DIỄN ĐẠT TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

Tuần 29
Tiết 83 Ngày dạy: 23-03-2011
DIỄN ĐẠT TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I.MỤC TIÊU :
1 Kiến thức: - Nắm được các yêu cầu về diễn đạt trong bài văn nghò luận.
2. Kó năng: Có kó năng vận dụng những cách diễn đạt khác nhau để trình bày vấn đề linh
hoạt, sáng tạo.
3. Thái độ: - BiÕt c¸ch tr¸nh lçi vỊ dïng tõ, viÕt c©u, sư dơng giäng ®iƯu kh«ng phï hỵp víi chn
mùc ng«n tõ cđa bµi v¨n nghÞ ln.
II. TRỌNG TÂM:
1. Kiến thức: - Các yêu cầu về diễn đạt trong bài văn nghò luận.
- Một số lỗi và cách sửa lỗi về diễn đạt trong bài văn nghò luận.
2. Kó năng: - Nhận diện các cách diễn đạt hay trong một số văn bản nghò luận
- Tránh các lỗi về dùng từ, đặt câu, sử dụng giọng điệu không phù hợp với chuẩn mực diễn
đạt của bài văn nghò luận.
- Vận dụng những cách diễn đạt khác nhau để trình bày vấn đề linh hoạt, sáng tạo.
III. CHUẨN BỊ :
1. GV: Giáo án, SGK,SGV, hướng dẫn chuẩn kiến thức kó năng
2. HS: Đọc sgk và nắm nội dung cơ bản, đònh hướng tìm hiểu các câu hỏi theo các câu
hỏi của giáo viên.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp:
kiểm tra sĩ số:
12A2 12B4
2. Kiểm tra bài cũ :không
3. Bài mới:
Vào bài: Một bài văn nghò luận hay không những phải đảm bảo các ý mà còn phải diễn đạt
tốt. Vậy diễn đạt phải như thế nào? Hôm nay cô trò cùng tìm hiểu bài Diễn đạt trong văn nghò
luận
Ho¹t ®éng cđa thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t
Hoạt động 1: Hướng dẫn

học sinh cách sử dụng từ
ngữ trong văn nghò luận
- GV cho HS t×m hiĨu vÝ dơ
(1) (2) trong SGK vµ lµm râ
c¸c néi dung:
-GV: Cïng tr×nh bµy mét néi
dung c¬ b¶n gièng nhau nh-
ng c¸ch dïng tõ ng÷ cđa hai
®o¹n kh¸c nhau nh thÕ nµo?
H·y chØ râ u ®iĨm vµ nhỵc
I. C¸ch sư dơng tõ ng÷ trong v¨n nghÞ ln:
1.Bài tập 1:
- §©y lµ hai ®o¹n v¨n nghÞ ln cïng viÕt vỊ mét chđ ®Ị, cïng
viÕt vỊ mét néi dung. Tuy nhiªn mçi ®o¹n l¹i cã c¸ch dïng tõ
ng÷ kh¸c nhau.
- Nhỵc ®iĨm lín nhÊt cđa ®o¹n v¨n (1) lµ dïng tõ thiÕu chÝnh
x¸c, kh«ng phï hỵp vãi ®èi tỵng ®ỵc nãi tíi. §ã lµ nh÷ng tõ
ng÷: nhµn rçi, ch¼ng thÝch lµm th¬, vỴ ®Đp lung linh.
- ë ®o¹n v¨n (2) trình bày diễn đạt chính xác, thận trọng
hơn.
+Dùng phép thế từ ngữ để tránh trùng lặp, làm cho ý tứ
GVBM: Nguyễn Mộng Dun
®iĨm trong c¸ch dïng tõ cđa
mçi ®o¹n.
- Cho HS chØ ra nh÷ng tõ
ng÷ dïng kh«ng phï hỵp.
Yªu cÇu HS sưa l¹i nh÷ng tõ
ng÷ nµy.
- GV tiÕp tơc cho HS ph©n
tÝch vÝ dơ ë bµi tËp 2 vµ tr¶

lêi c¸c c©u hái trong SGK.
- GV tiÕp tơc cho HS ph©n
tÝch vÝ dơ ë bµi tËp 3 vµ tr¶
lêi c¸c c©u hái trong SGK.
Hoạt động 2: Hướng dẫn
học sinh cách sử dụng kết
hợp các kiểu câu trong văn
nghò luận
Gọi HS thực hiện bài tập 1
thêm phong phú: Hồ Chí Minh, Bác, Người, người chiến só
cách mạng, người nghệ só.
+Tuy nhiªn, ë ®o¹n v¨n nµy ®· biÕt c¸ch trÝch l¹i c¸c tõ ng÷ ®-
ỵc dïng ®Ĩ nã chÝnh x¸c c¸i thÇn trong con ngêi B¸c vµ th¬ B¸c
cđa c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c nhµ th¬ kh¸c lµm cho v¨n cã h×nh
¶nh sinh ®éng, giµu tÝnh thut phơc.
2. Bài tập 2:
- C¸c tõ ng÷: linh hån Huy CËn; nçi h¾t hiu trong câi trêi; h¬i
giã nhí th¬ng; mét tiÕng ®Þch bn; s¸o Thiªn Thai; ®iƯu ¸i
t×nh; lêi li tao,một bản ngậm ngùi dài, tiếng đìu hiu của khóm
trúc, bông lau, niềm than van của bờ sông, bãi cát ®ỵc sư
dơng ®Ịu thc lÜnh vùc tinh thÇn, mang nÐt nghÜ chung: u sÇu,
lỈng lÏ rÊt phï hỵp víi t©m tr¹ng Huy CËn trong tËp Lưa thiªng.
- C¸c tõ ng÷ giµu tÝnh gỵi c¶m (®×u hiu, ngËm ngïi dµi, than
van, c¶m th¬ng) cïng víi lèi xng h« ®Ỉc biƯt (chµng) vµ hµng
lo¹t c¸c thµnh phÇn chøc n¨ng nªu bËt sù ®ång ®iƯu gi÷a ngêi
viÕt (Xu©n DiƯu) víi nhµ th¬ Huy CËn.
3. Bài tập 3:
- Bµi tËp yªu cÇu sưa ch÷a lçi dïng tõ trong ®o¹n v¨n:
+ C¸c tõ ng÷ s¸o rçng, kh«ng phï hỵp víi ®èi tỵng: KÞch t¸c
gia vÜ ®¹i, kiƯt t¸c,

+ Dïng tõ kh«ng phï hỵp víi phong c¸ch v¨n b¶n nghò ln:
viÕt nh nãi, qu¸ nhiỊu tõ ng÷ thc phong c¸ch ng«n ng÷ sinh
ho¹t: ngêi ta ai mµ ch¼ng, ch¼ng lµ g× c¶, ph¸t bƯnh.
II/ C¸ch sư dơng kÕt hỵp c¸c kiĨu c©u trong v¨n nghÞ ln
1.Bài tập 1:
Hai đoạn văn đã cho đều bàn về nhân vật Trọng Thủy
trong truyền thuyết Truyện An Dương Vương và Mò Châu-
Trọng Thủy.
-Đoạn văn 1 sử dụng toàn câu tường tuật, cấu tạo cơ bản
giống nhau: đều là câu chủ động với chủ ngữ là Trọng Thủy.
Cách diễn đạt này không sai nhưng đơn điệu, thiếu sức gợi
cảm.
- Đoạn văn 2 sử dụng nhiều kiểu câu: câu tường thuật, câu
hỏi tu từ; sử dụng linh hoạt câu ngắn, câu dài; sử dụng một
số phép tu từ về câu: phép chêm xen, phép liệt kê.
- Như vậy, cách sử dụng các kiểu câu trong đoạn 2 linh hoạt,
uyển chuyển, phù hợp với lập luận và cảm xúc của người
viết.
2.Bài tập 2:
Đánh giá hiệu quả diễn đạt của cách sử dụng các kiểu câu.
-Đoạn trích chủ yếu sử dụng kiểu câu miêu tả với những từ
ngữ, hình ảnh giàu tính hình tượng. Việc sử dụng kiểu câu
này có tác dụng gợi lên ở người đọc những tưởng tượng cụ
GVBM: Nguyễn Mộng Dun
Gọi HS thực hiện bài tập 2
Gọi HS thực hiện bài tập 3
- GV híng dÉn HS tỉng hỵp
l¹i vÊn ®Ị ®i ®Õn kÕt ln
yªu cÇu sư dơng tõ ng÷ và
sử dụng kết hợp các kiểu

câu trong v¨n nghÞ ln.
thể, sinh động về làng quê của nhà thơ Nguyễn Bính, giúp
người đọc hiểu hơn “ chân quê” trong thơ của ông.
-Phân tích giá trò câu: Chỉ nghó lại cũng đã se lòng.
+ Câu ngắn gọn hơn nhiều so với câu trước và sau nó, có tác
dụng dồn nén thông tin, như một sự khẳng đònh chắc gọn, dứt
khoát.
+ Câu không chủ ngữ nên có giá trò khái quát. Điều chỉ nghó
lại cũng đã se lòng không của riêng người viết, không của
riêng ai mà cho tất cả mọi người đọc và nghó về cảnh làng
quê của Nguyễn Bính.
3. Bài tập 3:
Phát hiện và phân tích lỗi về câu trong đoạn văn:
-Cả hai đoạn văn đều mắc lỗi sử dụng một mô hình câu cho
cả đoạn, dẫn đến cảm giác nặng nề, đơn điệu, nhàm chán.
III. Kết luận:
- Về cách sử dụng từ ngữ: lựa chọn từ ngữ chính xác, phù
hợp với vấn đề cần nghò luận; kết hợp sử dụng các phép tu từ
từ vựng và một số từ ngữ mang tính biểu cảm, gợi hình tượng
để bộc lộ cảm xúc phù hợp.
- Về cách sử dụng kết hợp các kiểu câu: kết hợp một số kiểu
câu trong đoạn; sử dụng các phép tu từ cú pháp để tạo nhòp
điệu, nhấn mạnh thái độ, cảm xúc.
4. Củng cố, luyện tập:
- Về cách sử dụng từ ngữ như thế nào? lựa chọn từ ngữ chính xác, phù hợp với vấn đề cần
nghò luận; kết hợp sử dụng các phép tu từ từ vựng và một số từ ngữ mang tính biểu cảm, gợi
hình tượng để bộc lộ cảm xúc phù hợp.
- Về cách sử dụng kết hợp các kiểu câu như thế nào? kết hợp một số kiểu câu trong đoạn; sử
dụng các phép tu từ cú pháp để tạo nhòp điệu, nhấn mạnh thái độ, cảm xúc.
5. Hướng dẫn tự học:

- Đối với bài học ở tiết này: - Về cách sử dụng từ ngữ như thế nào?
- Về cách sử dụng kết hợp các kiểu câu như thế nào?
- Đối với bài học ở tiết học tiếp theo:
Chuẩn bò bài: “Hồn Trương Ba da hàng thòt”.
- Nêu vài nét về Lưu Quang Vũ?
-Chủ đề của tác phẩm?
- Ý nghóa cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt, với người thân, với Đế Thích?
- Cảm nhận về đoạn kết của vở kịch? Nêu vài nét về nghệ thuật? Ý nghóa văn bản?
Tự chọn: ng già và biển cả
GVBM: Nguyễn Mộng Dun
+ Hình ảnh những vòng tròn lặp lại vẽ ra do vòng lượn của con cá có nghĩa gì? Gợi lên cho ta suy
nghĩ gì?
+ Hình ảnh con cá kiếm và cuộc chiến đấu của ơng lão biểu tượng cho những điều gì?
Nêu vài nét về nghệ thuật, ý nghóa văn bản?
n kiến thức:Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài.
V. Rút kinh nghiệm:
GVBM: Nguyễn Mộng Dun