Các yếu tố ảnh hưởng đến dự định trở về nước của du học sinh việt nam

BăGIÁOăDCăVẨăẨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH
CHNGăTRỊNHăGINGăDYăKINHăTăFULBRIGHT
o0o


BÙIăTHANHăYểNăTHO



CÁCăYUăTăNHăHNGăNăDăNH
TRăVăNCăCAăDUăHCăSINHăVITăNAM



LUNăVNăTHCăSăCHệNHăSÁCHăCÔNG






TP.ăHăChíăMinhăậ Nmă2015
BăGIÁOăDCăVẨăẨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH
CHNGăTRỊNHăGINGăDYăKINHăTăFULBRIGHT
o0o


BÙIăTHANHăYểNăTHO

CÁCăYUăTăNHăHNGăNăDăNH
TRăVăNCăCAăDUăHCăSINHăVITăNAM

Chuyên ngành: Chính sách Công
Mã ngành: 60340402

LUNăVNăTHCăSăCHệNHăSÁCHăCÔNG

NGIăHNGăDNăKHOAăHC
TS.ăinhăCôngăKhi



TP.ăHăChíăMinhăậ Nmă2015
-i-

LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan lun vn nƠy lƠ do chính tôi thc hin. Mi trích dn vƠ s liu trong
lun vn đu đc dn ngun vi mc đ chính xác cao nht trong kh nng hiu bit ca
tôi. Lun vn nƠy không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh T
Tp.HCM hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.

Tp.H Chí Minh, ngày 8 tháng 06 nm 2015
Tác gi



Bùi Thanh Yên Tho

-ii-

LIăCMăN

u tiên tôi gi li cm n chơn thƠnh đn thy inh Công Khi, ngi trc tip hng
dn tôi trong sut quá trình nghiên cu lun vn nƠy. Thy đƣ kiên trì góp ý, cho tôi nhng
li khuyên chơn thƠnh trong nhng lúc tôi tht s hoang mang vì la chn hng phơn tích
và đ khó ca quá trình ly mu, đng viên tinh thn tôi, vƠ chnh sa cách din đt đ
hoƠn thƠnh bƠi nghiên cu. Tôi cng chơn thƠnh cám n cô Qunh Trơm vì nhng góp Ủ
quỦ báu trong các đt xê-mi-na.
Tôi xin đc bƠy t lòng cm n sơu sc đn các thy cô ca trng đƣ nhit tình giúp tôi
chia s bƠi kho sát đin t cng nh nhng t vn khi tôi mi hình thƠnh Ủ tng đ tƠi.
Tôi chơn thƠnh cm n bn bè, các bn du hc sinh Vit Nam vƠ tp th MPP6 đƣ sn sƠng
h tr tôi đt đc s lng kho sát trên mong đi trong thi gian ngn cho nghiên cu.
Cui cùng, li cm n sơu sc vi gia đình, ngi thơn đƣ ng h tôi quay tr li con
đng hc tp vƠ to điu kin cho tôi tp trung hc trong 2 nm va qua.

Tp.H Chí Minh, ngày 11 tháng 06 nm 2015
Tác gi



Bùi Thanh Yên Tho

-iii-

TịMăTT
Theo báo cáo ắThúc đy khoa hc, công ngh, vƠ đi mi sáng to tr thƠnh đng lc cho
tng trng bn vng ti Vit Nam” do Ngơn hƠng Th gii vƠ T chc Hp tác và Phát
trin Kinh t (2014) thc hin, chy máu cht xám gia tng lƠ mt trong ba thách thc
trong h thng đi mi sáng to ti Vit Nam.  tƠi tin hƠnh nghiên cu toƠn din các
yu t nh hng đn d đnh tr v nc ca du hc sinh Vit Nam (DHSVN) nhm xác
đnh nhng yu t ct lõi thu hút DHSVN v nc, gim tình trng chy máu cht xám vƠ
góp phn tng trng bn vng cho Vit Nam.
 tƠi ly Ủ kin ca 2 nhóm DHSVN thông qua bng kho sát đin t trong thi gian 2
tháng gm 488 DHSVN đang hc  nc ngoƠi và 205 DHSVN đƣ hc xong  nc ngoƠi
vƠ đang lƠm vic  nc ngoƠi. Khung phơn tích đc xơy dng da trên mô hình lc hút
ậ lc đy ca Güngör và Tansel (2003) v d đnh v nc ca du hc sinh Th Nh K và
có điu chnh các yu t phù hp vi thc trng  Vit Nam. Phng pháp nghiên cu
đnh tính vƠ đnh lng theo mô hình probit có th t đc s dng trong nghiên cu nƠy.
Nghiên cu cho thy s khác bit v thu nhp không phi lƠ nhơn t quyt đnh thu hút
DHSVN tr v. i vi nhóm sinh viên, các yu t lƠm tng kh nng d đnh v nh:
rƠng buc tr v ca hc bng, lí do v nc đ khi nghip, môi trng lƠm vic có th
áp dng kin thc vƠ kinh nghim hc  nc ngoƠi. Các yu t nh hng đn d đnh
không v nh: d đnh ban đu không v nc; nhóm ngành khoa hc-k thut-công ngh
vƠ y; s ng h ca gia đình trong quyt đnh  li nc ngoƠi vƠ có v/chng đi theo; vƠ
thiu c hi đƠo to nơng cao chuyên môn  nc nhƠ. T đó, tác gi có mt s khuyn
ngh chính sách. Th nht, cn m rng c ch t ch cho hot đng nghiên cu khoa hc,
vƠ tng cng khuyn khích doanh nghip đu t cho hot đng R&D nhm thu hút du hc
sinh nhóm ngành khoa hc-k thut-công ngh vƠ y. Th hai, to môi trng khi nghip
thun li v kh nng tip cn vn, chính sách n đnh, c ch minh bch, rõ rƠng. Th ba,
c ch trng dng ngi tƠi vƠ c ch đánh giá theo nng lc, theo sn phm giúp điu

kin rƠng buc v nc ca hc bng du hc đt hiu qu cao. Cui cùng, nhng u đƣi,
quan tơm đn thƠnh viên gia đình DHS giúp DHS an tơm vƠ gn bó vi công vic.
T khóa: Du hc sinh, hc nc ngoài, ế đnh tr v nc, chy máu cht xám;
Overseas students, study abroad, return intention, brain drain, human capital flight.
-iv-

MCăLC

LI CAM OAN i
LI CM N ii
TÓM TT iii
MC LC iv
DANH MC CÁC T VIT TT vi
DANH MC BNG vii
DANH MC HÌNH viii
DANH MC PH LC ix
CHNG 1: GII THIU 1
1.1 Bi cnh 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu 3
1.3 Câu hi chính sách 3
1.4 i tng nghiên cu 3
1.5 Phng pháp nghiên cu 4
1.6 Kt cu đ tài 4
CHNG 2: C S LÝ THUYT VÀ TNG QUAN NGHIÊN CU TRC 5
2.1 Khái nim 5
2.2 C s lý thuyt 5
C s lý thuyt đc tham kho t Güngör và Tansel (2003). 5
2.2.1 Lý thuyt vn con ngi v di c 5
2.2.2 Mô hình lý thuyt v chy máu cht xám da trên lý thuyt vn con ngi 6
2.3 Tng quan các nghiên cu trc v các yu t nh hng đn d đnh tr v 9

2.3.1 c đim cá nhân 9
2.3.2 Các yu t lc hút ậ lc đy 10
2.3.3 Các yu t khác liên quan đn d đnh tr v 12
CHNG 3: MÔ HÌNH NGHIÊN CU VÀ PHNG PHÁP NGHIểN CU 15
3.1 Quy trình nghiên cu 15
3.2 Mô hình nghiên cu 17
-v-

3.2.1 Bin ph thuc và mô hình hi quy probit có th t 17
3.2.2 Bin gii thích cho mô hình nghiên cu 19
3.2.2.1 c đim cá nhân 19
3.2.2.2 Các yu t lc hút ậ lc đy 21
3.2.2.3 Các yu t khác liên quan đn v hay  li nc ngoài 21
3.3 Phng pháp chn mu 25
3.4 Phng pháp xác đnh kích thc mu 25
CHNG 4: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 26
4.1 Mô t d liu mu 26
4.2 Gii thích kt qu hi quy 30
4.2.1 Các yu t phc hp 31
4.2.1.1 Nhóm ngành hc 31
4.2.1.2 D đnh làm vic trong khu vc hc thut (sau khi hc xong 5 nm) 32
4.2.2 Các yu t lc hút và lc đy 32
4.2.3 Các yu t lƠm tng d đnh tr v 33
4.2.4 Các yu t lƠm tng d đnh không tr v 34
4.3 Tho lun kt qu t góc đ chính sách 35
CHNG 5: KT LUN VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH 39
5.1 Kt lun 39
5.2  xut các gi ý chính sách 39
5.3 Hn ch vƠ hng phát trin ca đ tài 42
TÀI LIU THAM KHO 43

-vi-

DANHăMCăCÁCăTăVITăTT


Tăvitătt
TingăVit
TingăAnh
BCT
B Chính tr

CP
Chính Ph

CT
Chính tr

DHS
Du hc sinh

DHSVN
Du hc sinh Vit Nam

KH-KT-CN
Khoa hc, k thut, vƠ công ngh

ML
(c lng) Hp lỦ cc đi
Maximum Likelihood
OECD
T chc Hp tác vƠ Phát trin
Kinh t
Organization for Economic
Cooperation and
Development
R&D
Nghiên cu vƠ phát trin
Research and Development
WB
Ngơn hƠng th gii
World Bank













-vii-

DANHăMCăBNG

Bng 2.1 Minh ha mt s lc hút ậ lc đy nh hng đn d đnh không v 8
Bng 2.2 Các khó khn vƠ thích nghi vi môi trng theo Güngör và Tansel (2003) 13
Bng 2.3 Các lí do tr v đc đ xut bi Güngör vƠ Tansel (2003) 14
Bng 3.1 Bin ph thuc d đnh tr v ca nhóm sinh viên 18
Bng 3.2 Các bin lc đy 21
Bng 3.3 Các bin lc hút 22
Bng 3.4 Các lí do đn đt nc hin ti dùng cho mô hình 23
Bng 4.1 D đnh hin ti vƠ rƠng buc tr v 27
Bng 4.2 Mi quan h gia d đnh hin ti vƠ lc hút ậ lc đy, nhóm sinh viên 29
Bng 4.3 Xác sut ca d đnh hin ti đi vi ngƠnh ngh 31
Bng 4.4 Xác sut ca d đnh tr v đi vi khu vc d đnh lƠm vic sau 5 nm 32
Bng 4.5 Xác sut ca d đnh tr v đi vi rƠng buc tr v ca hc bng 34


-viii-


DANHăMCăHỊNH
Hình 3.1 Quy trình nghiên cu 16
Hình 3.2 Mô hình các yu t tác đng đn d đnh tr v 17
Hình 4.1 Phơn ngƠnh hc  2 nhóm 26
Hình 4.2 Phơn phi tn sut ca d đnh tr v ca DHSVN - nhóm sinh viên 30
Hình 4.3 Xác sut ca d đnh hin ti đi vi ngƠnh ngh vƠ d đnh lƠm vic trong
khu hc thut 32

-ix-

DANHăMCăPHăLC
PH LC A 47
Ph lc A. 1 Bng câu hi m, cu trúc 47
Ph lc A. 2 Danh sách DHS góp ý thit k bng kho sát 50
Ph lc A. 3 Bng kho sát đin t 51
Ph lc A. 4 Thông tin điu chnh thang đo trong quá trình nghiên cu 71
Ph lc A. 5 Kim tra mu và mã hóa d liu 71
Ph lc A. 6 Mt s ngh đnh v thu hút, s dng, trng dng nhân lc trong t chc
khoa hc và công ngh 72
Ph lc A. 7 Danh sách bin và kì vng 73
PH LC B 78
Bng B. 1 Thng kê mô t và quan h gia bin gii thích và bin ph thuc (kim
đnh 2 bin), nhóm sinh viên 78

Bng B. 2 Gii tính và nhóm DHS 82
Bng B. 3 Tình trng hôn nhân và nhóm DHS 82
Bng B. 4 Thi gian  nc hin ti và nhóm DHS 82
Bng B. 5 D đnh ban đu và d đnh hin ti ca nhóm sinh viên 83
Bng B. 6 Nc DHS đang  84
Bng B. 7 Khó khn chính  nc hin ti và gii tính (nhóm sinh viên), nhóm DHS 85
Bng B. 8 T l la chn lc hút-lc đy nh lƠ yu t quan trng nh hng đn d
đnh không tr v ca DHS 86
Bng B. 9 Ràng buc tr v nc và nhóm ngành hc, nhóm sinh viên 87
Bng B. 10 Lí do đn đt nc hin ti và gii tính (2 nhóm) 88
PH LC C 89
Ph lc C. 1 Bng h s hi quy, mô hình probit có th t, nhóm sinh viên 89
Ph lc C. 2 H s tác đng biên ca các bin đc lp lên bin ph thuc, mô hình
probit có th t, nhóm sinh viên 91
Ph lc C. 3 Tác đng biên ca các nhân t lên d đnh chc chn tr v ca DHSVN,
nhóm sinh viên 92
Ph lc C. 4 Tác đng biên ca các nhân t lên d đnh không tr v ca DHSVN,
nhóm sinh viên 93
-x-

Ph lc C. 5 Kt qu mt s kim đnh và thông s cho mô hình hi quy, nhóm sinh
viên 94
Ph lc C. 6 Xác sut vƠ tác đng biên ca lc đy lng thp lên d đnh hin ti 96
Ph lc C. 7 Phơn tích tác đng ca mt s yu t khác lên d đnh hin ti 96
PH LC D 99
Hình D. 1 Lí do đn đt nc đang  ca nhóm sinh viên 99
Hình D. 2 Lí do chính đn đt nc đang  ca nhóm đi lƠm 99
Hình D. 3 Nhân t quan trng giúp DHS thích nghi vi cuc sng  nc ngoài 100
Hình D. 4 Nhng lí do chính làm DHS tr v Vit Nam 100

-1-

CHNG 1: GII THIU
1.1 Bi cnh
Hin tng chy máu cht xám đƣ vƠ đang lƠ vn đ quan tơm ca nhiu nc đang phát
trin nh Trung Quc, n  vƠ Th Nh K. T l du hc sinh (DHS) Trung Quc không
v nc khá cao. C th, trong giai đon 1978-2007, Trung Quc có trên 1,21 triu ngi
đi hc vƠ nghiên cu  nc ngoƠi, tuy nhiên, ch khong 25% tr v nc (Cao, 2008). 
Th Nh K, vƠo nhng nm 2000, lƠn sóng di c ca các chuyên gia vƠ quyt đnh  li
nc ngoƠi ca DHS Th Nh K đn mc báo đng, to mi quan tơm, lo ngi cho chính
ph (CP) bi s mt đi mt lng ln v vn con ngi s nh hng nghiêm trng đn
phát trin vƠ tng trng ca đt nc trong dƠi hn. Nhng đ án nghiên cu v hin
tng chy máu cht xám  nhng nc nƠy đc hình thƠnh vi hƠng lot các ci cách v
kinh t, chính tr vƠ xƣ hi đng thi kêu gi, thu hút s tr v ca nhng ngi có trình đ
vƠ nguyn vng đóng góp cho đt nc.
Hin tng chy máu cht xám cng đang gióng lên hi chuông báo đng  Vit Nam.
Lng mt mát vn con ngi có cht lng cao nƠy đi vi nc nhƠ s lƠm nh hng
đn s phát trin đt nc trong dƠi hn vƠ to hiu ng by đƠn cho nhiu th h sau nu
CP thiu s quan tơm vƠ dƠnh nhng chính sách đ thu hút s tr v ca nhóm ngi nƠy.
T xa xa, ông cha ta đƣ khng đnh ắHin tƠi lƠ nguyên khí ca quc gia, nguyên khí
vng thì th nc mnh vƠ thnh, nguyên khí kém thì th nc yu vƠ suy, cho nên các
đng thánh đ minh vng không ai không chm lo xơy dng nhơn tƠi” (Trích Bia Vn
Miu ậ Quc T Giám). NgƠy nay, trong thi kì đi mi ậ m ca phát trin nn kinh t
th trng, m rng giao thng vƠ hp tác vi bn bè trên th gii, Vit Nam cng nhn
thc rõ tm quan trng ca vn con ngi đi vi s phát trin đt nc. T nm 2000,
hƠng lot các đ án đa sinh viên, cán b đi du hc, tip thu kin thc, vn hóa tinh túy
trên th gii bng ngơn sách nhƠ nc ( án 322,  án 911,ầ), đng thi cng m ca
cho các trng đi hc nc ngoƠi vƠo tuyn sinh. Theo ông Nguyn Xuơn Vang - Cc
trng Cc đƠo to vi nc ngoƠi ca B Giáo dc vƠ Ơo to, Vit Nam có hn 100,000
DHS

1
đang hc  gn 50 nc trên th gii (2012) vi khong 10% DHS theo din hc
bng vƠ 90% lƠ du hc t túc (Thanh Lam, 2013). Tuy nhiên, theo báo cáo ắThúc đy khoa

1
Qui c: ắ,”: phơn cách phn nghìn; ắ.”: phơn cách phn thp phơn đ thng nht vi kt qu ca Stata.
-2-

hc, công ngh, vƠ đi mi sáng to tr thƠnh đng lc cho tng trng bn vng ti Vit
Nam” ca Ngơn hƠng Th gii vƠ T chc Hp tác vƠ Phát trin Kinh t (2014), chy máu
cht xám lƠ mt trong ba thách thc cho tng trng bn vng ca Vit Nam
2
.
S lng sinh viên Vit Nam hc  các nc phát trin theo din hc bng và t túc đu
tng. Theo Australian Education International (2013), Vit Nam xp th 4 v s du hc
sinh ti Úc (sau Trung Quc, n , vƠ HƠn Quc). Theo ngơn hƠng HSBC, Vit Nam xp
th 8 v s du hc sinh ti M (Thanh Xuân, 2014). Nhng nc tip nhn DHS có nhng
chính sách to điu kin thúc đy con đng du hc ca hc sinh, sinh viên Vit Nam.
Chng hn, Úc sn sƠng cp giy phép  li lƠm vic cho ngi có trình đ cao; Singapore
cng đng Ủ cho DHS  li sau khi tt nghip nu đc mt công ty tip nhn (Yn Anh,
2008); Anh cho phép sinh viên tt nghip sau đi hc đc  li phát trin k nng
(Ministry of Foreign Affairs in Vietnam, 2012). Do đó, DHS cƠng có c hi  li nc
ngoƠi sau thi gian hc tp.
Trong khi đó, hin nay Vit Nam đang có nhu cu cao v nhơn lc có k nng nhm đóng
góp vƠ thúc đy quá trình công nghip hóa, hin đi hóa đt nc vƠ hi nhp quc t.
HƠng lot các chính sách phát trin khoa hc, k thut, công ngh (KH-KT-CN) cao thuc
nhiu lnh vc nh: nông nghip, công ngh vi mch,ầNhng d án t nhng chính sách
nƠy thng mang tính đt phá nên cn s đóng góp ca DHS ậ nhng ngi tip cn nn
giáo dc tiên tin trên th gii v dn dt. VƠ cng chính lc lng cht lng cao nƠy s
to ngoi tác tích cc ậ chuyn giao công ngh, to môi trng trao đi hc hi, nơng cao

chuyên môn trong nhóm lƠm vic. DHS còn tham gia phát trin doanh nghip hoc t khi
nghip ti nc nhƠ. Mt môi trng kinh doanh cnh tranh công bng s thu hút nhiu tp
đoƠn quc t ln đu t vƠ s hình thƠnh các doanh nghip có tim lc phát trin.
T nm 2011, Th tng CP giao cho B Ngoi giao ch trì xơy dng đ án ắXây ếng c
ch, chính sách thu hút, b trí s ếng tài nng tr hc tp, công tác, sinh sng  nc
ngoài v nc tham gia phát trin đt nc”. T đó đn nay, nhiu c ch, chính sách mi
liên quan đn vic thu hút vƠ tuyn dng nhơn tƠi tr trong vƠ ngoƠi nc đƣ đc các B
trình CP vƠ đc ban hƠnh (Ph lc A.6). Tuy nhiên, kt qu thc hin không nh mong

2
Theo mt vƠi kho sát, khong 70% DHS không tr v nc sau khi tt nghip. Do Vit Nam cha có s
liu tng hp chính thc, tác gi su tm thêm t nhiu ngun trên các trang mng chính thc nh

-3-

đi. u nm 2014, B Chính tr (BCT) đƣ có kt lun v chính sách thu hút, to ngun
cán b t sinh viên tt nghip xut sc vƠ cán b khoa hc tr thông qua Kt lun s 86-
KL/TW. BCT nhn xét chính sách thu hút nhìn chung cha đ sc thu hút mnh m và
đng thi cng đa ra nguyên nhơn ch yu lƠ ắếo công tác ca nhiu cp u, chính quyn
t Trung ng đn c s … còn thiu nht quán, cha đy đ và mnh m; h thng c
ch, chính sách cha phù hp, thit thc, thiu kh thi đi vi tng đi tng, lnh vc cn
thu hút; t chc thc hin còn mang tính chp vá, hình thc”.  khc phc tình trng
này, BCT cng ch đo nhng nhim v vƠ gii pháp ch yu vƠ c th đ thu hút sinh viên
tt nghip xut sc vƠ cán b khoa hc tr nh chính sách tuyn ếng, b nhim, lng,
nâng ngch công chc viên chc, nhà , tôn vinh và khỀn thng.
Tuy nhiên đ hoch đnh vƠ trin khai chính sách thu hút DHS có hiu qu, thit thc vƠ
gn kt vi nguyn vng ca DHS cn nghiên cu toƠn din các yu t nh hng đn d
đnh tr v hay không v nc ca du hc sinh Vit Nam (DHSVN).
1.2 Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu này nhm xác đnh các yu t t nhiu khía cnh nh hng đn d đnh v

hay không v ca DHSVN đang hc tp hoc lƠm vic  nc ngoƠi; t đó, c lng
mc đ tác đng ca các yu t đn d đnh v hay không v và khuyn ngh nhng chính
sách da trên nhng yu t quan trng nht đ hn ch tình trng chy máu cht xám, thu
hút nhơn tƠi cho đt nc.
1.3 Câu hi chính sách
Cn c vƠo mc tiêu nghiên cu, đ tƠi tp trung tr li ba cơu hi sau:
i. Các yu t nƠo nh hng đn d đnh v nc hay  li nc ngoƠi ca DHSVN?
ii. Nhng yu t nƠy có mc đ tác đng nh th nƠo đn d đnh tr v hay không v
ca DHSVN?
iii. Chính sách can thip nƠo cn thit đ thu hút DHSVN tr v nc, đóng góp cho s
phát trin ca nc nhƠ?
1.4 iătng nghiên cu
i tng kho sát là DHSVN đang hc hay đang lƠm vic  nc ngoƠi. Khái nim
DHSVN trong đ tƠi nƠy đc hiu lƠ ngi đƣ hoc đang hc tp  nc ngoƠi.
-4-

i tng nghiên cu: d đnh tr v ca DHSVN (gm c d đnh chc chn không v).
 tƠi kho sát d đnh tr v ca 2 nhóm DHSVN: (1) Nhóm sinh viên gm nhng DHS
đang hc tp  nc ngoài; (2) Nhóm đi lƠm gm nhng DHS đƣ tt nghip  nc ngoƠi,
vƠ đang lƠm vic  nc ngoƠi.
Tuy nhiên, s quan sát thu đc ca nhóm đi lƠm không đ cho mô hình hi quy probit có
th t nên d liu thu đc ca nhóm này ch dùng đ so sánh vi nhóm sinh viên.
1.5 Phngăphápănghiênăcu
Nghiên cu da trên mô hình lc hút ậ lc đy ca Güngör và Tansel (2003) đ xơy dng
các yu t có th nh hng đn d đnh tr v ca DHSVN.  tƠi s dng phng pháp
nghiên cu đnh tính thông qua phng vn cu trúc/bán cu trúc đ hiu chnh thang đo.
Sau đó, phng pháp đnh lng (hi quy probit có th t) đc s dng đ xác đnh các
nhơn t có nh hng vƠ tác đng biên ca các yu t nƠy đn d đnh tr v ca DHSVN.
Tác gi da vƠo mc đ tác đng biên ca các yu t lên d đnh tr v ca DHS vƠ t l
DHS la chn các yu t nƠy đ đ xut, khuyn ngh chính sách.

D liu s dng cho nghiên cu lƠ d liu s cp thu đc t kho sát bng bng hi đin
t vƠ phng vn cu trúc/bán cu trúc, kt hp vi d liu th cp t các bài báo, nghiên
cu khoa hc quc t vƠ trong nc v phơn tích các yu t tác đng đn d đnh v hay
không v ca DHS.
1.6 Kt cuăđ tài
Chng 1 gii thiu bi cnh chính sách, mc tiêu nghiên cu, cơu hi nghiên cu, đi
tng, và phng pháp nghiên cu. Chng 2 trình bƠy c s lỦ thuyt, và lc kho kt
qu nghiên cu trc. Chng 3 trình bày quy trình nghiên cu, mô hình nghiên cu và
phng pháp chn mu, xác đnh kích thích mu. Chng 4 trình bƠy kt qu nghiên cu
vƠ các tho lun. Chng 5 gm kt lun, đ xut các gi Ủ chính sách, vƠ các hn ch,
hng nghiên cu tip theo.
-5-

CHNG 2: CăS LÝ THUYT VÀ TNG QUAN NGHIÊN CUăTRC
Chng 2 trình bày khái nim c bn, c s lỦ thuyt vƠ tng quan các nghiên cu trc
đ xơy dng mô hình các yu t nh hng đn d đnh tr v ca DHSVN.
2.1 Khái nim
Chy máu cht xám là hin tng nhng ngi có trình đ cao chuyn sang sng vƠ lƠm
vic  nhng ni có điu kin vƠ môi trng sng tt hn (Güngör và Tansel, 2003).
Chy máu cht xám mang li li ích cho c ba đi tng (triple-win): nc ngoƠi, nc
nhƠ vƠ cá nhơn. i vi nc ngoƠi, lng cht xám nƠy s bù đp s thiu ht lc lng
lao đng k nng trong nc hoc bù đp s lng b thu hút bi nc phát trin khác, vi
mc lng thp hn lng tr cho dơn bn x vi v trí tng ng. i vi nc nhƠ
(thng lƠ nc đang phát trin), lng kiu hi gi v nc cho ngi thơn giúp ci thin
đi sng gia đình ca ngi lƠm vic xa x vƠ đu t phát trin kinh t trong nc. Riêng
vi bn thơn ngi lƠm vic  nc ngoƠi, đi sng, mc lng, k nng vƠ chuyên môn
ca h đc nơng cao. c bit đi vi nhng sinh viên du hc, sau khi tt nghip, lƠm
vic  chính đt nc h theo hc s giúp sinh viên vn dng vƠo thc t nhng kin thc
hc  trng, giúp tng cng chuyên môn vƠ k nng nhanh chóng, thay vì b lƣng phí
nu v nc mƠ không có môi trng áp dng. GS Nguyn Thin Nhơn cng cho rng

không nên đt yêu cu tt c DHS phi v nc, thm chí còn đc đ ngh phi hc thêm,
tr thƠnh ngi tƠi ri hƣy tr v (Qunh Trang, 2014). Tuy nhiên, bên cnh li ích trên,
chy máu cht xám s gơy thit hi cho nc đang phát trin v lơu dƠi do ngày càng thiu
ht ngun vn con ngi cht lng cao vƠ lng kiu hi gi v phc v cho nhiu mc
đích khác nh chi tiêu thay vì đu t kinh doanh. Do đó, tùy mi quc gia, mi giai đon
mƠ vn đ đc nhn đnh vƠ có gii pháp thích hp.
2.2 Căs lý thuyt
C s lý thuyt đc tham kho t Güngör và Tansel (2003).
2.2.1 Lý thuyt vnăconăngi v diăcă
Trong nhiu lỦ thuyt kinh t v di c trong nc hay gia các quc gia, quyt đnh di c
t ni nƠy sang ni khác khi s di c đó mang li li ích kinh t ròng cho cá nhơn di c.
Theo Sjaastad (1962), di c xy ra ch khi thc thu t thay đi môi trng (M) đt đc
-6-

dng. M đc tính t chênh lch giá tr hin ti ca dòng tin khi thay đi ni , tr đi tt
c các loi chi phí bng tin vƠ chi phí tinh thn (C) đ thích nghi vi môi trng mi. Chi
phí bng tin nh chi cho tái đnh c, di chuyn,ầ vƠ c chi phí v tinh thn đ thích nghi
môi trng mi, sng xa gia đình, bn bè.
M =
C
r
ww
T
t
t
H
t
F
t







1
1
)1(
( 2.1)

r: sut chit khu.
H
t
F
t
ww 
: chênh lch gia mc lng tng ng vi k nng  nc ngoƠi vƠ  nc nhƠ
vƠo thi đim t (trong T giai đon).
Quan đim nƠy da trên vic ra quyt đnh hp lỦ ca cá nhơn đ mang li li nhun cao
nht.
2.2.2 Mô hình lý thuyt v chy máu cht xám da trên lý thuyt vnăconăngi
Nhiu nghiên cu khoa hc v hin tng chy máu cht xám da trên lỦ thuyt vn con
ngi v di c đƣ xut hin t nhng nm 1960 và 1970. Theo các nghiên cu nƠy, yu t
chính ca quá trình di c ca ngi có trình đ cao lƠ do chênh lch v lng gia các
quc gia. S khác bit nƠy lƠ do khác bit v nng sut, hay sơu xa hn lƠ khác bit v đu
t vn vt cht gia nc nhƠ vƠ ni đn. Các nc phát trin thng di dƠo vn vt cht
lƠm tng nng sut vƠ t đó lng cng đc bù đp tng xng. NgoƠi ra s khác bit
chính này còn đc gii thích bi các lỦ thuyt sau:
Btăcơnăxngăthôngătin - Information Asymmetry
Theo Kwok-Leland (1982) trong nghiên cu v DHS Ơi Loan không tr v nc, s khác

bit v lng gia 2 quc gia không nhng do khác bit v vn đu t vt cht mƠ còn do
s khác bit v kh nng ca cá nhơn đc nhìn nhn bi nhƠ tuyn dng. DHS đc đánh
giá đúng thc lc  nc s ti vƠ đc tr lng tng xng vi kh nng ca tng cá
nhơn; trong khi đó,  nc nhƠ h ch đc đ ngh mt mc lng tng ng vi nng
sut trung bình ca nhóm DHS quay v mƠ không da vƠo nng lc ca mi cá nhơn. S
khác bit nƠy lƠ do nhƠ tuyn dng  nc s ti đc li th có kin thc vƠ thông tin v
nn giáo dc ca đt nc cng nh kinh nghim v công tác tuyn dng đc tích ly so
-7-

vi nhƠ tuyn dng  nc nhƠ ca DHS. Tuy nhiên, kho sát này ch hng đn đi tng
DHS, không thu thp d liu t nhƠ tuyn dng nên đ tƠi không dùng cách gii thích này.
Hiuăsut/liătcătngătheoăquyămôăvi trìnhăđăgiáoădcăcaoăậ Increasing Returns to
Scale in Advanced Education
Mô hình ca Miyagiwa (1991) v li th tích t hay thuyt li th tng theo quy mô v vn
con ngi  nc s ti gii thích cho s khác bit v lng. Miyagiwa (1991) tp trung
vƠo đi tng có bng cp cao đc tp trung vƠo cùng mt ni, gơy hiu ng lan ta ậ
chia s kin thc, Ủ tng, cùng hp tác đ hoƠn thƠnh công vic, lƠm tng nng sut lƠm
vic ca mi cá nhơn trong khu vc. iu nƠy có ngha lƠ nhng ngi có k thut cao
đc lƠm vic  các trung tơm nghiên cu hin đi vƠ cùng lƠm vic vi nhóm ngi cng
có trình đ cao s có c hi trao đi, hc hi vƠ phát trin chuyên môn vƠ tay ngh; t đó,
tng nng sut lƠm vic, tng lng. Do đó, các nc phát trin d dƠng thu hút ngi có
k nng qua lƠm vic bi ngoi tác tích cc nƠy.
Ơoătoăthôngăquaăcôngăvicăậ On-the-job Training
Mô hình Chen và Su (1995) gii thích v chy máu cht xám da vƠo yu t đƠo to thông
qua công vic sau khi DHS hoƠn thƠnh vic hc  nc ngoƠi. Trong mô hình nƠy, lng
ph thuc vƠo 3 yu t: (1) vn vt cht vƠ vn con ngi, (2) ngƠnh ngh ca cá nhơn, và
(3) k nng. Yu t k nng không nhng đc tích ly trong quá trình hc tp  môi
trng giáo dc cht lng mà còn đc tip tc tích ly trong quá trình lƠm vic  nc
ngoƠi so vi nu tr v nc lƠm vic. i vi ngƠnh ph thuc vn (capital dependent
disciplines/hard sciences) nh y, khoa hc vƠ k thut, sau khi hc xong, tip tc lƠm vic

 nc ngoƠi, DHS nhn đc nhiu đƠo to chuyên môn, giúp tng k nng, tng nng
sut nên có xu hng không tr v nc nhƠ so vi sinh viên thuc ngƠnh không ph thuc
vn nh lut vƠ nhơn vn. Do đó, đi vi nhóm ngƠnh ph thuc vn, DHS nhn đc li
th khi hc tp vƠ lƠm vic  nhng nc phát trin.
Công trình ca Becker (1993, n bn đu tiên nm 1964) v vn con ngi cng ch ra
rng nng sut lƠm vic tng ph thuc vƠo thi gian lƠm vic, s lng vƠ loi hình đƠo
to. Ơo to công vic cƠng đc trng cho ngƠnh, cho công vic ca công ty, ngi lƠm
vic cƠng ít di chuyn vì tn chi phí cho mi ln chuyn vic. Tuy nhiên, yu t loi hình
đƠo to liên quan đn nhóm đi lƠm nên phù hp vi hng nghiên cu tip theo.

-8-

Tíchălyăkinhănghimăquaăcôngăvic ậ Learning-by-Doing
Trong mô hình tích ly kinh nghim qua công vic, k tha t mô hình Solow (1957) và
Arrow (1962), kin thc đt đc thông qua hc t kinh nghim lƠm vic, lao đng, sn
xut. Wong (1995) áp dng mô hình này vƠo phơn tích di c lao đng cho nhóm lao đng
tr. Ông ta cho lƠ ngi lao đng có khuynh hng chn ni lƠm vic mƠ h có th tích ly
nhiu kinh nghim, t đó, lƠm tng nng sut. Kinh nghim lƠm vic tng dn ti nng sut
tng vƠ lng tng. Tuy nhiên, yu t này liên quan đn nhóm đi lƠm nên phù hp vi
hng nghiên cu tip theo.
Môăhìnhălcăhútăậ lcăđyătrongănghiênăcuăcaăGüngörăvƠăTanselă(2003)
Nghiên cu ca Güngör và Tansel (2003) đc thit k da trên mô hình lc hút ậ lc đy
v di c đi vi chy máu cht xám ca Th Nh K đ xơy dng các yu t có kh nng
nh hng đn d đnh tr v ca 2 đi tng sinh viên vƠ ngi đang đi lƠm  nc
ngoài. Lc hút gm các yu t ca nc ngoài có tác ếng làm tng ế đnh không tr v
nc ca đi tng kho sát. Lc đy gm các yu t ca nc nhà có tác ếng làm tng
ế đnh không tr v nc. Các yu t lc hút vƠ lc đy thuc nhiu lnh vc nh kinh t,
xƣ hi, chính tr, th ch, vƠ ngh nghip (Bng 2.1). T đó, dòng vn con ngi di chuyn
t ni to lc đy đn ni phát sinh lc hút.
Bngă2.1 Minhăhaămtăsălcăhútăậ lcăđy nhăhngăđnădăđnhăkhôngăv

Yuătălcăđyă(tăncănhƠ)
Yuătălcăhútă(caăncăngoƠi)
Thu nhp thp
Không có c hi đc đƠo to nơng cao
trong lnh vc chuyên môn
T chc quan liêu, không hiu qu
Bt n kinh t
Lng cao hn
Môi trng lƠm vic tt hn
Gn các trung tơm sáng to vƠ nghiên cu quan
trng
C hi giáo dc tt hn cho con cái
i tng kho sát đc hi v mc đ quan trng ca tng yu t
3
có th lƠm bn thơn
quyt đnh không v nc hoc hoƣn v nc (ngay c cơu hi v d đnh hin ti đc tr
li v hay không v nc). Cách hi nƠy vi kì vng mc đ cƠng quan trng ca mi yu
t cƠng có mi quan h vi d đnh hin ti không v nc.

3
5 mc ca thang đo Likert: 1: HoƠn toƠn không quan trng; 2: Không quan trng; 3: ệt quan trng; 4: Quan
trng; 5: Rt quan trng.
-9-

2.3 Tng quan các nghiên cuătrc v các yu t nhăhngăđn d đnh tr v
T c s lỦ thuyt vƠ mt s nghiên cu trc khác, chênh lch mc lng thng lƠ yu
t quan trng nh hng đn d đnh tr v ca lao đng có k nng nói chung hay DHS
nói riêng. Tuy nhiên, theo Güngör và Tansel (2003), còn nhiu yu t khác kt hp to tác
đng đn d đnh nƠy nh: kinh t, tơm lỦ, xƣ hi, chính tr vƠ th ch. Nhng yu t ca
mô hình lỦ thuyt ca Becker (1993) và Wong (1995) ch liên quan đn nhóm đi lƠm,

không liên quan đn nhóm sinh viên nên không dùng cho mô hình đnh lng.
2.3.1 căđim cá nhân
Gii tính: S khác bit v gii tính đc kì vng to s khác bit v kh nng tr v hay
không tr v ca DHS.  mt s nc đc bit lƠ nhng nc mang nét vn hóa phng
ông nh Trung Quc, n gii còn gánh chu s bt bình đng gii tính tuy tình trng nƠy
đƣ đc ci thin đáng k. Theo nghiên cu d đnh tr v ca DHS Trung Quc  M
(Zweig vƠ Changgui, 1995) cho rng n gii  Trung Quc thiu c hi lƠm vic, thiu t
do nên có xu hng thích  nc ngoƠi vi nhiu c hi ngh nghip, phong cách sng
thoi mái, nên h ít có kh nng quay tr v nc hn nam gii.
Tui: Start vƠ Bloom (1985) cho rng ngi đi lƠm ln tui ít có xu hng chuyn ch
hn ngi đi lƠm tr tui do tn tht tinh thn tng theo tui tác ngha lƠ DHS cƠng ln
tui đang  nc ngoƠi cƠng ít kh nng v nc. Tuy nhiên, theo Chen vƠ Su (1995),
ngi tr tui ít tr v nc hn do giá tr hin ti ròng ca thu nhp  nc ngoƠi cao hn
nhiu so vi  nc nhƠ; khi cƠng ln tui, v hu, con ngi cƠng có xu hng tr v
nc, tr v ci ngun.
Thi gian sng  nc hin ti: Güngör và Tansel (2003) đc t thi gian sng  nc
hin ti lƠ s nm sng  nc đang . Yu t nƠy gii thích cho hiu ng quán tính, ngha
lƠ khi thi gian sng  ni nƠo đó tng, con ngi s quen dn vi cuc sng, cƠng lƠm
tng kh nng  li nc ngoƠi ca DHS.
Tình trng hôn nhân: Tình trng hôn nhơn đc dùng nh mt rƠng buc gia đình. Theo
Güngör và Tansel (2003), kh nng không v tng khi kt hôn vi ngi nc ngoƠi đi
vi nhóm chuyên gia.
Ngành hc: Mô hình Chen vƠ Su (1995) cho rng tính cht đc đƠo to thông qua công
vic lƠm cho nhóm ngƠnh ph thuc vn nh KH-KT-CN có xu hng không v nhiu
-10-

hn nhóm ngƠnh không ph thuc vn nh ngôn ng, thng mi vƠ lut
4
. Da vƠo mô
hình Chen và Su (1995), kt qu thc nghim ca Güngör vƠ Tansel (2003) gii thích

thành công xu hng không v ca nhóm ngƠnh ph thuc vn. NgoƠi ra Güngör và
Tansel (2003) tách riêng nhóm ngƠnh kin trúc, kinh t vƠ qun tr - nhóm ngành ít hoc
không ph thuc vn vƠ chng minh nhóm nƠy cng lƠm tng xu hng d đnh không v.
Ngh nghip và hot đng ngh nghip: Hot đng nhóm nghiên cu vƠ phát trin
(R&D) gm nghiên cu ng dng, nghiên cu c bn, vƠ phát trin (OECD, 1994:
ắFrascati Manual 1993”). Theo NSF (1997), nhóm ngi lƠm vic thuc nhóm nƠy có xu
hng ít tr v hn bi công vic có tính đc thù, khó phát trin  Th Nh K. Tng t,
ngh thiên v hc thut (lƠm vic  trng hc, vin nghiên cu, ) thng gn lin vi
hot đng R&D nên cng có xu hng ít v nc hn nhng ngh khác.
2.3.2 Các yu t lc hút ậ lcăđy
Các yu t lc hút ậ lc đy đc đ xut trong nghiên cu ca Güngör vƠ Tansel (2003)
đa dng v nhiu lnh vc nh kinh t, chính tr, xƣ hi, Thang đo dùng trong kho sát
cho nhóm yu t nƠy lƠ thang đo Likert gm 5 mc
5
, tuy nhiên, ch dùng thang đo đnh
danh (1=quan trng; 0=không quan trng) cho mô hình hi quy.
Thu nhp: Chênh lch v thu nhp gia 2 ni thng lƠ yu t kinh t quan trng nh
hng đn d đnh v nc hay  li nc ngoƠi ca mi cá nhơn DHS. Mc lng nc
nhà thp thng lƠ yu t lc đy lƠm tng d đnh không v nc ca DHS, vƠ mc
lng cao hn  nc ngoài lƠ yu t hút DHS  li.
Xa hay gn các trung tâm nghiên cu hin đi và sáng to: Yu t lc đy xa các trung
tâm nghiên cu hin đi và sáng to vƠ lc hút gn các trung tâm sáng to và nghiên cu
quan trng minh ha cho lỦ thuyt ca mô hình Miyagiwa (1991) v li th tích t vn con
ngi. DHS có xu hng  li nc ngoƠi lƠ do h đt đc li th v khong cách vt lỦ,
đc lƠm vic, tho lun vi nhiu chuyên gia, nhƠ nghiên cu gii  các nc phát trin.

4
Kt qu thc nghim ca Chen vƠ Su cha thƠnh công đ lí gii điu nƠy.
5
5 mc ca thang đo Likert: 1: HoƠn toƠn không quan trng; 2: Không quan trng; 3: ệt quan trng; 4: Quan

trng; 5: Rt quan trng.
-11-

Các yu t liên quan đn công vic: Các lc đy liên quan đn công vic t nc nhƠ vƠ
lc hút t nc ngoƠi lƠm DHS có xu hng không v nc nh: c hi đc đào to, làm
vic trong lnh vc chuyên môn, và c hi đc phát trin s nghip. Môi trng làm vic
hin đi, chuyên nghip, cnh tranh nhng công bng,  nc ngoƠi cng thu hút DHS 
li lƠm vic, hc hi cách thc lƠm vic hiu qu. Môi trng lƠm vic cng lƠ mt trong
nhng lí do lƠm cho gii chuyên gia hƠng đu Trung Quc cha v nc trong nghiên cu
ca Cao (2008). Các yu t nƠy nh hng đn kinh nghim lƠm vic, nng sut lƠm vic
vƠ kéo theo s chênh lch v lng gia nc nhƠ vƠ nc ngoƠi.
Các yu t v phong cách, vn hóa: Lc hút cuc sng có t chc, th t hn và tha
mãn cuc sng vn hóa, xã hi nhiu hn t nc ngoƠi; vƠ lc đy tha mãn cuc sng
vn hóa và xã hi ít hn t nc nhƠ lƠm cho nhng DHS thích li sng nƠy có xu hng
 li nc ngoƠi.
Các yu t v kinh t - tài chính: lc đy thiu ngun tài chính, c hi đ khi nghip và
bt n kinh t  nc nhƠ có kh nng tác đng lƠm DHS chn sng  môi trng kinh t
n đnh, nhiu ngun h tr khi nghip  nc ngoƠi.
Các yu t v chính tr - xã hi: Các lc đy nh v thiu an ninh xã hi; bt hòa v chính
tr; t chc quan liêu, không hiu qu cng có xu hng lƠm tng d đnh không v ca
DHS. Tình hình chính tr vƠ vn đ xƣ hi cng lƠ lí do chính mà các nhƠ nghiên cu t b
nc nhƠ, sang các nc phát trin trong nghiên cu đnh tính ca Nawab và Shafi (2011).
Các yu t khác: Các lc hút trc tip tác đng đn thƠnh viên trong gia đình vƠ bn thơn
có th có tác đng mnh đn d đnh  li nc ngoƠi nh: s thích  nc ngoài ca
v/chng hay công vic  nc ngoài ca v/chng; mong mun c hi giáo ếc tt cho
con cái; hay đn gin ch  nc ngoƠi đ hoàn thành ế án hin ti. Công vic ca
v/chng vƠ môi trng hc tp cho con cái cng lƠ lí do gii thích s th  ca gii
chuyên gia hƠng đu Trung Quc vi chính sách thu hút nhơn tƠi ca CP Trung Quc trong
nghiên cu ca Cao (2008).
Theo kt qu thc nghim ca Güngör vƠ Tansel (2003), đi vi nhóm sinh viên Th Nh

K, các yu t lc đy lƠm tng d đnh không v nc lƠ tha mãn cuc sng vn hóa và
xã hi ít hn; xa các trung tâm nghiên cu hin đi và sáng to. Các lc hút lƠm tng d
đnh không v lƠ s thích  nc ngoài ca v/chng hay công vic  nc ngoài ca
-12-

v/chng; lng cao hn; nhìn chung cuc sng đc t chc và có th t. i vi nhóm
chuyên gia Th Nh K, các yu t lc đy lƠm tng d đnh không v nc là bt n kinh
t, c hi vic làm trong lnh vc chuyên môn b gii hn, không có c hi đc đào to
nâng cao trong lnh vc chuyên môn. Các lc hút lƠm tng d đnh không v là c hi giáo
ếc tt hn cho con cái, gn các trung tâm sáng to và nghiên cu quan trng, nhìn chung
cuc sng đc t chc và có th t, c hi phát trin chuyên môn cao hn, tha mãn
cuc sng vn hóa và xã hi nhiu hn.
Chng trình h tr khi nghip ca CP: lƠ mt trong nhng yu t quan trng thu hút
DHS Trung Quc  Canada trong nghiên cu ca Asia Pacific Foundation of Canada
(2010).
2.3.3 Các yu t khácăliênăquanăđn d đnh tr v
D đnh ban đu: D đnh ban đu lƠ d đnh ca DHS ti thi đim DHS chun b đi du
hc. Theo nghiên cu ca Zweig vƠ Changgui (1995) v hin tng chy máu cht xám 
Trung Quc, d đnh lúc đu v vic tr v nc nh hng quan trng đn d đnh hin
ti tr v hay  li M ca sinh viên vƠ hc gi Trung Quc. Güngör và Tansel (2003) tip
tc khng đnh d đnh ban đu  li nc ngoƠi có xu hng lƠm tng kh nng không tr
v nc ca DHS so vi d đnh ban đu tr v.
S ng h ca gia đình trong quyt đnh  li nc ngoài lâu dài: Yu t nƠy th hin s
quan tơm ca gia đình, nét vn hóa gia đình phng ông. Trong nghiên cu ca Güngör
và Tansel (2003), s ng h ca gia đình trong quyt đnh  li nc ngoƠi lơu dƠi càng
cao thì kh nng không tr v nc ca DHS cƠng ln.
3 yu t so sánh v môi trng hc tp, làm vic; khía cnh xã hi và mc sng gia
nc hin ti so vi nc nhà: Môi trng hc tp vƠ lƠm vic bao gm c s vt cht
hin đi, cnh tranh nhng công bng, đy đ trang thit b nghiên cu/hc tp, Yu t
khía cnh xƣ hi xét v môi trng bn bè, các quan h xƣ hi. Trong nghiên cu ca

Güngör và Tansel (2003), môi trng xƣ hi lƠm tng kh nng d đnh quay v nc đi
vi sinh viên; mc sng cao hn  nc ngoƠi lƠm tng xu hng không v ca c sinh
viên và chuyên gia.
11 lí do đn đt nc hin ti đc đ xut bi Güngör và Tansel (2003): Các lí do đn
đt nc hin ti đóng vai trò quan trng giúp DHS lp k hoch cho vic tr v hay  li
-13-

nc ngoƠi. Theo kt qu nghiên cu ca Güngör vƠ Tansel (2003), các lí do ban đu có
xu hng lƠm tng d đnh tr v: yêu cu kinh nghim  nc ngoài ca nhà tuyn ếng
trong nc; li ích ếanh ting ca vic ếu hc; và đi thỀo v/chng/ngi thân. Lí do có
nh hng ngc li: không đ phng tin, trang thit b thc hin nghiên cu  nc
nhà; thích phong cách sng  nc ngoài; và xa ri môi trng chính tr  nc nhà.
12 yu t khó khn và 7 yu t thích nghi vi cuc sng  nc ngoài đc đ xut bi
Güngör và Tansel (2003) (Bng 2.2): Các yu t nƠy tác đng đn khía cnh tơm lỦ thoi
mái, hay to áp lc cho DHS. Hekmati (1973) cho rng yu t tơm lỦ đóng vai trò quan
trng cho kh nng thích ng môi trng mi, gii thích lí do DHS v hay không v. Chi
phí tinh thn tng vì phi thích nghi môi trng mi (Sjaastad, 1962), lƠm gim dòng li
nhun ròng khi ri nc nhƠ sang nc ngoƠi hc tp vƠ lƠm vic. Vì vy, ngi gp khó
khn có xu hng tr v hn ngi không cm thy khó khn nƠo.
Bngă2.2 CácăkhóăkhnăvƠ thíchănghiăvi môiătrngătheoăGüngörăvƠăTanselă(2003)
KhóăkhnăăncăngoƠi
Yuătăgiúpăthíchănghiăviămôiătrng
A. Sng xa gia đình
B. Con cái ln lên  môi trng vn hóa khác
C. Mt mình, không th thích nghi
D. Nhp đ sng nhanh, áp lc công vic
E. ệt hoc không có thi gian rnh
F. Tht nghip
G. Không có vic  lnh vc đc thù ca tôi
H. S phơn bit ngi nc ngoƠi

I. Thu cao hn
J. Ti phm, thiu an ninh cá nhơn
K. Chi phí sinh hot (cost of living) cao
L. Lng thp so vi công vic  nc nhƠ

A. Kinh nghim sng  nc ngoƠi trc
đơy
B. Thi gian
C. H tr ca Hi sinh viên Th Nh K
D. Ngi thơn hoc v/chng/ngi yêu
E. Có bn bè/đng nghip ngi Th Nh
K  ni lƠm/hc
F. S tn ti mt cng đng ngi Th
Nh K rng ln  ThƠnh ph đang sng
G. Giúp đ t i s quán

11 lí do tr v đc đ xut bi Güngör và Tansel (2003) (Bng 2.3): Lí do tr v th
hin nguyn vng, mong mun hay bt buc v nc ca DHS. Lí do A là yu t rƠng
buc tr v nc ca hc bng, lƠ mt trong nhng yu t quan trng lƠm tng d đnh tr
v ca DHS.