Hội chèo tàu

Hội chèo Tàu
November 17, 2014 - Chuyên mục: Văn mẫu THCS - Tác giả: Thu Huyền
Hội chèo Tàu
Hội hát “Chèo Tàu” là lễ hội đặc biệt được tổ chức theo chu kỳ 25 năm một lần, có trường hợp phải
đến 60 năm, và từ ngày 15 đến 21 tháng giêng âm lịch, thuộc vùng tổng Gối xưa, nay là các thôn thuộc
xã Tân Hội, huyện Đan Phượng, tỉnh Hà Tây.
Hội lễ có truyền thống lâu đời, tương truyền rằng khi kéo quân đi đánh Mã Viện, Hai Bà Trưng đã đồn
trú quân tại vùng kẻ Gối, nhân dân hết lòng ủng hộ nghĩa quân. Sau khi Hai Bà Trưng qua đời, nhân
dân vùng Gối tổ chức hội hát theo nhịp chèo thuyền trên sông (gọi là chèo tàu), cùng với lễ bái để nhớ
ơn, tưởng niệm và lưu truyền cho muôn đời.
Vào những năm có hội lễ, dân làng chọn khu vực cánh đồng cầu Ngói của làng Thượng Hội làm nơi
trình diễn. Tại đây người ta tạo lập khu Đại dinh Tàu, Tượng, kiến trúc theo kiểu chữ A một đầu gối
vào gò đất, trên gò có “lãng Điển tích”, xung quanh là hàng rào tre đan lối cánh sẻ cao đến 2,40m cứ
đến cảch khoảng 2m treo chuỗi đèn lồng đủ màu sắc. Trong khu Tàu, Tượng có đến 9 tòa nhà: đền
Chính tẩm, Đại bái, Thể sát nội, Hành lang (bàn cờ,; tàu rồng, tiểu môn), Thể sá ngoại, Đại môn, Tiểu
môn, Đồn sở và nhà Cờ tướng. Đây là trung tâm của lễ hội Chèo Tàu.
Hội hát “Chèo Tàu” là lễ hội đặc biệt được tổ chức theo chu kỳ 25 năm một lần
Tàu (thuyền để làm lễ hội) dùng trong hội lễ làm bằng gỗ, hình rồng đuôi tôm, có mui thuyền xung
quanh đóng con tiện, thuyền đóng (gọi là câu lơn). Thuyền dài 4m, rộng 2,50m đáy thuyền lắp 8 bánh
xe gỗ để đẩy thuyền đi lại; khoang thuyền đủ chỗ cho khoảng từ 15-20 người đi lại múa hát. Voi dùng
cho hội Chèo Tàu có cốt gỗ, ngoài đan bằng nan tre, dài 2,50, cao 2,40m có bành cắm được cờ lọng,
đặt trên bệ gỗ, có 4 bánh xe để đẩy đi lại.
Đội diễn viên được tuyển chọn khá kỹ từ tháng Tám năm trước, theo tiêu chuẩn và được phục sức tùy
theo địa vị trong đó: Chiêu Quân, 4 làng chọn 4 người, phải là những phụ nữ đứng tuổi, dòng phú quí,
có hương sắc; trang phục cho Mẹ Chiêu Quân là: mũ phượng, áo đại hồng bào tay thụng, tay cầm hốt
bằng ngà voi, đi hài song phượng, che lọng, ngồi trên 1 chiếc kỷ đẹp có bày ngọc quí. Khi vào hội, 4
Mẹ Chiêu Quân ngồi vào trong hành lang của làng mình làm nghi biểu, với hàm ý tượng trưng là
những bà mẹ đứng ra tuyển chọn quân lính và tổ chức luyện quân cho Hai Bà Trưng. Các Con Tàu phải
là gái thanh, có sắc đẹp, múa hát giỏi; khi vào hội đầu quấn khăn hồng đội mũ tiên có hai phượng chầu
mặt nguyệt, cài 5 bông ngọc và trâm, mình mặc vũ y theo điệu nghê thường, chân đi hài song phượng.
Theo hội lễ truyền thống thì mỗi con Tàu (thuyền) có: 1 người điều khiển gọi là Chúa Tàu, phụ nữ trên

50 tuổi; người gõ sênh bắt nhịp gọi là Cái Tàu, cũng là gái trẻ, còn lại những người chèo thuyền tượng
trưng gọi là Con Tàu: tất cả là 13 người, có 13 chiếc lọng. Riêng voi có 2 quản tượng do nữ đóng giả
nam, tuổi từ 13-16 đội mũ đầu nâu, áo hồng bào, mình khoác áo trận; viên quản ngồi trước voi che lọng
xanh, tay cầm búa ngọc, đeo kim giác. Khi trình diễn hai quản tượng làm nhiệm vụ xướng họa với con
tàu.
Đại lễ bắt đầu vào sáng ngày Rằm tháng Giêng ta. Các con tàu trong lễ phục vào dâng hương trong tàu
Đại Bái, tại lễ dâng hương có chuốc rượu và tiếng nhạc, với sự tham gia của phường Bát âm và trống
họa. Mở đầu cuộc hát theo điệu lễ ca, có hát và có xướng. Sau đó 4 con tàu dàn hàng chữ nhất phía
trước cung điện vừa múa và hát, tay cầm sênh hay quạt tàu, cứ một người xướng thì 3 người họa, vừa
hát vừa múa gọi là múa xén, có hòa tấu. Đó là bài dâng hương. Sau đó 4 con tàu chuyển lên giữa chiếu
lễ, quỳ xuống hát khúc dâng rượu chủ tế và bềi tế tiến đài rượu vào hậu cung, cứ như vậy dâng đủ 3
tuần rượu và hát đủ 3 khúc hát dâng. Theo đó là chủ tế và bồi tế uống rượu phúc, gọi là ẩm phúc; sau
ẩm phúc là tiếng nhạc, có chiêng trống hòa tấu, phường Bát âm hòa khúc Lươ thủy. Xong đó lại 4 con
tàu khác tiến vào, xướng dõng dạc theo điệu “độc phú”… Múa hát dâng hương, dâng rượu, tiến nhạc…
trong nghi thức cổ truyền nghiêm trang và hấp dẫn. Sau đại lễ là các điệu hát Chèo Tàu gọi là Tàu
Tượng ca khúc, mà cho đến nay việc sưu tầm nghiên cứu các làn điệu các lời ca của nó đang được tiến
hành và mới là mở đầu trên con đường dài tái cấu trúc hội lễ truyền thống và rất độc đáo này.
Ca khúc Tàu Tượng có hàng chục làn điệu, như: Hát Chúc, 4 con tàu hát theo giọng hãm, phải hát ba
tuần; Hát lễ trình con tàu của cả 4 làng hát trong khu dinh trước khi ra hát trên tàu rồng; Hát Chèo Tàu,
dưới sự điều khiển của chúa tàu, hai cai tàu gõ sênh và 10 con tàu hát múa, Hát Bỏ Bộ; Hát Lễ Trình
của quản tượng; Hát Ve Tàu Tượng…
Read more: />