Môn tư tưởng Hồ Chí Minh

Website: Email : Tel : 0918.775.368
ĐỀ BÀI:
Phân tích luận điểm của Hồ Chí Minh:
“Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng
người”.
Vận dụng phân tích thực tiễn Việt Nam hiện nay.
BÀI LÀM
I.ĐẶT VẤN ĐỀ
Hồ Chí Minh - tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời
đại. Chủ tịch Hồ Chí Minh chẳng những để lại cho chúng ta một sự nghiệp
cách mạng vẻ vang chưa từng có trong lịch sử dân tộc, Người còn để lại cho
chúng ta một di sản vĩ đại, đó là tấm gương sáng ngời về phẩm chất đạo đức,
tượng trưng cho những gì cao đẹp nhất trong tâm hồn, ý chí, nhân cách của
dân tộc và của loài người. Di sản văn hóa của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại
cho chúng ta tư tưởng lớn của Người trong sự nghiệp “trồng người”. “Vì lợi
ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”.
Đó là hai câu mở đầu bài nói của Bác Hồ tại lớp học chính trị của giáo viên
cấp II, cấp III toàn miền Bắc vào ngày 13/9/1958. “Trồng người” là điều Bác
nghĩ suy, trăn trở nhất. Đó là vấn đề lớn, là chiến lược cách mạng đặc biệt
quan trọng và lâu dài.
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Luận điểm của Hồ Chí Minh có ý giống kế sách của Quản Trọng (nhà chính
trị và nhà tư tưởng lơn của Trung Quốc thời Xuân Thu): “Kế sách cho một
năm, lấy việc trồng lúa làm đầu. Kế sách cho mười năm, lấy việc trồng cây
làm đầu. Kế sách cho trọn đời, lấy việc trồng người làm đầu. Lúa, trồng một
gặt một. Cây, trồng một hái mười. Người, trồng một gặt trăm”. Hồ Chí Minh
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
nhìn rõ được lợi ích của việc trồng cây và đặc biệt là việc “trồng người” trong
sự nghiệp cách mạng và sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước.
“Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây”. Cây xanh có rất nhiều lợi ích,

là nhà máy cải tạo chất lượng không khí cho con người, hút tất cả bụi có hại
cho phổi chúng ta. Cây xanh có khả năng làm sạch môi trường, giảm nhiệt độ
và tiếng ồn, cải thiện sức khỏe, tôn tạo thêm nét thẩm mỹ cho công trình kiến
trúc, chống xói mòn và điều tiết nước, tăng giá trị kinh tế...Biết rõ tầm quan
trọng của thiên nhiên, của cây xanh đối với đời sống con người, Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã quan tâm tới việc gìn giữ, bảo vệ và xây dựng một môi trường
sống lành mạnh cho nhân dân từ rất sớm. Ngày 28/11/1959, hướng tới 30 năm
thành lập Đảng và đón Tết cổ truyền của dân tộc, Bác Hồ phát động “Tết
trồng cây”. Người nêu rõ “Việc này tốn kém ít mà lợi ích rất nhiều…Nước ta
phong cảnh sẽ ngày càng tươi đẹp, khí hậu điều hòa hơn, cây gỗ đầy đủ hơn.
Điều đó sẽ góp phần quan trọng vào việc cải thiện đời sống của nhân dân
ta…” Tư tưởng của Người về trồng cây gây rừng góp phần “đấu tranh với
những tai họa của thiên nhiên”. Người trồng cây thực sự với một mục đích
dân sinh kinh tế thiết thực và lâu dài. Việc trồng cây của Bác tùy thuộc vào
hoàn cảnh thực tế mà có khác. Có thể là trồng rau màu cứu đói hay trồng cây
gỗ cho dân có gỗ làm nhà hay trồng cây gây rừng, phủ xanh đồi trọc. Bác
mong trồng những rừng vàng mang lại nhưng núi tiền vô tận làm giàu cho Tổ
quốc. Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ kêu gọi toàn dân tham gia phong trào
trồng cây gây rừng qua các bài nói, viết, mà còn bằng những ành động, việc
làm cụ thể của Người. Cứ mỗi độ Tết đến, xuân về, Người lại tham gia trồng
cây. Mùa xuân năm 1960, Bác đã tham gia trồng cây với nhân dân Thủ đô ở
Công viên Thống Nhất, Hà Nội. Mùa xuân năm Kỷ Dậu 1969, sáng mồng
một Tết, tuy sức khỏe lúc đó yếu đi nhiều, nhưng Bác vẫn lên chúc Tết đồng
bào Sơn Tây và tham gia trồng cây lưu niệm ở đồi Vật Lại - Ba Vì, và căn đặn
bà con “Đất nước bây giờ là của ta, cho nên ta phải thi đua sản xuất giỏi,
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
trồng cây giỏi…”. Yêu cây, trồng cây ở Bác là cả một phong cách khoa học.
Trước hết phải chọn cây gì có lợi ích thiết thực, hiệu quả rõ ràng, trồng cây
nào phải tốt cây ấy. Khi trồng rau phục vụ nhà ăn, Bác đã chọn cây cải canh

thu hoạch nhiều lần, chứ không phải cây cải củ chỉ thu một lượt. Đi đâu thấy
cây gì sinh lợi được cho dân là Bác đem về trồng như cây cọ dầu Hải Nam.
Cảm động nhất là Bác đã du nhập cây săng xanh không rụng lá về định làm
cây đường phố cho người quét rác đỡ vất vả. Người luôn biểu dương những
địa phương, đơn vị, cá nhân trồng cây tốt. Người cũng nhắc nhở những địa
phương, những hợp tác xã chưa quan tâm đến việc tổ chức “Tết trồng cây”.
Người đặc biệt lưu ý “phải liên hệ chặt chẽ “Tết trồng cây” với kế hoạch
trông cây gây rừng của Nhà nước. Nhưng không nên lẫn lộn số cây “tết” với
số cây của kế hoạch và phải “xem trọng chất lượng, nghĩa là “trồng cây nào,
chắc cây ấy”. Sau đó, Người còn “Thêm vài ý kiến về Tết trồng cây: “Có nơi
nhầm cho rằng Tết trồng cây chỉ một đợt và một năm thôi; chứ không hiểu
rằng Tết trồng cây cũng là một kế hoạch kinh tế lâu dài và liên tục”. “Tết
trồng cây là một việc quan trọng… xây dựng nông thôn. Nhưng “cần phải có
kế hoạch trồng cây và chăm sóc cây ở đường cái. Cần giáo dục các em thiếu
nhi có ý thức bảo vệ cây, chớ để trâu bò phá hoại cây”. Nhiều lần Người đánh
giá: “Sở dĩ Tết trồng cây đã trở nên một phong trào quần chúng mạnh mẽ, là
vì mọi người đều thấy lợi ích thiết thực và lâu dài của nó”. Bác cũng nhắc lại
kinh nghiệm trồng cây tốt của thôn Lạc Trung (Vĩnh Phú): “Cử những cụ già
hăng hái lập thành những tổ chuyên trách trồng cây, các xã viên đều tùy khả
năng mà giúp sức, các em nhi đồng thì có những đội bảo vệ cây cối, Tết trồng
cây cũng như mọi việc khác, các cấp ủy đảng phải lãnh đạo cụ thể và chặt chẽ
thì sẽ thành công”. Bác nhắc nhở đồng bào, con cháu:
“Mùa xuân là Tết trồng cây
Làm cho đất nước càng ngày càng xuân…”.
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
“Tết trồng cây là ngày mở đầu cho việc trồng cây suốt cả năm đã trở thành
một tục lệ tốt đẹp của nhân dân ta”. Người nhắc nhở: “Kinh nghiệm cho thấy
rằng mọi người đều nên tham gia trồng cây, nhưng lực lượng các cụ phụ lão
có tổ chức là quan trọng và các cháu thiếu nhi là lực lượng góp phần đắc lực”.

Bác Hồ - người Việt Nam tiêu biểu quan tâm bảo vệ môi trường sống của đất
nước và nhân dân. Nhận rõ lợi ích của việc trồng cây, Bác tích cực động viên
nhân dân và tham gia trồng cây, trồng cây góp phần xây dựng đất nước, bảo
vệ môi trường sống của nhân dân.
Yêu cây, trồng cây ở Bác còn là một phương thức trồng người. Liên hệ
ngôn ngữ phương Tây thấy từ “Trồng trọt” trong tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng
Nga cùng có một nguồn gốc chữ La - tinh cultura, đều có hai nghĩa; vừa là
trồng trọt, vừa là văn hóa. Cái cây xưa kia mọc tự nhiên ở trong rừng hay
ngoài bãi, con người đã biết lấy bàn tay và khối óc của mình mà thuần hóa nó,
nghĩa là trồng trọt nó, vì lợi ích của bản thân con người, cái cây được trồng
trọt đó trở thành một sản phẩm văn hóa. Và nói rộng ra, tất cả những cái gì do
lao động và tư duy con người cải tạo hay sáng tạo đều gọi là văn hóa. Chính
bản thân con người, một động vật sinh ra trong tự nhiên, có thể nói, nó tự
trồng mình bằng lao động và tư duy để trở thành con người, và con người
cũng là một sản phẩm văn hóa. Văn hóa tựu trung là cái làm cho con người
khác con vật. Quả thật, lời nói của Hồ Chủ tịch, đặt song song trồng cây và
trồng người, có một ý nghĩa triết lý và thực tiễn rộng lớn, bao trùm. Bác Hồ
quan tâm da diết đến việc trồng người, nhất là việc giáo dục thanh thiếu niên.
Bác từng nói: “Muốn xây dựng CNXH trước hết cần có con người XHCN” và
vì tương lai lâu dài của sự nghiệp cách mạng, ngay trong Di chúc của Người
để lại, Bác cũng nhắc nhở đến việc chăm lo giáo dục cho các thế hệ mai sau…
Ta nghĩ đến Nguyễn Trãi xưa đi tìm cái thiện chân, thiên tính trong “đạo tự
nhiên”. Ông chủ trương “ẩn cả” (tức đại ẩn) ngay giữa nơi triều đường để lo
việc nước việc dân. Cả hai vị anh hùng dân tộc đều có cái phong thái của bậc
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
hiền triết phương Đông, nắm được cái triết lý con người thống nhất với thiên
nhiên như một thể hoàn chỉnh, và đều mang tấm lòng nhân ái mênh mông, tựu
trung là để lo việc trồng cây và trồng người. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng
định “vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”. Lợi ích trăm năm là lợi ích

lâu dài, to lớn, quan trọng đối với sự phát triển của đất nước. Đất nước muốn
phát triển, “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì phải “trồng người”,
đào tạo những con người vừa có sức khỏe vừa có trí tuệ, đạo đức, con người
có ích xây dựng đất nước giàu mạnh.
“Trồng người” là yêu cầu khách quan, vừa cấp bách, vừa lâu dài của
cách mạng. Trên cơ sở khẳng định con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực
của cách mạng, của sự phát triển của đất nước, Hồ Chí Minh rất quan tâm tới
sự nghiệp giáo dục, đào tạo, rèn luyện con người. Người nói đến “lợi ích trăm
năm” và mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội là những điểm mang tầm vóc
chiến lược, cơ bản lâu dài, nhưng cũng rất cấp bách. Nó liên quan tới nhiệm
vụ “trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa” và “trồng người”.
Tất cả những điều này phản ánh tư tưởng lớn về tầm quan trọng có tính quyết
định của nhân tố con người; tất cả vì con người, do con người. Như vậy, con
người phải được đặt vào vị trí trung tâm của sự phát triển. Nó vừa nằm trong
chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước với nghĩa rộng, vừa nằm
trong chiến lược giáo dục - đào tạo theo nghĩa hẹp… Quan niệm Hồ Chí Minh
về con người mới xã hội chủ nghĩa có hai mặt gắn bó chặt chẽ với nhau. Một
là, kế thừa nhưng giá trị tốt đẹp của con người truyền thống (Việt Nam và
phương Đông). Hai là, hình thành những phẩm chất mới như: có tư tưởng xã
hội chủ nghĩa; có đạo đức xã hội chủ nghĩa; có trí tuệ và bản lĩnh để làm chủ
(bản thân, gia đình, xã hội, thiên nhiên,…); có tác dụng xã hội chủ nghĩa; có
lòng nhân ái,vị tha, độ lượng.
Chiến lược “trồng người” là trọng tâm, một bộ phận hợp thành của
chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Để thực hiện chiến lược “trồng người”,
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
cần có nhiều biện pháp, nhưng giáo dục – đào tạo là biện pháp quan trọng bậc
nhất. Bởi vì, giáo dục tốt sẽ tạo ra tính thiện, đem lai tương lai tươi sáng cho
thanh niên. Ngược lại, giáo dục tồi sẽ ảnh hưởng xấu tới thanh niên. Nội dung
và phương pháp giáo dục phải toàn diện, cả đức, trí, thể, mỹ, phải đặt đạo

đức, lý tưởng và tình cảm cách mạng, lối sống xã hội chủ nghĩa lên hàng đầu.
Hai mặt đức, tài thống nhất với nhau, không tách rời nhau, trong đó “đức” là
gốc, là nền tảng cho tài năng phát triển. Phải kết hợp giữa nhận thức và hành
động, lời nói với việc làm…Có như vậy mới có thể “học để làm người”.
Trong di sản tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng về giáo dục luôn có ý
nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam.
Trong sự nghiệp đào tạo nguồn nhân lực cho công cuộc công nghiệp hoá, hiện
đại hoá đất nước, thực hiện mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng,
dân chủ, văn minh" ở nước ta, tư tưởng đó của Người càng có ý nghĩa thiết
thực. Tư tưởng giáo dục Hồ Chí Minh không bó hẹp trong việc giáo dục tri
thức, học vấn cho con người, mà có tính bao quát, sâu xa, nhưng vô cùng sinh
động, thiết thực, nhằm đào tạo ra những con người toàn diện, vừa "hồng" vừa
"chuyên", có tri thức, lý tưởng, đạo đức, sức khoẻ, thẩm mỹ...
Theo Hồ Chí Minh, giáo dục có vai trò hết sức to lớn trong việc cải tạo con
người cũ, xây dựng con người mới. Người nói: "Thiện, ác vốn chẳng phải là
bản tính cố hữu, phần lớn đều do giáo dục mà nên". Giáo dục có vai trò vô
cùng to lớn đối với nhân cách, đạo đức tri thức của con người. Không những
thế, giáo dục còn góp phần đắc lực vào công cuộc xây dựng đất nước. Người
kêu gọi: “Quốc dân Việt Nam! Muốn giữ vững nền độc lập, muốn làm cho
dân giàu nước mạnh, mọi người Việt Nam… phải có kiến thức mới, để có thể
tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà và trước hết phải biết đọc, biết
viết chữ quốc ngữ”. Hồ Chí Minh còn quan tâm chỉ đạo cho giáo dục tích cực
phục vụ hoạt động kinh tế, làm cho hai lĩnh vực này liên hệ chặt chẽ với nhau.
Người đánh giá tác dụng tích cực của giáo dục trong quá trình phát triển kinh
6
Website: Email : Tel : 0918.775.368
tế: “Không có giáo dục, không có cán bộ thì cũng không nói gì đến kinh tế”.
Người đã chỉ rõ mục đích của việc học đó là: học để yêu Tổ quốc, học để yêu
nhân dân, học để yêu lao động, học để yêu đạo đức, học để phụng sự Tổ quốc,
học để phụng sự nhân dân. Mục đích giáo dục lớn nhất trong tư tưởng Hồ Chí

Minh là vì con người, cho con người, là xây dựng con người mới, đào tạo
những con người biết làm chủ nước nhà. Đào tạo con người xã hội chủ nghĩa
không có con đường nào khác ngoài giáo dục tri thức khoa học và lý tưởng,
đạo đức xã hội chủ nghĩa. Đó là nền giáo dục nhằm phát triển con người toàn
diện trong thời đại mới. Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến việc luyện "tài",
rèn "đức" cho cán bộ. Bởi, theo Người, "có tài mà không có đức, ví như một
anh làm kinh tế tài chính rất giỏi nhưng lại đi đến thụt két thì chẳng những
không làm được gì ích lợi cho xã hội, mà còn có hại cho xã hội nữa. Nếu có
đức mà không có tài ví như ông bụt không làm hại gì nhưng cũng không lợi gì
cho loài người". Thế nên giáo dục là giáo dục toàn diện, cả đạo đức lẫn kiến
thức. Cũng ví như việc trồng cây thì chỉ trồng không chưa đủ. Nếu không
chăm sóc cây đó thì có thể cây đó không sống được hoặc là sống nhưng còi
cọc, thiếu sức sống. Muốn có cái cây tôt, cây đẹp, cây có ích thì phải trồng,
phải chăm sóc nhưng mà phải chăm sóc đúng cách, có khoa học. Giáo đục thế
hệ trẻ theo tư tưởng Hồ Chí Minh là vun trồng, chăm sóc, bồi dưỡng, đào tạo
cho đời sau những con người, lớp người khỏe khoắn, cả về thể chất lẫn tinh
thần.
Sự nghiệp “trồng người”, sự nghiệp giáo dục, trước hết là giáo dục về đạo
đức. Đạo đức trong quan niệm của Hồ Chí Minh được coi như "cái gốc" của
cây, "cái nguồn"của sông, do đó, theo Người, "người cách mạng phải có đạo
đức, không có đạo đức dù tài giỏi đến mấy cũng không lãnh đạo được nhân
dân". Đạo đức mà Người hướng tới là đạo đức cách mạng, đạo đức của giai
cấp công nhân, thực hiện câ
̀
n, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư, thực hành
nhân, nghĩa, trí, dũng... chống quan liêu, tham ô, lãng phí. Người nói: “ Trời
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
có bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông; đất có bốn phương: đông, tây, nam, bắc;
người có bốn đức: cần, kiệm, liêm, chính. Thiếu một mùa thì không thành

trời, thiếu một phương thì không thành đất, thiếu một đức thì không thành
người…”. Còn tài là giỏi về kiến thức chuyên môn và giỏi về cách thức,
phương pháp vận dụng kiến thức đó vào hoạt động thực tiễn, làm cho ích
nước lợi dân. Tài không có nghĩa là kiến thức hoàn chỉnh, tuyệt đối, khép kín,
mà là một kiến thức mở, "dĩ bất biến, ứng vạn biến", luôn được bổ sung và
phát triển qua thực tiễn cách mạng sinh động. Do đó, theo Người, học tập chủ
nghĩa Mác - Lênin là "học tập cái tinh thần xử trí mọi việc... học tập những
chân lý phổ biến của chủ nghĩa Mác - Lênin để áp dụng một cách sáng tạo
vào hoàn cảnh thực tế của nước ta". Người luôn quan tâm, chăm lo đến đời
sống vật chất và đời sống tinh thần của nhân dân. Bác Hồ rất chú trọng việc
giáo dục nâng cao trình độ văn hoá cho dân để dân "làm ăn có ngăn nắp", "bớt
mê tín nhảm", "bớt đau ốm", "nâng cao lòng yêu nước" và "để thành người
công dân đứng đắn”. Người chỉ rõ: "Trình độ văn hoá của nhân dân nâng cao
sẽ giúp chúng ta đẩy mạnh công cuộc khôi phục kinh tế, phát triển dân chủ.
Nâng cao trình độ văn hoá của nhân dân cũng là một việc làm cần thiết để xây
dựng nước ta thành một nước hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ, văn
minh và giàu mạnh".
Giáo dục có vai trò rất quan trọng, cần phải có phương pháp giáo dục
đúng đắn để ươm được nhưng mầm cây tốt, phục vụ cho sự nghiệp “trồng
người”. Về phương pháp giáo dục, tuy Hồ Chí Minh không để lại cho chúng
ta một tác phẩm, một hệ thống lý luận về phương pháp giáo dục, nhưng
những việc làm thiết thực, những bài viết ngắn gọn, súc tích của Người đã
hàm chứa các phương pháp giáo dục mẫu mực. Người lấy nguyên tắc thống
nhất giữa lý luận và thực tiễn làm nguyên tắc cơ bản cho việc xây dựng các
phương pháp về giáo dục. Nguyên tắc này được Người sử dụng trong việc
giáo dục cán bộ, đảng viên, thanh thiếu niên, công nhân, nông dân, bộ đội, trí
8
Website: Email : Tel : 0918.775.368
thức, học sinh, sinh viên…Người nhấn mạnh: "Học phải suy nghĩ, học phải
liên hệ với thực tế, phải có thí nghiệm và thực hành. Học với hành phải kết

hợp với nhau”. Để nâng cao trình độ nhận thức của người lao động, Hồ Chí
Minh cho rằng cần có quan điểm dân chủ, thẳng thắn, không nhồi sọ và cần
có sự đối thoại trong quá trình học tập, nhận thức. Người chỉ rõ: "Mọi người
được hoàn toàn tự do phát biểu ý kiến, dù đúng hoặc không đúng cũng vậy.
Song không được nói gàn, nói vòng quanh". "Khi mọi người đã phát biểu ý
kiến, đã tìm thấy chân lý, lúc đó quyền tự do tư tưởng hoá ra quyền tự do
phục tùng chân lý". Từ đó, Hồ Chí Minh kêu gọi cán bộ, nhà giáo phải biết
tôn trọng ý kiến người khác, không nên có thành kiến đối với các ý kiến trái
với ý kiến của mình. Trong giáo dục, theo Hồ Chí Minh, cần có phương pháp
phù hợp với điều kiện giáo dục và đối tượng giáo dục. Giáo dục phải căn cứ
vào "trình độ văn hoá, thói quen sinh hoạt, trình độ giác ngộ, kinh nghiệm
tranh đấu, lòng ham, ý muốn, tình hình thiết thực của quần chúng". Cần có
phương pháp tổ chức giáo dục sao cho bảo đảm được sự phù hợp giữa điều
kiện, hoàn cảnh giáo dục với đối tượng giáo dục. Người viết: “công nhân,
nông dân bận làm ăn, nếu dạy không hợp với người học, với làm ăn, bắt phải
đến lớp có bàn có ghế là không ăn thua. Phải tùy theo hoàn cảnh làm ăn mà tổ
chức học mới duy trì được lâu dài, mới có kết quả tốt". Hồ Chí Minh đặc biệt
coi trọng việc kết hợp các hình thức giáo dục, không tuyệt đối hoá bất cứ một
hình thức giáo dục nào. Người viết: "Giáo dục dù trong nhà trường có tốt mấy
nhưng thiếu giáo dục trong gia đình và ngoài xã hội thì kết quả cũng không
hoàn toàn". Cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh luôn là tấm gương sáng
cho mọi người noi theo. Trong cuộc sống, trong việc làm... Hồ Chí Minh luôn
là người đi đầu. Phương pháp làm gương là một biện pháp hữu hiệu nhất
trong việc thống nhất giữa lời nói và việc làm. Người dạy: "Mình phải làm
gương, gắng làm gương trong anh em, và khi đi công tác, gắng làm gương
cho dân. Làm gương về cả ba mặt: tinh thần, vật chất và văn hoá". Đối với Hồ
Chí Minh, tất cả các phương pháp giáo dục như phương pháp đối thoại,
9