Luận văn thạc sĩ thiết kế tiến trình dạy học phần nhiệt học (vật lí 10) theo quan điểm của lý thuyết kiến tạo












   










 - 2012










   






























 TS









 




               
 
2012 .





  
(  
.



















 
   .
















 1

 2
C 1:   LÍ LU
 2
c 5
1.1.1.  s  5
 5
 .9
 13
 14

 16
 19


          
THÔNG 20

 20

 21
22

 22

 24
 24

10 THPT 24
 25
2.
n THPT 27
 61

 62
 62
 62
 63
 63
3.5.K 64
 64

 71
 74
 75
 78
 80
1



1. CTNTKH : 
2.  : 
 : 
4. GV : Giáo viên
5. KHGD 
6. HS 
7. Nxb 
8. SGK : Sách giáo khoa
9. SBT 
10. THCS 
11. THPT 
12. TNSP 
13. TN 
14. LTKT 
15. DH 
2






trình              






 
  

 

 2003 









lí thuyết kiến tạo về dạy học tổ chức quá trình dạy học một số nội
dung phần “ Nhiệt học”- Vật lí 10 cơ bản 


3


   




trên quan 
  

  

3.4. Thi  





  

  


Tr              





- 

   
4

- 


 


           
  


- 

-   
 

-   


  



  



5

C 1:   LÍ LU


1.1. Lý thu
1.1.1.  s 


Piaget ( 1896 - 1980 ) và lý 

   assimilation    accomdation


 
   



  
  
  
  



 


 
  

6

  



Xu phát t quan im a J.Piaget v bn cht ca quá trình nh thc,
các v  ki to trong DH ã thu hút ngày càng nhiu các công trình a
các nhà nghiên cu và xây dg nên nhng LTKT. Là mt trong nhng ni
tiên phong trong vi v dg LTKT vào DH, Von Glaserfeld ã nhn mnh
mt s lun i  bn làm n tng ca LTKT:
a) Kin thc c to nên mt cách tích c bi ch th nh thc ch
không p tip thu mt cách th ng t bên ngoài.
Gi thuy này a LTKT cg hoàn toàn phù hp vi thc t nhn
thc. Ví  vic  t   ca mt a tr Vi    ca a tr lúc u có t
 khó khn và a tr luôn vp ngã. nng d dn qua thc tin, a tr 
 và ng thi rút ra kinh nghi i mà không b ngã.  y, a tr
t   bng cách    ch không ph bng cách  dnng quy t 
i và thc hành chúng.
Gi thuy này hoàn toàn phù hp v quan i ca J.Piaget  Nhng ý
ng   trem t nên ch không tìm th  mt viên si hoc
nh  t tay n khác n mt món quà 
b) Nhn thc là mt quá trình thích nghi và t chc li th gii quan ca
chính mi i. Nh thc không ph là khám phá mt th gii c lp
ang tn ti bên ngoài ý thc ca ch th
Lu  này cho ta th nhn thc ca mi con ni v th gii
mang tính cá nhân. Các cách din t này  hình thành nh kinh nghi
và các cách ti xúc xã hi ca mi cá nhân. Ni hc kin to nên ki
thc m cho bn thân thông qua s phn hi trong các hot ng t cht và
trí t Các ý ng  kin t h làm cho có ý ngha khi h kt hp
chúng vào cu trúc h có ca ki thc.
7

Theo quan i này thì nh thc không ph là quá trình i hc th
g thu nhn nhg kin thc chân lí do i khác áp t lên. N n
 t trong mt môi tng xã hi tích c thì  ó  có th 
khuy khích vn ng nhng kin thc và k nng ã có  thích nghi vi
môi tng m và t ó xây dg nên kin thc mi. ây chính là quá trình
nh thc ca HS theo . Quá trình nh thc ca HS nh mc ch
ch g, tái  kin thc ca nhân l trong chính bn thân mình; hn na
quá trình nhn thc ca HS ch nh mc ch ch ng, tái t kin thc ca
nhân loi trong chính b thân mình, hn na quá trình nhn c a HS l
 din ra trong mt môi ng  bit - môi ng DH.
c) Nhng hc thuy cá nhân mà k q t vi iu chnh li th gii
quan ca mi ni c p  ng ng  vi nhg yêu c mà t nhiên và
thc trng xã hi t ra.
Mc ích ca giáo dc p thông nh làm cho HS n vng mt h
tng ki thc ph thông, c bn, hin i, phù hp v thc tin ca t
 v t nhiên, xã h,  duy, c nht v tình hình phát trin ca khoa
hc - k thut  công nghi trên thgii ng i, g thi hình thành cho
HS h thng k nng, k x  dng ki th vào các dng hot g c
th trong và ngoài nhng.
Vi cho HS n vng ki thc nga là giúp các em hiu, nvn
dg mt cách hp lí. HS ch thc s n vg kin thc khi  thân h có ý
thc t giác, t iu chh, tích cc t dành ly h bi  bin ki thc vn
có thành giá tr ca chính mình ó là nhi v ca DH. Nên vi la chn
png pháp này hay ng pháp khác trong DH thì quá trình DH vn ph
 b mc ích này. Lu  này là nh ng cho vic DH theo quan
i a LTKT, tránh tình tng n hc phát tri mt cách quá tdo 
dn n tình trng kin thc n hc thu  quá lc hu, ho quá xa vi
v kin thc khoa hc p thông, không phù h vi a tui.  
iu này thì DH theo T v mc ch không lch khi mc tiêu giáo dc

ph thông.
8

d) HS   ki thc m theo chu trình: vn kin thc ã có -> 
d báo tc -> ki nghi ->  th bi ->  thích nghi -> Ki thc mi.
ây có t  coi là mô hình tng quát ca quá trình DH theo LTKT,
nó khác vi vi quá trình c t mang tính th g, ó là ki thc 
truy th mt chiu t GV n HS; mô hình này phn ánh s sáng t không
ngng ca ni c trong quá trình hc tp, th hin vai trò ch ng và tích
cc ca i hc trong quá trình hc tp, coi trng quy trình kin to kin
thc n c  quan tng ca chính kin thc .  tip thu mt kin
thc m t ht ph quan tâm  các hot g ca ni c, vn k
thc ã có ca i hc, trên  s ó thit k các hot g t chc, ch
o a GV  giúp cho chu trình kin to ki thc ca HS di ra thun li
hn, HS ch ng sáng to và phát hin, chkhông phi th ng tip nhn t
môi ng.
Tuy còn có nhg cách phát biu khác nhau v nhg lun im g
có th th nhng im chung là:
- Hot ng là ngun c n sinh và phát tri kin thc. Hc là quá
trình phát hin và sáng to mt cách tích cc ca ch th nhn thc, không
ph là s tip thu th ng t GV.
- Nh thc là quá trình t chc l t gii quan ca chính  hc
thông qua ho ng trí tu và th cht. Vì con ng nhn thc thgi thông
qua các hot ng trí tu  gi quy s m cân bng gia các kin thc, k
nng ã có vi yêu c m a môi tng  thi lp s cân bng mi.
Ng s cân ng m va  thit l l m cân bng vì th to g
lc m cho s phát trin.
- Vai trò ch g và tích cc ca các cá nhân và s ng tác gia các
cá nhân là nhng  k quan trg trong quy trình kin t kin thc.
Trong DH theo QKT, HS  khuy khích s ng các png

pháp riêng ca   hc mà không b òi hi chp nhn li  duy ca ni
khác. N hc ph là c th ca hot ng n thc, h ph t ý thc
 nhu cu, hng thú ca vihc tp, t ó tích cc tìm hiu ki thc mi,
9

tích cc to ra các xung t v mt nhn thc làm ng lc cho s phát trin.
Vì th n GV phi to  nhg iu ki thun l to ra các nhu 
và hg thú cho HS. GV bi to ra các  vùng phát tri gn  cho HS, 
bo các nhi v hc t t ra va sc, mang tính phát trin. N vy,
LTKT luôn quan tâm  tâm lí ca vi hc, quan tâm  vi th hin ra
ngoài nhg  im tâm lí bên trong ca i hc n: nhu cu, hg thú
 ca HS. C t chc môi tng hc tp, h tr s ng tác gia n
hc và i ng hc tp,  giúp n hc xây dg thông tin mi vào c
trúc  duy ca chính mình, ã  ch th i chnh. Hc không ch là
khám phá mà còn là s gii thích, cu trúc m ki thc.
- Hc là mt quá trình có tính xã h, th hn hai khía cnh:
+ Hc là mt quá trình áp g yêu c ca xã hi, mc ch mà xã hi
 ra, cha g và chu nh ng ca các iu kin kinh t chính tr và xã
hi. V quá trình nh thc  thúc y b các nhu cu ca xã h, ngha là
v hc và s suy ngh ca mi ni  ng vào vi gi quy các vn
 nóng ng ca xã hi.
+ Vai trò ng tác xã hi trong quá trình nh thc ca tr bi vì quá
trình thc không c chu s tác g ca các tác nhân nh thc mà còn
chu s tác g ca các tác nhân vn hoá, xã hi, c xúc, ngôn ng Do
vy, LTKT quan nim l hc n mt môi tng xã hi tích cc, l c
không phi là mt không gian thu nh v nhg áp lc c  ra t phía
thy giáo, lp hc p là n mà  ó n hc c hoà mình vào các hot
g hc p vi nhng ni xung quanh, h có quy trao i, tranh lun,
v ra nhg quy nh.


1.1.3.1. Mô hình DH truyhng
- Theo quan i truy thng, quá trình DH  xây dng trên quan
i thu nhn, nên mc ch ca quá trình DH là cung cp cho HS mt h
tng kithc và k nng cht ch lôgíc, giúp HS rèn luy các k nng ó.
Theo quan  này ta có mô hình DH nh sau:
10

Gi thiu khái ni -> thc hành -> áp dng -> khám phá xa hn.
- Mô hình này tn t r lâu và có nhg u i sau:
+ Cung cp cho n hc mt h thg k thc lôgíc, cht ch và
nhanh chóng. DH theo mô hình này luôn giúp cho i hc nm  nhg
khái ni mt cách nhanh chóng thông qua s truy th ca GV, mà không
ph mày mò suy oán và không bao gi th bi.
+ Rèn luy cho HS mt htng k nng, k x ng g.
- Mô hình DH này bc l nhg n m  bn khi i ta quan
tâm  cách thc n hc thu nhn kin thc, nhg c i  là:
+ Ni dung cng trình các môn hc ng nng lý thuy kinh in.
+ Trong quá trình DH, GV g vai trò là i truy t kin thc và
ánh giá kh nng n hc thu nhn nhg kin thc thông qua kh nng
thc hành ca h.  chi phi bi quan i thu nhn và b áp lc v i
dung cng trình, nên ni thkhông dám tin vào nng lc khám phá ca
HS, không t tin vào vic t chc DH mà HS ng vai trò ch o trong vi
h xây dg nên ki thc cho bn thân. Vì th trong quá trình hc tp,
i hc luôn phi chp nhn kin thc mt cách khiên ng.
1.1.3.2. Mô hình DH theo QKT
a trên nhg quan  hoàn toàn khác v bn cht a quá trình
nh thc a HS, và mc tiêu DH theo quan i ca LTKT không ch
nh giúp HS có  mt h thg ki thc áp g  yêu cu a xã
hi mà còn giúp HS t li c câu h: làm th nào  thu nh c nhg
kin thc . Do v LTKT xu ra mô hình DH n sau:

Khám phá -> Câu i ca HS -> Kho sát  th -> Ph ánh > Kin
t ki thmi.
Mô hình DH trên cng cha g s thay i a quan i DH, trong
lp hc theo , nhng kin thc và k nng ã có ca n hc luôn
 chú ý mt cách  bit, nó là mt trong các tin   t chc DH mt
ni dung ki thc mi. Hot ng ca mi các nhân và hot ng tho lun
theo nhóm ho theo l là các ho ng   trong quá trình kin to
11

 



T nhg phân tích trên, LTKT trong DH t lí có các ng sau:
- Ki thc do HS t xây dng nên da trên các kin thc và kinh
nghi  vi s ng tác ca HS v môi ng hc tp.
- 










th hin t chu trình này thì:
+ N hc phi ch ng tích cc ón nh tình hung hc t mi,
ch g trong vi huy ng nhg ki thc, k nng ã có vào khám phá

tình hug hc t mi.
+ N hc ph ch ng bc l nhg quan i và nhg khó khn
ca mình khi ng t mt tình hng hc tp mi. Tích cc và 
trao , tho lu vi bn hc và vi GV. Vi trao i này phi xu phát t
nhu cu ca chính HS trong vic tìm kim nhng gii pháp  gii quy tình
hng hc tp m khám phá sâu h các tình hung .
+ N hc phi ch g iu chnh li  thng ki thc ca bn
thân sau khi lnh hi các kin thc mi.
+ GV phi là n ch g t ra các tình hug hc t ca HS, là
i ng dn, g h các kh nng sáng to ca ni hc hn là n lc
ging gii và truy  các cách g úng cho HS.
KIẾN THỨC ĐÃ CÓ
KIẾN THỨC MỚI
THẤT BẠI
THỰC NGHIỆM
DỰ ĐOÁN
THÍCH NGHI
12

+ GV phi là i t dg môi tng hc t tích cc ó là môi
tng ch ng nhi v hc tp ng ng th nó ph thúc  nhu
 mn gii quy nhi v hc t ó a i hc.
N vy, các ng pháp: DH h tác, DH khám phá có ng dn,
DH phát hi và gii quy vn ,có th coi là các ng pháp DH 
thù ca LTKT.
13

1.1.4. 
D 




  
 



 


 


Môi trường học tập kiến tạo là nơi mà HS có thể làm việc đọc lập với
nhau, cũng như hỗ trợ lẫn nhau trong việc sử dụng đa dạng các công cụ và
nguồn thông tin để cùng nhau theo đuổi những mục tiêu học tập với sự giúp đỡ
của GV











Tương tác
HỌC SINH

(Cá nhân và nhóm)
NỘI DUNG
HỌC TẬP
GV tạo môi trường và nội dung học
tập phức tạp
Môi trường học tập
Mô hình môi trường học tập theo lí thuyết kiến tạo
14

 
 
                

 GV,
 GV
 


  
 




 
 
 
1.1.5. 

   

 


         ( q     


-  

 
15

  

- 
   
 
   HS. 
   

- 
 

    

 
 
 ). c 
 
 
  


-  
VD : 

-  . 
 (   ).
- 
- 

 :  
 ; 
16

 . 

 . 
 . 

 . 

1.1.6. 
- -
+ 
+ 
+ 
-  1985 
+ 

+ 






- 1988 
n.


  1988 )[8]




17


Xem lại kiến thức có sẵn


 

Soa
sánh
kiến
thức có
sẵn

Xem lại kiến thức có sẵn
Trao đổi làm rõ các kiến thức
Đưa ra các tình huống mâu thuẫn
Xây dựng kiến thức mới
Bộc lộ kiến thức có sẵn
Áp dụng kiến thức mới
Định hướng
18

 : K

  












Tri thức
Dự đoán
Kiểm nghiệm
Đ.chỉnh
chinchỉnh
Tri thức
Tri thứcban
đầu
b
Tình huống
có vấn đề
Xử lí đưa ra
kết quả
So sánh với
kiến thức
khoa học và
điiều chỉnh
Tri thức mới
Sơ đồ pha dạy học theo lí thuyết kiến tạo