Hội thảo quốc tế về quan hệ hai nước việt nam hàn quốc

;_.
r
L

,

HQi Thao Quoc

,

Te

,•:'2\~~ ~:J,./
D. '1.~~ B.~c A
·-.·-·-·-, .,.
'J' g ·: · ,_, ~ v r·

·-~- . --,

H~

Hai Nmrc
Vi~t N am - Han Qu6c
Quan

International Symposium on the Histocy of
Korean Vietnamese Relations

ThOi Gian

: ngay 20 thang 8 nam 2007

Dja Di~m

: phong hQp Grand Ballroom, khach ~ Daewoo

T6

: H9i khoa hQc ljch sir Vi~t Nam, HQc h9i lich sir Han Qu6c

chUc

Chu quan

: Quy J.ich sir Dong B~c

A · D~i

~AI

: 2007\::!

8~ 20~

~~

:

~~

: ~~ QIA~~~ · tfiiEE!' QIA~:i!t~~

0~~01 Ql5f2~ ~ifl!C ~~

~ ~ : ~ ~ 0~ Qf A~ XIJ8

• ~ tfll E 'a

~ ~ [jj At t!

su

quan Han Qu6c

t~i Vi~t Nam


Hqi Thao Quae T~ Quan H~ Hai NU'(YC Vi~t Nam - Him Quae
09:00-09:30 Dang Ky
09:30-10:00 Di~o van khai

IR;lC

'i Cac bOO cao khoa hQc(Bu6i sang)
Dful chtiang trinh : PGS Nguy~n Quang Ngqc
(Vi~n tnrong Vi~n Vi~t Nam HQC

va Khoa

H9c Phat Tri~n, Truang E>HQG

Ha N9i)

;:;:,. 10:00-10:30
GS Phan Buy U (Chti tich h9i khoa h9c Hch sti'

Vi~t Nam)

HQ Ly Tinh Thi~n, m(>t hQ Ly g6c Vi~t
Phim

bi~n

a Him

Qufx: ill th~ k)' XII.

GS Yi Gewrmyeong (khoa Jich su, Truang D11i HQC Ngo11i Ngft Him Qubc)

;:;:,. 10:30-11 :00
GS Yu lmuo (GS tifn

Hfmh tich cua
Phim

bi~n

Ly

nhi~rn khoa ljch

su Chau A, Truang

D~i HQC Qubc Gia Seoul)

Long Tu6ng; h~u du~ vuong tri€u

Ly,

Vi~t Nam.

GS Phan Huy l i

1:00-11:20 Giai lao

;:;:,. 11:20-11:50
PGS.TS. Nguy~o Minh Tuimg (Vien Su h9c Viet Nam)

M(>t s6 CUQC ti~p xuc gifra sir thfin Vi~t Nam va s(r th~n Han Qu6c
trong thai trung d~.
Phan

bi~

: GS Ham Dongju(khoa ljch sir, Tru
;:;:,. 11:50-12:20
GS Park Hee Byung (khoa ngli van, Truemg D?i HQc Qu6c Gia Seoul)

Tri thuc thai

H~u

Cho-Son va

Vi~t

Phan bi~n : PGS Nguy~o Minh Tuimg
'12:30-14:00

TI~c

tnm

Nam.


'i Oic bao cao khoa ~tqc(BuAi chi~u)
Dful chuong trinh : GS Cho Byong Han
(H(>i tnrang hQC h(>i lich st'r Han Qu6c, khoa lich st'r Tnrang D11i Hoc Sogang)

&a 14:00-14:30

PGS.TS Chmmg Thin

(Vi~n St'r hQc Vi~t Narn)

Tinh hfru nghi chi~n dfiu ch6ng d~ qu6c xam luqc cua cac chi si hai
nu6c Vi~t - Hfm a dfiu th~ lcy XX.
Phan

bi~n

: GS Kim Gi-bong (khoa !ich st'r, Tnrang D\li HQc Gyeonggi)

&a 14:30-15:00

TS Youn Dae-yeong (khoa lich

su Chau

A, Tnrang D<).i Hoc Qu6c Gia Seoul),

Nh~n thfrc v~ Han Qu6c cua cac nha dan t()c chu nghia Vi~t Nam
dfiu th~ ki 20.
Phan

bi~n

: PGS Chumtg Thiu

&a 15:00-15:20

Giro lao

&a 15:20-15:50

GS Choi Ki Young (khoa ljch st'r tnrang D\li hQC Sogang)

Vi~c ph6
Phan

bi~n

cW

"Vi~t Nam Vong

Qu6c

Su " emu th~ ki 20 va arm hu6ng CUa no.

: GS llinh Xwm Urn (Ph6 chu tich h(>i khoa hQc ljch st'r

Vi~t Nam)

&a 15:50-16:20

Tc1n Quang Minh (Ph6 Vi~n tnrang Vi~n nghien cln! Dong B~c A)
Quan h~ kinh t~ Vi~t Nam - Han Qu6c : 15 nfun hQP tac

TS.

Phan bi~n : Tham tan kinh ~ ~ s.r quan Han Qu8c

va phat tri~n.


09:00-09:30

%~

09:30-10:00

7fl "'4

~"l-

10:00-10:30

ityJ

llJ:

~01 'lfl(uJl E\f Q'j).}.l!j-~~ .:§:)7-J-)

jjf~

'$1JJ, 12Al]7] ojiQj

£~ :

o] -2-

fc]~Cljj ~j;3}~ ~jE'J *{}~

~ (~~~~o-Jt!l~.lil "}~.l!} .lil'T)

10:30-11 :00

ityJ

%

~ -@(~ "i%tJl~.lil %OJ:).}~.l!j- .lil'T)

~].§. 'J
£-E- :

llJ:

*

%~~ +~ :$1mii*~ 11~

~ 0 1 ~1 (uJl.S'i:fQ'JA}.l!j-~§1 §17-J-)

11:00-11:20 .:}f-~
ityJ

11 :20-11 :50

g 4-~

~ ~OJ (UJlE\f A}~~ .!j!-.lil'T)

~All ~~ E 'J

£ -E- :
ityJ

"}{} ~:11}

~~ A}{}~~ {j~

w% 21=- (0]~~ 7-}qj~.lil "}'§f.l!} .lil'T)

11:50-12:20

lJf

§J

l9 (Ai % t:J1 '§}.lil c;:- o] '.:1{-if-~.l!} .lil9)

17-18Al]7]
£-E- :

~~ ?;j~~~ ~jE'J ~~

g ~~ PJ

12:30-14:00

..2..%

~OJ (tiJj E 't:J-A}~~ -¥-.lil'T)

:$,B;;

~ 14:00~1 4:30

'it l>}"§f~ -¥-.lil~}
2QA-1l 7] 3:: tJ1].§. \:f Jl} ~~ ~ ± ~ ~
~oa E:l ~ Ct11l E

£~ : {}

*"

7]

)X if€ -6J- ~~ Jl}

%Aj9.j ~

(7.!! 7ltll"&.ii!. ~+~->4 .ill-'T-)

~ 14:30~15 : 00

% t:Jl ~ (J--J %t:ll~.ill %oJA~->4 7J-J.l-)
20--'-J] 7] 3:: tJ1l E \t ~ ~9-~ 7-} ~ ~ ~::t;- .£~ : ~OJ

E:14 (llJj§.';:tA}-~-'i:l

lf-.ill"f-)

15:00-15:20 -"*~
~

15:20-15:50

~

7] ~ (J.-j7Jt:jj ~.ill J.}-~.1!} .ii!."f-)

~~
£~ :
~

L'J~ WI-L~~ J ~ .!I!. B- Jll- ::1.

r:a

oa -6J:

~~ ~ (llJ] §.';:tQ;jJ.}-.1!}~~ -¥-~~J>

15:50-16:20

~

3j-.

PJ (%~0}-~-=f-~ lf-~~J)

llJ].£\:fJl} ~::t;- .9-1 7dA1] {:1-7-jj: 15\:!Z!-.9-1 ~?:jJl} ~~
'T1ifl E 'i}- ~,;:- t:Jl A}¥! 7cJ ;(!J %)+¥}-

£ ~ :


Content~
Di~n

van khai mac

g

0 0 000 0 0 0 0 0 0 0 0 o 0 0 0 0 0 0 0 0 o o o . 0 0 0 0 0 0 0 0 oo 0 O o . 0 0 0 Oo 0 0 0 00 0 0 oo oooooo o 0 0 0 0 0 0 0 0 0 oooooo ooo 0 0 0 0 0 00 0 0 0 0 0 0 0 00 Oo 0 00 000 0 o o 0

Chu tich H¢i khoa hQC lich su Viet Nam Pban Huy U
H¢i truang HQc h¢i lich su Him Qu6c 010 Byong Han

van chiic nn1ng
Chu tich QUy ljch su E>ong B~c

Di~n

0 0 0 0 0 0 0 0. 0 0 0 0 0 0 •• 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Pban Huy Le

A Kim Yong

0

°0 °

12

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0. 0. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0. 0 0 0 0 0

17

o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o . . . . oooooooooooooooooooooooo ooo oooooooooooo ooooooo o oooooooooo

HQ Ly Tinh Thi~n, m(>t hQ Ly gbc Vi~t

Yu Insun

°

Deok

a Han

Qubc

ru th~

k)' XII

oooooooooooooooo ooooooooo ooooooo ooooooooooooooooooo o oo o oooooooooooooooooooooo o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o • o o • o o o o o o o o o o o

49

Harm ticb ctia Ly Long TuOn.g, h~u du~ wong tri~u Ly, Vi~t Nam
Nguy~n

Mqt sa

Minh Tu011g

cnqc ti~p xuc giii'a Sll thin Vi~t Nam va Sll

P..uk Hee Byung
Onrong 1bau

thin

Han QuAe lrong

thm

trung d~i

0 0 . . . . 0 • • 0 0 000 0 0 00 . . . . . . . . . 0 0 . . 0 . . . 0 • • 0 ooo . . . 0 . . 0 0 0 0 0 . 0 0 0 . . 0 0 . 0 o · . . . . . 0 o o • 0 00 0 0 0 0 0 0 • • • 0 . 0 000 . . . . . o o • 0 • • o o • 00

H~u

Tri thuc thai

81

00 0 000 00 00 0 0 000 . . 00 . . o 0 oo . . . oo . . . o . . 0 . . 0 . o o 00000000000 0000 0 oOOOOOOOOoOOo 00 000 0 0 . . 0 . . 0 0 . . . . 0 . . . . . . 0 . . 0000 0

Cbo Son va

Vi~t

°.

00

109

Nam

00 000 oOO. 0 OOoooo. 00 0000 0 . 0 000 0 0 o o . o o 00 000 00 00000 oo oo • • 0 • o o o o 000 . o o 0 0 00 000 0 0000 0 000000 0 0 0 . 0 0 . o o oo • o o o o • 0 000 0 00 0000 00 00

131

Tmh hfru nghi chi€n dftu ch6ng d€ qubc xfun luqc ctia cac chi si hai nu6c
viet Han

a diu th~ k)' xx

Youn Dae yeong ....

o . . ooooo . . . o . . . ooo . . . . . . . . . oo . . oo . . . . . . ooooooooo . . . . . o . . o . . . . . . . . . ooooooo . . . o . . . o . . . o . . . . . . . . . . . . o . . . . . . . . o

153

Nh$n thfrc vi Han Qn6c cua cac nha dan tqc chu nghia Vitt Nam din th~ ki 20
Otoi Ki Young

oooooooooo . . . . . . o o • o o o . . . . . o . . oo • • o o o o . . . . o . . . . oo • • o o o o o o o o o o o o o · · · · o . . o . . . . . . . . . . . . . . . . . . o o o o o • o · · . . · - ' ' · · . . 0 . . 00

181

Vi~c ph6 c@ "Vi~t Nam Vong Qu6c Slr'' diu th~ ki 20 va anh huang cua n6
Tn\n

Quan

u

~

Minh .

M kinh

0 . . . . . . . . . . . 0 . . . . 0 . . . . . . . . . 0 0 000 0 0 000 . . . . 0 . . . . . . . . 00 . . 0 . 0 . . . . . . . 0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 . . . . . . 0 0 . . o . . . . . . . . . .

205

t~ Vi~t Nam - Han Qubc : 15 nam bqp tac va phit tri~

I>lnh Olinh ..........

0 0 0 . 0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 0 0 0 0 . . . . . . . . 0 0 . . . . . . . . 0 0 . 0 0 00 0 0 0 0 0 00 0 0 . . 0 000 000 000 0 0 0 . 0 0 0 00 0 0 oooOO•OO 00 0 ooO

221

Viti net v~ cong tac bien so;;m giao trinh va giang ~y mon lich Slr Korea
chuyen nganh Korea h<;>c a Vi~t Nam
~

1bi

Thu)' Vinh

ooooo . . . o . . . . . oooooooooo . . . . oooooooo . . . . . . oo . . o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o • o o o o o o . . . . . o . . . . ooo . . . . . o . . ooooo . . . . .

237

Nhiing di&n tuong dbng va di biet trong van ban Huong u6c chii Han ctia Tri~u
Tien va Viet Nam

Trinh dm Lan

0 ooooooooooo o 0 0 . 0 0 . . . . . 0 oooooo . . . 0 oo• . . . . . . . . 0 000 0 . . . . 0000 . . . . . 000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 . . . . . . . . . OOooooOOoOOOO

CHO' NOM VA CHO' IOU: DIEM GN>
viET CUA lW DAN T<)C VIeT HAN

277

00 TREN CON DU'ONG SANG TAO CHU


.........................................................................................................................
~A}.ilj-~~ ~ ~J- Jtt ~oj ~]

~~t~

liJI.S'tt

~ ~ ~A}"§:}~
~

~7-J-' 3':;

~

~

.........................................................................................................................

~t

8

12

...,

C-1

.:foJ

~

ME~

...................................................................................................................

~~

$a:;, 12A1]71 oj C!l

~~oJ] .Aj;3}~ ~1.S \t ~{1 .91

17

$a;

* 'tl 1! ................................................................................................................................................

49

Ul}·E \t $ .9J-~.Q:j .f~ $~[~.Q:j
~~~ 0

J

~OJ

:f'fl?ffi
...................................................................................................................................

81

%~ ~E\t4{} ~~ ~~4{}~~ ~~
~

:!:}

1 ................................................................................................................................................

109

17-18A1]7] 3':;~ .Aj~~OJ

.............................................................................................................................................. 131

'E:f~

20A1] 7] 3:: ~] E \t~ ~~ ii!;;± ~ ~ JX1(f tiJ-;(~~ %.A].Q:j~

% t:ll

~

................................................................................................................................................ 153

20A-j]7] 3:: ~1 E \t ~~9-.Q:j.A}%.9l ~~
:il 71
~
~

~

................................................................................................................................................ 181

w rifl!f¥i c ~ Sl:J

~

~ .5!.-E-$}- ::1.

oa <5'J:

DJ ..................................................................................................... ,................. ,........................ 205

til].S\t$}- ~~~ ~~l -t!-741: 15\:!{l~ ~ ~~ ~~
~~

~

~

................................................................................................................................................

~~~ ~ ~~~-t ..lli.~J!l-

¥J-

"E-1

1f-oJ

~~Jl.}
~

'{} 'H-.

"~~J

..lli.;
.....................................................................................................................................

til] .§.. \t

tiJ:~.9l

221

237

.*}o1~Jl.} %A}Aj Jl~

............................................................................................................................................... 277

7><--6-~ oj .!f-: {C.A}-*J-~ ::1. ~ l-j.ll}A,3 .Q:j %A}Aj oiJ trii}a:j


•.
'

Di~n

van

M6i quan

khai m~c

M ngo~i

giao Vi~t Nam - Han Qu6c duqc thi~t l~p tir nam 1992 cho d~n

nay da tron 15 nam, chUng toi th\fc st.r vui mln1g vl h9i thao qu6c t~ v~ st.r phat tri~n
mang tinh ljch su clla m6i quan M hai nu6c dugc

tb

chlrc d~ ki ni~m

Sl,I

phat tri~n quan

M giiia hai nu6c trong thai gian qua d6ng thai tang cuemg tinh hiiu nghi, hi€u
D.hau trong th~ ki 21. HQi thao mang nhi~u

y nghia sau

bi~t lful

s~c nay CUa HQi khoa hQC ljch Str

Vi~t Nam va HQC h(ii ljch Slr Han Qu6c dugc thl,J'C hi~n la nha SlJ giup do di,ic bi~t tich

qrc CUa QGy ljch Slr Dong B~c A Han Qu6c va f)~j Slr quan Han Qu6c t~i Vi~t Nam
cling nhu Sl,J' c(ing tac

nhi~t

tinh ctia cac thilnh vil!n phia

Vi~t Nam va Han Qu6c Ia hai nu6c DOng

A c6

Vi~t

Nam.

truy~n th6ng ljch Str hill dai, trong

qua khu cilng c6 di san ljch su, van h6a kha tuong d6ng, vao thai k1 c~ d~i 1~ cung c6
k.inh nghi~m d~u tranh ch6ng tht,rc dan dang t1,r hao. Chung toi tin rfuJg nhiing di san va

kinh nghi~m chung d6 se Ia tai san quan trQng gop phfin thuc dAy quan h~ hiiu nghi giiia
hai nu&c. Chung toi cling cho r~g vao thai k1 th~ gi6i h6a th~ ki 2 I, st.r g?p go giiia
hai gi6i hQc thu~t d~ cilng tim hi~u vS kinh nghi~m ljch
se c6 dong g6p khong

A cling

su va

di san van h6a hai nu6c

nh6 vao S\f hgp tac va phat tri~n hOa binh trong khu Yl,CC DOng

nhu toan th~ gi6i.


f)(rng truoc giai do~ chuy~n h6a mang tinh van hoa Slr, vao th~ ki t6i, th~ ki dll<;YC
dv- doan se co nhiing bi~n chuy~n nhanh chong han bAt

cu

thm d~ nao trong Iich sfr,

chling toi cho rAng giao luu van hoa, bao gbm ca hoc thu?t se co Anh hu6ng mang tinh
qubc t~ ev-e k1 to 16n. V6i y nghia do, hy VQng h(>i th{lO khoa hQC lful nay se Ia nen
mongo viing chik cho vi~c giao hru hQC thu~t hang nam va vi~c tang cuang quan h~ giil'a
hal nu6c.

Cu6i cung, thay m~t H(>i khoa h9c ljch sfr Vi~t Nam va Hoc h(>i ljch sfr Han Qu6c ,
toi

xin chan thanh cam an sv- dong gop $

tfun ella cac vj c6 lien quan trong qua trlnh

chuAn bj h9i thao d6ng thm mong rAng nho sv- tham dv- tich ev-e ella cac quy vi d~n dvngay hom nay, hQi thao se thanh cong t6t d~p.

Ngay 20 thang 8 nam 2007

ChU tjch H(>i khoa hQC ljch sfr

Vi~t

Nam Phan Huy U

HQi tru6ng HQc hQi lich sfr Han Qufx: Cho Byong Han


Pl2.

1992\:! l:lJ] E~ • ~~ ."!f- L-}4i} "1=-.lil.~ .AJ 159-\:!~ ~0} ::J. %~ 0J:~ -t!-711.9-l ~
0

~~ 7] '8~34 o}%cl 21A-1]7l

J:~ {!-~ --?-.:§.f:!-711 ~ t:1~ q.A].il. "'J-§. o ] <5~ ~ ~~i>}

7] ~(5~ OJ:~ -t!-lll .9-l Q:j.A} .:3:) ~~ oJl -t!-~ ~Ajj ~¥._7.] ~ ~ 7~ ~-?s}J-ll .'{1 .3;!~
~l'll -A~z.J-Wt..Jct. l:ljj E

4:

\t · ~~ ¥ Y-4.9-l

llij.q..

7]

Q:j.A}"§f~ ~ Jl-<5~ 0 ] ~ ~~ ~~ l-}7} ~~~

~~ 1:i:! -3! ~ "t~ %-51-o}Q:jA}fi~ tdit} "T-l:lj] E \t t.~l:Jl-A}-t!-~

llH-¥- .:3:)~.:3:)~ 7.]~31}

l:lJ]E\t ~ {:!-.7-lj ~A~~ .q--.:§..:3:) ~~ 0 ] ~~7] U!]{f-
%T~ Q:j.A~

7.]\::! %0}-AjO}

~7}.£.-Al

l:ljj E \[31}

~~~

."!f- L-}4-:: : _ 31}7i

B]lli~ %~

.:3:)~ ~.A}.:3:J, -lf-~.:3:) %{!-~ 7}~.2..ot t-l:ll:§l-.9-l J!}.AaoJl -Ai-::::. .A]--¥-~ E-~ lfl-~~7.1

!f.

~~~ ~~ ~ ~%-?s}.TI. ~-:;t-Jq. o] t:-1~ -tf%~ %{1-.TI}- ~~ 0 1 °J:~~ .q--.:§.-B-711~ ~
~A] 7'] ~ ~.a_~

.A}{!- 0 ] ~ .3;!.2...£. ~~ t..j c}. 2J.-1.-J]7] ,A-J] 71] ~~ Aj t:.lJ o)j

f-

L-}47} %O}

-A] O} 7.]Q:j31} ,A-1]711.9-l :I!J§}.£.-£- ~~g ~<5R ~71]] ~?:1-?s}o:j 7] a:j~-? ~~ '§_t:.lJ ~ o}
~"is} ~

t:-Jj o)j i:-

0j

~ ~ OJ:~

ljj ~ .£. ~ o] ~7.] ~ ~

-tf% ~ ~),} .:3:) ~ ~ 31} {f-§}~ .A}{!~ 1@-.:Y.-?s}-:::::_ oJ:~ "§f

£%o]

~ ~_Q_.£ A~Zj-~t-J q.

~§}.A}~ ~~7]~ ~o} Q:j.A}AJ-~ 01~ -"lt:.ll.!i!.ct it4i'-~ ~~o] O!l "'J-~-::::_ o] t!lj~

,A-J]7loJl ~ ~~% kl]~~ ~~ .:ii!.%7} ?!'~ ~All.:3:J ~"3-J:
ct.

::1.~ ~o]oj] .A1

°]

J8

~t:.ll~ 7}

¥

Y-4~ .Aa~n~ '§:[~.:iil-fi-.2} -B-lll ~~oJl i>}L-}

~ q~ %o] ~7] ~ ~~.2...£. 7]t:.lJ"i}yq.


~S!__.£,
~F1S{}

lJ1]E\:fQ:jA}i!}"§f§j9} ~~Q:jA}~§l~

:t!-7-1]7.} a:j cHt-Sl _lr_JloJ]

~ ~ ~<5~ t:Jl§l7} %.Ad~ .Ad~

t:l1f:5"}a:j oj

~ 0 ] ~;,p:: ~Jl,

7-J%

0

}%ci

qj§l~ .Aj}.}.A]:7]~ r~J ~

_2_~

a:j cHt-Sl

.:3:j~~~

~ ~)Jl ~ l:l}~yq.

2007\1 8~ 20'?J
lJ1] E 'cf Q:j A}}!.j-~ §1 §j :7-J
~

~ Q:jA}~:§:j

§1:7-J

J!l- -"f0l
Zf:.

~

~

~

{}

II
Di~n van chuc mimg

Xin kinh chao cac quy vi,
Xin chan thanh cam on cac quy vi da d~n dl,l dong dao d6ng thm x.in 16i vi lam
phi~n trong ki nghl he n6ng hue. Toi Ia chu tjch Qliy lich sfr DOng BAc

A Han Quf>c,

don vi tai trq cho hQi thao lfui nay.
Toi Ia ngum rftt yeu va ton kinh Vi~t Nam. Vi~t Nam va Han Quf>c khong nhfrng
c6 nhi~u di~m tuong d6ng v~ van h6a truy~n thbng

rna

con Juon c6 nhllng ti~p xuc d§y

y nghTa lich sfr. Nhu c6 th@ th§y qua nQi dung cac bai phat bi~u trong hQi thao lfui nay,
ru th~ ki 13, khi vuong ru Vi~t Nam t6i Han Qu6c cho den nay, h~u du~ dong hQ luon
c6 vai tro quan trQng

a Han Quf>c.

Ngoai ra con c6 cac cu9c g~p go ella cac su thfui hai

nu6c t~ Trung Quf>c cung trao dbi tri thuc va thong tin. Hon nila, chung toi cling dugc
bi€t rfutg tU thm d~ Tri~u Tien, cac nha trf th(rc Han Quf>c da dliQ'C dQC sach cila Vi~t
Nam va sach cb cila Han Quf>c cung da duqc luu truy~n t?i Vi~t Nam. f>i~u d6. ch(rng t6
cac nha tri thuc hai nu6c c6 nhilng giao Iuu va da cung di sau hon vao cac m6i quan
tam chung. Trang tuong lai, nho m~g vi ti~ Sl,l trao dbi tri th(rc va thong tin se cang

duqc di~n ra thuang xuyen va nhanh chong han. sv giao luu giua cac nha tri th(rc trong
thm gian t6i se tro thanh n€n tang vilng ch~c cho vi~c thuc dAy sv phat tri~n van h6a
chau

A va

gim thi~u n6 tren toan th~ gi6i.

Toi con yeu thich

Vi~t

Nam vi m(>t 1i do nfra, d6 la vi da phat

hi~n

ra

nhi~t

huy~t ham hQc hoi va nhi~t tinh n6ng bong mu6n vuon len hang cac mr6c tien ti~n cua

nguai dan Vi~t Nam. Long hi8u hQc va nhu

du

thanh dc;tt cua nguoi Han Qu6c


cling r~t cao. N~u tinh c(>ng

ca s6

dan Nam B~c Han thi dan s6 co le g~ 80 tri~u, x~p

xi dan s6 Vi~t Nam. C6 ngum chu truang rkg nu6c nao co dan s6 han 80 tri~u thi m6i
co th~ d(mg vao hang cu
y nghia do,

Vi~t Nam la nu6c co

ngu6n tai nguyen v~t ch~t phong phU n~u k~t hqp ngu6n nhan tai x~t s~c thl chi c~
trong m9t thai gian ng~ s~p t6i, toi hy vong Vi~t Nam se vu<;rt hang cac cubng qu6c
chau: A vuan t6i hang ngu cac nu6c tien ti~n tren th~ gi6i.
H(>i thao khoa hoc I~ nay dugc t6 chuc chung bm hai H(>i khoa hoc Itch su hai
mr6c v6i chU dS "Vi~t Nam va Han Qu6c trong Jich su Dong
hai nu6c dugc thi~t l~p

ru niirn 1992

A".

Quan h~ ngo~i giao

d~n nay da dugc 15 niirn. Trang quang 15 nam d6,

toi cho rfuig, S\J hqp tac giG-a hai mr6c da Mn sau nhu th~ qua 50 niirn. H9i thao khoa
hoc I~ m1y Ia d~ k1 rti~m thanh qua do, ngoai ra, tren phuang di~n giao luu gifra cac
nha tri thuc, ch~c ch~ no se Ia n~n tang cho nhfrng giao luu hoc th~t sau nay. Xin

chuc cho h9i thao khoa hQC chung ella hai mr6c phat tri~n v6i quy mo 16n han, tro thanh
noi thao

lu~

sau r(>ng han.

Cu6i cung, toi xin dirng bai phat bi~u bfuig

lrn

cam an sau s~c t6i cac vi da c6

cong trong qua trinh chuful bj hQi thao thuQ<: H(>i khoa hQc ljch sir Vi~t Nam, HQc h()i
lich sir Han Qu6c va :D?i s(r qmm Han Qu6c t?i Vi~t Nam.
Ngay 20 thang 8 niirn 2007
Chu tich Quy lich su Dong B~c

A Kim

Yong Deok


m

~~-5}-{)ylJ}-.

.!f-r:-J-&-

l:lj'§:} ~oJ]

~ ~~oJlJ-i

Af~

o]

0 ]~Jl]

§]~ ~

~o] %~~~ "T-J.:l.Ai
~-5}-cij

.f-.!f:l-5}-7]

.g.

.:V..WJI.

~%~~7] 5:.

%*o}Q:j.A}~~l(!-g.j

tl"Yti. Al

o].A}7j
t!J].§.\:foJ] -{1-~~.Al ~_g. .A}~.:il} ~~% %Jl :v_-:: .A}~~yc}. t!J]E~:i!.} ~

~:: ~~~ ~18-oJ] .Ai %.A}-~ ~ o] ~ ~ ~

~~ ~13'-Y c}.
~~.2-.£.

0 ]

Jti

§] g.j g.j ~.li

9.1--"i 7-]"E-77}-A] J

o}y c},

Q:j.A}~.Q_.£.

g_j u] :v_-:::= 1} ~ g

1-fl %oJ]£ '-l-..2. ct-"]1IJ, 13A1]7] oJ] til] E ~g.j %7-}-7}-

~e~

0 ]

~~ojJ.Ai

~~ ~ ~~

.C

...2.Jl ~~yq. .:E~

~ '-+2-1-g.j .A"f-{1 ~:: ~~oJJ .Ai .Ai£_ ~t+ 7-J~.:ilf .Aa.!i!. ~ .iil.~iil-71£ iil-~~ ti

"Gl-:* 0 1

5:{:!-A]r}joJ] ~

Bl].§.\:}"g.j

-~ 0 ] ~~g_j A]~'?l~oJ]jj] ~l8"] 7] £ -5}- ~Jl, ~%

-"] rlJ ~~'?lg.j ~o] Bl]E..\toJ] ~~B ?-]7]£ ~ -?;).g 7--j§j~ ~Jl :V.fiy c}.
.2.~ ~'-l-et A]~
c}.

~.2_.£..C ~:}ifE-j ~

-?;)_.2_.£_ e:jj.Aj-¥J y c}.
oJl ~t:r:::: r11

J8--5}-cij

Aj ¢~
-c ~~oJ

r:-J

...2.J?!.A-j .:g.Jt-g_j -{!-{)~{)~A]~

lfl~i>}Jl

.iil.*-:::=

~.2_.£.

.g.

0]

-?;i~

~7-J
7-] ~.:12}

Aa.!i!.g.j

.iil.~o j opf-o-j~

o}Aj o}g_j

~~ ~

~Aj_A]7'j.:i1.. J.-jj 7-jj

-E::

.iil.~~.:il} {}~.;::­

liU}-E

~ ~
A1]7} t!J].§.\:f~ ~o}-5}--c 5':. q~ oJ %-::= Bl]E..\:1· ~~~Q.]

~ -o-J~ ~7-l~ ~,Aa g ~::ct~71 trll ~
wt-1 c}. o}o}
A-jj7-jj~~.2_.£_

\:f*~ ~ ~"f>tt?'l


8~~0~

9-

~.2- i!.]

~.2-£ llll}~

4

7] r:ll tl-t-1 q.

7J-

t!J] E \:}" '?lT~t l:l] ::::~ 8~ ~ "'1J 7}-rJ: ~ {jyq.

\9o-jo]:

7J"~g_j qj~oJ] ~o-j~

)·.J:{} 4]oJ] o}J..]o}.Q..]

9-

~et-C

!?lo-J\1 ~~
7J--7,-% \do-J J-1]7-11.9-J

yc}. o ] c~~ ~oJl-"-l %~ AH:!£ %lf-~ t!J]E'i:fol
7]1{} -5}9'!

-ct.

?,AjOj

:V.'\3'-

A}.l{~~ ~~-"] 7]
~~-=r;-r}j ~oJl

~

oj ~ ~~:§:lQ_j ~ <%O}~jo} Q:j~} ~Q_j ~~.ll} lljj E \:f>Oj ~}:: 9-.::cAlf.~~ ~J-}~:§:17}

.:g-%2-.£.

?£J~yt:}.

-'f-

L.j-~}Q_j

-'f- L.}c.};: 1992\:! "T-.iiL oJ4- %?>H.£.

15,Y\:! g -g[o]-5}'XJ.i}1-]t:}. ::L %~ -'f- L.}i::}9.j ~~ ,C:. 15\:!o]~ J.-j]~ g 50~_Q_£
J.~Z[tH.£ ~g ~% ~Oi~q.:iL li!_):l)~l-]q. o] ~ '§.}~~9.1;: oj ~ 7]'8-5}~ ~5:.

~~1-]q~ .7:]~~9.1
~~ <[J-~1-]t:}.

~~w

-3:! g

.If-

.iii.ft-2-H=-

l?.!oJJ ~i 'i!-~9.1 ~~.lllft-oJ] ~tl}%o]

L.}c.}Q.j .:g.%~~~~7}

r::1

~

C1

~g ~{J

~,c:_ ~9.19.1

o}"cf_Q__£

71~~1-Jr::t.

~.Q..£, o]~ ~~:§:lQ.j 7»£1 ~ ~-5}0:j o~~{l

::L~.:iL

-Tf£_£,

.!fJ

9- llJ]E\:1-

llJ] E\:f Q:jA}J!}~~' ~.;;- Q:j~}~:§:l

~~t:Jl"'}~ :t!-7-1].7:}~9.1 ~~ ~l-5}-5}111~1 ~"'~ ~g

2007\:! 8%J,

20~

Wl-Jct.


HO• LY TINH THIEN
MOT
HO•
•
•
~T
HAN QU6c Tir THE

a

Pban Huy U (Chu tjch h(li khoa hQc lich sti

Jtt~

*1\, 12A1l7l 0 ltll

LY G6c

KY

XII

Vi~t Nam)

~~~1 ~j;3}~

~ls\:f ~{}~ *~


Phan Huy U

1. Or sO' tU'

li~u

Tii nam 1942 ngum Vi~t Nam da biSt dSn mot hQ Ly g6c Yi~t 6 Han Qu6c rna vi
t6 d§u tien Ia Hoang hi Ly Long TuTanl). Nam 1994, ong Ly Xuang Can, eMu dm 31 Ctla dong hQ Ly Hoa San nay da
v~ tham que cha d~t

ti>

va dang huang t~i d~n Ly Bat D~ t{li Dlnh Bang (B~c Ninh).

Ttr d6, qua cac bai nghien c(ru cua cac hQc gia va qua cac phuong

ti~n

thOng tin, nhan

dan hai nu6c biSt nhi~u v~ dong hQ Ly g6c Yi~t nay. Nam 1995 qua k~t qua nghien
Clru cua Giao su Pyon Hong Kee (Phi~n Ho&,g Co), chUng ta bi~t them mot dong hQ

Ly gbc Vi~t thtr hai 6 Han Qu6c rna vi t6 cilng Ia mot Hoang hi nha Ly dSn Han
Qu6c

tu th€ kY

Xll. cu6i nam 1995 Giao su da a€n Ha Noi d~ gi6i thi~u ket qua phat

hi~n, nghien Clru va trao dfli v6i Cclc nha Slr hQC Vi~t Nam. Hoi khoa hQC ljch Slr Vi~t

Nam va Dl;\i h<;>c qufJc gia Ha N9i da t6 chile hai bufli h9i thao d~ th1Jc hi~n d~ nghj
cua Giao su2). Giao su da trao

l~i

cho toi nhiing tu

li~u

rna ong da thu tMp dtr<;Yc 6

Him Qu6c, quan tr<;>ng nhat Ia hai cu6n sach: Tinh Thi?n Ly thi t¢k pha va Cao Ly su.
Toi cling da chuy~n cho Giao su nhiing tu li~u bfmg chfr Han trong thu tjch c& cua
Yi~t Nam d~ giup ong so sanh, dfli chi~u. Bai vi~t nay dl!a tren nhiing tu li~u cua Han

1) Le Du: Chim 22 dai vua Ly Anh Tong (11 38-1175)

hi~n

a Cao Ly,

t~p

chi Tri Tan so

xuiin Nhiim NgQ, 1942.
2) Phan Huy Le: H9 Ly Tinh Thi~n. m9t h9 Ly g6c Vi¢t mai phat hi~n a Him Qu6c, t~p chi
Xua va Nay s6 II , I 1-1995tr. 17-18; Tim vi et;5i ngu6n, XXB Th~ giai, Ha N9i 1999, T.
2, tr. 441 -446.


Qu6c do Giao su Pyon Hong Kee cung dp k~t hgp v6i nhfrng tu li~u Vi~t Nam.
Tinh Thi~n
Thi~n

a Han

Ly

thi t9c pha

Ia

tu li~u chu y~u d~ xac dinh ngubn g6c Ly Tinh

Qu6c. Theo Gfao su Pyon Hong Kee, cu6n gia pha nay hi~n luu gili ~i

Thu vi~n Qu6c gia Seoul va mqt s6 chi phai hQ Ly, nhung Gfao su chi cung cAp cho
toi ban sao ch\lp quy~n I. Sach vi~t b~ng chii Han, in theo

kY

thu~t kh~c m9c bcin,

m6i trang chi a I 0 hang dQc, m6i hang du c6 18 chii. Ben I~ m6i trang ghi

ro

"Tinh

Thi~n Ly thi t9c phci, quy~n chi nh~t" . Quy~n 1 gbm 54 ta, m6i to hai m~t a va b,

c()ng 108 trang. Theo

ffi\IC

lllc cbep d§u quy~n l th1 quy~n miy gbm:

Uri ti,Ja m6i (tan tt,r van)
Uri tt,ra eli (ciJU

tv

van)

Van kh~c va k)' t~i di tich Ngai Tinh (Ngai Tinh di tich bi minh ~p cac k)')
Pharo

I~

Ngubn gbc hQ t9c (Tinh thi ban nguyen)
Sv tfch Giao Chi (Giao Chi

Sl,T

tich)

Ghi chep cac dOi cua nuoc An Nam (An Nam qu6c th~ k)')
So d6 cac phai (Cac phcii so d6)
Dien each

q~

Tinh

Thi~n

(Tinh

Thi~n qu~

dien each)

Di tich Ngai Tinh (Ngai Tinh di tich)
Thuy

tb

Phcii Tham quan cong (Tham quan c6ng phcii)
Phai Tu trvc cong (Tu trvc cong phai)

Phai

Hi~u

uy cong

(Hi~u

uy cong phcii)

Phai Thua chi cong (Thua chi cong phai)
Phai Ti~n si c6ng (Ti~n si cong phai)
Phai Tuyen ph6 cong (Tuyen ph6 cong phcii)
Cling theo m\}c l\}c nay thi bQ Tinh Thi?n

Ly

thi t9c pha gbm 9 quy~n. Toi chua

c6 di~u ki~n tiep c~ nguyen ban va tofm b9 t9c pha nen vi~c giam djnh van ban d~

20


xac dinh nien d~i va qua trin.h hinh thanh van ban duqc khAc m ltru tbn d~n nay cCmg
nhu gia tr! tu li~u, d9 tin c~y cua thong tin chLia th~ thlfc hi~n duqc d~y du. Toi hi
VQng cac hQC gia Hfm Qu6c quan tam d~n tu li~u nay se nghien Clru k)' han van ban
tQc: pha hQ Ly Tinh Thi~n. Hi~n nay toi can cfr thea k~t qua giam djnh ctla Giao su
Pyon Hong Kee va nMn xet cua t6i qua quy~n 1.
L&i tva cu chep trong quy~n 1, c6 do~ vi~t: "ch~ng may thm trung di~p do Jo~

mAt phil" (Q.l, 6a, ClfU llJ), y noi trong bi~n c6 nam 1196, t6 thfr 6 la Ly Nghia Mftn
bi gi~t ca nha. Nhu v~y tru6c nam 1196 t<)c pha hQ Ly da duqc bien SOiiJ.n. Cong vi~c
bien soiill1 t<)c phli hay con gQi Ia gia pha bitt ctAu kM s6m 6 Han Qu6c cling nlm 6
Vi~t Nam.

0

Vi~t Nam, nam 1026 vuang triEu Ly da vi~t Ng9c di?p tfrc gia pha cua

hofmg tQc nha Ly3). Sau bi~n c6 nfun 1196 t<)c pha hQ Ly Tin.h Thi~n bi m.1t va sau
do duqc bien so~, b6 sung nhi~u tAn, vua dva tren "tien t6 di thu" (Q. l, 6a, ClfU llJ),
vl1a khao sat cac cti tich, bi k)', thu tMp tu li~u cua cac chi phcii va ct6i chi~u kha

cong phu v6i thu tich Trung Qu6c nh~t Ia TJng

su.

Quy~n 1 co hai doiil.l1 khao v~

"Giao Chi SlJ tfch" (Q. l,27a 30b) va "An Nam qu& th~
tren

tlf

li~u cua TJng

su.

kY"

(Q. l, J la 32a) d~u dl)'a

Quy~n 1 con ghi l;;l.i ban ve 20 S(J db phfin m9 cac vi t6 tien

thea quan ni~m phong thuy phuang Dong. Phil hQC
tri~n cao, quy8n 1 b9 Tinh Thi?n

Ly

a Han

Qu6c ra dm s6m v~ phat

thj t9c phil phan anh trln.h d9 va phong each bien

SOiiJ.n tQC pha ctla Han Qu6c co nhi~u net tuang dbng v6i Vi~t Nam. NhCing tu li~u cOn
ltru giG' 6 Han Qu6c dfJi chi~u v6i tu li~u ljch su Vi~t Nam Ia co s6 d8 toi vi~t bai
nghien cfru nay.

2. Thtly

tB Ly

Duong Con

T<)c pha hQ Ly Tinh Thi~n chep Thuy t6 hQ nay Ia Ly Duang Con: "Thuy t6: Ly
Duong Con, llJ Nguyen Minh, Ia con trai thfr ba (d~ tam tir) ci'm An Nam qu6c Nam

3) Dqi Vi?t s11 kf; toi:m th11, Ban

ky Q. 2, ta IOa.

21


Binh vuang, huy Can Due, nha T6ng phong Khai phu nghi a6ng tam ty trung thu mon
h~ Blnh chuang SlJ ki@m hi~u Thai su, th1,1 TLr k.hong. Thm T6ng suy, tranh qu& lo~n,

di v~ phia Dong chQn 6 Khanh Chau, nhan nh?p tich 6 d§y, m<) t~i di)ng Ba La,
[qu?fl) Tinh Thi~n"4). Ph~ khaa v~ dien each qu?fl Tinh Thi~n cua ti)c phci, can cu
thea Tinh Thi?n qw;ln chi thi Tinh Thi~n v6n Ia huy~n Nhung Mai cua Caa Cau Ly,
vua Kinh Due cua Tan La d6i lam huy~n Nghi Chau, vua Hi~n Tong nam thu 9 cua
Cao Ly vful gifr nhu th~, sau thang

lam

qu~ Tinh Thi~n va tri~u Ly vful nhu v~y5).

Giao su Pyon cho bi@t Tinh Thi~n thui)c d~o Giang Nguyen ctia Han QuAe hi~n nay.

Trong ph~ Giao Chi s~,r tich va An Nam qubc

thi JcY,

ti)c pha khao v~ tri~u Ly

tu

·~i vua sang l~p Ia Ly Cong uili-1 cha d@n vi vua cu6i cung Ia Ly Chieu Thanh, ci)ng 8

dOi, truy~n dugc han 220 nam va d8u ghi chu "XuAt toan Slr li~t truy~n". C6 th~ xac
djnh "Toim su li~t truy~n" rna ti)c pha tham khaa Ia Tbng

su,

ph~ Giao Chi li?t

truy?n, chep tom luge, nhung c6 b6 sung them nien d~i tuang trng cua vua Cao Ly

thm d6. Thea ch~ d()

tfu! phang cua nha T6ng, vua m6i len ngoi chi tv xung

"quy~n

tri luu h~u" hay "luu h~u", "luu Mu Sl!" nghia Ia t~ quy8n trong coi cong vi~c, r6i
sai su sang baa tin va xin phang. Nha T6ng cu su sang phong, luc d~u thubng chi
phong Ki~m hieu Thai uy hay Ki~m hi~u Thai ph6, Tinh Hill quan Ti@t d9 str, An Nam

do

h(), Giao Chi qu~ VU'ong. Sau d6, m&i phong them chuc tu6c cao hon nhu D6ng

binh chuang SlJ hay Dbng trung thu mon hc;t Binh chuang SlJ, r6i gia phong Khai phu
nghi dbng tam ty, Ki~m hi~u Thai su, tu6c Nam Binh vuong. Tu6c cao nh~t rna nha
T6ng phang sau khi vua m~t Ia Thi trung Nam Vi~t vuang. Kern theo chuc tu6c, nha
TAng con phong mi)t s6 hQ lam thl,TC ~p va thl,TC phong.
T9c pha hQ Ly Tinh Thi~n chep cac vua nha Ly theo chuc tu6c do nha T6ng ban
phang nhu v~y v<'ri m9t vai nh§m tan nh6 (bcS sung trong d~u [..) ). Vf d\1: vua sang

Ly thi t(jc pha,
Tinh Thi¢n Ly thi t(jc pha,

tcr

4) Tinh Thi?n

Q. 1,

5)

Q. I, Tinh Thi~n qu~n dien each,

22

45a.

ta 44a.


l~p tri€u Ly Ia Ly Cong UAn (rue vua Ly Thai Tfl), drn vua T6ng Chan Tong (907

1022) nam [D~i Trung] Tuang Phu thfr 3 (I 01 0) duge phong "Ki~m hi~u Thai ph6,

xu

Tinh Hai quan Ti~t d(; [sfr] quan sat (s(r)

su, An

tri

Nam do hQ kiem NglJ

su d~i

phu, Thugng lf\1 qu6e, phong Giao Chi qu~ vuong, thlfe ~p 3.000 h9, thlfe phong

1. 000 h<), tfr Suy tMnh thu~n h6a eong th§n ", nam th(r 4 (1 011) phong them "Dflng
binh chuang SIJ, thl.Je Ap 1.000 h(;, thl.Je phong 400 h9"; nrun th(r 5 (10 12) duqc phong
them "Khai phtl nghi dbng tam ty, thl.Jc ~P 700 hQ, thl.Jc phong 300 h9, ban Dl.Jc dai
cong th§n"; nam th(r 7 (1014) l~i phong them "Bao ti~t thti chinh cong th§n, thlfc ~p
1.000 h<), thl.Jc phong 400 hQ; nam Thien Phue th(r 5 (1017) "ti~n phong Nam Binh

vuong, them thlfc ~P 1.000 hQ, thlfc phong 400 h9"; nam Thien ThAnh thu 6 (1028)
m~t. con Ia Due Chfnh t1J xung "quy~n tri luu h~u SIJ" va sau khi cao tang dugc phong

t?Jlg "Thi trung Nam

Vi~t

vuong"6).

D6i chi~u v6i T6ng

su

7)cho thfty nhOng nguOi bien so~ t9c pha tham kMo

nghiem rue tu li~u trong thu tjch Trung Qu6c. Truang hQp vua Ly Due Chinh (hay Ly

Ma,

Ph~t

tfrc vua Ly Thai Tong), vua Ly

Nh~t

Ton (tfrc vua Ly Thanh Tong) va Ly

Can Due (tire vua Ly Nhan Tong) d~u ehep dling theo ch(rc tu6c do nha T6ng ban
phong nhu

v~y.

Ly Duong Con la con thir ba vua Ly Can Due theo t9c phfl, duqc nha T6ng
phong "Khai phti nghi dbng tam ty trung thu mon h~ Binh chuang tr<;mg SIJ, Ki8m hi~u
Thai su, th1,1 Tu khong, An Nam qu& Binh Nam wong". D6i chieu v&i chfnh sir Vi~t
Nam, d6 Ia vi vua thu 4 ctia vuong trieu Ly, ten Ia Can Dfrc, mi~u hi~u Ia Ly Nhan
Tong (1072 1127). Can Dl:rc ( 1066
(1054

1127) Ia con trai tru6ng ctia vua Ly Thanh Tong

1072) ten Ia Ly Nh~t Ton va Nguyen phi

Binh NgQ ( 1066), dugc

6) Tinh Thi¢n

l~p

Ly thi t9c pha,

lam Hoang thai

Q. I, Giao Chi

Sf!

n:r

Y Lan, sinh ngay

25 thang gieng nam

ngay sau khi sinh m(;t ngay8) va len

tich,

to

27a-27b.

7) T6ng su, Giao Chi truy~n.

8) Dqi Vi?t su kf; tocm thu, Ban

ky

Q. 3,

to

3b.

23


ng6i vua nam 1072 hie m&i 7 tuoi. C~n luu y Ia cac vua nha Ly d~u xung Hoang dS
va d?t qubc hi~u, nien hi~u rieng dS biSu thi chu quy~n m()t qubc gia d()c l?p, nhtmg
trong quan h~ bang giao v&i cac tri~u dC;li Trung Qubc vful ap dJ,mg chinh sach hOa hiSu
being each xin triSu c6ng va phong vuong. f)6 Ia chinh sach ngo<;li giao rna m()t sf> nha

su

hQc thuemg gQi Ia "d()c l~p th\Ic, thftn ph1,1c gia". Vi vua xtmg d~ hi~u dftu tien Ia

Ly By sau khi khm nghla ch6ng quan Luong, gianb l<;1i chinh quy~n, nam 544 xung la
Nam Vi~t d~, trong chinh su thuemg chep Ia Ly Nam d~9). Sau thm

kY Bite

thu()c,

nguOi sang I?p triSu Ngo Ia Ngo QuySn xtmg vuong, nhung tu tri~u f>inh (968 980)
vua sang l?p Ia Dinh B() Unh tu nam 968 da dugc ton lam DC;li ThAng Minh Hoang
va sau khi m§t dugc ton la Tien Hoang

ct8,

ct8

thu(mg gQi Ia f>inh Tien Hoang dSLO). Tu

d6 vS sau, cii.c vua cim cac vuong triSu Vi~t Nam dSu xung dS hi~u. Qubc hi~u dm
Dinh Ia f>?i

c6

Vi~tLL), sang dm Ly tu nam 1054 d~t qu6c hi~u m6i Ia D?i Vi~t. Nhu

v?y theo chinh sli Vi~t Nam, Ly Can f>(rc len nbi ngoi Hoang dS cua nu6c D?i Vi~t,
trong thm gian tri vi d~t 8 nien hi~u: Thai Ninh (1 072 1076), Anh Vil Chieu ThAng
(1076

1084), Quang H\IU (1085

1092), H()i Phong (1092

1109), H<}i Tu(mg f)~ KMnh (1110

1100), Long Phu (1101

1119), Thien Phu Du~ Vii (1120

1126), Thien

PhU Khanh ThQ (1127). Vua Ly Cim Due dugc phong An Nam qubc Nam J?inh vuong

chep trong t()c pha hQ Ly chfnh

Ia

Hoang dS Ly NMn Tong trong chinh sli Vi~t Nam.

D6i chiSu, so sanh tu li~u cua t()c pha hQ Ly Tinh Thi~n

a Han Qubc

v6i tu Ii~u

ljch Slr Vi~t Nam, truac hSt dn xac minh nhan than cua vi thuy t6 Ly Duong Con.
Trong thu tjch Vi~t Nam, nhfmg b<} sli xua nh~t nhu D9i Vi?t szi- hr(Jc, nhfmg b9 chinh

9) Dgi

Vi~t

szi

10) Dgi Vi?t

kY toim

su kf;

thu,

Ngo~i

ky Q. 4, ta 15b.

to 2b, 6b.
I, to 2b. Nhung

loan thu, Ban kY Q. 1,

11 ) Dqi Vi~t szi Jcy loan thlf, Ban kY Q.
k~t qua khai qu~t khao c6 h<;>c t,J.i
kinh thanh Hoa Lu (Ninh Blnh) chi tim thiy lo~i g~ch xay thfmh kh~c chii "E>~i Vi~t qu6c
quan thanh chuyen", kh6ng thiy chit E>~i Vi~t qu6c. Lo~i g~ch nay ciing tim thfty f:J khu
di tich Hoang thanh t~i 18 Hoang Di~u trong tfulg van h6a tru6c Ly. Tlr ch(mg ct'i khao
c6 h<;>c nay c6 nguai d~t v§n d~ hoai nghi qu6c hi~u E>~i C6 Yi~t thai E>inh va Ti~n Le,
cho ring qu6c hi~u f>C;li Vi~t da c6 tu thai d6.

24


sli nhtr Dqi Vi?t sir

kY

toan thu, Khdm tlinh Vi?t

su

thong giam cuong m1,1c va d.c

ngu6n tu l i~u khac d~u khong tim th§y m(>t Hoang tli cua vua Nhan Tong Ly Can Dlic

c6 ten Ia Ly Duong Con.
Vua Ly Nhan Tong len n6i ngoi khi m6i 7 tubi, nhung luc tre dugc m~ Ia Nguyen
phi

Y Lan sau dugc phong lam Hoang thai phi r6i Linh Nhan Hoang thai

h~u Ia m(>t

ph1,1 nu gioi vi~c nu6c giup coi chinh sv, I~i c6 nhfrng d~ thful tai nang nhu Thai ph6
Ly

D~o

Thanh, Thai uy Ly Thubng

Ki~t

tri€u Ly dOi Ly Nhan Tong da pha tan

pho ta. Nha d6, tu khi m6i len ngoi vua,

CUQC

xam luge qui mo 16n cua nha T6ng trong

nhfrng nam I075 1077 va ti€p tl,lc phat tri~n kinh t~,

ma

mang van h6a, giu dugc sv

thinh vugng cua nuoc D~i Vi~t. Nhung n6i lo l&ng 16n nh<1t cila nha vua Ia khong c6
con ttai. Nam I072, ngay sau khi len ngoi Hoang d~ luc m6i 7 tul>i, vua da I~p hai ba
Hoang h~u12). Nam 1102 nha vua "sai Hoang h?u va cac phi tAn trai gi6i l~p dan chay
d~ d.u tv" t3). Nam Il08 Hoang h~u Chieu Thanh mc1tJ4). Nam 1115 vua phong ba

Hoang h~u Ia Lan Anh, Khfun Thien, Chful Bao va 36 cung nhan vl "biy gia vua
khong c6 con trai cho nen l~p nhi~u Hoang h~u va cung nhan, lam dan chay d~ du
ttJ" t5). Nam 1117 nha vua da 61 tul>i rna vful chua c6 con trai d~ n6i ngoi. Trong m(>t
vuong tri~u quan chu, vua cao tul>i rna khong l~p Hoang thai tir n6i ngoi d~ ~n ct€n
nhfrng tranh chip quy~n binh, nhflng xung d(>t cung dinh eve
Sl,lp db ca vuong tri~u. Do d6, vua

Ly

kY nguy

hi~m c6 th~ lam

Nhan Tong da ra chi€u rAng: "Trfun cai tri

muon dan rna khong c6 con n6i, ngoi bau cua thien h~ bi€t truy€n cho ai? V~y nen
Trfun nuoi con trai cua cac h~u Stmg Hi~n, Thanh Khanh, Thanh Quang, Thanh Chieu,
Thanh Hung, chqn nguOi nao gioi th1 I~p lam Thai tu"t6). Dciy Ia cck h~u tu6c thu(>c
dong doi hoang t()c c6 quan h~ than ti;>c gan gvi nh<1t cua nha vua, nhung tu l i~u
12) Dt;Ii

Vi~t

szi' luQ'c, Q. 2,

13) Dt;Ii

Vi~t

szi'

14) Dt;Ii

Vi~t

sit luQ'c, Q. 2,

15) D(li Vi?t

kY toim

su IcY

tu 15b.

thu, Ban

tcr

kY

Q. 3,

to 14a.

20b.

toim thu, Ban kY Q. 3,

16) Dai Vi?t sit ky toim thu, Ban

kY Q.

3,

to

16b.

ta 18a-18b.

25


khong cho bi~t ro ten huy va quan h~ v6i nha vua. Chi tnrm'ly khi con duqc l~p lam Thai

tu va

len n6i ngoi thi duqc xac dinh vua Ia "chau g<;>i

Nhan Tong bkg bac"I7), di~u d6 c6 nghia Ia cha de cua nha vua tt!c Sung Hi~n h~u Ia
em vua

Ly

Nhan Tong. Tl:r d6 c6 th~ suy ra cac hfru tuac nay chitc Ia anh em cua nha

vua thu9c hang hoang ba, hoang thuc trong hoang t(>c.
Thm

Ly,

Ph~t giao thinh d~t, truy~n ba r()ng rai trong nhan dan va duqc vua cung

tri~u dlnh r§t tr<;>ng v<;>ng. Vua sang l~p vuong tri~u

Ly

Ia

Ly

Cong U~n v6n xuftt than

tl! nha chua, duqc cac nha su c6 uy tfn 16n rna tieu bi~u Ia su V~ H~ va tfulg lap
Ph~t giao h~t long suy ton, ung h9 len lam vua. Ph~t giao thm

Ly

thu9c dong ThiSn

tong nhung ti~p nh~n nhi~u Anh hu6ng cua M~t giao va ca Tjnh f>Q giao, d6ng thm k~t
hQ'P v6i D?o giao, cac tin ngu6ng dan gian va dung hoa v6i Nho giaoiS). Do d6, thm

Ly

nhi~u nha su n6i ti~ng phap thu~t, gi6i sAm

h§u va vq h<;> D6 sinh ra

Ly

vy,

phong thtiy. Vi v~y vi~c Sung Hi~n

Duong H6an duqc su ghi chep nhu Ia do phap thu~t cua

nha su Tl:r D~o H~, cho r~ng nhu nha su da lam phep d§u thai, h6a than thilnh con
trai cua Stmg Hi~n hAui9).

Ly

Duong H6an sinh nam 1t 16 va nam 1117 duqc l~p lam

Thai tu20). Tl:r d6 Duong H6an duqc nuoi d?y trong cung cftm va sau klli vua
Tong mAt nam 1127, duqc len n6i ngoi tire vua
Theo su li~u Yi~t Nam, vua
Ia

Ly

Thi~n,

Ly

Ly

Thful Tong (1127

Nhan Tong khong c6 con trai, ngum len n6i ngoi

Duong Con Ia con trai tht! ba cua vua

th~y tu li~u tiVc tiep trong

su Mu

Nhan

1138),

Duong H6an, con cua Hoang thUc Sung Hi~n h~u. V~y theo t9c pha

Ly

Ly

Ly

Ly

Tinh

Can Duc hoan toan khong tim

Vi~t Nam va n~u Ia con vua

Ly

Can Dt!c 'thl chi c6

th~ Ia con nuoi. Tuy nhien vi~c chinh su chep thi~u ten hay th~ chi chep sai v~ m9t

17) D9i Vi?t su

kY

toim thrr, Bim

kY

Q. 3,

tcr

28a.

18) Nguy~n Lang: Vi?t Nam Phr;t giao sri luqn, NXB Van hgc, Ha N<}i 2000, T.I.
19) Ciiu chuy~n nay dugc chep trong D9i Vi?t sri luQ'c, Q. 2, ta 2la, Dt;Zi Vi?t su kY toim
thu, Ban k)' Q. 3, ta 17a-17b, Thiin uyi n t4p anh, truy?n Tit Dao Hanh va con d~ l~i
d~u tich t?i chua Ph?t Tich tlic Chua ThAy 6 Sai San, Qu6c Oai, Ha Tiiy.
20) Dt;Zi Vi?t su feY toim thu, Ban

26

kY Q. 3, ter I 8b,

Dqi Vi?t su luQ'c, Q. 2,

ter

22a


so nhan v~t va Slf kien lich sti, k~ ca cac Hoang tti con vua, cling Ia vi~c binh thLIc6 th~ chfrng minh b~ng nhi~u dful ch(rng khi phan tich chinh st'r va d6i chi~u v6i
nhfrng tLI

li~u

dang tin

c~y

trong van bia, gia phii... Han nua, nhihlg b() sti chep ve

wang trieu Ly con l<;ii d~n nay d~u bien so<;li) tu dm Tcln v€ sau, vi~c ghi chep sa
ILigc va c6 nhi~u thi~u s6t. Khi xac minh tmchfrng minh rAng, D r;li ·Vi?t sir IIA(Jc, Dgi Vi?t

su kj

toan thu chi chep nam sinh va ten

hai con cua vua Ly Anh Tong Ia Long Xuemg sinh nam 1151 va Long Trat (hay Long
Can) sinh nam 1173, nhtmg l<;1i chep Long Trat Ia con trai thu sau nghia Ia sau Long
Xuemg va tm6c Long Trat con c6 4 Hoang

su bien

ru

khong dLigc ghi ten va nam sinh trong

nien2l).

;fro l<;li vful d~ nhan than CUa Ly DLiang Con, ro rang khong th~ 1a con de cua vua
Ly Nhan Tong, nhtmg r!t c6 th~ Ia m()t trong s6 con nuoi cua nha vua. Nha vua nuoi
con trai ctia 5 Hoang than tuoc h~u Ia Sling Hi€n, Thanh Khanh, Thanh Quang, Thanh
Chieu, Thanh Hung va chti tmang "chQn ngum nao gi6i thl l~p lam Thai ttr". V~y s6
con nuoi ctia nha vua h~n khong chi m()t Ly DLiang H6an, va Ly Duang Con c6 thS Ia
m9t trong s6 con nuoi d6. T()c phil Ly Tinh Thi~n chep Ia con trai thti ba, nhtmg trong
tlnh tr<;li)g tu li~u hi~n nay, khong thS xac minh Ia con trai ctia Hoang than nao trong
s6 5 Hoang than tren va con trai thfr ba Ia tinh theo each nao, tinh thea trinh
trai cua m()t Hoang than hay thu

tv

tv

con

nam sinh coi nhu d~u la con nuoi cua nha vua.

Can cu vao ten Ly Duang Con, c6 th~ nghi r~ng d6 Ia con trai cua Sling Hi€n h~u,
nhung cling chi Ia m()t gia thuy~t.
Tuy khong tim th~y ten va nam sinh trong thu tich Vi~t Nam, nhung can Clr vao
d9 tin ~Y cua Tinh Thi?n

Ly

thi t9c pha, toi nghi r~ng Ly DLiang Con Ia m()t Hoang

tti con nuoi cua vua Ly Nhan Tong, thu9c dong doi hoang t9c nha Ly.

21) Ph an Huy Le: H9 Ly Hoa San. m9t h9 Ly g6c Vi?t
ngu6n, sdd, T. 2 , tr. 433-434.

a

Him Qubc, trong Tim ve c9i

27