Trồng Và Nhân Giống Lan MOKARA (Trường ĐH KHTN TP. HCM)

Lan Mokara

LỜI MỞ ĐẦU
Từ xưa tới nay, Lan được biết đến như một loài hoa quý phái, hoa của bậc vua
chúa vương giả. Lan ở Việt Nam đẹp vẻ đẹp thanh cao lại chứa đựng nhiều ý nghĩa. Cùng
với sự phát triển của ngành trồng Lan trong thời gian qua, lồi hoa q này khơng chỉ
làm đẹp hơn hình ảnh của Việt Nam trong con mắt du khách đến với đất nước xứ sở
nhiệt đới này mà còn mang lại hiệu quả kinh tế cao. Một số giống hoa có thể trồng được
trong điều kiện khí hậu nhiệt đới cận của nước ta như Dendrobium, Mokara, Cattleya,
Vandaccous,…Trong đó lan Mokara được trồng nhiều và có giá trị kinh tế cao. Bởi bên
cạnh giá trị thẩm mỹ mà Mokara mang lại thì Mokara cịn được sử dụng để tách chiết
phục vụ cho một số ngành cơng nghiệp mỹ phẩm. Ngồi ra, đối với y học lồi hoa này
cũng có nhiều giá trị nhất định.Với giá trị như vậy hoa Mokara hứa hẹn mang lại nguồn
doanh thu to lớn cho ngành sản xuất, kinh doanh mặt hàng này.
Tuy nhiên để đáp ứng nhu cầu giống của thị trường trong nước, hàng năm chúng
ta phải nhập một số lượng lớn các giống hoa Lan (kể cả giống và cành hoa) từ Thái Lan,
Đài Loan, Trung Quốc. Do đó giá thành của các cây giống cịn rất cao, mỗi cây Lan
Mokara kích cỡ trung bình 35 – 40 cm có giá trị từ 40.000 – 45.000 đồng/cây. Nếu đầu tư
một vườn Lan với diện tích tối thiểu khoảng 1000m2 nhà lưới thì số lượng cây giống đầu
tư trung bình là 4000 cây, giá trị cây giống lên tới 160 – 200 triệu đồng chưa kể giá thành
nhà lưới và vật tư cần thiết khác từ 60 - 80 triệu đồng/1000m 2 nhà lưới. Chi phí ban đầu
cho cây giống hoa Lan Mokara chiếm tới 70% tổng chi phí. Do đó việc giảm giá thành
cây giống để cung cấp cho người sản xuất, mở rộng diện tích đang là vấn đề bức xúc hiện
nay.
Để giải quyết vấn đề này người ta áp dụng nhân giống bằng kỹ thuật ni cấy mơ
sự cần thiết vì hệ số nhân cao, có thể nhân nhanh được hàng loạt các cây con giống có
năng suất và phẩm chất tốt như bố mẹ chọn lọc. Từ một cây mẹ ban đầu ta có thể nhân ra
hàng ngàn cây con có kích thước và chất lượng đồng đều như nhau, giúp việc nhân giống
được nhanh hơn. Mặt khác, cây con ổn định về mặt di truyền, đồng thời giảm tác hại cho
1

Lan Mokara
cây giống và đem lại hiệu quả thiết thực trong việc nâng cao chất lượng cây giống và
giảm giá thành.
Đề tài: “ Lan Mokara ” nhằm mục đích tìm hiểu rõ hơn về quy trình, phương pháp
tiến hành của quy trình nhân nhanh giống hoa Lan Mokara.

2


Lan Mokara

LAN MOKARA
A. TỔNG QUAN:
A.I.

Đặc điểm sinh học

Trong số những cây cho hoa có hơn 16000 lồi và 700-800 giống thuộc họ Orchidaceae
đã được xác định và rất nhiều loài lai giống nhân tạo. Họ lan chiếm vị trí thứ 2 sau họ
Cúc (Asteraceae) và họ lớn nhất trong lớp một lá mầm. Riêng ở Việt Nam lan được biết
gồm 750 loài khác nhau.
Khác với cây trồng cạn, trồng trong mơi trường nước các lồi phong lan lại có đời
sống ký sinh, bì sinh nhờ bộ rễ “ăn nổi” bám vào cây rừng nhiệt đới hoặc hút chất dinh
dưỡng từ mùn hữu cơ đang hoai mục. Nhìn chung, họ Lan bao gồm các loài thân thảo,
sống lâu năm. Chúng sống ở đất, nơi hốc, vách đá…Căn cứ vào cấu trúc thì có 2 nhóm:
nhóm đơn thân như giống Vanda, Mokara,…Và nhóm đa thân như giống Cattleya…
Ngồi ra cây lan cịn mang một số đặc tính: hạt vơ cùng nhỏ, số lượng nhiều và hầu hết
khơng có chất ni dưỡng.
A.I.1. Rễ

Lan là họ sống phụ (bì sinh) bám, treo lơ lửng trên các cây thân gỗ khác. Các dạng thân
gỗ nạc dài, ngắn, mập hay mảnh mai đưa cơ thể bò đi xa hay chụm lại thành các bụi dày.
Rễ làm nhiệm vụ hấp thu chất dinh dưỡng, chúng được bao bỡi lớp mô hút dày, ẩm bao
gồm những lớp tế bào chết chứa đầy khơng khí, do đó nó ánh lên màu xám bạc. Với lớp
mơ xốp đó, rễ có khả năng hấp thu nước mưa chảy dọc dài trên vỏ cây, lấy nước lơ lửng
trên khơng khí.
A.I.2. Thân
Lan có 2 loại thân: đa thân và đơn thân
Ở các loài lan sống phụ có nhiều đoạn phình lớn thành củ giả (giả hành). Đó là bộ phận
dự trữ nước và các chất dinh dưỡng để nuôi cây invitro

3


Lan Mokara
giả hành rất đa dạng: Hình cầu hoặc hình thuôn dài xếp sát nhau hay rải rác đều đặn hoặc
hình trụ xếp chồng chất lên nhau thành một thân giảng điều kiện khô hạn khi sống bám
trên cao.
Cấu tạo củ giả: Gồm nhiều mô mềm chứa đầy dịch nhầy, phía ngồi là lớp biểu bì
với vách tế bào dày, nhẵn bóng bảo vệ, tránh sự mất nước do mặt trời hun nóng. Đa số củ
giả đều có màu xanh bóng, nên cùng với lá nó làm nhiệm vụ quang hợp.
A.I.3. Lá
Hầu hết các loài phong lan là cây tự dưỡng, nó phát triển đầy đủ hệ thống lá.
Hình dạng của lá thay đổi rất nhiều, từ loại lá mọng nước đến loại lá phiến mỏng
Phiến lá trải rộng hay gấp lại theo các gân vòng cung hay chỉ gấp lại theo gân hình chữ
V, xếp đều hay đối xứng
Màu sắc lá thường xanh bóng, nhưng có trường hợp 2 mặt lá khác nhau. Thường mặt
dưới có màu xanh đậm hay tía, mặt trên lại khảm nhiều màu sặc sỡ.
A.I.4. Hoa
Hoa đối xứng qua một mặt phẳng.

Bên ngồi có 6 cánh hoa, trong đó 3 cánh ngồi cùng là 3 cánh đài, thường có màu sắc
và kích thước giống nhau. Một cánh đài nằm ở phía trên hay phía sau của hoa gọi là cánh
đài lý, hai cánh đài nằm ở 2 bên gọi là cánh đài cạnh. Nằm kề bên trong và xen kẽ với 3
cánh đài là 3 cánh hoa, chúng giống nhau về hình dạng, kích thước, màu sắc. Cánh cịn
lại nằm ở phía trên hay phía dưới, có hình dạng và màu sắc khác hẳn với các cánh cịn lại
gọi là cánh mơi. Cánh mơi quyết định giá trị thẩm mỹ của hoa lan.
Ở giữa hoa có một trụ nổi lên, đó là bộ phận sinh dục của cây, giúp cây duy trì nịi giống.
Trụ gồm nhị và nhuỵ. Sau khi thụ phấn, các cánh hoa héo, cuống hoa hình thành quả lan.
A.I.5. Quả và hạt
Quả lan thuộc quả nang, nở ra theo 3 - 6 đường nứt dọc. quả có dạng cải dài đến
hình trụ ngắn phình ở giữa. Khi chin, quả nở ra và mảnh vỏ cịn dính lại với nhau ở phía
đỉnh và phía gốc.
Hạt lan rất nhiều, hạt liti. Hạt chỉ cấu tạo bỡi một lớp chưa phân hoá, trên một mạng lưới
nhỏ, xốp, chứa đầy khơng khí. Hạt trưởng thành sau 2 - 18 tháng
4


Lan Mokara
Hạt lan rất nhiều, hạt liti. Hạt chỉ cấu tạo bỡi một lớp chưa phân hoá, trên một mạng lưới
nhỏ, xốp, chứa đầy khơng khí. Hạt trưởng thành sau 2 - 18 tháng.

A.II.

Sự phân bố

Họ lan phân bố từ cực Bắc như Thủy Điển xuống tận các đảo cực Nam của
Ostralia.Tuy nhiên trung tâm phân bố của họ này ở trên các vĩ độ nhiệt đới, đặc biệt ở
châu Mỹ và Đông Nam Á.Theo nghiên cứu ở vùng nhiệt đới Châu Á có tới 6800 lồi.
Riêng ở Việt Nam có tới 800 lồi.

B. VÀI NÉT VỀ LAN MOKARA:
Phân loại
Lan Mokara là loài lan thuộc:
Giới : Plantea
Ngành: Angiospermatophyta
Lớp:Monocotyliedoneae
Bộ: Orchiddales
Tên lai: Mokara
Tên Việt Nam: Lan đất
Hình thái Lan Mokara
Mokara là nhóm giống hoa được lai tạo từ các giống: Arachnis x Vanda x
Ascocentrum.
Nhóm giống này có đặc điểm tương tự như nhóm Vanda là lồi Lan đơn thân, thân
hình trụ dài tiếp tục mọc cao lên mãi, khơng có giả hành, lá dài hình lịng máng hay hình
trụ mọc cách hai bên thân. Phát hoa mọc từ nách lá giữa thân, phát hoa dài mang nhiều
hoa thường không phân nhánh. Hoa cỡ trung bình đến lớn, cánh đài của hoa rất lớn. Hoa
có nhiều màu sắc phong phú từ trắng, tím, hồng đỏ, cam, vàng nâu, xanh, trên cánh hoa
thường có chấm, có đốm hoặc hình carơ rất đẹp. Nhóm giống này rất thích hợp với việc
trồng sản xuất hoa cắt cành do siêng ra hoa, có thể đạt 6 – 8 phát hoa/năm.
Lan Mokara là loài đơn thân, dễ trồng, dễ tách chiết, hệ số nhân cao, sinh trưởng
và phát triển tốt trong điều kiện khí hậu nóng ẩm. Hoa Mokara có nhiều màu sắc đẹp,
5


Lan Mokara
thơng dụng nhất là màu vàng chanh, có màu hồng sang, màu đỏ, màu tím. Thường có 816 hoa/cành, thời gian chung hoa dài 20-30 ngày.
Thân Mokara luôn mọc cao về phía đỉnh. Sự mọc dài của đỉnh khơng có giới hạn
nên cây chỉ có một cây phát triển vô hạn theo chiều thẳng đứng. Sự phát triển này chỉ
dừng lại khi ngọn bị tổn thương, lúc đó chồi bên xẻ rách bẹ lá để mọc dài ra thành nhánh.
Các nhánh này cũng phát triển vô hạn về đỉnh. Rễ xẻ bẹ lá chui ra ngoài dọc theo chiều

dài của cây, là rễ trần (rễ phơi ra ngồi khơng khí) nên địi hỏi ẩm độ của vườn rất cao.
Phát hoa chỉ xuất phát từ nách lá, ở một bên thân mà không bao giờ ở đỉnh ngọn.
Hoa Lan Mokara có thể tươi trong hai tuần kể từ khi cắt, phụ thuộc vào giai đoạn hoa
mới nở và điều kiện môi trường.

Lan Mokara cam

Lan Mokara đỏ

6


Lan Mokara

Lan Mokara hồng

Mokara vàng chấm

7


Lan Mokara

Lan Mokara tím

B.I.

Lan Mokara vàng

Nguồn gốc và phân bố

B.I.1. Nguồn gốc
Năm 1969, cây Lan lai tên Mokara Wai Liang đầu tiên trên thế giới được chính
thức ra đời ở Singapore, dưới bàn tay tài hoa của C.Y.Mok. Đây là lồi lan lai giữa ba
giống Arachnis (lan bị cạp), Ascoentrum và Vanda, do đó có đặc tính nổi bật từ bố mẹ:
dạng hoa và màu sắc đẹp từ Vanda, tăng trưởng nhanh từ Ascocentrum x Vanda)
B.I.2. Phân bố
Phần lớn hoa Lan trên thế giới đều mọc tự nhiên ở vùng nhiệt đới và á nhiệt đới,
nhất là ở Châu Á, Châu Phi, Châu Mỹ la-tinh. Trên thế giới có từ 25000 đến 30000 loài
hoa Lan, gồm khoảng 800 chi.
Loài Lan Mokara được nhập từ Băng và Singapore, hiện nay được trồng với mục
đích thương mại ở nhiều nơi kéo dài từ Philippin đến Nam Á, Hawaii,…
Ở Việt Nam: thuộc vùng nhiệt đới, Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) cùng với
các tỉnh miền Đơng và Tây Nam Bộ có điều kiện khí hậu thích hợp cho loại Lan Mokara
phát triển.
Lâm Đồng là tỉnh có diện tích trồng Lan và sản lượng lớn nhất cả nước, là nguồn
cung cấp hoa Lan chủ yếu cho TP.HCM.
Bên cạnh đó, Phú Yên với đặc điểm là nơi hội tụ của ba vùng phân bố thực vật
khác nhau: vùng Duyên Hải, vùng thực bì rừng nguyên sinh từ phía Bắc vào theo dãy
Hồng Liên Sơn đổ ra biển và vùng của nhóm di thực từ phía Nam ra. Do đó, nơi đây có
nguồn Lan rừng quý hiếm và đa dạng. thấy tại Phú Yên mà những nơi khác khó long tìm
kiếm được hoặc ni sống được do khác khí hậu, thổ nhưỡng. Vì thế Phú n có bộ sưu

8


Lan Mokara
tập phong lan thuộc hang phong phú nhất miền trung- Tây Nguyên với gần 200 giống
phong lan trong và ngồi nước.

B.II.

Sự phong phú trong màu sắc và hình dáng của nhóm hoa lan

Mokara lai
Danh sách các lồi lan Mokara lai
Mokara Chark Kuan “Pink” pink with spot.
Mokara Chark Kuan” Orange” orange with spot.
Mokara Dinahn Shore red.
Mokara Khaw Paik suan X Kultana Gold gold
Mokara Walter Oumea Pink pink
Mokara Mak Chin On red
Mokara Sayan dark pink
Mokara Khaw Paik Suan yellow
Mokara Chark Kuan Red red red
Mokara Yellow yellow
Mokara Orange orange spot
Mokara Pink pink
Mokara Red red
Mokara New Nora Blue blue.
Một số hình ảnh về các loại Lan Mokara:

9


Lan Mokara

Chark Kuan Super Pink

10

Lan Mokara

Mokara Chark Kwan Pink

Mokara Chark Kuan Blooming Size

Mokara Chark Kuan Orange
11


Lan Mokara

Mokara Chark Kuan Super P

Mokara Chark Kuan Blooming Size

12


Lan Mokara

Mokara Bangkok gold x Ascda fuchs gold spots

l
Mokara Chao praya boy

13

Lan Mokara

Mokara Chao praya boy blue

Mokara jiti gold

Mokara nangret gold

14


Lan Mokara

Mokara Nora blue

Mokara Sunkist

Mokara sumari

15


Lan Mokara

Mokara top red

Mokara siew ling

16

Lan Mokara

Mokara omyai

Mokara Chao praya gold
17


Lan Mokara

Mokara Chark Kwan orange

B.III.

Các loài Lan Mokara phổ biến ở Việt Nam

Ở Việt Nam, một số lồi Mokara có thể được chọn để trổng phù hợp với điều kiện
khí hậu như:
 HOA LAN SẮC TÍM:
Kenny Ku Kasem’s Delight hoặc Fuch Delight: cho cành hoa rất dài khỏe, sắc hoa
tươi đẹp, thường bán được giá.
Moorah Blue: tương tự, hoa lâu tàn, càng nở lâu hoa càng trở nên màu vàng đẹp hơn.
Christin X v. Gordon Dillon: hoa tím sậm, cánh tròn.
 HOA LAN SẮC VÀNG:
Sayan Bonanza: cành tuy ngắn nhưng to khỏe, cánh hoa trịn, kín, màu vàng, sậm
điểm chấm đỏ. Cây phát triển nhanh, mạnh.
Gerger Gold: hoa vàng sậm, cành hoa phân nhiều nhánh, bán giá cao.
Khaw Phaik Suan và V Charles Goofellow: hoa màu vàng chanh, cánh hoa trịn kín,

cành dài.
Khaw Phaik Suan và Kultana Gold: hoa màu vàng chanh, đẹp.
 HOA LAN SẮC ĐỎ:
18


Lan Mokara
Chark Kwan Red hoặc Chark Kwan Orange: màu hoa đỏ thắm, cây phát triển mạnh.
Aranda Maggy Oei và Ascda Piswong: hoa đỏ thắm, cành dài phân nhánh, nụ hoa
mượt mà, mỗi cây có thể đạt 4,5 vịi hoa.
Azi mah: chịu nắng, hoa màu hồng đậm. Tuy chậm ra hoa nhưng khi trổ hoa rồi
thì lại rất siêng, cành dài, phân nhiều nhánh đẹp.
Renanopsis Lena Rowold: đây là cây đặc biệt rất to, giá trị cao. Tuy khó ra hoa
nhưng cành hoa rất to, màu đỏ sậm rất đẹp.
Hoa Mokara có nhiều màu sắc đẹp, thơng dụng nhất là màu vàng chanh, màu hồng
sang, màu đỏ, màu tím, thơng thường có 8-16 hoa/cành, thời gian chung hoa dài 20-30
ngày nên hiện rất được ưa chuộng ở thị trường Lan cắt cành và được nhiều nhà vườn
chọn trồng.

B.IV.
B.IV.1.

Quá trình tăng trưởng và phát triển của lan Mokara
Giai đoạn nảy mầm của hạt

Lan Mokara q nhỏ khơng có chất dự trữ để sữ dụng lúc nảy mầm nên nó phải
lấy thức ăn từ nấm cung cấp. Trong thiên nhiên, hạt Lan chỉ nảy mầm khi có được sự
cộng sinh với nấm phù hợp. Người ta đã thay thế nấm bằng đường trong môi trường gieo
hạt. Sau khi nảy mầm và chỉ sau khi thành lâp được diệp lục tố ở lá, cây lan con mới có
khả năng sử dụng khí carbonic để tổng hợp ra hydratecarbon cần cho sự phát triển của nó

qua hiện tượng quang tổng hợp. Giai đoạn gieo hạt này được thực hiện trong các phịng
ni cấy, nhân giống.
B.IV.2.

Giai đoạn cây con

Sự phát triển của cây con chịu chi phối của điều kiện bên ngồi đến q trình
quang tổng hợp. Nước và muối khống được cung cấp trong mơi trường ni cấy, ánh
sáng nhân tạo từ các bóng đèn được sử dụng thay thế cho ánh sang mặt trời. Khi đã đưa
cây con ra bên ngồi thì các nhu cầu ấy gia tăng hơn nhưng không lớn hơn giai đoạn cây
trưởng thành.
B.IV.3.

Giai đoạn trưởng thành

19


Lan Mokara
Giai đoạn này cây Lan ra rễ, nảy chồi, ra lá nên nhu cầu về ánh sáng, nhiệt độ,
phân bón cao hơn giai đoạn cây con. Đặc biệt đến giai đoạn ra hoa thì nhu cầu ấy càng
khắc khe, nghiêm ngặt hơn. Giai đoạn chuẩn bị ra hoa (thời kì tượng hoa)xảy ra trước khi
thấy các chồi hoa xuất hiện trên cây Lan. Mọi yếu tố tác động vào việc ra hoa phải được
đáp ứng vào giai đoạn này nếu khơng thì cây Lan sẽ khơng ra hoa.
Một hiện tượng đáng chú ý trong giai đoạn này là thời kì nghỉ. Thời kì nghỉ có thể
rất ngắn: 1-2 ngày hay có thể kéo dài đến một vài tháng: xảy ra trước khi có hoa hoặc sau
khi hoa tàn của cây Lan. Nếu khơng được đáp ứng tốt thì cây Lan phát triển khơng tốt, có
thể tàn lụi hoặc khơng ra hoa.
B.IV.4.

Giai đoạn ra hoa, đậu trái và tạo hạt

Các nhu cầu trong giai đoạn này cũng khác so với giai đoạn trưởng thành. Ánh
sáng và nhiệt độ thấp xuống để hoa lâu tàn.

B.V.

Tầm quan trọng của lan Mokara

B.V.1. Giá trị thẩm mỹ
Từ rất lâu, người phương Đông đã biết thưởng thức vẻ đẹp của hoa Lan. Mãi đến
năm 1731, người phương Tây mới biết đến loài hoa Lan đầu tiên – Bletia purpurea- mang
từ quần đảo Bahama nằm giữa Đại Tây Dương. Vào cuối thế kỷ XIX, ở các nước Âu Mỹ
đã xảy ra “cơn sốt phong Lan”. Bị lơi cuốn vì vẻ đẹp diệu kì của hoa Lan, nhiều người
săn hoa Lan đã lên đường đến những khu rừng rậm ở Braxin, Tân Ghi-nê và khơng ít
người ra đi không trở lại, đã bỏ xác giữa chốn rừng già vì bệnh tật hay mũi tên tẫm thuốc
độc của người bản xứ.
Được thiên nhiên ưu đãi, Thái Lan là một trong những nước xuất khẩu Lan
Mokara vào bậc nhất trên thế giới, họ không chỉ xuất hoa tươi mà cịn xuất hoa ướp khơ.
Hoa Lan nói chung và hoa Lan Mokara nói riêng dược dung để trang trí nhà cửa, bàn
giấy, phòng làm việc, các buổi dạ hội và tặng nhau nhân ngày lễ, ngày tết, ngày sinh,
ngày cưới.
Ở Việt Nam, Lan là một trong những sản phẩm đặc thù của ngành nơng nghiệp đơ
thị góp phần tích cực làm cho chất lượng môi trường sống ngày càng trong lành hơn, mỹ
quan hơn. Vì vậy việc sản xuất, cung cấp giống và phát triển nghề trồng hoa Lan là một
20


Lan Mokara
đòi hỏi bức thiết nhu cầu thiết thực trong sản xuất nông nghiệp ở thành phố hiện nay và

tương lai thế giới.
B.V.2. Giá trị kinh tế
Lan Mokara là một lồi hoa đẹp có giá trị kinh tế .Mokara có hoa nhiều màu sắc
phong phú, đa dạng được rất nhiều người ưa thích, là loại hoa có lượng lưu thơng lớn trên
thị trường thế giới, sản lượng đứng thứ ba thứ tư của hoa cắt cành.
Trong tiến trình đơ thị hóa, đất canh tác hằng năm giảm từ 800 đến 1000 ha, cây cây Lan
nổi lên thành một mục tiêu mới dầy triển vọng và hấp dẫn.
Hiện tại trồng Lan Mokara có hiệu quả kinh tế cao và sự chăm sóc tương đối dễ
hơn. Nếu chăm sóc đúng kĩ thuật thì với một giống cây cao cỡ 50-60cm, chỉ sau khoảng
2-3 tháng trồng đã có thể cho một cành hoa và các tháng tiếp theo sau đó năng suất tăng
dần, 12 cành hoa/năm là điều có thể đạt được. Khi cây cao cỡ 1 mét (khoảng sau 1,5 năm
trồng từ hom cây), ta có thể cắt ngọn bán hoặc làm giống. Gốc cây cịn lại có thể cho 1-5
cây con từ nách lá. Các cây con này có thể tách để trồng sau- tháng.
Mokara là nhóm giống chủ lực trong việc phát triển diện tích và cung cấp sản phẩm hoa
lan cắt cành tại TP. Hồ Chí Minh. Hiệu quả của việc trồng hoa lan cắt cành rất cao, nhu
cầu tiêu thụ của thị trường nội địa và xuất khẩu cũng rất lớn. Hiện nay có rất nhiều giống
Mokara được đưa vào trồng ở các tỉnh phía nam nước ta. Trong đó có một số giống rất
thích nghi với điều kiện khí hậu, điều kiện trồng và chăm sóc
Ở TP.HCM hiện nay có rất nhiều nhà hàng và khách sạn cao cấp có nhu cầu tiêu
thụ hoa Lan ngày càng nhiều. Chỉ riêng Lan cắt cành như Mokara hằng năm phải nhập
khẩu trên một triệu cành (với giá bình quân 4000đồng/cành) với trị giá thành phố phải chi
hơn 4 tỷ đồng. Chính vì lí do nhập Mokara từ nước ngồi, nên hiện nay giá của nó tăng
khá cao so với năm 2004, trên 45.000 dồng /cành nhóm hoa Mokara.
Cho nên vào thời điểm này, trồng Lan Mokara hiệu quả kinh tế cao vì cành hoa
cắt và giống cậy trồng đang có nhu cầu lớn, được giá. Bên cạnh đó, việc triển khai công
tác nhân giống hoa Lan Việt Nam sẽ giảm được Lan nhập khẩu, góp phần phát triển kinh
tế đất nước.

21

Lan Mokara
Hoa tươi là một sản phẩm hàng hoá đặc biệt của ngành nông nghiệp. Hiện nay
trồng hoa đã trở thanh trở thành một ngành sản xuất khắp thế giới. Trong đó hoa Mokara
góp một phần khơng nhỏ. Với ưa thế rất phong phú về hình dạng và màu sắc Hoa Mokara
có gía trị kinh tế rất cao trong sản xuất mặt hàng tinh thần.
Bên cạnh giá trị phong phú về tinh thần thì hoa Mokara được sử dụng để tách chiết
và tinh chế dầu thơm phục vụ cho một số ngành công nghiệp mỹ phẩm, bánh kẹo. Đối
với y học, lồi này cũng có giá trị nhất định Với giá trị như vậy hoa Mokara hứa hẹn
mang lại một nguồn doanh thu lớn cho ngành sản xuất, kinh doanh mặt hàng này. Hiện
nay trên thị trường Việt Nam, các loại hoa Mokara đang được bán phổ biến từ 10.000 đến
15.000 đồng/cành (theo điều tra của thời báo kinh tế). Như vậy đầu tư vốn vào phát triển
kinh doanh mặt hàng này sẽ đem lại cho sản xuất lợi nhuận rất cao.
B.V.3. Công dụng khác
Nhiều dân tộc Trung và Nam Mỹ dung các bộ phận một số loài cây hoa Lan làm
thức ăn, nước uống thay trà, trị bệnh sốt rét, táo bón, nhức đầu ,bệnh suy dinh dưỡng của
trẻ em, đan chiếu, rổ dệt thành đồ trang sức, làm kèn để thổi trong các buổi lễ đình đám
hội hè. Cây hoa Mokara cũng có cơng dụng như vậy.
Cơng nghệ mỹ phẩm dung tinh dầu hoa Lan Mokara làm hương liệu, nhiên liệu.
Trước đây, bột va-ni để tăng hương vị của nhiều loại bánh được trích ly từ trái một
lồi hoa lan- Vanilla planifolia.

C. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT VÀ KINH DOANH LAN MOKARA Ở
VIỆT NAM VÀ CÁC NƯỚC KHÁC
Những năm 1980, giống Lan Mokara đã vào Việt Nam, vườn Lan T78 đã nhập vài
trăm cây Mokara nhưng không phổ biến rộng vì chủ lực của vườn này là Dendrobium cắt
cành.
Mãi cho đến khi một số hom giống Mokara, từ Thái Lan đã xuất hiên ở các quầy
bán giống hoa Lan, nhanh chóng được các cơ sở trồng Lan mua về thử nghiệm. Đi đầu
22

Lan Mokara
trong giai đoạn này là ông Phạm Văn Hồng, một trong những người trồng lan cắt tcành
chuyên nghiệp, đã tự mày mị thử nghiệm và đã thành cơng vượt bậc khi những cây
Mokara này có thể cho 3-4 cành hao cùng lúc. Điểm đặc biệt của kỹ thuật này là ơng
dung lưới che, có chất hữu cơ ở gốc, đây cũng là làm mẫu số chung cho nhiều vườn Lan
Mokara sau này.
Lan cắt cành- cây trồng chủ lực trong tương lai được trồng nhiều, thuộc 2 nhóm:
Mokara và Dendrobium. Nhưng lượng hoa sản xuất ở TPHCM chỉ đáp ứng khoảng
15%nhu cầu tại chỗ, 35%là hoa từ thành phố Đà Lạt, số còn lại phải nhập khẩu.
Hiện nay giá giống tăng khá cao so với năm 2004, trên 45000 đồng/cành nhóm Mokara.
Nếu chỉ tính % lượng giống nhập về là Mokara thì chúng ta phải tốn gần 1 tỷ đồng/tháng.
Dù một số công ty trong nước đã nhân giống và cung cấp, nhưng nhà vườn còn chưa tin
tưởng về chất lượng( ra hoa ít, chậm ra hoa, hoa nhỏ, mau tàn…)
Vì vậy theo thạc sĩ Huỳnh Thị Kim Cúc cơng tác tại phịng Nơng Nghiệp (thuộc
Sở Nơng Nghiệp – Phát triển NôngThôn Thành Phố), khi thị trường xuất hiện loại Lan
nhập mới, dưới tác động người tiêu dùng, nhà vườn phải nhập giống mới. Cứ thế việc
nhập giống và thay giống mới hoàn toàn bị lệ thuộc vào sự định hướng của thị trường
bên ngoài. Ngoài việc đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước, ngành trồng Lan TP.HCM
còn hướng đến xuất khẩu, nhưng theo tiến sĩ Dương Công Kiên( Trường Đại học khoa
học Tự Nhiên Thành Phố Hồ Chí Minh) chưa thể nói chuyện xuất khẩu nếu vẫn cịn lệ
thuộc nguồn Lan giống nước ngồi.
Hiện có nhà vườn cung cấp Lan Mokara cắt cành trồng trong nước, Mokara chất
lượng không thua Lan nhập khẩu. Nhưng các nhà vườn chưa có sự phối hợp chặt, cịn
tranh mua, tranh bán giữa các nhà vườn và nhà kinh doanh, khiến cho giá hoa có lúc tăng,
lúc giảm, khơng ổn định.
Ngồi ra do chưa định hướng cũng như chưa tạo được thị trường ổn định, chưa
nắm bắt hết các yếu tố kĩ thuật nên khơng ít nhà vườn bán ra các sản phẩm chưa đáp ứng
yêu cầu. Điều đó cho thấy mối liên kết giữa nah2 klhoa học và nhà vườn, nhà khoa học

chưa thật gắn bó.

23


Lan Mokara
Theo bà Nguyễn Thị Diễm, Gíam đốc trung tâm Ứng dụng và Chuyển giao công
nghệ (TTU7DCGCN), Sở khoa học- Công nghệ Phú Yên, đơn vị thực hiện dự án cho biết
“Ni cấy mơ Lan cực khó vì mỗi giống cần một môi trường sinh trưởng khác nhau nên
phải tốn nhiều thời gian nghiên cứu, thử nghiệm mới có thể biết là nuôi cấy thành công
hay không. Tuy nhiên đến giờ này chỉ cịn có Cattleya là khó nhân giống, những giống
cịn lại đã có kết quả đáng mừng”. Trong mơi trường thời tiết khí hậu bình thường ở Phú
n, những lồi Lan nhập ngoại được nhân giống từ phịng mô đạt tỉ lệ sống 60% khi
đưa ra vườn, hầu hết các giống Lan nuôi cấy này đã ra hoa.
Hoa lan Mokara được trồng trên nhiều từ miển trung đổ vào miền nam, tập trung
nhiều ở các tỉnh Lâm Đồng, Khánh Hịa, Bình Dương, Đồng Nai…vì khí hậu thích hợp
và gần nơi tiêu thụ nhiều.

D. NUÔI TRỒNG LAN MOKARA, ĐIỀU KIỆN THÍCH NGHI VÀ
TÌNH HÌNH SÂU BỆNH
D.I.

Một số kiểu trồng lan Mokara phổ biến

Lan Mokara có thể được trồng bằng cách rãi trên tấm lưới, hoặc trồng trong rổ
nhựa hoặc trồng riêng trong chậu gốm, chậu nhựa, khơng có chất trồng hoặc chất trồng là
than, xơ dừa hay mốp xốp. Khi lớn, chúng được nhổ ra rồi trồng trực tiếp lên lớp lưới
thành từng luống, hoặc để nguyên chậu trên lưới, cũng theo hang, theo dãy với cọc tre
làm cọc ti tơ. Với cành chiếc, các đoạn hom hạ từ cây lớn được trồng thành hàng trên một
hay hai lớp lưới với cọc tre làm cọc ti tơ.

Mokara cũng được trồng lên ống nước nằm ngang hoặc trên bánh xe dừa để trên
sạp, sát đất.
Mokara cũng được trồng bằng cách bó vào trụ xi măng đứng nhưng khơng phát
triển mạnh bằng trồng trên các băng lưới.
Hoa Mokara được cắt bán ở chợ thật dồi dào và phong phú từ nguyên cây cho đến
các cành hoa cắt.
Những vườn lan Mokara rộng lớn, năng suất cao khơng ít ở Thái Lan và vẫn
không nhiều bằng các vườn lan Dendrobium cắt cành.
24


Lan Mokara
Trồng lan bằng phương pháp thủy canh: Trường Cao Đẳng Temasek đã sáng chế
ra một hệ thống trồng lan theo phương pháp thủy canh có sự điều chỉnh chính xác dòng
dung dịch đi vào PIHGS(Precise Influx Hdroponic Growth System). Hệ thống này sử
dụng máy tự động để phân phát một lượng chính xác dung dịch dinh dưỡng vào vùng rễ
của lan mà không làm cho giá thể quá ẩm ướt.
Cách này đã khắc phục được một cách có hiệu quả vấn đề thối rễ mà các nhà nuôi
trồng lan bằng phương pháp thủy canh đang phải đối mặt. Hệ thống mới này có cơng
dụng như sau:
-Cho phép trồng nhiều cây lan trên một đơn vị diện tích
-Loại trử cơng việc phun phân bằng tay
-Khơng phải thay chậu định kì khi cây lớn, giảm lượng phân bón sử dụng
 Cách trồng và chăm sóc hoa lan Mokara
Mokara là lồi lan độc trụ, phát triển nhanh. Cây con khi mới mua về thường có chiều
cao 3-4 tấc , với vài cộng rễ mới nhú. Vì vậy, chúng ta phải giúp cây phát triển bộ rễ,
sung sức từ khi mới đem về bằng cách sử dụng thêm B1 và Atonik ( liều lượng rất loãng)
cho đến khi ra rễ.
Mặt khác, ta cũng phải chú ý sử dụng phân hữu cơ và ngừa nấm bệnh.
Các cây lan khi phát triển chật cả chậu (Lan đa thân) hoặc phát triển lên cao

quá(Lan đơn thân) đều được tách chiết để trồng lại. Cách trồng lan này rất đa dạng,
nhưng đối với Mokara người ta thường trồng thành luồng vì chúng phát triển rất cao lớn
nên trồng trong chậu không thuận tiện.
 Chọn đất
Để tránh úng nước: cần chọn đất nơi khơ ráo thống mát sạch sẽ, chủ yếu là đất
phù sa ven sơng, có tỉ lệ cát cao là tốt. Và cần phải làm luống, có đất làm luống cao 15-20
cm, rạch rãnh sâu 15-22 cm, luống rộng khoảng 1m, chiều dài tùy theo vườn, nhưng
khơng q 10m vì sẽ khó chăm sóc từ luống này sang luống khác. Đất ở luống có thể
cuốc lên thành từng cục lớn, không nên đập vụn đất ra.Ở vùng đất sét, đất phèn có thể
đắp luống bằng cách dùng cát hoặc trấu đắp lên mặt đất cho dày khoảng 10-15 cm. Dùng
25