Các ngày lễ trong năm

CÁC NGÀY LỄ TẾT TRONG NĂM
Tết Nguyên đán:
Tết Nguyên Ðán là Tết lớn trong năm. Tết n ày còn gọi là Tết Cả, vào đúng vào ngày
mùng 1 tháng Giêng âm l ịch, ngày đầu tiên của năm mới. Theo phong tục cổ truyền
Việt Nam, Tết Nguy ên đán trước hết là Tết của gia đình. Trong 3 ngày T ết diễn ra với
ba cuộc gặp gỡ lớn ngay tại mỗi nh à. Thứ nhất là cuộc gặp gỡ của những gia thần,
đó là tiên sư hay ngh ề sư là vị tổ đầu tiên dạy nghề mà gia đình mình đang làm. Thổ
công, trong giữa đất, nơi mà mình đang ở; và Táo quân là th ần của việc nấu ăn của
mọi người trong gia đình. Cuộc gặp gỡ thứ hai l à cuộc gặp gỡ tổ ti ên ông bà, nh ững
người đã khuất. Người dân tin rằng linh hồn của những ng ười đã khuất cũng về với
con cháu của họ vào dịp Tết. Cuộc gặp gỡ thứ ba l à cuộc đoàn tụ của những ng ười
trong nhà, như m ột thói quen linh thi êng và bền vững nhất. Mỗi năm tết đến, d ù
đang ở đâu, làm gì, trong hoàn c ảnh nào, hầu như ai cũng mong muốn v à cố gắng
trở về quây quần với những ng ười thân trong gia đ ình. Dịp Tết Nguyên đán người ta
nấu bánh chưng, trồng cây nêu, đi chúc mừng nhau, mở hội, tổ chức các cuộc vui
chơi, thi đố, ăn uống rất t ưng bừng. Tết Nguyên đán thực sự là ngày hội mùa lớn,
ngày nhớ ơn, tạ ơn, chúc mừng, sum họp vui vẻ, v à thiêng liêng.
Tết Khai hàng:
Theo tính cách c ủa người xưa, ngày mồng 1 tháng Gi êng ứng vào ngày gà; mồng
hai: chó; mồng ba: lợn; mồng bốn: d ê; mồng năm: trâu; mồng sáu: ngựa; mồng
bảy: người; mồng tám: lúa. Trong 8 ng ày đầu năm, cứ ng ày nào sáng s ủa, thì coi
như loài giống thuộc về ngày ấy được tốt cả năm. V ì vậy, đến mồng bảy, thấy trời
tạnh ráo, quang đ ãng, thì người ta tin rằng cả năm mọi ng ười sẽ gặp may mắn, hạnh
phúc. Mồng bảy hạ cái ni êu kết thúc Tết Nguy ên Ðán cũng là ngày bắt đầu tết Khai
hàng, Tết mở đầu cho ng ày vui để đón chào mùa xuân m ới.
Tết Thượng nguyên:
Tết Thượng nguyên hay còn gọi là Tết Nguyên tiêu, vào đúng ngày r ằm tháng Giêng,
ngày trăng rằm đầu tiên của năm. Tết n ày phần lớn được tổ chức tại ch ùa chiền, vì
ngày rằm tháng Gi êng còn được gọi là ngày Vía của Phật tổ. Thành ngữ có câu: "Lễ
Phật quanh năm không bằng ng ày rằm tháng Giêng" xuất phát từ đó. Sau khi đi
chùa, mọi người về nhà họp mặt, cúng gia ti ên và ăn cỗ.

Tết Hàn thực:
Hàn thực nghĩa là ăn đồ nguội. Tết này vào ngày m ồng 3 tháng Ba âm l ịch. Thời
Xuân thu ở Trung Quốc, công tử Tr ùng Nhĩ, về sau là vua Tấn Văn Công, khi gặp
cảnh hoạn nạn, đói quá, đ ược Giới Tử Thôi cắt thịt đ ùi của mình, nấu dâng cho ăn.
Sau 19 năm phiêu b ạt, Trùng Nhĩ lại được trở về nắm giữ v ương quyền nước Tần.
Vua ban thưởng cho tất cả những ng ười đã cùng nếm mật nằm gai, nh ưng lại quên
mất Tử Thôi. Tử Thôi cũng không oán hận, v ì nghĩ việc giúp đỡ Tr ùng Nhĩ là một
nghĩa vụ của kẻ bầy tôi. V à Tử Thôi đưa mẹ vào sống ở núi Ðiều. Lúc vua nhớ ra cho
người tới mời mà không được, liền sai đốt rừng để Tử Thôi phải đi ra. Tuy nhi ên Tử
Thôi không ra, và hai m ẹ con cùng bị chết cháy. Hôm ấy đúng ng ày 5 tháng Ba. Ðau
xót, vua sai lập miếu thờ trên núi, và đổi tên núi đó là Gi ới Sơn. Người quanh vùng
thương Tử Thôi nên hằng năm từ ngày mồng 3 đến mồng 5 tháng Ba th ì kiêng đốt
lửa mà chỉ ăn đồ nguội đã nấu sẵn. Từ thời nh à Lý, người Việt đã tiếp nhận Tết n ày
nhưng chỉ tổ chức vào một ngày mồng 3 tháng Ba m à thôi, không kiêng đ ốt lửa và
thường làm bánh trôi, bánh chay, thay cho đ ồ nguội, mục đích chủ yếu l à để cúng
gia tiên chứ ít người hiểu rõ chuyện Giới Tử Thôi. Hiện nay, Tết n ày vẫn thường đậm
nét ở miền Bắc, nhất l à các tỉnh quanh Hà Nội.
Tết Thanh minh:
Trong truyện Kiều có viết rằng: "Thanh Minh trong tiết tháng Ba, lễ l à Tảo Mộ hội là
Ðạm Thanh", Thanh Minh nghĩa l à trời trong sáng, nhân đó ng ười ta đi thăm mồ m ã
của những người thân. Tết Thanh Minh th ường vào tháng Ba âm l ịch trở thành lễ Tảo
Mộ. Sau khi đã tảo mộ, mọi ng ười trong gia đình trở về nhà làm lễ cúng gia tiên.
Tết Ðoan ngọ:
Tết Ðoan ngọ còn gọi là Tết Ðoan dương, vào ngày m ồng 5 tháng Năm âm lịch. Ðây
là giai đoạn chuyển m ùa từ Xuân sang Hạ, n ên khí hậu có nhiều thay đổi đột ngột,
dễ sinh bệnh thời khí. Ca dao Vi êt Nam có câu:
"Chưa ăn bánh n ếp Ðoan Dương,
Áo bông chẳng dám khinh th ường cởi ra".
Khúc Nguyên là m ột nhà thơ nổi tiếng, một vị trung thần của n ước Sở, do can ngăn
Ngũ Hoài Vương không đư ợc, đã uất ức ôm đá gieo m ình xuống sông Miệt La tự vận.

Hôm ấy đúng ngày 5 tháng Năm. Thương ti ếc người trung nghĩa, mỗi năm cứ đến
ngày đó, ngư ời dân Trung Quốc l àm bánh, cuốn chỉ ngũ sắc b ên ngoài, chủ ý khiến
cho cá sợ khỏi ăn, rồi b ơi thuyền ra giữa sông ném bánh xuống cúng Khúc Nguy ên.
Ở Việt Nam ít ng ười biết chuyện Khúc Nguy ên, mà chỉ coi mồng 5 tháng Năm l à Tết
giết sâu bọ, vì trong giai đoạn chuyển mùa, chuyển tiết, dịch bệnh dễ phát sinh. Mọi
người dậy sớm, chỉ ăn hoa quả hoặc ch è. Tuy nhiên m ỗi nơi có thêm m ột phong tục
riêng ví dụ như ở Phụng Lý, vào ngày này, ngư ời con rể trong gia đ ình thường tới
biếu bố vợ một con ngỗng thật to.
Tết Trung nguy ên:
Tết Trung nguy ên vào ngày r ằm tháng Bảy. Theo sách Phật hôm ấy l à ngày vong
nhân được xá tội, ngày báo hiếu cha mẹ. Ngay tại Ch ùa thường làm chay tịnh tế và
cầu kinh Vu Lan. Tại gia đ ình thì bày cúng gia tiên , đốt vàng mã.
Tết Trung thu:
Tết Trung thu nhằm v ào ngày rằm tháng Tám. Trung thu l à Tết của trẻ con. Th ường
ban ngày người ta làm lễ cúng gia ti ên, tối mới bày hoa quả bánh kẹo để trẻ con vui
chơi, phá cỗ, trông trăng r ước đèn.
Tết Trùng cửu:
Tết Trùng cửu vào ngày 9 tháng Chín âm l ịch. Tết này bắt nguồn tự sự tích của Ðạo
Lão. Thời Hán có người tên gọi là Hoàng Cảnh đi học phép ti ên, một hôm thầy Phi ên
Tràng Phong bảo Hoàng Cảnh khuyên mỗi người trong gia đình, may một cái túi lụa
đựng hoa cúc, rồi đế n chỗ cao để tạm trú. Quả nhi ên ngày 9 tháng 9 có l ụt to, ngập
hết làng mạc. Vì làm theo lời thầy, Hoàng Cảnh và gia đình đã thoát nạn. Từ xưa,
nho sĩ Việt Nam đã theo lễ này, nhưng lại biến thành cuộc du ngoạn núi non, uống
rượu cúc, gọi là Thưởng Tết Trùng dương.
Tết Trùng thập:
Đây là Tết của các thầy thuốc. Theo sách d ược lễ thì đến ngày 10 tháng Mư ời âm
lịch, thầy thuốc mới tụ đ ược khí âm dương, mới kết được sắc tứ thời xuân hạ thu
đông, cho nên t ốt nhất. Ở nông thôn Việt Nam, đến ng ày đó, người ta thường làm
bánh dầy, nấu chè, để cúng gia ti ên, rồi đem biếu cho những ng ười thân thuộc, chứ
không mấy quan tâm đến chuyện thầy thuốc.

Tết Hàn nguyên:
Tết Hàn nguyên hay còn g ọi là Tết Cầu mới, vào ngày rằm hay ngày 1 tháng Mư ời. Ở
nông thôn, T ết này thường được tổ chức rất lớn, v ì đây là dịp nấu cơm gạo mới của
vụ mùa vừa xong, trước để cúng tổ ti ên, sau để tự thưởng công cày cấy.
Tết Táo quân:
Tết Táo quân v ào ngày 23 tháng Ch ạp. Người ta coi đây l à ngày vua bếp lên chầu
trời để tâu lại việc bếp núc, làm ăn, cư xử của gia đình trong năm qua. Theo truy ền
thuyết Việt Nam, xưa có hai vợ chồng nghèo khổ quá, phải chia tay nhau mỗi ng ười
một nơi tha phương cầu thực. Sau đó ng ười vợ may mắn lấy đ ược chồng giàu. Một
năm kia vào ngày 23 tháng Ch ạp, người vợ đang đốt vàng mã ngoài sân, thì th ấy
một người ăn xin bước vào. Nhận ra chính là chồng cũ, nên người vợ động lòng, đem
cơm gạo tiền bạc ra cho. Ng ười chồng mới biết chuyện, nghi ngờ vợ. Ng ười vợ đâm
khó xử, uất ức, lao vào bếp lửa tự vận. Ng ười chồng cũ đau xót, cũng nhảy vào lửa
chết theo. Người chồng mới ân hận, cũng lao v ào lửa chết theo. Trời thấy cả 3 đều có
nghĩa, nên phong cho làm vua b ếp. Ca dao Việt Nam có câu:
"Thế gian một vợ, một chồng,
Chẳng như vua bếp, hai ông một b à".
Vì tích ấy, cứ đến phi ên chợ ngày 23 tháng Ch ạp, mỗi gia đình thường mua hai cái
mũ cho ông, một cái mũ cho b à bằng giấy, và 3 con cá chép làm ng ựa để vua bếp về
chầu trời. Sau khi cúng trong bếp, mũ đ ược đốt, và cá chép đư ợc mang ra thả ao hồ,
sông suối.
Sưu tầm