guaiacyl glycerol (Hp cht 13) [61].
Kt hp so sánh d kin ph NMR, đ quay cc ca hp cht BP1 vi hp cht (1R, 2R)-guaiacyl
glycerol (hp cht s 13 trong tài liu tham kho [61]) thy hoàn toàn tng đng. Do đó, hp cht BP1


đc xác đnh là (1R, 2R)-guaiacyl glycerol, mt hp cht ln đu tiên đc phân lp t chi Bidens và đư
bit t loài Pimpinella anisum L. [61].
Cu trúc hóa hc ca hp cht BP1 đc trình bày  hình 3.3:



Hình 3.3. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP1
3.1.5.2. ảp cht BP2
Hp cht BP2 thu đc  dng bt màu trng. D liu ph NMR ca hp cht BP2 đc trình bày 
bng 3.7:
Bngă3.7. D liu ph NMR ca hp cht BP2
V trí C

*
C
(ppm)
DMSO

C
a,b
(ppm)
DMSO


H

a,c
(ppm, J, Hz)
HMBC
(HăăC)

2
160.4
160.5
-

3
113.2
113.3
6.31 d (9.5)
2, 10
4
114.1
114.2
7.95 d (9.5)
2, 5, 9
5
109.3
109.8
7.29 s
4, 6, 7, 9
6
146.6

146.0
-

7
149.9
150.0
-

8
103.0
103.0
7.14 s
6, 10
9
148.9
148.9
-

10
112.2
112.3
-

1'
99.7
99.7
5.06 d (7.5)
7
2'
73.3

73.1
3.28

3'
76.7
76.7
3.29
1', 2', 4'
4'
69.6
69.6
3.15
3', 6'
5'
77.1
77.1
3.43

6'
60.6
60.7
3.43 dd (2.0, 12.0)
3.67 dd (5.5, 12.0)
4', 5'
6-OCH
3

56.0
56.1
3.81 s

6


*
C
Scopolin đo trong DMSO [65],
a
đo trong DMSO,
b
125 MHz,
c
500 MHz.
So sánh s liu ph NMR ca hp cht BP2 vi các s liu tng ng ca hp cht spocolin [65], cho
thy kt qu hoàn toàn phù hp. T đó, có th khng đnh hp cht BP2 là scopolin.



Hình 3.5. Cu trúc hóa hc và các tng tác HMBC chính ca hp cht BP2
3.1.5.3. ảp cht BP3
Hp cht BP3 thu đc là tinh th không màu, 


– 59,2
0
(c= 0,67, MeOH). Ph
1
H-NMR xut hin các
tín hiu trong vùng 
H
7,287,44 (5H), trong đó có 2 tín hiu có cng đ mnh tng ng vi 2 cp proton

đi xng, điu này khng đnh s có mt ca 1 vòng benzen th mono. Ngoài ra còn có s cng hng ca
các proton ca mt phân t đng (
H
3,284,38, 7H), vi tín hiu đc trng ti 
H
4,38 (1H, d, J = 7,5 Hz)


ca proton anome. Hai proton còn li vi 
H
3,93 (1H, d, J = 12,0 Hz) và 
H
3,72 (1H, d, J = 12,0 Hz) tng
ng vi mt nhóm oxymethylen. D liu ph NMR ca hp cht BP3 đc trình bày  bng 3.8:
Bngă3.8. D liu ph NMR ca hp cht BP3
V trí C

*
C
(ppm)

C

a,b
(ppm)

H

a,c
(ppm, J, Hz)

HMBCă(HăăC)
1
139.0
139.1
-

2
128.6
129.2
7.44 m
1, 3, 4
3
129.2
129.3
7.36 m
2, 5
4
129.1
128.7
7.30 m
3, 5, 2, 6
5
129.2
129.3
7.44 m
2, 3
6
128.6
129.2
7.36 m

1, 3, 4
7
71.6
71.7
4.96 d (12.0)
4.70 d (12.0)
1, 2, 3, 1'
1'
103.2
103.3
4.38 d (7.5)
7, 2', 3', 5'
2'
75.0
75.2
3.28 m

3'
78.0
78.1
3.29 m

4'
71.6
71.8
3.32 m

5'
77.9
78.0

3.36 m

6'
62.8
62.8
3.93 dd (2.0, 12,0)
3.72 dd (5.5, 12,0)
4', 5'


*
C
Benzylalcoholglucoside đo trong CD
3
OD [43],
a
đo trong CD
3
OD,
b
125 MHz,
c
500 MHz.
Kt hp phân tích ph
13
C-NMR, DEPT, HSQC, HMBC và đi chiu d liu ph NMR, đ quay cc ca
hp cht BP3 vi benzyl-O-

-D-glucopyranosid (hp cht 3 trong tài liu 43) giúp ta xác đnh đc hp cht
BP3 là benzyl-O-


-D-glucopyranosid, mt hp cht đư bit t loài Cedronella canariensis [43].

Hình 3.6. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP3
3.1.5.4. ảp cht BP4
Hp cht BP4 thu đc di dng bt màu trng, đ quay cc 


– 48,1
0
(c= 0,5, MeOH). Trên ph
proton xut hin 3 tín hiu đc trng cho vòng thm ti các v trí cng hng 
H
7,03 (1H, d, J = 1,5 Hz), 6,83
(1H, dd , J = 2,0, 8,0 Hz), 6,78 (1H, d, J = 8,0 Hz); 1 tín hiu proton anome ca đng ti v trí 
H
4,44 (1H, d,
J = 7,5 Hz), da vào giá tr J = 7,5 Hz có th suy ra đng có cu hình -D và mt tín hiu đc trng ca nhóm
methoxy cng hng ti v trí 
H
3,89 (3H, s).
Kt qu phân tích ph
13
C-NMR và DEPT cho thy hp cht BP4 có tín hiu ca 16 carbon trong đó
có 1 nhóm methoxy ti 
C
56,4 ppm; hai tín hiu oxymethylen ti 
C
62,5, 63,2 ppm; 7 tín hiu oxymethin
trong khong tín hiu t 

C
71,4 – 105,3 ppm và các tín hiu đc trng cho vòng thm th 3 ln trong
khong tín hiu 
C
111,7 – 149,0 ppm.
Da vào kt qu phân tích trên và kt hp so sánh vi s liu ph ca hp cht D-threo-
guaiacylglycerol-8-O--D-glucopyranosid và L-threo-guaiacylglycerol-8-O--D-glucopyranosid [63], thy
có s tng đng ti các v trí tín hiu carbon tng ng. Mt khác, so sánh đ quay cc ca hp cht BP4
và 2 cht trên có th xác đnh hp cht BP4 chính là D-threo-guaiacylglycerol-8-O--D-glucopyranosid.



Hình 3.8. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP4
3.1.5.5. ảp cht BP5
Tin hành phân tích d liu ph NMR ca hp cht BP5, kt qu trình bày  bng 3.10:
Bngă3.10. D liu ph NMR ca hp cht BP5
VătríăC

C1
(ppm)

C2
(ppm)

C
a,b
(ppm)

H
a,c

(ppm)
mult. (J = Hz)
HMBC (HC)
1





2
161.8
164.6
164.5


3
143.3
143.3
143.6


4
175.9
177.0
177.2


5
116.9
117.2

117.3
6.46 d (5.5)
3, 6
6
155.3
157.1
157.1
8.02 d (6.0)
2, 4, 5
7
15.4
15.9
15.8
2.48 s
2, 3
1'
106.1
105.0
105.5
4.82 d (8.0)
3
2'
75.6
74.9
75.4
3.40 dd (8.0, 9,0)
1', 5'
3'
78.4
77.9

78.5
3.28 dd (8.0, 9.0)
4'
4'
71.1
71.2
71.1
3.38 dd (9.0, 9.0)
5'
5'
79.0
77.4
78.0
3.42 m
2', 4'
6'
62.6
68.5
62.5
3.68 dd (5.0, 12.0)
3.84 dd (2.0, 12.0)


C1
đo trong C
5
D
5
N [117],


C2
đo trong CD
3
OD at 500 MHz, 125 MHz [78],
a

đo trong CD
3
OD,
b
125,
c
500 MHz.
 xác đinh cu trúc ca hp cht BP5, d liu ph NMR ca hp cht này đc so sánh vi hp cht Maltol
3-O--D-glucopyranosid [117], thy hoàn toàn phù hp. S sai lch gia các giá tr là do s sai khác v dung
môi đo nhng đây là sai s nm trong gii hn cho phép.  khng đnh thêm tính chính xác, s liu ph
NMR ca hp cht BP5 đc so sánh vi hp cht Maltol 6'-O-

-D-apiofuranosyl-

-D-glucopyranosid [78],
cho thy hoàn toàn tng đng ti các tín hiu carbon tng ng. S sai khác duy nht là giá tr carbon ti
v trí C-6' (
C
68.5 so vi 62.5), đó là do ti v trí C-6' ca hp cht Maltol 6'-O-

-D-apiofuranosyl--D-
glucopyranosid có thêm 1 phân t đng. Kt hp các d kin phân tích  trên, có th khng đnh hp cht
BP5 chính là Maltol 3-O--D-glucopyranosid.

O
O
O
HO
O
OH
4
'
2
'
6
'
5
'
1
'
3
'
2
OH
OH
4
6
O
O
O
HO
O
OH
OH

OH
CH
3
CH
3

Hình 3.9. Cu trúc hóa hc và các tng tác chính HMBC ca hp cht BP5
3.1.5.6. ảp cht BP6
Hp cht BP6 thu đc di dng bt không màu, đ quay cc 


+16,1
0
(c= 0,3, MeOH). Trên ph
proton thy xut hin tín hiu cng hng ca 2 proton vòng thm 
H
6,73 (s, 2H), 2 nhóm methoxy ti 
H

3,87 (s, 6H); các tín hiu proton ca phân t đng trong khong 
H
3,18 – 3,94. Trên ph 13C và DEPT
xut hin tín hiu cng hng ca 17 carbon, trong đó có 2 nhóm methoxy ti 
C
56,9 (x2); 2 nhóm


oxymethylen 
C
62,6, 62,1; 9 nhóm methin ti 

C
106,3 (x 2), 99,8, 82,6, 80,8, 80,5, 79,8, 75,1, 71,9 và 4
carbon bc 4 ti 
C
149,2 (x 2), 137,0, 129,3. T các s liu cho thy, trong phân t BP6 có cha mt vòng
thm th 4 v trí mt cách đi xng và mt phân t đng glucose. S chuyn dch v phía trng thp ca
các tín hiu 
C
80,8, 79,8, 75,1, 71,9 gi ý cho s đóng vòng ti v trí 1 và 2 ca phân t đng. So sánh s
liu ph
13
C-NMR ca BP6 vi hp cht ficuscarpanosid B [93] thy có s phù hp hoàn toàn v giá tr ph
ti các phn cu trúc tng ng.
 xác đnh chính xác các liên kt, hp cht BP6 đc tin hành đo ph 2 chiu HSQC và HMBC. Các
tín hiu proton đc ghép vi các tín hiu carbon tng ng trên c s phân tích ph HSQC. Các v trí ca
phân t đc khng đnh bng vic phân tích chi tit ph HMBC. T phân tích ph NMR, kt hp so sánh
đ quay cc ca hp cht BP6 vi ficuscarpanosid B ( 2',7-epoxy-syringoylglycerol 8-O--D-
glucopyranosid) [93] có th xác đnh hp cht BP6 chính là ficuscarpanosid B. ây cng là hp cht ln đu
tiên đc phân lp t chi Bidens.
OH
O
O
O
OH
HO
HO
O
O
OH
1

4
7
8
9
1
'
2
'
5
'
6
'

Hình 3.10. Cu trúc hóa hc và các tng tác HMBC chính ca hp cht BP6
3.1.5.7. ảp cht BP7
Hp cht BP7 nhn đc di dng bt màu vàng đc trng ca mt flavon, đ quay cc 


-240,1
0

(c= 0,14, MeOH). D liu ph NMR ca hp cht BP7 đc trình bày  bng 3.12:
Ph
13
C-NMR ca BP7 xut hin tín hiu ca 20 carbon, trong đó có mt nhóm methilen ti 
C
60,6 ppm,
chín nhóm methyl có 
C
t 76,9 ppm đn 121,6 ppm, chín nguyên t carbon bc 4 có 

C
t 103,9 ppm đn
164,1 ppm và mt nhóm carbonyl ti 
C
177,7 ppm. Phân tích k các tín hiu trên ph
13
C-NMR ca BP7 cho
thy, 15 nguyên t carbon thuc khung quercetin, 5 nguyên t carbon còn li thuc vào 1 phân t đng.
 xác đnh chính xác v trí các liên kt cng nh cu trúc ca đng, đư tin hành đo ph hai chiu
HSQC và HMBC. Phân tích các tng tác trên ph HSQC và HMBC mt ln na khng đnh phn aglycon
ca hp cht BP7 có khung quercetin vi s xut hin ca tng tác HMBC gia H-6 (
H
6,20) vi C-5, C-7,
C-8 và C-10; gia H-8 (
H
6,40) vi C-6, C-7, C-9 và C-10; gia H-2' (
H
7,48) vi C-2, C-3', gia H-5' (
H

6,84) vi C-1', C-3' và gia H-6 (
H
7,56) vi C-2, C-2, C-4 và C-5. Ngoài ra, tng tác gia proton anome
ca phân t đng ti 
H
5,58 vi carbon C-3 (
C
133,3) đư xác đnh v trí liên kt ca gc đng này ti
carbon C-3. Các tng tác ca H-1'' (
H

5,58) vi C-3'' (
C
76,9), C-4'' (
C
85,8); H-2'' (
H
4,15) vi C-3'' (
C

76,9), C-4'' (
C
85,8); H-3'' (
H
3,72) vi C-2'' (
C
82,1), C-4'' (
C
85,8), C-5'' (
C
60,6); H-4'' (
H
3,56) vi C-
3'' (
C
76,9) và H-5'' vi C-3'' (
C
76,9), C-4'' (
C
85,8) xác đnh v trí ca các carbon ca phân t đng.
Phân tích đ dch chuyn hoá hc và các tng tác trên ph cng hng t ht nhân và so sánh vi tài

liu tham kho [100], cu trúc đng đc xác đnh là arabinofuranosid, và hp cht BP7 đc xác đnh là
Quercetin-3--L-arabinofuranosid, đây là mt hp cht ln đu tiên đc phân lp t r loài Bidens pilosa
L. và đư đc phân lp t loài Bidens sulphurea [100].



Hình 3.11. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP7
3.1.5.8. ảp cht BP8
Hp cht BP8 đc phân lp  dng tinh th màu vàng, đc trng ca mt flavon. Tin hành phân tích
d liu ph
1
H-NMR,
13
C-NMR và ph DEPT, so sánh vi hp cht BP7 cho thy, cng ging nh BP7, hp
cht BP8 có 15 nguyên t carbon thuc khung quercetin, nhng BP8 có 6 nguyên t carbon còn li thuc
vào 1 phân t đng; trong khi BP7 li là đng 5 carbon.
D liu ph NMR ca hp cht BP8 cng đc so sánh vi hp cht s 1 trong tài liu tham kho [100],
cu trúc ca đng đc xác đnh là galactopyranosid, và hp cht BP8 đc xác đnh là Quercetin-3-

-D-
galactopyranosid, đây cng là mt hp cht ln đu tiên đc phân lp t r loài Bidens pilosa L. và cng đư
đc phân lp t loài Bidens sulphurea [100].

Hình 3.13. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP8
3.1.5.9. ảp cht BP11
Hp cht BP11 thu đc là cht rn không màu. D liu phân tích ph NMR ca hp cht BP11 đc
trình bày  bng 3.14:

Bngă3.14. D liu ph NMR ca hp cht BP11
V trí C


*
C
(ppm)


C

a,b
(ppm)
CDCl
3


H

a,c
(ppm, J, Hz)
1
56.3
62.6
4.25 dd (5.0, 2.0)
2
145.5
145.4
6.45 dt (16.0, 5.0)
3
110.0
108.8
5.90 dt (16.0, 2.0)

4
80.0
81.3
-
5
77.4
79.8
-
6
74.3
73.8
-
7
77.3
74.5
-
8
121.2
121.7
-
9
132.3
132.4
7.49 dd (8.0, 2.0)
10
128.3
128.4
7.30 t (8.0)
11
128.4

129.1
7.33 dt (8.0, 2.0)
12
128.3
128.4
7.30 t (8.0)
13
132.3
132.4
7.49 dd (8.0, 2.0)


*
C
7-phenyl-2-heptene-4,6-diyn-1-ol [122],
a
đo trong CDCl
3
,
b
125 MHz,
c
500 MHz.


T vic phân tích ph NMR đư xác đnh cu trúc ca BP1 là 7-phenyl-2-hepten-4,6-diyn-1-ol và trình
bày  hình 3.14:.
8
6
5

4
7
9
1
0
1
1
1
1
2
1
3
OH
2
3


Hình 3.14. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP11
3.1.5.10. ảp cht BP13
Hp cht BP13 có đ quay cc 


-21,5
0
(c= 0,8, MeOH), đc tin hành đo ph NMR đ phân tích
xác đnh cu trúc. Kt qu phân tích ph NMR đc trình bày  bng 3.15:
Bngă3.15. D liu ph NMR ca hp cht BP13
VătríăC
#


C
(ppm)

C
a,b
(ppm)

H
a, c
(ppm) mult. (J in Hz)
HMBC (H  C)
1
136.5
138.4
-

2,6
153.8
154.2
-

3,5
107.5
107.5
6.54 s
1, 2, 4, 5
4
134.9
134.7
-


40.4
41.3
3.36 d( 6.5)
3, 5, , 

137.8
138.7
5.98 m


115.9
116.2
5.10 dd (16.0,1.5)
5.08 dd (12.0,1.5)
, 
1'
105.3
105.6
4.84 d (8.0)
1
2'
76.0
75.7
3.48 m
1', 3'
3'
78.3
77.8

3.43 m

4'
71.7
71.4
3.42 m

5'
78.2
78.3
3.22 m

6'
62.8
62.6
3.80 dd (12.0, 2.0)
3.68 dd (12.0, 5.0)
4'
2,6-OCH
3

56.7
57.0
3.84 s
2, 6
#

C
đo trong pyridine-d
5

 88.55 MHz, 22.5 MHz.
a
đo trong CD3OD,
b
125 MHz,
b
500 MHz
Kt hp so sánh vi s liu ph
13
C-NMR và đ quay cc ca hp cht BP13 vi hp cht 4-allyl-2,6-
dimethoxyphenol-glucosid [86] thy hoàn toàn phù hp  các v trí tng ng, cho phép xác đnh hp cht
BP13 là 4-allyl-2,6-dimethoxyphenol-1-O--D-glucopyranosid.


Hình 3.15. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP13
3.1.5.11. ảp cht BP15
Hp cht BP15 đc đc đo và phân tích ph cng hng t ht nhân 1 chiu (1H, 13C, DEPT) và 2
chiu (HMBC, HSQC). ng thi, so sánh vi s liu ph NMR ca hp cht BP15 vi hp cht 3-[(4'-


hydoxy-3'-methoxyphenyl) propan-1,2 diol-2-O--D- (6''-O-galloyl)-glucopyranosid [68] thy s tng
đng, ch có s sai khác ti v trí C- 5'' và C-6'', chng t trong cu trúc ca BP15 không có mt ca phân
t galloyl. T đó, xác đnh hp cht BP15 là 3-[(4'-hydoxy-3'-methoxyphenyl) propan-1,2 diol-2-O--D-
glucopyranosid. ây là hp cht ln đu tiên đc phân lp t chi Bidens.

H
3
CO
HO
CH

2
OH
1'
3'
5'
3
1
O
O
OH
OH
1''
3''
5''
6''
OH
HO
2'' 4''
2


Hình 3.17. Cu trúc hóa hc ca BP15
3.1.5.12. ảp cht BP17
Hp cht BP17 thu đc di dng cht du không màu, đ quay cc 


-15,1
0
(c= 0,3, MeOH). D
liu phân tích ph NMR ca BP17 đc trình bàt  bng 3.17:

Bngă3.17. D liu ph NMR ca hp cht BP17
VătríăC
#

C

(ppm)

C
a,b
(ppm)
DEPT

H
a, c
(ppm)
mult. (J in Hz)
HMBC
(H 
C)
1
111.1
110.7
CH
2
5.12 dd (2.0, 17.5)
4.92 dd (2.0, 11.0)
2,3
2

147.4
146.4
CH
5.83 dd (11.0, 17.5)
1, 3
3
72.6
71.7
C
-

4
41.1
40.0
CH
2

1.72 ddd (4.5, 12.5, 17.5)
1.32 ddd (4.5, 12.5, 17.5)
3, 2
5
27.0
25.5
CH
2

1.57 m/ 1.52 m

6
79.6

78.1
CH
3.00 d (10.0)
4, 5, 7, 8
7
72.7
71.6
C
-

8
25.8
24.7
CH
3

0.97 s
6, 7, 9
9
26.1
26.1
CH
3

1.02 s
6, 7, 8
10
28.7
27.9
CH

3

1.13 s
2, 3, 4
a
đo trong DMSO,
b
125MHz,
c
500MHz,
#

C
ca (3S, 6S) -6,7-dihydroxy-dihydrolinalool [62] đo trong pyridin-d
5

Kt hp đi chiu vi tài liu tham kho [62], hp cht BP17 đc xác đnh là (3S, 6S)-6,7-dihydroxy-
dihydrolinalool, cu trúc đc trình bày  hình 3.19:

HO
OH
OH
1
2
3
4
5
6
7
8

9
10


Hình 3.19. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP17



3.1.5.13. ảp cht BP18
Tng t nh hp cht BP1, BP4, hp cht BP18 có cu trúc khung phenylpropanoid. Kt hp phân
tích d liu ph NMR và đi chiu vi tài liu tham kho, hp cht BP18 đc xác đnh là 3-(4'-hydroxy-3'-
methoxy-phenyl) propan-1,2-diol vi cu trúc đc trình bày  hình 3.20:
H
3
CO
HO
OH
CH
2
OH
1'
3'
4'
5'
6'
1
2'
2
3

Hình 3.20. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP18
3.1.5.14. ảp cht BP19
Hp cht BP19 thu đc t phân đon nc ca dch chit methanol phn trên mt đt cây n kim.
Trên ph
1
H-NMR ca hp cht BP19 ti vùng trng thp ch xut hin mt tín hiu proton vi cng đ
tích phân bng 2 ca mt vòng thm b th 4 v trí ti 
H
7,34 ppm (2H, s).  vùng trng cao hn xut hin
tín hiu ca các proton ca mt phân t đng rhamnose ti 
H
5,30 ppm (d, J = 1,5 Hz), 
H
4,15 ppm (dd, J
= 3,0, 1,5 Hz), 
H
3,93 ppm (dd, J = 9,0, 3,0 Hz), 
H
3,45 ppm (t, J = 9,0 Hz), 
H
4,31ppm (m), 
H
1,24 ppm
(d, J = 6,5 Hz). Trong đó, tín hiu proton anome ti 
H
5,30 có giá tr J = 1,5 Hz gi ý cho s có mt ca
phn t đng dng - rhamnose liên kt vi vòng thm.
Ph
13
C-NMR xut hin tín hiu ca 15 nguyên t carbon, trong đó, bng ph DEPT 90

o
, DEPT 135
o
đư
xác đnh đc phân t BP19 có 7 CH (
C
107,7 ppm (2CH), 103,5, 72,1, 72,3, 73,8, 71,2 ppm), 1 nhóm
methyl (
C
17,8), 2 nhóm metoxy (
C
57,0) và 5 carbon không gn vi proton nào (
C
175,0, 153,9 (2C), 107,7
ppm (2C)). Trong s 15 tín hiu carbon, 6 carbon đc xác đnh thuc vào 1 phân t đng, 6 carbon khác
thuc vào 1 vòng benzen th đi xng, 2 tín hiu ca methoxy liên kt vi vòng benzen (da vào tng tác
HMBC gia 2H (
H
3,88 ppm) vi 2C (
C
153,9 ppm), nh vy còn li tín hiu 
C
175,0 ppm đc d đoán là
ca mt nhóm carbonyl. S dch chuyn khá mnh v trng thp ca tín hiu này có th đc gii thích là
ngoài s liên hp ca nhóm carbonyl vi vòng benzen còn do có d t liên kt vi nhóm carbonyl này.
Các tng tác C-H đc xác đnh trên ph HSQC và v trí ca các nhóm th, đc bit là v trí ca liên kt
glycosid vi aglycon đc xác đnh thông qua phân tích ph HMBC. Kt hp so sánh vi cht syringic acid-
4-O--L-rhamnosid trong tài liu [132] ta thy giá tr đ dch chuyn 
C
ca các v trí khá ging nhau ngoi

tr v trí C-1 và C-7 ca BP19 có giá tr cao hn so vi syringic acid-4-O--L-rhamnosid khong 7-8 ppm.
iu này gi ý có th acid này đư chuyn hóa thành mui và ti v trí C-7 không phi là nhóm COOH mà là
nhóm COO
-
vi ion kim loi hóa tr +1.
T toàn b s phân tích trên có th đa ra d báo cu trúc ca hp cht BP19 đc xác đnh theo
phng pháp ph NMR nh hình 3.21.
H
3
CO
O
O
-
OCH
3
O
O
OH
HO
HO
H
3
C
1'
2'
3'
4'
5'
6'
1

2
3
4
5
6
7

Hình 3.21. Cu trúc hóa hc d kin ca hp cht BP19
Tng ng vi hình 3.21 là bng d liu ph NMR:



Bngă3.19. D liu ph NMR ca hp cht BP19
VătríăC
*

C
a,b

(ppm)

C
a,b
(ppm)

H
a,c
(ppm)mult. (J in Hz)
HMBC (HC)
Aglycon

1
126.9
134.00
-

2
106.4
107.7
7.34 s
1, 3, 4, 7
3
152.8
153.9
-

4
137.7
137.7
-

5
152.8
153.9
-

6
106.4
107.7
7.34 s
1, 2, 4, 5, 7

7
167.1
175.0
-

Rham
1
102.1
103.5
5.30 d (1.5)
4, 2, 3,
2
70.3
72.1
4.15 dd (3.0, 1.5)
1
3
70.5
72.3
3.39 dd (9.0, 3.0)

4
71.6
73.8
3.45 t (9.0)
2, 3, 5, 6
5
70.1
71.2
4.31 m

6
17.8
17.8
1.24 d (6.5)
4, 5
3,5-OCH
3

56.1
57.0
3.88 s
3, 5
a
o trong MeOD;
b
125 MHz;
c
500 MHz; * che lp;
*

C
ca hp cht syringic acid-4-O-a-L-rhamnosid đo trong DMSO [132].
im trng ca các kt qu trên là ion kim loi có phi là Na
+
?  tr li cho câu hi này cn phân tích
chi tit ph HR-ESI
-
-

MS.
Qua phân tích, đư gii thích s hình ca 4 pic có các s khi: 343.1048 m/z, 379.0810 m/z, 401.0627 m/z
và 321.2114 m/z. Trong đó, pic m
-
= [M-Na
+
]
-
=343 m/z là pic ion phân t; 2 pic công kt đc hình theo c
ch phi chí là m
1
-

= 379.0810 m/z, đây là pic có cu trúc RCOO
-
H Cl, m
1
-
= [M-Na
+
+HCl]
-
= 379 m/z (không
tính s l) và m
2
-
= 401.0627, đây là pic có cu trúc RCOO
-
Na Cl, m
1

-
= [M-H
+
+NaCl]
-
= 401 m/z (không tính s
l). Còn pic m
3
-
= 321 m/z đây là pic có s khi nh hn s khi ca pic ion phân t do đó là mt pic mnh. C
ch phá mnh [137] đc đa ra di đây:
H
3
CO
C
O
O Na
OCH
3
O
R
H
H
+
Na
+
- CO
2
, - H
+

C
H
3
CO
Na
OCH
3
O
R
C
O
O
(-)
+
+
H
+
[C
14
H
18
O
7
Na]
-
m
3
-
= 321.211
=

Hình 3.23. C ch phá mnh hình thành ion m
3
-

T vic phân tích ph HR-ESI-MS và NMR trên cho phép khng đnh hp cht BP19 là Natri 3,5-
dimethoxy-4-O--L-rhamnosyl-benzoat. ây là hp cht mi, ln đu tiên cu trúc  dng mui đc bit đn.
3.1.5.15. ảp cht BP20
Hp cht BP20 đc phân lp t phân đon nc ca dch chit methanol phn trên mt đt loài B. pilosa, đ
quay cc 


+ 18,1
0
(c = 0,3, MeOH). Qua phân tích ph NMR, đư d báo cu ca hp cht BP20 đc th
hin  hình 3.24 và d liu tng ng đc đa ra  bng 3.20.




Hình 3.24. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP20
Bngă3.20. D liu ph NMR ca hp cht BP20
VătríăC
*

C
a,b
(ppm)

C

a,b
(ppm)

H
a,c
(ppm)
mult. (J in Hz)
HMBC
(H
C)
2
109.1
110.1
-

4
85.3
85.4
3.84 m
5
5
79.8
80.5
4.75 d (8.5)
4, 2b, 1', 2'
6
61.5
61.7
(6
a

) 3.76 dd (12.0, 3.0)
(6
b
) 3.61 dd (12.0, 5.0)
6a, 6b, 5', 5
7
27.43
27.4
1.50 s
8, 2
8
27.47
27.4
1.55 s
7, 2
1
131.4
130.6
-

2
114.5
111.4
6.99 d (1.5)
1', 3', 6', 5
3
145.7
149.2
-

4
145.9
147.9
-

5
115.9
116.2
6.80 d (8.5)
1', 3'
6
119.2
120.7
6.87 dd (8.5, 1.5)
1', 2', 4', 5
3-OCH
3

-
56.4
3.88 s
3'
a
o trong MeOD;
b
125 MHz;
c
500 MHz;
*


C
ca (R,R)-4-(hydroxymethyl)-5-[3,4-dihydroxyphenyl] -
2,2-dimethyl-1,3-dioxolan đo trong aceton-d
6
[64].
 thm đnh d báo cu trúc ca hp cht BP20 đc ra qua s phân tích chi tit h thng ph
NMR, đư tin hành phân tích phân tích ph khi lng phân gii cao (HR-MS) ca hp cht BP20 đc ghi
theo ch đ ghi ph ESI
-
. Kt qu phân tích ph HR-ESI-MS đư giúp khng đnh công thc phân t BP20 là
C
13
H
18
O
5
(Qua pic ion phân t) và có cu trúc hóa hc nh hình 3.24 đư đc đ ngh (Qua c ch phá mnh
đư hình thành các ion mnh m
1
, m
2
, m
3
, m
4
).
T các phân tích trên, hp cht BP20 đc xác đnh là (R,R)-4-(hydroxymethyl)-5-[3-methoxy,4-
hydroxyphenyl]-2,2-dimethyl-1,3-dioxolan. ây là mt hp cht mi, ln đu tiên đc phân lp t thiên
nhiên và đt tên là Pilosolane.
3.1.5.16. ảp cht BP22

Hp cht BP22 thu đc di dng bt màu trng. Qua phân tích ph NMR ca hp cht BP22 cho thy
tng đng vi Daucosterol nêu trong tài liu [116]. T đó, xác đnh hp cht BP22 là Daucosterol.
17
18
19
20
22
5
24
26
27
28
29
O
3
O
OH
HO
HO
HO

Hình 3.28. Cu trúc hóa hc ca hp cht BP22


3.1.5.17. ảp cht BP23
Hp cht BP23 thu đc di dng tinh th hình kim màu trng có đim nóng chy 170
o
C. Tng t
nh hp cht BP22, qua phân tích d liu ph NMR ca hp cht BP23 thy tng đng vi Stigmasterol
đc nêu trong tài liu [45]. T đó, xác đnh hp cht BP23 là Stigmasterol.

Hình 3.29. Cu trúc ca hp cht BP23
3.2.ăKTăQUăNGHIÊNăCUăVăCăTệNHăVĨăTÁCăDNGăSINHăHC
3.2.1.ăThăđcătínhăcpă
- Chut đc ung cao nc phn trên mt đt hoc cao nc r cây đn kim vi mc liu 16 – 160 g
dl/kg chut nht trng. Sau khi ung thuc tt c chut thí nghim  các lô đu n, ung, đi li và hot
đng bình thng.  nhng mc liu cao, ban đu chut có biu hin mt mi, nhng sau đó nhanh
chóng tr v bình thng. Phân và nc tiu ca chut không có gì bt thng. Theo dõi sau 72 gi,
không lô nào có chut b cht.
- Cha xác đnh đc LD
50
ca cao lng phn trên mt đt và r cây n kim.
3.2.2. Thătácădngăkhángăkhun,ăkhángănm
Kt qu th tác dng kháng khun, kháng nm ca tinh du lá cây đn kim cho thy:
- Tinh du lá cây n kim có tác dng vi tt c các chng vi khun th. Trong đó tác dng mnh
vi ba chng Bacillus pumilus, Escherichia coli và Salmonella typhi, đng kính kháng khun đu ln
hn 15 mm, tuy nhiên khi so sánh vi kháng sinh chun thì vn yu hn.
- Tinh du lá cây n kim cng có tác dng kháng nm trên 2 chng nm th nghim.
3.2.3.ăThătácădngăchngăviêm
3.2.3.1. Th tác dng chng viêm cp
 TrênămôăhìnhăgơyăphùăbƠnăchơnăchut
Mu th là cao lng r cây n kim. Kt qu nghiên cu đc trình bày  bng 3.25:
Bngă3.25. Tác dng chng viêm ca cao lng r n kim trên mô hình gây phù chân chut


Lô
Sauă2ăgiă(V
1
)
Sau 4 giă(V

2
)
Sauă6giă(V
3
)
Sauă24ăgiă(V
4
)
ă
phù
(%)
%ă gimă
phùă soă viă
chng
ă
phù
(%)
%ă gimă
phù so
viăchng
ăphùă
(%)
%ă gimă
phùă soă viă
chng
ăphùă
(%)
%ă gimă
phùăsoăviă
chng

1: Chng
44,39 ±
4,16

34,66 ±
4,09

25,46 ±
2,15

8,53 ±
1,58

2: Diclofenac
( 10 mg/ kg)
35,36 ±
3,35
20,35
20,78 ±
4,19
40,05
15,76 ±
2,14
38,08
11,47 ±
2,00

3: Cao lng r
10,0 g/kg

43,20 ±
4,92
2,68
28,07 ±
5,94
19,03
15,34 ±
2,67
39,72
6,45 ±
2,15
24,00
4: Cao lng r
20,0 g/kg
38,88 ±
4,67
12,40
30,92 ±
3,26
10,08
20,40 ±
3,21
19,85
8,10 ±
1,95
5,00

p
p
2-1

,
4-1
< 0,05,
p
3-1
>0,05
p
2-3
,
2-4
< 0,05
p
2-1
,
3-1
,
4-1
< 0,05
p
2-3
,
2-4
< 0,05
p
2-1
,
3-1
,
4-1
< 0,05

p
2-4
< 0,05,
p
3-2
>0,05

p
2-1
,
3-1
,
4-1
> 0,05



Kt qu  bng 3.25 cho thy: Cao lng r cây đn kim  liu 10 g/kg và 20 g dl/kg có tác dng gim đ
phù bàn chut ti các thi đim 4h, 6h sau khi gây phù viêm bng carrageenin.
 TrênămôăhìnhăgơyăviêmămƠngăbng
Sau 24 gi gây viêm, tin hành hút dch r viêm trong  bng, tính th tích đng thi xác đnh s lng
bch cu, hàm lng protein và albumin, kt qu đc trình bày  bng 3.26, 3.27, 3.28:
Bngă3.26. Tác dng ca cao lng r và phn trên mt đt (PTM) cây n kim lên th tích dch r viêm
Lô
Lngă dchă ră viêmă
(ml)
%ăgimăV dchă
răviêm
p
1: Chng

2,53 ± 0,15

p
1-2,3,4,5,6
< 0,05
p
2-3,4,5,6
>0,05
p
3-4
> 0,05
p
5-6
>0,05
p
3-5
>0,05
p
4-6
>0,05
2: Diclofenac (10 mg/kg)
1,81 ± 0,17
28,46
3: Cao lng R (10 g/kg)
2,06 ± 0,13
18,58
4: Cao lng R (20 g/kg)
1,93 ± 0,16
23,72
5: Cao lng PTM (10 g/kg)

1,94 ± 0,11
23,32
6: Cao lng PTM (20 g/kg)
1,88 ± 0,12
25,69
Bngă3.27. Tác dng ca cao lng r và PTM cây n kim lên hàm lng protein và albumin trong
dch r viêm

Lô
HƠmălngă
protein (mg/dl)
HƠmălngă
albumin (mg/dl)

p
1: Chng
53,50 ± 3,22
24,33 ± 1,35
p
1-2,3,4,5,6
<0,05
p
2-3
,
4,5,6
<0,05
p
3-4
>0,05;
p

5-6
>0,05;
p
3-5
>0,05
p
4-6
>0,05
2: Diclofenac (10 mg/kg)
36,50 ± 1,91
17,00 ± 1,65
3: Cao lng R (10 g/kg)
43,50 ± 1,80
22,17 ± 1,94
4: Cao lng R (20 g/kg)
40,17 ± 2,23
20,90 ± 2,32
5: Cao lng PTM (10 g/kg)
41,67 ± 1,41
21,83 ± 1,88
6: Cao lng PTM (20 g/kg)
39,20 ± 1,74
19,40 ± 1,81

Bngă3.28. Tác dng ca cao lng r và PTM cây n kim lên s lng bch cu trong dch r viêm
Lô
Sălngăbchăcuă(G/l)
p
1: Chng
9,45 ± 0,97

p
1-2,3,4,5,6
< 0,05
p
2-3,4,5,6
>0,05
p
3-4
> 0,05
p
5-6
>0,05
p
3-5
>0,05
p
4-6
>0,05
2: Diclofenac (10 mg/kg)
7,94 ± 1,08
3: Cao lng R (10 g/kg)
8,33 ± 1,40
4: Cao lng R (20 g/kg)
8,71 ± 1,51
5: Cao lng PTM (10 g/kg)
8,15 ± 1,14
6: Cao lng PTM (20 g/kg)
8,49 ± 1,33
Kt qu  bng 3.26, 3.27, 3.28 cho thy:
Cao lng r và cao lng phn trên mt đt cây n kim  liu 10,0 g/kg và 20,0 g/kg có tác dng làm

gim th tích dch r viêm, gim s lng bch cu trong dch r viêm, làm gim hàm lng protein nói
chung và hàm lng albumin nói riêng trong dch r viêm. Tác dng làm gim th tích dch r viêm và s
lng bch cu tng đng vi diclofenac  liu 10mg/kg (p>0,05), còn tác dng làm gim hàm lng
protein thì yu hn (p<0,05).



3.2.3.2. Th tác dng chng viêm mn
Bngă3.29. Tác dng ca cao lng r và PTM cây n kim lên khi lng u ht
Lô
Khiălngăuă(mg)
p
1: Chng
70,87 ± 4,38
p
1-2
< 0,05
p
1-3
< 0,05
p
1-4
<0,05
p
3-4
> 0,05
p
2-3
>0,05
p

2-4
>0,05
2: Diclofenac (10 mg/kg)
58,93 ± 3,34
3: Cao lng R (7,5 g/kg)
55,20 ± 4,74
4: Cao lng R (15 g/kg)
55,10 ± 4,21
5: Cao lng PTM (7,5 g/kg)
58,11 ± 3,29
6: Cao lng PTM (15 g/kg)
54,09 ± 3,89
Kt qu  bng 3.29 cho thy:
Cao lng r và cao lng phn trên mt đt cây n kim  liu 7,5 g/kg và 15 g/kg làm gim rõ rt khi
lng u ht so vi lô đi chng, s khác bit có ý ngha thng kê vi p< 0,05. Khi tng liu, có xu hng
làm tng tác dng, tuy nhiên s khác bit không có ý ngha thng kê vi p>0,05. Tác dng này tng đng
vi diclofenac liu 10 mg/kg (p> 0,05).
3.2.4.ăThătácădngăgimăđau
3.2.4.1. Trên mô hình gây đau qun bng acid acetic
Kt qu nghiên cu đc trình bày  bng 3.30:
Bngă3.30. nh hng ca cao r cây n kim lên s cn đau qun chut

Lô NC
Săcnăđauăqunăcaăchută(con/ă5ăphút)
0 - 5 phút
5 ậ 10 phút
10 ậ 15 phút
15 ậ 20 phút
20 ậ 25 phút
1: Chng

23,10 ± 1,39
21,50 ± 1,73
14,00 ± 1,46
11,50 ± 1,29
9,44 ± 0,96
2: Aspirin 100 mg/kg
9,22 ± 1,62
15,00 ± 1,15
12,40 ± 0,86
9,40 ± 0,96
6,60 ± 1,13
3: Cao lng R 10 g/kg
14,30 ± 1,56
14,40 ± 1,65
12,60 ± 1,18
10,20 ± 1,03
6,70 ± 0,63
4: Cao lng R 20 g/kg
12,00 ± 1,87
14,33 ± 1,00
11,33 ± 0,90
8,33 ± 0,87
5,78 ± 0,80


p
p
1-2,3,4
< 0,05
p

2-3,4
< 0,05
p
3-4
>0,05
p
1-2,3,4
< 0,05
p
2-3,4
< 0,05
p
3-4
>0,05
p
1-2,3,4
< 0,05
p
2-3,4
< 0,05
p
3-4
>0,05
p
1-2,3,4
< 0,05
p
2-3,4
< 0,05
p

3-4
>0,05
p
1-2,3,4
< 0,05
p
2-3,4
< 0,05
p
3-4
>0,05
Kt qu  bng 3.30 cho thy: Cao lng r cây n kim  c 2 liu (10g/kg và 20g/kg chut nht trng)
làm gim rõ rt s cn đau ca chut  thi đim sau 5, 10, 15, 20 và 25 phút (p<0,05). c bit, c 2 liu
nghiên cu đu th hin tác dng gim đau trên mô hình gây đau bng acid acetic ngay ti thi đim 5 phút.
Liu cao (20g/kg chut) có xu hng làm gim đau mnh hn, tuy nhiên s khác bit cha có ý ngha thng
kê (p>0,05). Tác dng gim đau  c 2 liu khi so vi aspirin liu 100 mg/kg là tng đng  các thi đim
sau 10, 15, 20 và 25 phút (p>0,05).
3.2.4.2. Trên mô hình gây đau bng mâm nóng
Bngă3.31. nh hng ca cao lng r n kim lên thi gian phn ng vi nhit đ ca chut

Lô NC
Thi gian phn ng vi nhit đ (giây)
Trc ung
thuc (T
0
)
Sau ung
thuc (T
1
)

p
trc - sau
p so vi
chng
1: Chng
21,88 ± 2,15
22,33 ± 1,30
p>0,05

2: Morphin 10mg/kg
21,15 ± 1,86
30,81 ± 2,13
p<0,05
p<0,05
3: Cao lng R (10 g/kg)
20,89 ± 2,23
25,17 ± 1,86
p>0,05
p>0,05
4: Cao lng R (20 g/kg)
22,08 ± 1,79
24,36 ± 2,35
p>0,05
p>0,05


Qua bng 3.31 cho thy nh hng ca cao lng r cây n kim lên thi gian phn ng vi nhit đ ca
chut nht trng: So vi thi đim trc khi dùng thuc, sau khi dùng cao lng r n kim liên tc trong 4
ngày, c 2 liu có xu hng làm tng thi gian đáp ng đau ca chut, tuy nhiên s khác bit cha có ý
ngha thng kê (p>0,05). So sánh vi nhóm chng, thi gian đáp ng đau vi nhit cng tng lên, tuy nhiên

s khác bit này cng cha có ý ngha thng kê (p>0,05).
3.2.5.ăThătácădngăboăvăgan
3.2.5.1. nh hng ca flavonoid toàn phn (ạLTP) cây n kim lên hot đ các enzym AST, ALT
Kt qu đc trình bày  bng 3.32
Bngă3.32. Hot đ AST và ALT  các lô nghiên cu

Lô

n
Hot đ AST
(IU/l)
% gim so
vi (2)
Hot đ ALT
(IU/l)
% gim so vi
(2)
1: Chng sinh lý
7
420 ± 83

57 ± 17

2: Chng bnh lý
7
1232 ± 283

1065 ± 129

3: Ung silymarin 70mg/kg

7
861 ± 134
30,11
554 ± 175
47,98
4: Ung FLTP 60 mg/kg
7
1045 ± 220
15,18
922 ± 219
13,42
5: Ung FLTP 120 mg/kg
7
788 ± 155
36,06
497 ± 269
53,32
p
p
2,3,4,5-1
< 0,05; p
3,4,5-2
< 0,05 ; p
3-4
< 0,05, p
3-5
>0,05, p
4-5
<0,05
Kt  qu bng 3.32 cho thy:

- So vi lô chng sinh lý, hot đ enzym  tt c các lô có gây đc đu tng cao rõ rt (p < 0,05).
- So vi lô chng bnh lý, hot đ enzym AST và ALT  2 lô dùng FLTP n kim đu gim, s khác
bit có ý ngha thng kê vi p < 0,05.
- So sánh gia lô FLTP liu 1 và 2 cho thy,  liu 2 hot đ enzym gim rõ rt so vi liu 1, s khác
bit ý ngha thng kê vi p< 0,05.
- So vi silymarin liu 70 mg/kg, FLTP liu 60 mg/kg có tác dng yu hn (p<0,05), còn FLTP liu 120
mg/kg có tác dng tng t.
3.2.5.3. nh hng ca ạLTP cây n kim lên nng đ MDA, ẢSả trong dch đng th gan chut
gây đc bng CCl
4

Kt qu đnh lng nng đ MDA và GSH đc trình bày  bng 3.34.
Bngă3.34. Nng đ MDA và GSH dch đng th gan  các lô nghiên cu
Lô
n
MDA (mmol/gătăchc)
GSH (mg/gătăchc)
1: Chng sinh lý
7
15,00 ± 1,06
1,01 ± 0,03
2: Chng bnh lý
7
24,89 ± 3,67
0,65 ± 0,15
3: Ung silymarin 70mg/kg
7
17,94 ± 4,06
0,89 ± 3,67
4: Ung FLTP 60 mg/kg

7
19,51 ± 3,43
0,87 ± 0,18
5: Ung FLTP 120 mg/kg
7
18,65 ± 2,80
0,93 ± 0,08
p
p
2,3,4,5-1
< 0,01; p
3,4,5-2
< 0,05 ; p
3-4
> 0,05, p
3-5
>0,05, p
4-5
>0,05
Kt qu nghiên cu  bng 3.34 cho thy: FLTP  liu 60 mg/kg và 120 mg/kg có tác dng làm gim
nng đ MDA, đng thi làm tng nng đ GSH  chut gây đc bng CCl
4
so vi lô chng bnh lý không
dùng thuc;  liu 120mg/kg, tác dng này tng đng vi silymarin liu 70mg/kg.
3.2.5.2. nh hng ca ạLTP đn hình nh đi th và vi th gan chut đc gây đc bng CCl
4

 Hìnhănhăđiăth

Kt qu quan sát đi th gan chut cho thy: So sánh vi chut  lô chng bnh lý, hai lô có dùng FLTP
và lô dùng silymarin màu sc gan hng hn, t chc gan mn màng hn.
 Hìnhănhăviăth
Kt qu nghiên cu hình nh vi phu t bào gan gia các lô cho thy:  lô dùng silymarin hoc FLTP cây
n kim, hình nh vi th đc ci thin rõ, mc đ hoi t gim, thoái hóa không hoi t cng gim.
3.2.6.ăThătácădngăgơyăđcătăbƠoăungăth
Th tác dng gây đc t bào ung th in vitro ca 17 hp cht đc phân lp t cây n kim cho thy:
- Có 3 cht BP20, BP2 và BP23 có tác dng gây đc đi vi t bào ung th vú (MCF-7) vi IC
50
tng
ng là 45,8 µg/ml, 114,8 µg/ml và 185,9 µg/ml.
- Có 3 cht BP7, BP8 và BP23 có tác dng đi dòng t bào ung th phi (A549) vi IC
50
tng ng là
36,5 µg/ml, 68,1 µg/ml và 183,6 µg/ml.
- Có 9 hp cht có tác dng đi vi dòng t bào ung th máu (HL-60) vi IC
50
dao đng t 18,5 µg/ml
đn 85,7 µg/ml. Cht có tác dng mnh nht là BP7 (IC
50
18,5 µg/ml), cht có tác dng yu nht là BP23
(IC
50
85,7 µg/ml). c bit 2 cht mi là BP19 và BP20 đu có c ch vi IC
50
tng ng là 58,6 µg/ml,
25,3 µg/ml.
CHNGă4. BĨNăLUN
4.1. V I TNG NGHIÊN CU
i tng nghiên cu ca đ tài Lun án là loài n kim (Bidens pilosa L.). Mu đc thu hái  2 đa

đim là Xa La – Hà ông – Hà Ni và ng Cng – Yên Lc Vnh Phúc. Cn c vào đc đim hình thái,
đem đi chiu vi khóa phân loi chi Bidens trong “Thc vt chí Vit Nam”, tp 7 – H Cúc (Asteraceae)
ca Lê Kim Biên [3], chúng tôi thy các mu nghiên cu trùng vi loài n kim (Bidens pilosa L.), h Cúc
(Asteraceae). Vic xác đnh tên khoa hc ca loài n kim (Bidens pilosa L.) đư đc các chuyên gia phân
loi thc vt (PGS. TS. V Xuân Phng và TS. Nguyn Th Cng)  Phòng Thc vt chí, Vin Sinh thái
và Tài nguyên sinh vt, Vin Hàn lâm Khoa hc và Công ngh Vit Nam thm đnh. Hn na, mu nghiên
cu đc thu thp  2 đa đim trên, theo các tài liu đư công b [3] không có mt ca cây n but ta tia
(Bidens pilosa var. radiata. Sch-Bip.).
4.2. V THÀNH PHN HịA HC
Kt qu nghiên cu v thành phn hóa hc ca cây n kim mc hoang  Vit Nam ca Lun án đư có
nhng đóng góp mi:
- V tinh du
Lun án đư xác đnh hàm lng tinh du trong lá n kim thu hái  vào tháng 11 nm 2008  Xa La –
Hà ông là 0,18% ± 0,01% (tt/kl) hoc 0,11% ± 0,004% (kl/kl) (bng 3.4). Bng phng pháp phân tích
GC-MS đư xác đnh tinh du lá n kim có cha 36 hp cht (bng 3.5) trong đó thành phn chính là 1-
phenylhepta-1,3,5-triyn (74,46%). Hàm lng tinh du trong lá n kim cao hn tinh du trong hoa (0,07%
- tính theo kl/kl) [20], nhng cùng có thành phn chính là 1-phenylhepta-1,3,5-triyn.
- Văcácăhpăchtăđƣăphơnălpăđc
ư phân lp đc 17 hp cht, có 11 cht t r, 6 cht t phn trên mt đt cây n kim. Trong đó, có 2
cht mi, 11 cht ln đu tiên công b phân lp t chi Bidens, 2 cht ln đu tiên phân lp t loài Bidens
pilosa L., Có 2 cht trùng vi mt s tác gi nc ngoài đư công b phân lp đc t loài Bidens pilosa L.
Hai cht mi là Natri 3,5-dimethoxy-4-O--L-rhamnosyl-benzoat (BP19) và hp cht (R,R)-4-
(hydroxymethyl)-5-[3-methoxy-4-hydroxyphenyl]-2,2-dimethyl-1,3-dioxolan (BP20) đ ngh đt tên là
Pilosolane. Hai hp cht này đc xác đnh là mi là do cn c vào vic tra cu tài liu hp cht thiên nhiên


(Dictionary of Natural Products CD-ROM (1982-2009)), phn mm chuyên dng Scifinder và tra cu trên
các website: ScienceDirect.com, Spinger.com, Pubmed.com. Ngoài ra, d liu ph và cu trúc ca 2 hp cht
này đư đc Cc s hu trí tu chp nhn và đng công b bo h đc quyn.
- Văktăquăđnhălngăcácănguyênătăvôăc

Vi phng pháp phân tích hin đi có đ nhy cao, đư xác đnh phn trên mt đt và r cây n kim
đu có 34 nguyên t. Trong đó, hàm lng các kim loi nng có đc tính nh As, Pb, Hg, Cd đu nm trong
gii hn cho phép theo tiêu chun ca WHO [127]. Mt s nguyên t có li cho sc khe nh Fe, Mg, Ca,
Ge, K, Mnầđu có mt trong c phn trên mt đt và r cây n kim. Nhng nguyên t vi lng này có tác
dng b máu và phòng nga hu qu ca ri lon tiêu hoá, hay hp thu kém. iu này cng góp phn chng
minh cho vic s dng cây n kim theo y hc c truyn  mt s nc trong điu tr bnh v tiêu hoá [18],
[23], [26], [27].
4.3. V TÁC DNG SINH HC
4.3.1.ăVăđcătínhăcp
Kt qu nghiên cu cho thy,  liu cao nht có th cho chut ung (liu tng đng tính theo dc
liu khô là 160 g/kg), cao chit t phn trên mt đt và r cây n kim không gây ra đc tính cp. C th
không có chut nào b cht trong sut 72 gi theo dõi, do đó cha xác đnh đc LD
50
. ng thi, không có
biu hin bt thng v du hiu bên ngoài. Mt khác, theo kt qu nghiên cu ca Frida và cs, đc tính cp
- LD
50
ca cn dch chit cn và dch chit nc t lá cây n kim theo đng tiêm phúc mc tng ng là
6,15 g/kg (tng đng 71,3 g lá khô/kg) và 12,3 g/kg (tng đng 64,7 g lá khô/kg) [52]. Kt qu này
không mâu thun vi kt qu ca Lun án vì b phn dùng th nghim khác nhau. Lun án dùng phn trên
mt đt và r, còn Frida dùng lá. ng thi đng dùng cng khác nhau, Lun án th nghim theo đng
ung, còn Frida dùng đng phúc mc. Do dùng theo đng tiêm phúc mc thì s hp thu các cht nhiu
hn dùng theo đng ung.
Theo Diezi, thuc th nghim đc xem là có đc tính cao khi LD
50
< 5mg/kg, và có đc tính thp khi
LD
50
> 5g/kg [52]. Do đó có th coi phn trên mt đt và r cây n kim có đc tính thp.
Theo phép ngoi suy [7], liu th nghim gp 56 ln liu s dng trên ngi không gây ra đc tính cp,

liu đang đc dân gian s dng 16 - 20 g/ngày là an toàn, không gây ra đc tính cp. Tuy nhiên, vi liu
dùng này khi dùng dài ngày có có gây tích lu hay không, có gây đc hay không, trong phm vi kt qu ca
Lun án cha th kt lun đc vì cha tin hành th đc tính bán trng din, trng din.
4.3.2.ăVăcăsăkhoaăhcălaăchnăliuădùngăđăthătácădngăsinhăhc
T kt qu th đc tính cp cho thy vi liu 160 g/kg (liu cao nht có th cho chut nht ung) không
gây đc tính cp. Theo qui đnh ca B y t, liu đ th tác dng sinh hc bng khong 1/30 đn 1/25 liu
cao nht đư th đc tính cp hoc LD
50
[16], tc liu khi đu th tác dng sinh hc t 5,3 g/kg đn 6,4 g/kg.
Tuy nhiên, đi vi th tác dng gim đau và chng viêm, đây là th nghim mà mc đ đáp ng tác dng
sinh hc ph thuc vào liu dùng nên đ thy rõ tác dng và không gây đc tính, tin hành la chn liu khi
đu là 10 g/kg chut nht. i vi tác dng chng viêm mn, thi gian dùng dài ngày hn, nên la chn liu
th nghim là 7,5 g/kg chut nht.
Mt khác, đi vi tác dng gim đau và tác dng chng viêm mn ca cây n kim tin hành trên chut
nht trng, còn tác dng chng viêm cp tin hành trên chut cng trng. Liu dùng thông thng ca chut
cng trng bng 7/12 liu dùng trên chut nht [16], tc liu khi đu trên chut cng là 5,8 g/kg. Tuy nhiên,
trong quá trình thc nghim đư tin hành dò liu, bt đu t liu 5,8g/kg, thì thy vi liu 10g/kg tác dng
chng viêm cp mi biu hin rõ, nên Lun án đư chn liu khi đu th tác dng chng viêm cp trên chut


cng là 10g/kg. Nh vy có mt s trùng hp ngu nhiên là liu th tác dng sinh hc ca chut nht và
chut cng là ging nhau.
Vic la chn liu trên còn đc gii thích là liu thng dùng theo kinh nghim dân gian là 10 – 16 g.
Tuy nhiên, đi vi mt s tác dng nh viêm rut tha, viêm kt tràng thì liu dùng có th cao hn rt nhiu.
Mt ví d chng minh điu đó là nghiên cu ca Lin JH và cs [138] đư nghiên cu trên lâm sàng vi liu
dùng là 150 g dc liu khô/ngày sc ung, dùng liên tc trong 15 ngày đ điu tr bnh viêm kt tràng.
Theo phép ngoi suy liu dùng t ngi sang chut thì liu dùng trên chut nht s là 150x12/50= 36g/kg,
còn trên chut cng s là 150x7/50 = 21g/kg. Theo nh nghiên cu này thì liu khi đu th nghim tác
dng chng viêm ca lun án mi bng mt na. Nh vy, vic la chn liu đ th tác dng chng viêm,
gim đau ca cây n kim là hoàn toàn phù hp.

i vi tác dng bo v gan, vic la chn liu tính theo hiu sut chit xut flavonoid t dc liu và
theo nghiên cu ca Yuan và CS [134]. Yuan và CS đư th tác dng bo v gan ca flavonoid toàn phn loài
B.pilosa trên mô hình gây đc bng CCl
4
vi 3 mc liu 25, 50 và 100 mg. Trong đó,  liu 50 và 100mg/kg
th hin rõ tác dng. Trên c đó, lun án la chn liu th tác dng bo v gan ca flavonoid toàn phn cây
n kim là 60 và 120 mg/kg.
4.3.3.ăVătácădngăchngăviêm
Kt qu nghiên cu cho thy cao lng r cây n kim  liu 20 g/kg, có tác dng làm gim th tích (đ
phù) bàn chân chut ti các thi đim 2 gi, 4 gi, 6 gi khi so vi nhóm chng (p<0,05); tác dng này
tng đng vi diclofenac liu 10 mg/kg  thi đim 2 gi, 4 gi sau khi tiêm (p>0,05), còn thi đim 6
gi thì yu hn (p<0,05). Còn vi liu 10 g/kg, có tác dng làm gim th tích bàn chân chut  c 3 thi
đim 2 gi, 4 gi, 6 gi sau khi tiêm (p<0,05); tác dng này tng đng vi diclofenac liu 10 mg/kg
(p>0,05).  thi đim 24 gi sau khi tiêm,  c nhóm nghiên cu và nhóm đi chiu, th tích bàn chân chut
không có s khác bit so vi trc khi tiêm carrageenin. Qua đây cng cho thy, đánh giá mc đ th tích
bàn chân chut ch nên thc hin trong khong thi gian 6 gi sau khi tiêm.
Trên mô hình gây viêm màng bng, kt qu cho thy, cao lng phn trên mt đt và cao lng r cây n
kim liu 10 g/kg và 20 g/kg dùng liên tc trong 3 ngày trc khi gây viêm màng bng bng carrageenin có
tác dng làm gim th tích dch r viêm rõ rt so vi nhóm chng (p<0,05) và tng đng vi diclofenac 10
mg/kg. ng thi, cao lng phn trên mt đt và cao lng r có tác dng làm s lng bch cu, hàm lng
protein nói chung và albumin nói riêng trong dch r viêm so vi nhóm chng (p<0,05). Tác dng làm gim
s lng bch cu tng đng (p>0,05), còn tác dng gim hàm lng protein và albumin thì yu hn
(p<0,05) so vi diclofenac 10mg/kg.
i vi mô hình gây viêm mn tính, s dng mô hình gây u ht bng amiant [11], [88]. Kt qu nghiên
cu cho thy cao lng phn trên mt đt và r n kim liu 7,5 g/kg và 15 g/kg có tác dng làm gim khi
lng u ht rõ rt so vi nhóm chng (p<0,05).  liu 15 g/kg, c cao lng phn trên mt đt và r n kim
đu có tác dng mnh hn diclofenac 10 mg/kg, tuy nhiên, s khác bit cha có ý ngha thng kê (p>0,05).
Nh vy, ngoài tác dng chng viêm cp, phn trên mt đt và r n kim còn có tác dng chng viêm mn
tính – quá trình viêm mn tính ch yu thông qua đáp ng ca các lympho bào T.
Kt qu nghiên cu tác dng chng viêm cp và mn phn trên mt đt cây n kim góp phn làm sáng

t kinh nghim s dng ca dân gian trong điu tr bnh viêm hng, sng hng, mn nga, mè đay, viêm
gan, viêm thnầ. ây là ln đu tiên, tác dng chng viêm ca cây n kim mc hoang  Vit Nam đc
chng minh. Mt khác, kt qu nghiên cu tác dng chng viêm ca r cng giúp đnh hng có th s dng
c r cây n kim cho nhng bnh nói trên.


4.3.4.ăVătácădngăgimăđau
Tác dng gim đau ca r cây đn kim đc đánh giá trên 2 mô hình gây đau bng mâm nóng và gây
đau bng acid acetic. Kt qu nghiên cu cho thy cao lng r cây n kim vi liu 10g/kg chut và liu
20g/kg chut có xu hng làm tng thi gian đáp ng đau, tuy nhiên tác dng cha rõ rt. Kt qu cha đ
c s đ kt lun r cây n kim có tác dng gim đau theo c ch trung ng. Vi phng pháp Koster
cho thy cao lng r n kim có tác dng gim đau theo c ch ngoi vi  liu 10g/kg KL chut và liu
20g/kg chut.
4.3.5.ăVătácădngăboăvăgan
Trên mô hình gây đc bng CCl
4
, t bào gan b phá hy làm gii phóng các enzym ASL, ALT vào máu,
hình nh đi th và vi th ca gan cng bin đi rõ rt. ng thi, nng đ các cht là sn phm ca quá trình
peroxid hoá màng t bào nh MDA tng cao, còn nng đ các cht chng oxi hóa nh GSH gim. Kt qu
nghiên cu cho thy flavonoid toàn phn chit t phn trên mt đt cây n kim có tác dng bo v gan chut
thí nghim trên mô hình gây tn thng gan cp bng CCl
4
thông qua vic làm gim hot đ các enzyme AST,
ALT trong máu, gim nng đ MDA và làm tng nng đ GSH trong gan , đng thi có tác dng ci thin hình
nh đi th và vi th gan chut. Tác dng này liên quan đn tác dng chng oxi hoá, dn gc t do ca FLTP.
Kt qu này phù hp vi kt qu nghiên cu ca Yuan và cs [133].
4.3.6.ăVătácădngăgơyăđcătăbƠoăungăth
Lun án đư tin hành th tác dng c ch t bào ung th in vitro ca các cht tinh khit phân lp đc gm
ung th vú (MCF-7), ung th phi (A549) và ung th máu (HL-60).
Kt qu nghiên cu  bng 3.36 cho thy, các cht phân lp đc có tác dng ch yu đi vi dòng t bào

ung th máu (HL-60), hu nh không có tác dng vi t bào ung th vú. Hai cht thuc nhóm flavonoid là BP7
và BP8 c ch mnh nht vi IC
50
ln lt là 18,6 ± 3,4 và 23,1 ± 2,5 µg/ml. Mt khác, hai hp cht này còn c
ch yu dòng t bào ung th phi (A549) vi IC
50
: 36,5 ± 5,5 và 68,1 ± 8,1 µg/ml. Hai hp cht mi cng có
tác dng c ch yu t bào ung th, trong đó, hp cht BP20 c ch 2 dòng t bào ung th máu (IC
50
: 36,5 ±
5,5 µg/ml) và ung th vú (IC
50
: 48,8 ± 8,8 µg/ml), hp cht BP19 c ch yu dòng t bào ung th máu (IC
50
:
58,6 ± 6,1 µg/ml). ây là công b đu tiên hot tính c ch t bào ung th in vitro ca 2 hp cht này.
Kt qu nghiên cu gây đc t bào ung th in vitro ca mt s cht tinh khit phân lp t cây n kim mc
hoang  Vit Nam là đóng góp mi ca Lun án. Tuy nhiên, đ đánh giá đy đ hn cn tip tc nghiên cu
vi nhiu dòng t bào ung th.
4.3.7.ăMiăliênăquanăgiaăthƠnhăphnăhoáăhcăvƠătácădngăcaănăkim
Các hp cht phenolic, đc bit là nhóm flavonoid, có hot tính sinh hc cao. Trong nhng thp niên gn
đây, ngi ta đư chng minh flavonoid có vai trò quan trng trong phòng và điu tr bnh, đc bit là nhng
bnh nan y, mn tính nh tim mch, ung th [73]. Nhiu hp cht flavonoid đư đc chng minh có tác dng
chng viêm. Các hp cht flavonol (quercetin, rutin và morin) và flavanon (hesperetin và hesperidin) đư đc
chng minh có tác dng chng viêm cp và mn trên đng vt thc nghim [103]. ng thi, nhiu c ch gii
thích tác dng chng viêm ca flavonoid cng đư đc sáng t, đó là, (a) có tác dng chng oxi hoá, dn gc t
do, (b) tác đng đn các t bào tham gia vào quá trình chng viêm, (c) thay đi hot tính ca các enzym chuyn
hoá acid arachidonic (phospholipase A2, cyclooxygenase, lipoxygenase), enzym tng hp NO, (d) nh hng
đn các tin cht gây viêm, (e) thay đi gen liên quan đn quá trình viêm [73]. Tác dng chng oxi hoá ca
flavonoid là do có tác dng c ch các dng oxi hot đng, sàng lc gc t do, c ch các enzym tham gia phn

ng oxi hoá phá hu t bào.