thủ tục giải quyết tranh chấp về quyền sử dun ̣g đất tại tòa án nhân dân cấp sơ thẩm

Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
(NIÊN KHÓA 2012 – 2015)

THỦ TỤC GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP VỀ QUYỀN SƢ̉ DỤNG ĐẤT
TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP SƠ THẨM

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Th.s Trƣơng Thanh Hùng

Nguyễn Quố c Khanh

Bộ môn: Luật Tƣ pháp

MSSV: S120032

Cần Thơ, tháng 11 năm 2014

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

1

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

LỜI CẢM ƠN

Với vốn kiến thức đã tích lũy đươ ̣c trong thời gian h ọc tại trường Đại học Cần
Thơ, không những giúp người viết hoàn thành luận văn cho riêng mình mà còn là
hành trang quý báu cho người viết bước vào cuộc sống. Trong quá trình làm luận
văn người viết mặc dù gặp rất nhiều khó khăn do điều kiện, khả năng nghiên cứu,
kiến thức, kinh nghiệm còn nhiều hạn chế. Nên để hoàn thành luận văn này, người
viết đã nhận được rất nhiều sự quan tâm giúp đỡ của mọi người. Qua đây, người
viết xin gửi lời cám ơn chân thành đến:
Gia đình- nơi mà người viết đã được yêu thương, quan tâm, hỗ trợ về mọi mă ̣c
trong cuộc sống hằ ng ngày;
Quý Thầy, Cô của khoa Luật- trường Đại học Cần Thơ, những người đã trực
tiếp giảng dạy những kiến thức cũng truyền đạt những kinh nghiệm cho người viết;
Bạn bè của người viết- những người luôn giúp đỡ người viết về tinh thần, và
những khó khăn trong cuộc sống;
Đặc biệt người viết xin gửi lời cám ơn sâu sắc nhất đến Thầy Trương Thanh
Hùng- người đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn người viết trong quá trình hoàn thành
luận văn tốt nghiệp này.
Cuối cùng, người viết xin chúc quý Thầy, Cô sức khỏe, hạnh phúc , thành
công trong công viê ̣c và cuộc sống.

Người viết xin chân thành cảm ơn !

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

2

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG

.............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
......................................................................................... Cần Thơ, ngày 24 tháng 11 năm 2014

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

3

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

NHẬN XÉT CỦ A GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN
.............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

4

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

MỤC LỤC
Trang
LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
2. Phạm vi nghiên cứu

3. Mục đích nghiên cƣ́u
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
5. Bố cục đề tài
Chƣơng 1
NHẬN THỨC CHUNG VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP SƠ THẨM
1.1. Khái niệm chung về quyề n sƣ̉ du ̣ng đất
1.1.1. Khái niệm về quyền sử dụng đất
1.1.2. Đặc điểm về quyền sử dụng đất.................................................................... 10
1.2. Khái quát về tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân
cấ p sơ thẩ m ................................................................................................................ 12
1.2.1. Khái niệm về tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân
cấ p sơ thẩ m
12
1.2.2. Phân loại tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân
cấ p sơ thẩ m
1.2.2.1. Tranh chấp ai là người có quyền sử dụng đất
1.2.2.2. Tranh chấp về các giao dịch dân sự liên quan đến
quyền sử dụng đất
1.2.2.3. Tranh chấp gắn liền về tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất

13
13
15
17

1.3. Khái niệm, vai trò của thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai
tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m
18
1.3.1. Khái niệm về thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai tại Tòa án nhân dân

cấ p sơ thẩ m
18
1.3.2. Vai trò của thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đấ t
tại tòa án nhân dân cấp sơ thẩm
1.4. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

5

19

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

nhân dân cấ p sơ thẩ m

19

1.4.1. Khái niệm về thẩm quyền giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất
tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

19

1.4.2. Đặc điểm về thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai của Tòa án
nhân dân cấ p sơ thẩ m
1.4.3. Phân loại thẩm quyền giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất

21

tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m
1.4.3.1. Thẩm quyền chung của Tòa án nhân dân

22
23

1.4.3.2. Thẩm quyền xét xử theo cấp của Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩm

23

1.4.3.3. Thẩm quyền theo lãnh thổ và trường hợp nguyên đơn
lựa chọn Tòa án

24

Chƣơng 2
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN
26
2.1. Thủ tục hòa giải trƣớc khởi kiện
26
2.1.1. Hòa giải tại cơ sở
28
2.1.2. Hòa giải của Ủy ban nhân ban nhân dân xã, phường, thị trấn
2.1.2.1. Thời hạn hòa giải tranh chấ p quyền sử dụng đất tại
Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩm
2.1.2.2. Trình tự hòa giải tranh chấ p quyề n sử dụng đấ t tại
Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩm

2.1.2.3. Kết quả hòa giải tranh chấ p quyề n sử dụng đấ t tại
Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩm
2.2. Thủ tục nhận đơn khởi kiện, thụ lý và chuẩn bị xét xử
2.2.1. Nhận đơn khởi kiện và Đóng tạm án phí vụ án tranh chấp
quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm
2.2.2. Thụ lý vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất
2.2.3. Thu thập chứng cứ và chứng minh
2.2.4. Thủ tục hòa giải tranh chấ p quyề n sử dụng đấ t tại Tòa án nhân dân
cấ p sơ thẩm
2.2.5. Chuẩn bị xét xử
2.2.6. Quyế t đi ̣nh đưa vụ án ra xét xử
2.3. Thủ tục xét xử vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất tại
Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

6

28
29
29
30
31
31
33
35
37
38
38
39

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

2.3.1. Khái niệm về phiên Toà sơ thẩ m giải quyế t tranh chấ p
quyền sử dụng đấ t
2.3.2. Quy đinh
̣ chung về phiên Toà sơ thẩ m giải quyế t tranh chấ p

39

quyền sử dụng đấ t tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m
2.3.2.1. Chuẩn bi ̣ khai mạc phiên toà
2.3.2.2. Nội quy phiên toà

40
40
41

2.3.3. Thủ tục bắt đầu phiên Toà sơ thẩm giải quyết tranh chấp
quyền sử dụng đấ t tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m
2.3.3.1. Khai mạc phiên toà giải quyế t tranh chấ p quyề n sử dụng đấ t
2.3.3.2. Bảo đảm tính khách quan của người làm chứng
2.3.4. Thủ tục hỏi tại phiên Toà sơ thẩm giải quyết tranh chấp tranh chấp
quyền sử dụng đấ t

41
41
42

42

2.3.4.1. Hỏi đương sự về việc thay đổi, bổ sung, rút yêu cầu

41

2.3.4.2. Nghe lời trình bày của đương sự
2.3.4.3. Tiế n hành hỏi tại phiên toà
2.3.4.4. Công bố các tài liê ̣u có liên quan đế n vụ án tranh chấ p

43
43

quyề n sử dụng đấ t tại Tòa án.

44

2.3.5. Thủ tục tranh luận tại phiên Toà sơ thẩm giải quyết tranh chấp
quyền sử dụng đất tại Toà án nhân dân cấp sơ thẩm
2.3.5.1. Trình tự phát biểu khi tranh luận
2.3.5.2. Phát biểu khi tranh luận và đối đáp
2.3.5.3. Phát biểu của Kiểm sát viên tại phiên tòa giải quyế t tranh chấ p
quyề n sử dụng đấ t

44
45
45
46

2.3.6. Nghị án và tuyên án sơ thẩm giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất

tại Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm
2.3.6.1. Nghị án
2.3.6.2. Bản án sơ thẩm
2.3.6.3. Tuyên án

48
48
49
49

2.3.7. Thủ tục sau phiên tòa giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất
Chƣơng 3
THƢ̣C TIỄN ÁP DỤNG THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
QUYỀN SƢ̉ DỤNG ĐẤT TẠI TOÀ ÁN NHÂN DÂN CẤP SƠ THẨM

50

52

3.1. Thƣ ̣c tra ̣ng về thủ tục giải quyết tranh chấ p quyề n sƣ̉ du ̣ng đấ t ta ̣i

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

7

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

Tòa án nhân dân cấp sơ thẩ m

52

3.2. Đánh giá chung về thủ tu ̣c giải quyế t tranh chấ p quyể n sƣ̉ du ̣ng đấ t
tại Tòa án hiện nay

53

3.3. Thƣ ̣c tra ̣ng và giải pháp về thẩ m quyề n giải quyế t tranh chấ p
quyề n sƣ̉ du ̣ng đấ t ta ̣i Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm

54

3.4. Thƣ ̣c tra ̣ng và hƣớng hoàn thiêṇ về thời hiệu khởi kiện giải quyết
tranh chấ p về quyề n sƣ̉ du ̣ng đấ t ta ̣i Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

56

3.4.1. Thực traṇ g về thời hiệu khởi kiện giải quyế t tranh chấ p về
quyền sử dụng đấ t tại Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm

57

3.4.2. Hướng hoàn thiê ̣n về thời hiệu khởi kiện giải quyế t tranh chấ p về
quyền sử dụng đấ t tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

57

3.5. Thƣ ̣c tra ̣ng và hƣớng hoàn thiêṇ trong công tác hòa giải ta ̣i xã

vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm

58

3.5.1. Những bất cập về mặt pháp luật và vướng mắc trong thực tiễn
giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm
3.5.2. Hướng hoàn thiê ̣n trong công tác hòa giải tại xã vụ án tranh chấ p

58

quyền sử dụng đấ t tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

60

3.6. Thƣ ̣c tra ̣ng và hƣớng hoàn thiêṇ công tác hoà giải tranh chấp
quyề n sƣ̉ du ̣ng đấ t ta ̣i Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm
3.6.1. Chưa quy đinh
̣ rõ sự tham gia của người bảo vê ̣ quyền và
lợi ích hợp pháp của đượng sự trong phiên hoà giải
3.6.2. Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (sửa đổ i, bổ sung năm 2011) không
quy định về thủ tục trong trường hợp các đương sự có thoả thuận lại sau
khi Toà án đã lập biên bản hoà giải thành
3.7. Thƣ ̣c tra ̣ng và giải pháp của công tác chƣ́ng minh của các đƣơ ̣ng sƣ ̣
trong vu ̣ án tranh chấ p quyền sƣ̉ du ̣ng đấ t ta ̣i Tòa án nhân dân cấp sơ thẩ m
3.7.1. Tạo điều kiện để đương sự có thể tiếp cận, nghiên cứu
và đánh giá chứng cứ
3.7.2. Mở rộng tranh luận tại phiên tòa giải quyết tranh chấp
quyền sử dụng đất
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

8

61
61

62
63
63
65
68
71

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong giai đoa ̣n hiê ̣n nay , cầ n thừa nhâ ̣n quyề n sử du ̣ng đấ t là mô ̣t loa ̣i quyề n tài
sản. Quan hê ̣ về đấ t đai là quan hê ̣ tài sản , ở nước ta việc xác lập chế độ sở hữu toàn dân
về đấ t đai do Nhà nước thố ng nhấ t quản lý đã làm cho quan hệ này mang nhiều đ ặc thù
hơn so với các quan hê ̣ pháp luâ ̣t khác . Chính sách về đất đai không chỉ nhằm giới ha ̣n để
thực hiê ̣n mu ̣c đić h kinh tế , là phương thức giải quyết vấn đề phân phối lại đất đai trong
xã hội. Pháp luật về đất đai thay đổi , biế n đô ̣ng qua các thời k ỳ khiế n cho viê ̣c điề u chỉnh
các quan hệ về đất đai trên thực tế gặp nhiều khó khăn .
Mặc khác từ khi nước ta thay đổ i đường lố i phát triể n kinh tế , chuyể n sang xây
dựng nề n ki nh tế nhiề u thành phầ n , vâ ̣n hành theo cơ chế thị trường và tiến hành công

nghiê ̣p hóa , hiê ̣n đại hóa đất nước thì bộ mặ t xã hô ̣i đã có nhiề u thay đổ i quan tro ̣ng . Nề n
kinh tế phát triể n kéo theo toàn bô ̣ xã hô ̣i p hát triển theo, trong đó tin
̀ h hin
̀ h đô thi ̣hóa và
sự xuấ t hiê ̣n ngày cà ng nhiề u các khu công nghiê ̣p làm cho đấ t đai ngày càng có giá tri ̣ .
Đất đai ngày càng bị thu h ẹp trong khi dân số ngày càng bùng nổ và nhu cầ u sử du ̣ng đấ t
không ngừng tăng lên là nhân tố phát sinh các tranh chấ p liên quan đ ến đất đai trong xã
hô ̣i. Trong phầ n lớn các tranh chấ p dân sự mà Tòa án thu ̣ lý , cũng như các khiếu nại do
Ủy ban nhân dân giải quyết thì tranh chấp đất đai chi ếm mô ̣t số lươ ̣ng lớn , phức ta ̣p về
nô ̣i dung, gay gắ t về tiń h chấ t . Đây cũng là mô ̣t loa ̣i tranh chấ p nha ̣y cảm , viê ̣c giải quyế t
ảnh hưởng trực tiếp đến quy ền và lơ ̣i ić h h ợp pháp của người dân , xã hội và phát triển
kinh tế .
Tình trạng tranh chấp Quyền sử dụng đất xảy ra ngày càng nhiều đã tác động
không tố t đế n tình hình chung của xã hô ̣i . Do đó , yêu cầu đă ̣t ra là phải giải quyế t tố t các
tranh chấ p về đấ t đai để ổ n đinh
̣ các quan hê ̣ về đấ t đai, tạo động lực phát triển kinh tế là
mô ̣t trong những nhiê ̣m vu ̣ quan tro ̣ng của chính quyề n điạ phương và Tòa án các cấ p
.
Muố n vâ ̣y cầ n phải xây dựng đươ ̣c mô ̣t hê ̣ thố ng giải quyế t tranh chấ p v ề đất đai có hiê ̣u
quả, cơ chế thực hiê ̣n có hiê ̣u quả , trong đó không thể bỏ qua yế u tố hoàn thiê ̣n các quy
đinh
̣ pháp luâ ̣t về thủ tu ̣c giải quyế t tranh chấ p .
Để phù hơ ̣p với xu thế phát triể n chung của nề n kinh tế thị trường, đáp ứng nhu
cầ u của xã hô ̣ i, liên quan đế n liñ h vực tranh chấ p đấ t đai , Nhà nước đã ban hành một số
văn bản có hiê ̣u lực cao như : Luâ ̣t Đấ t đai 2013, Bô ̣ luâ ̣t Dân Sự 2005; Bô ̣ luâ ̣t Tố tu ̣ng
dân sự 2004 và một số văn bản hướng dẫn thi hành . Đây cũng là những quy đinh
̣ tiế n bô ̣
đươ ̣c xây dựng dựa trên những kế thừa kinh nghiê ̣m thực tiễn áp du ̣ng pháp luâ ̣t thời gian
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

9

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

qua. Là cơ sở pháp lý quan trọng để giải quyết các tranh chấp , đảm bảo quyề n tài sản về
đấ t đai cho người dân . Tuy nhiên qua thời gian đưa vào áp du ̣ng , mô ̣t số quy đinh
̣ trong
các văn bản đưa ra chưa hợp lí , bấ t câ ̣p và không phù hơ ̣p với thực ti ễn. Vì vậy viê ̣c tìm
hiể u, nghiên cứu mô ̣t cách có hê ̣ thố ng , để qua đó kiến nghị điều chỉnh những điể m chưa
phù hợp với thực tiễn , nhằ m hoàn thiê ̣n pháp luâ ̣t về thủ tu ̣c giải quyế t tranh chấ p về
Quyề n sử du ̣ng đấ t là cầ n thiế t . Đó cũng là lý do để tác giả cho ̣n đề tài “Thủ tục giải quyế t
tranh chấ p về quyề n sử dụng đất tại Tòa án nhân dân c ấp sơ thẩm” làm đề tài tốt nghiệp
của mình.
2. Phạm vi nghiên cứu
Có thể nói pháp luật nghiên cứu về đất đai và pháp luật về thủ tục giải quyết tranh
chấ p quyề n sử du ̣ng đấ t ta ̣i Tòa án nhân dân là rấ t rô ̣ng . Ở đây người nghiên cứu chỉ tập
trung nghiên cứu về “Thủ tu ̣c giải quyế t tranh chấ p về quyề n sử du ̣ng đấ t ta ̣i Tòa án nhân
dân cấ p sơ thẩ m ” đươ ̣c quy đinh
̣ trong các văn bản quy pha ̣m pháp luâ ̣t là Bô ̣ luâ ̣t t ố tụng
dân sự 2004 (sửa đổ i bổ sung năm 2011); Luâ ̣t đấ t đai 2013, Bộ luật dân sự năm 2005
cùng với các văn bản quy phạm cũng như các văn bản pháp luật khác có liên quan đến
“Thủ tục giải quyế t tranh chấ p về quyề n sử dụng đấ t tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩm”.
3. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu nhằm phân tích , tổ ng hơ ̣p, hê ̣ thố ng các quy đinh
̣ của pháp
luâ ̣t liên quan đế n thủ tu ̣c gi ải quyết tranh chấp về quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân.
Thông qua việc liên hệ với thực trạng áp dụng các quy định tố tụng, để làm rõ một số quy

định bất cập, hạn chế gây cản trở trong việc giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại
Tòa án nhân dân. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật tố tụng dân
sự, góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại
Tòa án nhân dân.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Nhằm góp phần làm cho đề tài của mình được mở theo hướng dễ tiếp cận và dễ
hiểu hơn, người viết thực hiện đề tài của mình theo các phương pháp sau:
Phương pháp phân tích luật viết: Phân tích các quy định của pháp luật hiện hành,
hệ thống hóa các cơ sở lý luận để có thể nhận định đầy đủ hơn các vấn đề liên quan đến
thủ tục giải quyết tranh chấp quyền về sử dụng đất tại Tòa án nhân dân.
Phương pháp so sánh đối chiếu: So sánh đối chiếu giữa thực tiễn và lý luận, lấy
thực tiễn là cơ sở cho những kiến nghị giải pháp hoàn thiện những vướng mắc trong quá
trình áp dụng pháp luật.

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

10

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

Ngoài ra người viết còn áp dụng các phương pháp khác như: Thống kê, thu thập tài
liệu, tổng hợp…
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được người viết trình bày thành 03 chương:
Chƣơng 1: Nhâ ̣n thức chung về thủ tu ̣c giải quyế t tranh chấ p quyề n sử du ̣ng đấ t tại Tòa
án nhân dân cấp sơ thẩm.

Chƣơng 2: Quy đinh
̣ của pháp luâ ̣t về thủ tu ̣c giải quyế t tranh chấ p quyề n sử du ̣ng đấ t
tại Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm.
Chƣơng 3: Thực tiễn áp du ̣ng thủ tu ̣c giải quyế t tranh chấ p quyề n sử du ̣n g đấ t ta ̣i Tòa
án nhân dân cấp sơ thẩm.

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

11

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

CHƢƠNG 1
NHẬN THỨC CHUNG
VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP SƠ THẨM
Trong chương này, người viết sẽ nghiên cứu một cách tổng quát đối với một số
vấn đề như: Khái niệm chung về đất đai, đặc điểm của đất đai, tổng quan về tranh chấp
đất đai, tổng quan về thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai của Tòa án nhân dân, cũng
như vai trò, đặc điểm, ý nghĩa của thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Toà
án cấp sơ thẩm. Để từ đó, người viết tạo nên một cơ sở lý luận chung nhất về thủ tục giải
quyết tranh chấp đất đai của Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm và đồng thời cũng làm nền
tảng cho người viết có thể nghiên cứu sâu hơn về phần nội dung của đề tài.
1.1. Khái niệm chung về quyề n sƣ̉ du ̣ng đất
Trong quá triǹ h Nhà nước giao đấ t, cho thuê đấ t cho người sử du ̣ng đấ t, Nhà nước
cũng giao cho người sử dụng đất các quyền gắn với mảnh đất được giao , vâ ̣y khái niê ̣m
cũng như đặc đ iể m của quyề n sử du ̣ng đấ t đó như thế nào ?, người viế t xin nêu ra mô ̣t số

khái niệm và đặc điểm về quyền sử dụng đất như sau .
1.1.1. Khái niệm về quyền sử dụng đất
Ở một số nước phương tây là tư hữu về ruộng đất , ở Việt Nam đấ t đai thuô ̣c sở
hữu toàn dân do Nhà nước thố ng nhấ t quản lý , Nhà nước không trực tiếp sử dụng mà trao
lại quyền sử dụng đất thông qua việc giao và cho thuê đất . Tuy không có quyề n sở hữu
đấ t đai nhưng người sử du ̣ng đấ t có quyề n sở hữu quyề n sử du ̣ng đấ t .
Để hiểu rõ hơn về quyền sử dụng đấ t, có thể xem một số khái niê ̣m sau
Theo Lê Văn Tứ . “nội dung quyề n sử dụng đấ t như một khái niê ̣m pháp lý” 1 theo
cách hiểu này bản chất của quyề n sử du ̣ng đấ t là mô ̣t khái niê ̣m mang tính pháp lý và mục
tiêu của sử du ̣ng quyề n này là để bảo vê ̣ quyề n lơ ̣i hơ ̣p pháp của người sử du ̣ng
. Cũng
theo Lê Văn Tứ “với tư cách là một khái niê ̣m kinh tế , quyề n sử dụng đấ t là một tài sản
của người sử dụng đất hợp pháp” 1 , theo đó quyề n sử du ̣ng đấ t là mô ̣t tài sản hơ ̣p pháp
đem la ̣i thu nhâ ̣p cho chủ sử du ̣ng.
Theo TS. Lê Xuân Bá . “Quyề n sử dụng đấ t là một bộ phận cấ u thành của quyề n
sở hữu đ ất. Thông qua viê ̣c độc quyề n được giao đấ t , cho thuê đấ t Nhà nước trao cho
người sử dụng đấ t thực hiê ̣n những quyề n và nghiã vụ nhấ t đi ̣nh , trong đó có sự phân biê ̣t
1

Lê Văn Tứ : “Quyề n sử dụng đấ t – một số khái niê ̣m pháp lý , một số khái niê m
̣ kinh tế ”, Tạp chí nghiên cứu
kinh tế , số 232, năm 1997, trang 40-49

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

12

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh

Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

theo loại đấ t, theo đố i tượng sử dụng, theo hình thức thuê hoặc giao đấ t”. Theo cách hiể u
này quyền sử du ̣ng đấ t là mô ̣t bô ̣ phâ ṇ cấ u thành từ quyề n sở hữu đấ t , cầ n xác đinh
̣ rõ mố i
quan hê ̣ giữa sở hữu đấ t đai của toàn dân và quyề n sử du ̣ng đấ t . Để hiể u rõ hơn về quyề n
sử du ̣ng đấ t ta cầ n phân tích mô ̣t số điể m sau:
Thƣ́ nhấ t: Quyề n sử du ̣ng đấ t đai là mô ̣t loa ̣i quyề n tồ n ta ̣i đô ̣c lâ ̣p còn quyền
sử du ̣ng đấ t la ̣i là mô ̣t quyề n phu ̣ thuô ̣c . Do tin
́ h đă ̣c thù của sở hữu toàn dân ở Nhà nước
ta nên quyề n sử du ̣ng đấ t đươ ̣c hin
̀ h thành trên cơ sở quyề n sở hữu toàn dân về đấ t đai .
Điề u này có nghiã là quyề n sử du ̣ng đấ t có khi Nhà nước giao đấ t , cho thuê đấ t sử du ̣ng
ổn định , lâu dài . Tuy nhiên pháp luâ ̣t cho phép người sử du ̣ ng đấ t đươ ̣c quyề n ch uyể n
quyề n sử du ̣ng đấ t (bao gồ m các quyề n: Chuyể n đổ i, tă ̣ng cho, chuyể n nhươ ̣ng, cho thuê,
cho thuê la ̣i , thừa kế quyể n sử du ̣ng đấ t , thế chấp, bảo lãnh bằng quyền sử dụng đất , góp
vố n kinh doanh bằ ng qu yề n sử du ̣ng đấ t ) nên quyề n sử du ̣ng đấ t tách khỏ i quyề n sở hữu
về đấ t đai và trở thành mô ̣t loa ̣i quyề n tương đố i đô ̣c lâ ̣p so với quyề n sở hữu . Tuy nhiên,
quyề n sử du ̣ng đấ t la ̣i phu ̣ thuô ̣c vào chế đô ̣ sử du ̣ng , tính phụ th uô ̣c của quyề n s ử dụng
đấ t thể hiê ̣n ở chỗ người sử du ̣ng đấ t không đươ ̣c tự min
̣ mo ̣i vấ n đề phát sinh
̀ h quyế t đinh
trong quá triǹ h sử du ̣ng đấ t mà chỉ được quyến định một số vấn đề , còn cơ bản họ phải
hành động theo ý chí của Nhà nước với tư cách là người đại diện là chủ sở hữu đất đai
đươ ̣c giao.
Thƣ́ hai: Quyề n sử du ̣ng đấ t là quyề n phá t sinh không tro ̣n ve ̣n và đầ y đủ . Mă ̣c
dù, quyề n sử du ̣ng đấ t đươ ̣c tham gia vào các giao dich
̣ chu yể n nhươ ̣ng trên thi ̣trường
song giữa quyề n sở hữu toàn dân về đấ t đai và quyề n sử du ̣ng đấ t vẫn còn khác nhau và
chúng ta không thể đồng nhất giữa hai loại quyền này . Bởi chúng có sự khác nhau về nô ̣i

dung và ý nghiã , quyề n sở hữu đấ t đai là quyề n ban đầ u, còn quyền sử dụng đất là quyền
phát sinh xuất hiện khi được Nhà nước giao đất hoặc cho thuê đất , cho phép nhâ ̣n chuyể n
nhươ ̣ng quyề n sử du ̣ng đấ t hay công nhâ ̣n quyề n sử du ̣ng đấ t , quyề n sử dụng đất mang
tính không đầ y đủ không tro ̣n ve ̣n . Bởi, người s ử dụng đất không có đầy đủ các quyền
năng như Nhà nước với tư cách là đa ̣i diê ̣n chủ sở hữu về đấ t đai , không phải bấ t cứ người
nào có quyền sử dụng đất hợp p háp cũng có quyền chuyển nhượng , tă ̣ng cho, cho thuê,
cho thuê la ̣i, thừa kế , thế chấ p, bảo lãnh, góp vốn bằng quyền sử dụng đất.
Tóm lại, Quyề n sử du ̣ng đấ t nế u xét về gó c đô ̣ quyề n sử du ̣ng nó là mô ̣t mô ̣t loa ̣i
tài sản. Hiể u theo nghiã thông thường , chỉ là quyền khai thác công dụng hưởng hoa lợi ,
lơ ̣i tứ c từ tài sản đấ t đai , ở góc đô ̣ này quyề n sử du ̣ng đấ t là mô ̣t khái niê ̣m pháp lý . Còn
theo pháp luâ ̣t hiê ̣n hành, ngoài việc khai thác hưởng lơ ̣i ích từ đấ t đai như trên . Quyề n sử
dụng đất còn bao hàm cả việc người sử dụng đất có quyền thực hiện các giao dịch về
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

13

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

quyề n sử du ̣ng đấ t (như quyề n chuyể n nhươ ̣ng , tă ̣ng cho, cho thuê, cho thuê la ̣i , thừa kế ,
thế chấ p, bảo lãnh, góp vốn bằng quyền sử dụng đất ) của mình như những giao dịch về tài
sản. Để thực hiê ̣n các giao dich
̣ này , người sử du ̣ng đấ t phải thực hiê ̣n những nghiã vu ̣ tài
chính nhất định đối với Nhà nước (như nô ̣p thuế đấ t, tiề n thuê đấ t…)2
1.1.2. Đặc điểm về quyền sử dụng đất
Thứ nhất, chế định quyề n sử du ̣ng đấ t phát sinh trên cơ s ở chế độ sở hữu đất đai.
Ở Việt Nam, đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nư ớc làm đại diện chủ sở hữu và
thống nhất quản lí. Với tư cách là đại diện chủ sở hữu, nhà nước có quyền định đoạt toàn

bộ vốn đất đai trên phạm vi cả nước. Nhà nước có quyền năng của một chủ sở hữu đối với
tài sản là đất đai tuy nhiên riêng quyề n sử du ̣ng đấ t Nhà nư ớc lại giao cho các cá nhân, hộ
gia đình sử dụng. Như vậy, quyề n sử du ̣ng đấ t đư ợc chuyển giao từ chủ sở hữu toàn dân
sang người đại diện là Nhà nước và từ đó người đại diện giao quyề n sử du ̣ng đấ t cho các
cá nhân, hộ gia đình, tổ chức. Trong quá trình sử dụng diện tích đất mà nhà nước giao
cho, người sử du ̣ng đấ t được phép thực hiện các quyền trong phạm vi luật định.
Thứ hai, quyền sử dụng đất của người sử du ̣ng đấ t mang tính ph ụ thuộc vào Nhà
nước với tư cách là đại diện chủ sở hữu.
Vì quyền sử dụng đất của người sử dụng có được từ Nhà nước với tư cách là chủ sở
hữu đại diện nên trong quá trình sử dụng đất, nhà nước có quyền đặt ra những yêu cầu và
điều kiện mà người sử du ̣ng đấ t ph ải tuân theo. Với tài sản thông thường, chủ thể có
quyền sử dụng tài sản sẽ đồng thời có quyền chiếm hữu và định đoạt tài sản đó theo ý chí
của mình miễn là việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt đó không gây thiệt hại và làm ảnh
hưởng tới lợi ích công cộng, quyền, lợi ích hợp pháp của người khác. Tuy nhiên, đối với
tài sản là quyề n sử du ̣ng đấ t , do đây là một loại tài sản đặc biệt với đại diện chủ sở hữu là
Nhà nước, người sử du ̣ng đấ t ch ỉ được chuyển giao quyề n sử du ̣ng đấ t ch ứ không phải
toàn bộ quyền năng của một chủ sở hữu cho nên Nhà nước có quyền đưa ra những điều
kiện và yêu cầu đối với người sử du ̣ng đấ t để đảm bảo cho quyề n sử du ̣ng đấ t thực sự phát
huy giá trị của nó. Đến đây có thể nhận thấy rằng, quyền sử dụng đất của người sử du ̣ng
đấ t mang tính phụ thuộc vào Nhà nước với tư cách là chủ sở hữu đại diện. Nế u như quyề n
sử du ̣ng đấ t của Nhà nư ớc mang tính gián tiếp và trừu tượng thì ng ược lại, quyề n sử du ̣ng
đấ t của người sử dụng lại mang tính trực tiếp và cụ thể.
Thứ ba, quyền sử dụng đất của người sử du ̣ng đấ t mang tính đ ộc lập tương đối với
quyền sở hữu đại diện của Nhà nước về đất đai.
2

SVTH Dương Quố c Viê ̣t, Luận văn tốt nghiệp đăng ký quyền sử dụng đất”, năm 2013, trang 5,6.

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

14

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

Điều 181 Bô ̣ luâ ̣t dân sự năm 2005 quy định: “Quyền tài sản là quyền giá trị được
bằng tiền và có thể chuyển giao trong giao dịch dân sự, kể cả quyền sở hữu trí tuệ”. Như
vậy, là một quyền tài sản, quyề n sử du ̣ng đấ t có th ể là đối tượng của nhiều giao dịch dân
sự như chuyển nhượng, cho thuê, thế chấp, cầm cố,… Những quyền này tạo điều kiện cho
người sử du ̣ng đấ t phát huy tính năng đ ộng, tự chủ trong quá trình sử dụng đất. Những
quy định này cũng đảm bảo cho người có quyề n sử du ̣ng đấ t có đi ều kiện khai thác tốt
tiềm năng đất đai, đẩy nhanh quá trình tích tụ, tập trung đất đai vào tay những người có
khả năng kinh doanh, sản xuất từ đó góp phần cơ cấu lại nền kinh tế nông thôn, thúc đẩy
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, điều tiết thị trường đúng với chủ trương, định
hướng của Đảng và Nhà nước ta hiện nay. Tiếp cận theo hướng này, đã có nhiều quan
điểm đồng tình, theo đó, quyền sử dụng đất được coi là một loại hàng hóa đặc biệt:
“Quyền sử dụng đất hiê ̣n nay được quan niệm là loại hàng hóa đặc biệt , được lưu chuyển
đặc biê ̣t trong khuôn khổ các quy đi ̣nh của pháp luật” . Quyề n sử du ̣ng đấ t là mô ̣t loa ̣i
quyề n dân sự đă ̣c thù vì : Quyề n s ử dụng đất là quyền về tài sản mà nó gắ n liề n với mô ̣t
loại tài sản đă ̣c biê ̣t là đấ t đai ; Phạm vi chủ thể tham gia bị hạn chế ; Hình thức, thủ tục
thực hiê ̣n các quyề n năng của người sử dụng đất được pháp luật quy định chặt chẽ.
Từ các phân tích và nhận định nêu trên cho thấy rằng quyền sử dụng đất dù được
chế định với ý nghĩa là một trong các quyền cơ bản của quyền sở hữu đất đai hay quyền
sử dụng đất được chế định với ý nghĩa là một quyền độc lập của người sử dụng đất thì suy
cho cùng, quyền sử dụng đất ở Việt Nam cũng được phát sinh trên cơ sở chế độ sở hữu
toàn dân về đất đai. Sự đa dạng về nội dung quyền sử dụng đất là phụ thuộc chủ yếu vào
chế độ sở hữu. Xét cho cùng, quyền sử dụng đất là quyền phái sinh, quyền thứ hai, quyền
phụ thuộc vào ý chí của chủ sở hữu đất đai. Điều này cũng minh chứng rõ vì sao, khi

nghiên cứu các chế định cụ thể về quyền sử dụng đất của người sử dụng đất, các quyền
của người sử dụng đất luôn thể hiện mối quan hệ gắn bó mật thiết, bị chi phối, ràng buộc
chặt chẽ với quyền sở hữu; theo đó, Nhà nước với vai trò chủ sở hữu đại diện của mình
luôn thể hiện sự định hướng, quản lý, kiểm soát và thậm chí là thể hiện sự can thiệp sâu
vai trò của mình đối với các chủ thể khi thực hiện quyền sử dụng đất.
Có thể khẳng định rằng, nghiên cứu bản chất của quyề n sử du ̣ng đấ t nói chung và
bản chất của quyề n sử du ̣ng đấ t trong các giao dịch dân sự và thương mại nói riêng có ý
nghĩa thiết thực trong việc luận giải sâu sắc hơn ở cả phương diện lý luận và thực tiễn về
tranh chấp đất đai. Cụ thể, quyề n sử du ̣ng đấ t với ý nghĩa là một quyền phái sinh trên cơ sở
quyền sở hữu đại diện của Nhà nước về đất đai cho phép chúng ta nhận định được mức độ
can thiệp và sự chi phối của Nhà nước với vai trò là chủ sở hữu đại diện trong quan hệ tranh
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

15

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

chấp đất đai và tính đặc thù trong việc giải quyết tranh chấp đất đai nói chung và giải quyết
tranh chấp đất đai bằng Tòa án nói riêng. Theo đó, có những tranh chấp, mâu thuẫn, bất
đồng của các chủ thể tham gia quan hệ đất đai, đặc biệt là những tranh chấp gắn chặt với
yếu tố lịch sử, tranh chấp mà tính chất và sự ảnh hưởng của chúng có tính chất lan tỏa ở
phạm vi diện rộng, tác động lớn đến đời sống kinh tế, chính trị, xã hội thì khi Tòa án giải
quyết, một mặt tuân thủ các quy định của pháp luật để giải quyết, song mặt khác, phải đặt
chúng trong mối quan hệ giữa hiện tại với lịch sử, giữa tính chất của tranh chấp với tình
hình chính trị xã hội để có những phán quyết vừa minh bạch, khách quan, vừa hài hòa giữa
pháp luật, đạo lí và tình người, góp phần ổn định đời sống, tinh thần cho người dân, gắn với
trật tự, an toàn xã hội. Đây chính là sự chi phối của ý chí Nhà nước với vai trò là chủ sở hữu

đại diện được hiện thực hóa bởi quyền hạn và nhiệm vụ của những người "cầm cân nảy
mực" đó là cán bộ Thẩm phán khi thực hiện hoạt động xét xử. Mặt khác, nghiên cứu quyề n
sử du ̣ng đấ t với ý nghĩa là một loại tài sản cho phép chúng ta thấy được nhu cầu và đòi hỏi
khách quan từ hệ thống pháp luật về sự cần thiết phải ghi nhận quyề n sử du ̣ng đấ t vận hành
một cách bình thường như các tài sản khác trong nền kinh tế thị trường. Theo đó, Nhà nước
với vai trò “kiến tạo” tạo sân chơi pháp lý bình đẳng và an toàn cho các chủ thể khi tham
gia vào quan hệ đất đai cầ n phải có những thiế t chế thuâ ̣n lơ ̣i, thông thoáng, an toàn và hiệu
quả cho các bên tham gia quan hệ đ ất đai. Và một khi quyề n sử du ̣ng đấ t được pháp luật
xác lập đầy đủ cơ sở pháp lý, người có quyề n sử du ̣ng đấ t có đủ tư cách trở thành chủ thể
trong các quan hệ đất đai thì bất kỳ một ngoại lệ nào nhằm can thiệp sâu vào quá trình xác
lập, thực hiện các quan hệ đó đều là sự can thiệp không cần thiết và là những rào cản cần
phải được xoá bỏ. Quán triệt được tinh thần này có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc
định hướng cho các cán bộ Tòa án, đặc biệt là Thẩm phán khi xét xử các tranh chấp đất
đai, đặc biệt là các tranh chấp về hợp đồng chuyển quyền sử dụng đất trên cơ sở tôn trọng
các thỏa thuận, các cam kết và quyền tự do Hợp đồng là cái gốc để định hướng giải quyết
vụ việc. Tránh tình trạng "Hình sự hóa các quan hệ dân sự".
Tóm lại: Quyề n sử du ̣ng đấ t là mô ̣t tài sản và là mô ̣t tài sản có giá tri ̣ , như luâ ̣t
đấ t đai 2013 đã ghi nhâ ̣n, người sử du ̣ng đấ t có quyề n cầ m cố , thuế chấ p , chuyể n nhươ ̣ng,
cho thuê, thừa kế quyề n sử du ̣ng đấ t (Điề u 167) hay Bô ̣ luâ ̣t dân sự 2005 cũng cho phép
chủ thể sử dụng đất có quyền dùng quyền sử dụng đất hay còn gọi là quyền tài sản của

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

16

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

mình để đảm bảo th ực hiện các nghĩa vụ dân sự (khoản 2, Điề u 322) điề u này cũng có
nghĩa là quyền sử dụng đất được giao dịch như loại tài sản, mô ̣t loa ̣i tài sản đă ̣c biê ̣t.3
1.2. Khái quát về tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ
thẩ m
1.2.1. Khái niệm về tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ
thẩ m
Trong bất kỳ xã hội nào, đất đai luôn có vai trò và vị trí quan trọng đối với con
người, góp phần quyết định sự phát triển phồn vinh của mỗi quốc gia. Cùng với sự phát
triển của sản xuất và đời sống, nhu cầu sử dụng đất của con người ngày càng phong phú
và đa dạng hơn. Trong thời đại ngày nay Quyề n sử du ̣ng đấ t đư ợc tham gia các giao dịch
trên thị trường làm quan hệ đất đai ngày càng đa dạng và phức tạp, xuất hiện nhiều quan
hệ mới liên quan đến chuyển nhượng, thừa kế, góp vốn… là gia tăng tranh chấp, mâu
thuẫn đất đai. Nhà nước sử dụng pháp luật để điều chỉnh các quan hệ đất đai nhằm tạo lập
một môi trường pháp lý lành mạnh cho hoạt động khai thác và sử dụng đất hợp lý và có
hiệu quả. Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để giải quyết dứt điểm và có hiệu quả
những tranh chấp đất đai nảy sinh.
Theo Luật đất đai 2013 thì “Tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền và
nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai”.4
Như vậy nguyên nhân tranh chấp là do lợi ích của các bên sử dụng đất bị xâm
phạm cụ thể ở đây là “quyền” và “nghĩa vụ” của các bên.
Hiểu theo nghĩa rộng, tranh chấp đất đai là thể hiện sự mâu thuẫn, bất đồng
trong việc xác định quyền quản lý, quyền chiếm hữu, quyền sử dụng đối với đất đai, phát
sinh trực tiếp hoặc gián tiếp trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất đai.
Theo nghĩa hẹp, tranh chấp đất đai là tranh chấp phát sinh giữa các chủ thể
tham gia quan hệ pháp luật đất đai về quyền và nghĩa vụ trong quá trình quản lý và sử
dụng đất đai.
Trong thực tế tranh chấp đất đai được hiểu là sự tranh chấp về quyền và nghĩa
vụ trên khu đất cụ thể mà mỗi bên đều cho rằng mình phải được quyền quản lý và sử dụng

3

Đặng Văn Linh, Luận văn tốt nghiệp tranh chấ p đấ t đai và giải quyết tranh chấp đất
đai bằ ng con đường Tòa án ở nước ta, , năm 2011, Tr.32-34
4

Khoản 24 Điề u 3 Luâ ̣t đấ t đai 2013

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

17

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

theo quy định của pháp luật. Vì vậy, họ không thể cùng nhau tự giải quyết các tranh chấp
đó mà phải yêu cầu cơ quan có thẩm quyền đứng ra giải quyết tranh chấp này.
1.2.2. Phân loại tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m
Các tranh chấp về đất đai rất đa dạng và phong phú, chính vì vậy để giải quyết
tận gốc rễ các tranh chấp đất đai cần hiểu đúng các vấn đề mang tính nguyên tắc pháp
luật, mới có thể đánh giá đúng bản chất sự việc và từ đó vận dụng những quy định pháp
luật phù hợp với vấn đề cần giải quyết. Hiện nay các tranh chấp đất đai có thể được chia
làm nhiều loại khác nhau, đó là:
1.2.2.1. Tranh chấp ai là người có quyền sử đất
Tranh chấp mà trong đó cần xác định ai là người có quyền sử dụng hợp pháp
đất đang tranh chấp. Trong dạng tranh chấp này luôn luôn có sự tranh chấp giữa các bên
về quyền quản lý, quyền sử dụng một diện tích nào đó hoặc một phần trong diện tích đó.
Việc xác định ai là người có quyền sử dụng hợp pháp đất tranh chấp đó là trách nhiệm của
các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Có thể có dạng như sau:

Tranh chấp về quyền sử dụng đất có liên quan đến tranh chấp về địa giới
hành chính. Loại tranh chấp này thường xảy ra giữa người ở hai tỉnh, hai huyện, hai xã
với nhau, tập trung ở những nơi có vị trí quan trọng trong việc phát triển kinh tế, văn hóa,
ở những vị trí dọc theo triền sông lớn, những vùng có địa giới không rõ ràng, không có
mốc giới nhưng là vị trí quan trọng, ở những nơi có nguồn lâm, thổ sản quý. Cùng với
việc chia tách các đơn vị hành chính tỉnh, huyện, xã thì tranh chấp đất đai liên quan đến
địa giới hành chính tương đối nhiều.
Tranh chấp đòi lại đất, tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất. Thực chất đây
là dạng tranh chấp đòi lại đất, tài sản gắn liền với đất có nguồn gốc trước đây thuộc quyền
sở hữu của họ hoặc người thân của họ mà do nhiều nguyên nhân khác nhau họ không còn
quản lý, sử dụng nữa. Bây giờ những người này đòi lại quyền sử dụng đất của người đang
quản lý và sử dụng dẫn đến tranh chấp. Trong dạng tranh chấp này có các loại sau:
Tranh chấp quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất khi vợ
chồng ly hôn. Đây là trường hợp tranh chấp đất hoặc tài sản gắn liền với quyền sử dụng
đất khi vợ chồng ly hôn. Đất tranh chấp có thể là đất nông nghiệp, lâm nghiệp hoặc đất để
ở; có thể là giữa vợ chồng với nhau hoặc giữa một bên ly hôn với hộ gia đình vợ hoặc
chồng hoặc có thể xảy ra khi bố mẹ cho con đất, đến khi con ly hôn thì cha mẹ đòi lại...
Tranh chấp giữa những người sử dụng với nhau về ranh giới giữa các vùng
đất được phép sử dụng và quản lý. Đây là tranh chấp về ranh giới. Loại tranh chấp này
thường do một bên tự ý thay đổi ranh giới hoặc hai bên không xác định được với nhau về
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

18

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

ranh giới, một số trường hợp chiếm luôn diện tích đất của người khác. Những trường hợp

tranh chấp này xảy ra thường do ranh giới đất giữa những người sử dụng đất liền kề
không rõ ràng, đất này thường sang nhượng nhiều lần, bàn giao không rõ ràng.
Tranh chấp đất đai trong đó người sử dụng đất đã sử dụng đất hợp pháp,
tranh chấp chỉ phát sinh trong quá trình người đó thực hiện quyền và nghĩa vụ của
mình. Các dạng tranh chấp đất đai trong đó người sử dụng đất đã sử dụng hợp pháp, tranh
chấp chỉ phát sinh trong quá trình người đó thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình. Trong
các dạng tranh chấp này thì người đang sử dụng đất đã sử dụng hợp pháp đất, không có ai
tranh chấp. Tuy nhiên, khi sử dụng quyền và nghĩa vụ sử dụng đất của mình như: Thực
hiện các giao dịch về dân sự, hoặc do chủ trương, chính sách của Nhà nước như giải tỏa,
trưng dụng, trưng mua hoặc do người khác gây thiệt hại, hoặc bị hạn chế về quyền và
nghĩa vụ sử dụng đất của mình mà dẫn đến tranh chấp. Có các dạng sau:
Tranh chấp về mục đích sử dụng, đặc biệt là tranh chấp về đất nông nghiệp với
đất lâm nghiệp, giữa đất trồng lúa với đất nuôi tôm, giữa đất trồng cao su với đất trồng cà
phê, giữa đất nông nghiệp với đất thổ cư trong quá trình phân bố và quy hoạch sử dụng.
Trong thực tế trường hợp tranh chấp này xảy ra như sau: Do mục đích sử dụng đất nên
Nhà nước thu hồi đất của người đang sử dụng để giao cho người khác sử dụng với mục
đích khác, dẫn đến người đang sử dụng đất khiếu kiện việc chuyển mục đích sử dụng đất
hay khiếu kiện việc thu hồi hoặc khiếu kiện người được giao đất sử dụng với mục đích
khác. Mặt khác, người được Nhà nước giao đất chuyển mục đích sử dụng khiếu kiện
người đang sử dụng đất phải giao đất cho mình theo quyết định giao đất của cơ quan ra
quyết định đó.
Tranh chấp về giải toả mặt bằng phục vụ các công trình công cộng, lợi ích
quốc gia, an sinh xã hội, thu hút vốn đầu tư từ bên ngoài và mức đền bù khi thực hiện giải
tỏa.
Trong tranh chấp loại này chủ yếu là khiếu kiện về giá đất đền bù, diện tích đất được đền
bù, giá cả đất tái định cư và đền bù không đúng người, giải tỏa quá mức quy định để chừa
đất cấp cho các đối tượng khác. Trong tình hình hiện nay, việc quy hoạch mở mang
đường sá, đô thị quá lớn đẫn đến việc tranh chấp loại này rất gay gắt, phức tạp và có
nhiều người.

1.2.2.2. Tranh chấp về các giao dịch dân sự liên quan đến quyền sử dụng đất

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

19

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

Đây là việc một bên có hành vi vi phạm làm cản trở đến việc thực hiện quyền
sử dụng đất, gây thiệt hại đến quyền và lợi ích bên kia hoặc một trong các bên không thực
hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình trong các giao dịch dẫn đến tranh chấp phát sinh,
các giao dịch liên quan về đất phải có hợp đồng được quy định trong Bộ Luật dân sự 2005
như sau “Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất phải lập thành văn bản, có công
chứng, chứng thực theo quy định của pháp luật”.5 Loại tranh chấp này có những dạng
sau:
Tranh chấp đối với việc chuyển đổi quyền sử dụng đất. Theo quy định tại Bộ
luật dân sự 2005 thì “Hợp đồng chuyển đổi quyền sử dụng đất là sự thỏa thuận giữa các
bên , theo đó các bên chuyển giao đất và chuyển quyền sử dụng đất cho nhau theo quy
định của Bộ luật này và pháp luật về đất đai ”.6 Như vậy hình thức các bên trao đổi
quyền sử dụng đất là hình thức mà các bên trao đổi với nhau liên quan đến quyền sử dụng
đất, tuy nhiên do một trong các bên không thực hiện đúng quyền hoặc nghĩa vụ của mình
trong hợp đồng nên phát sinh mâu thuẫn.
Tranh chấp đối với việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Bộ luật dân sự
2005 quy định: “Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất là sự thỏa thuận giữa các
bên, theo đó bên chuyển nhượng quyền sử dụng đất chuyển giao đất và quyền sử dụng đất
cho bên nhận chuyển nhượng, còn bên nhận chuyển nhượng trả tiền cho bên chuyển
nhượng theo quy định của Bộ luật này và pháp luật về đất đai”.7 Theo quy định trên thì

chuyển nhượng quyền sử dụng đất là bên chuyển nhượng quyền chuyển nhượng quyền sử
dụng đất giao đất và quyền sử dụng đất còn bên mua sẽ giao tiền cho bên chuyển nhượng.
Tranh chấp xảy ra trong trường hợp này khi bên chuyển nhượng không giao đất,
giao không đúng hiện trạng đất ghi trong hợp đồng cho bên được chuyển nhượng, ngược
lại khi bên chuyển nhượng đã giao đất nhưng bên nhận chuyển nhượng không đưa tiền
hoặc đưa tiền không đủ. Hiện nay tranh chấp này rất phổ biến.
Tranh chấp đối với việc cho thuê, cho thuê lại quyền sử dụng đất. Bộ luật dân
sự 2005 quy định “ Hợp đồng thuê quyền sử dụng đất là sự thỏa thuận giữa các bên, theo
đó bên cho thuê chuyển giao đất cho bên thuê đất sử dụng trong một thời hạn, còn bên
thuê đất phải sử dụng đúng mục đích, trả tiền thuê và trả lại đất khi hết thời hạn thuê theo
quy định của Bộ luật này và pháp luật về đất đai”.8 Cho thuê quyền sử dụng đất là việc
5

khoản 2, Điều 689, Bộ luật dân sự 2005

6

Điều 693, Bộ luật dân sự 2005
Điều 697, Bộ luật dân sự 2005

7
8

Điều 703, Bộ luật dân sự 2005

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

20

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh

Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

bên cho thuê chuyển giao đất cho bên thuê trong một thời hạn, còn bên thuê sử dụng đúng
mục đích, trả tiền thuê và trả lại đất khi hết thời hạn thuê. Đối với trường hợp cho thuê lại
quyền sử dụng đất thì cũng được hiểu như là cho thuê. Tuy nhiên, cho thuê lại quyền sử
dụng đất khác với trường hợp cho thuê là quyền sử dụng đất đó không phải là của bên cho
thuê. Nếu bên cho thuê, cho thuê lại đất khi chưa hết thời hạn thuê và bên thuê đất khi sử
dụng đất đúng mục đích, trả tiền thuê mà ngưng không cho thuê nữa hoặc bên thuê, thuê
lại đất không trả tiền, chậm trả tiền thuê đất, sử dụng đất sai mục đích đối với bên cho
thuê, cho thuê lại đất thì tranh chấp sẽ xảy ra.
Tranh chấp trong thế chấp bằng giá trị quyền sử dụng đất. Bộ Luật dân sự
2005 quy định: “Hợp đồng thuế chấp quyền sử dụng đất là sự thỏa thuận giữa các bên,
theo đó bên sử dụng đất (sau đây gọi là bên thế chấp) dùng quyền sử dụng đất của mình
để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự đối với bên kia (sau đây gọi là bên nhận thế chấp).
bên thế chấp được sử dụng đất trong thời hạn thế chấp”.9 Thế chấp giá trị quyền sử dụng
đất có nghĩa là bên thế chấp dùng quyền sử dụng đất của mình để đảm bảo thực hiện
nghĩa vụ đối với bên chấp nhận thế chấp nhưng phần đất được thế chầp vẫn do bên thế
chấp sử dụng bình thường, có thể dễ thấy điển hình nhất đối với việc thế chấp quyền sử
dụng đất là hộ gia đình thế chấp cho Ngân hàng để vay vốn phục vụ sản xuất.
Trường hợp tranh chấp trong việc thế chấp quyền sử dụng đất xảy ra khi mà
bên thế chấp đất không thực hiện được nghĩa vụ dân sự của mình đối với bên nhận thế
chấp khi bên nhận thế chấp đã hoàn thành nghĩa vụ của mình.
Tranh chấp đối với góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất. Bộ luật dân sự
2005 quy định “Hợp đồng góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất là sự thỏa thuận giữa
các bên, theo đó người sử dụng đất (sau đây gọi là bên góp vốn) góp phần vốn của mình
bằng giá trị quyền sử dụng đất để hợp tác sản xuất kinh doanh với pháp nhân, cá nhân,
hộ gia đình, chủ thể khác theo quy định của Bộ luật này và pháp luật về đất đai” .10 Như
vậy, góp vốn bằng quyền sử dụng đất của mình để góp vốn kinh doanh với những người

góp vốn khác nhau tranh chấp phát sinh khi người góp vốn bằng quyền sử dụng đất đó
không thực hiện như thỏa thuận với những người góp vốn khác và ngược lại.
Hiện nay, ngoài những tranh chấp như đã trình bày trên, còn có một loại tranh
chấp đó là tranh chấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai tức là tranh chấp hành
chính về đất đai. Các tranh chấp thuộc nhóm này thường nảy sinh khi các quyết định hành
9

Điều 715, Bộ luật dân sự 2005

10

Điề u 727 Bô ̣ luâ ̣t dân sư năm 2005

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

21

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

chính hoặc hành vi hành chính của cơ quan quản lý nhà nước về đất đai hoặc cán bộ quản
lý nhà nước về đất đai áp dụng đã làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các
đương sự.
1.2.2.3. Tranh chấp gắn liền về tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất 11
Nhà bếp, nhà tắm, nhà vệ sinh, giếng nước, nhà để ôtô , nhà thờ họ, tường xây
hàng rào gắn với nhà ở, các công trình xây dựng trên đất được giao hoặc cho thuê để sản
xuất kinh doanh (nhà xưởng, nhà tang, hệ thống tưới tiêu, chuồng trại chăn nuôi) hoặc
trên đất có các tài sản khác như: Cây lấy gỗ, cây lấy lá , cây ăn quả, các cây lâu năm khác

gắn với việc sử dụng đất.
Tranh chấp xảy ra trong trường hợp này là việc các tài sản gắn liền với đất
thông qua các giao dịch nhưng các bên giao dịch không thực hiện đúng các quyền và
nghĩa vụ các bên đã thỏa thuận hoặc các tài sản gắn liền với đất được thực hiện dưới dạng
tranh chấp về thừa kế, hợp đồng mua bán, chuyển nhượng, lấn chiếm trái phép hoặc yêu
cầu đòi chia tài sản trong các vụ ly hôn và các trường hợp khác theo quy định của pháp
luật.
1.3. Khái niệm, vai trò của thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai tại Tòa án nhân
dân cấ p sơ thẩ m
Thủ tục giải quyết tranh chấp quyề n sử du ̣ng đấ t ta ̣i Tòa án nhân dân là mô ̣t pha ̣m
trù rất trù tượng cần phải được nêu ra khái niệm , phân tích những đă ̣c điể m cũng như nó
có vai trò như thế nào trong công tác giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án
nhân dân cấ p sơ thẩ m .
1.3.1. Khái niệm về thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai tại Tòa án nhân dân
cấ p sơ thẩ m
Hiện nay vẫn chưa có một văn bản hay tài liệu nào nêu ra khái niệm về thủ tục
giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân nhưng theo từ điển giải thích
thuật ngữ luật học thì: “Giải quyết tranh chấp đất đai là giải quyết bất đồng, mâu thuẫn
về quyền lợi và nghĩa vụ trong nội bộ, tổ chức và trên cơ sở đó phục hồi các quyền lợi bị
xâm hại đồng thời truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với hành vi vi phạm pháp luật về đất
đai”.12 Giải quyết tranh chấp về đất đai có ý nghĩa là một nội dung của chế định quản lý
Nhà nước đối với đất đai, được hiểu là hoạt động của cơ quan có thẩm quyền, nhằm đưa
11

12

Tưởng Duy Lượng, Pháp luật tố tụng dân sự và thực tiễn xét xử, NXB Chính tri ̣quố c gia, 2009, trang 30.
http//:doc.edu.vn/tai-lieu/luan-van-giai-quyet-tranh-chap-dat-dai-64166/ truy câ ̣p ngày: 20/9/2014

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

22

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

ra những giải pháp đúng đắn trên cơ sở trình tự của pháp luật nhằm giải quyết các bất
đồng, mâu thuẫn giữa các bên khôi phục lại quyền lợi cho bên bị xâm hại, đồng thời xử lý
đối với các hành vi vi phạm pháp luật đất đai.
Như vậy, thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai là việc vận dụng đúng đắn các quy
định về trình tự thủ tục của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2005 (sửa đổi, bổ sung 2011) vào
việc giải quyết vụ án tranh chấp đất đai, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người sử
dụng đất.
Theo người viế t thì “Thủ tục giải quyết tranh chấ p đấ t đai là trình tự , thủ tục được nhà
nước ban hành để giải quyế t các vụ tranh chấ p đấ t đai và bắ t buộc cơ quan có thẩm
quyề n phải tuân theo khi giải quyế t vụ án tranh chấ p đấ t đai , đảm bảo tính nghiêm minh
của pháp luật và lợi ích của các bên tranh chấp”
Muố n giải quyế t tố t các vu ̣ tranh chấ p đấ t đai ta ̣i Tòa án bắ t buô ̣c Nhà nước phải
ban hành mô ̣t triǹ h tự thủ tu ̣c thố ng nhấ t để từ đó cơ quan thực thi pháp luâ ̣t sẽ dựa vào đó
giải quyế t vu ̣ tranh chấ p nhằ m lơ ̣i ić h của Nhà nước và của các bên tranh chấ p . Đồng thời
giáo dục ý thức tuâ n thủ và tôn tro ̣ng pháp luâ ̣ t cho mo ̣i công dân , ngăn ngừa những vi
phạm pháp luật có thể xảy ra .
1.3.2. Vai trò của thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại tòa án
nhân dân cấ p sơ thẩ m
Sự ra đời của thủ tu ̣c giải quyế t tranh chấ p dân sự trong đó có đấ t đai có ý nghiã
vô cùng quan tro ̣ng trong tiế n trin
mà Đảng và Nhà nước ta
̀ h hoàn thiê ̣n của pháp luâ ̣t

đang thực hiê ̣n, vì đây là luật hình thức được áp dụng trong thực tế hằng ngày , cho nên nó
có có một vai trò và ý nghĩa như sau:
Đối với Tòa án nhân dân : Sự ra đời của Bô ̣ luâ ̣t tố tu ̣ng dân sư năm 2004 (sửa
đổ i, bổ sung năm 2011) trong đó có quy đinh
̣ về trình tự thủ tu ̣c giải quyế t mô ̣t vu ̣ tranh
chấ p dân sự trong đó có cả trình tự giải quyế t mô ̣t vu ̣ tranh chấ p về đấ t đai . Trước đây khi
Bô ̣ luâ ̣t tố tu ̣ng dân sự chưa ra đ ời viê ̣c giải quyế t các vu ̣ án tranh chấ p quyề n sử du ̣ng đấ t
gặp rất nhiều khó khăn do vẫ n còn những chỗ cầ n khắ c phu ̣c hơn nữa nên viê ̣c giải quyế t
vụ án gặp nhiều khó khăn về thời gian , công sức cũng như vâ ̣t chấ t bỏ ra cho mô ̣t vu ̣ tranh
chấ p. Đế n khi Bô ̣ luâ ̣t tố tu ̣ng dân sự năm 2004 ra đời nó như ngo ̣n đuố c soi sáng con
đường giải quyế t các vu ̣ án tranh chấ p về quyề n sử du ̣ng đấ t . Bô ̣ luâ ̣t đã quy đinh
̣ từng
bước mô ̣t trong viê ̣c giải quyế t vu ̣ án từ khi hòa giải cần qua các thủ tục nào , trình tự của
mô ̣t cuô ̣c hòa giải ra sao đươ ̣c bô ̣ luâ ̣t quy đinh
̣ rấ t rõ ràng , đến khi người dân không hài
lòng với cách giải quyết trong quyết định hòa giải và khởi kiện ra Tòa á n thì cầ n những
thủ tục gì , đến khi Tòa án thụ lý giải quyết vụ án thì cần làm những công viê ̣c nào cũng
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

23

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

đươ ̣c Bô ̣ luâ ̣t quy đinh
̣ rấ t cu ̣ thể ta ̣o điề u kiê ̣n rấ t thuâ ̣n lơ ̣i cho cán bô ̣ đươ ̣c phân công
giải quyết vụ án đó c hỉ cần tuân thủ theo những quy định đó mà giải quyết vụ án , làm cho
viê ̣c giải quyế t vu ̣ án đươ ̣c dễ dàng rút ngắ n đươ ̣c thời gian giải quyế t vu ̣ án . Sự ra đời của

Bô ̣ luâ ̣t tố tu ̣ng dân sự đă ̣t nề n móng hế t sức vững chắ c cho quá trình mô ̣t vu ̣ tranh chấ p
dân sự đă ̣c biê ̣t là tranh chấ p về quyề n sử du ̣ng đấ t .
Đối với ngƣời tranh chấp : Đối với đất nước ta truyền thống là một nền nông
nghiê ̣p từ lâu đời nên mảnh đấ t không những mang mô ̣t giá tri ̣ kinh tế lớn mà nó còn đa ̣i
diê ̣n cho truyề n thố n g gia điǹ h nên ho ̣ rấ t coi tro ̣ ng mảnh đấ t của min
̀ h , điề u ho ̣ mong
muố n là đươ ̣c số ng an biǹ h trê n mảnh đấ t đó nhưng không may la ̣i xả y ra tranh chấ p nên
họ rất cần một thủ tục gi ải quyết tranh chấp đó một cách nhanh chống và triệt đ ể chính vì
điề u này nên Bô ̣ luâ ̣t dân sự năm 2004 ra đời đã đáp ứng đươ ̣c nguyê ̣n vo ̣ng của ho ̣ . Bô ̣
luâ ̣t tố tu ̣ng dân sự năm 2004 ra đời nó đã khỏa lấp đi những bất cậ p mà pháp lệnh về thủ
tục giải quyết các vụ án dân sự để lại , làm cho trình tự giải quyết một vụ án tranh chấp
quyề n sử du ̣ng đấ t đươ ̣c rõ ràng minh ba ̣ch hơn , chính điều này làm cho người dân tin
tưởng vào sự phán quyế t của Tòa án , tránh đi đươ ̣c tin
̀ h tra ̣ng tranh chấ p vu ̣ án kéo dài ,
khiế u na ̣i, khiế u kiê ̣n vươ ̣t cấ p .
1.4. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân
cấ p sơ thẩ m
Viê ̣c thẩ m quyề n giải quyế t của mô ̣t vu ̣ tranh c hấ p quyề n sử du ̣ng đấ t ta ̣i Tòa án
nhân dân là rấ t quan tro ̣ng bởi vi ̣nó ảnh hưởng trực tiế p đế n quyề n lơ ̣i của các bên tranh
chấ p cũng như uy tiń của Tòa án giải quyế t vu ̣ án đó . Do đó , cầ n khái niê ̣m thẩ m quyề n
giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất một cách rõ ràng , cũng như đặc điểm , phân loa ̣i
các vụ tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân .
1.4.1. Khái niệm về thẩm quyền giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa
án nhân dân cấ p sơ thẩ m
Tranh chấp đất đai thuộc quan hệ pháp luật dân sự, trình tự thủ tục để giải
quyết tranh chấp đất đai của Tòa án nhân dân được quy định trong Bộ Luật tố tụng dân sự
2004 (sửa đổi, bổ sung 2011). Do tranh chấp thuộc về pháp luật dân sự nên khi nghiên
cứu về thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai của Tòa án nhân dân, trước tiên cần
nghiên cứu về thẩm quyền về dân sự của Tòa án nhân dân.

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

24

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh


Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân cấ p sơ thẩ m

Vậy: Thẩm quyền dân sự của Tòa án nhân dân là gì?, thuật ngữ này hiểu là “Quyền của
Tòa án trong việc xem xét, giải quyết các vụ việc và quyền hạn của Tòa án trong việc đưa
ra các quyết định khi xem xét, giải quyết các vụ việc đó theo thủ tục tố tụng dân sự”. 13
Hoạt động xét xử của Tòa án là một dạng hoạt động tư pháp nhân danh quyền
lực Nhà nước, các phán quyết của Tòa án có hiệu lực bắt buộc đối với các chủ thể có liên
quan và được đảm bảo thi hành bằng sự cưỡng chế của Nhà nước. Vì vậy thẩm quyền
dân sự của Tòa án cũng mang tính quyền lực của Nhà nước, phán quyết của Tòa án trong
việc giải quyết các vụ việc dân sự cũng được đảm bảo thực hiện bằng sự cưỡng chế Nhà
nước. Tuy nhiên, để tránh việc lạm quyền trong việc giải quyết các vụ việc dân sự thì việc
thực hiện thẩm quyền về dân sự của Tòa án phải tuân thủ các quy định của pháp luật tố
tụng dân sự.
Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai của Tòa án nhân dân cũng nằm trong
thẩm quyền về dân sự của Tòa án, với tình chất như thế thì thẩm quyền giải quyết tranh
chấp đất đai của Tòa án nhân dân chính là “Quyền hạn của Tòa án trong việc xem xét và
đưa ra quyết định đối với các tranh chấp về đất đai được xác định theo pháp luật tố tụng
dân sự”, Tòa án nhân dân có thẩm quyền xét xử đối với các tranh chấp về đất đai theo
pháp luật tố tụng dân sự và đảm bảo thi hành bằng sự cưỡng chế của Nhà nước.
1.4.2. Đặc điểm về thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai của Tòa án nhân
dân cấ p sơ thẩ m
Tranh chấp đất đai là một trong những dạng của tranh chấ p về dân sự, vì vậy,
đặc điểm về thẩm quyền tranh chấp đất đai cũng mang nét tương đồng với đặc điểm về

thẩm quyền của các loại hình tranh chấp khác như sau:
Tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền quản lý và sử dụng, không phải
là tranh chấp về chủ sở hữu đất đai: Sau khi Hiến pháp 2013 ra đời cũng kế thừa những
quy định trước đây của các bản Hiế n pháp là đ ất đai trong cả nước thuộc sở hữu duy nhất
của Nhà nước. Vì thế không thể có tranh chấp về quyền sở hữu tài sản là đất đai, trong
quá trình hoạt động sản xuất của mình người dân xảy ra tranh chấp về đất đai nhưng đây
chỉ là tranh chấp về quyền quản lý và sử dụng đất.
Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai của Tòa án nhân dân đƣợc thực
hiện theo quy định pháp luật tố tụng dân sự: Tranh chấp đất đai là dạng tranh chấp về
quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ đất đai. Vì vậy, tranh chấp đất đai là một
dạng của tranh chấp dân sự, theo quy định của pháp luật thì thẩm quyền giải quyết tranh
13

Nguyễn Công Biǹ h , Giáo trình tố tụng dân sự Việt Nam, NXB Tư pháp, Hà Nội, năm 2005, Tr.59.

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

25

SVTH: Nguyễn Quố c Khanh