lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT TƯ PHÁP


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 38 (2012 – 2015)

Đề tài:

LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC TRẢ HỒ SƠ
ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

NGUYỄN CHÍ HIẾU

HỒ THỊ ĐÀO
MSSV: S120010
Lớp: DT1263B1

Cần Thơ, tháng 11 năm 2014

1


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
........................................................................................................................................

........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày …… tháng …… năm 2014

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................

Cần Thơ, ngày …… tháng …… năm 2014

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu đề tài .......................................................................................2
3. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................................2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ..........................................................................................2
5. Bố cục của đề tài ........................................................................................................3
CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VIỆC TRẢ HỒ SƠ ĐIỀU TRA BỔ
SUNG TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ ........................................................................4
1.1. Một số khái niệm liên quan ................................................................................4
1.1.1. Điều tra vụ án hình sự ..................................................................................4
1.1.2. Trả hồ sơ điều tra bổ sung ............................................................................5
1.1.3. Điều tra bổ sung ............................................................................................5
1.2. Ý nghĩa của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung .....................................................6
1.3. Đặc trƣng của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung .................................................6
1.4. Các chủ thể trong việc trả hồ sơ điều tra bổ sung ...........................................9
1.4.1. Chủ thể quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung.............................................9
1.4.1.1. Viện kiểm sát quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung ...............................9
1.4.1.2. Tòa án quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung ........................................10
1.4.2. Chủ thể tiếp nhận việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự 11
1.4.2.1.Viện kiểm sát tiếp nhận hồ sơ điều tra bổ sung......................................11

1.4.2.2. Cơ quan điều tra tiếp nhận việc trả hồ sơ điều tra bổ sung từ Tòa án và
Viện kiểm sát ......................................................................................................12
1.5. Quan hệ giữa cơ quan tiến hành tố tụng trong việc trả hồ sơ điều tra bổ
sung............................................................................................................................13
1.5.1. Quan hệ chế ước giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc trả hồ sơ
điều tra bổ sung. ....................................................................................................13
1.5.2. Quan hệ phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc trả hồ sơ
điều tra bổ sung .....................................................................................................14
1.6. Hậu quả của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung ..................................................15
1.6.1. Đình chỉ vụ án .............................................................................................15
1.6.2. Đưa vụ án ra xét xử. ...................................................................................17
1.7. Lƣợc khảo pháp luật việc trả hồ sơ điều tra bổ sung qua các giai đoạn phát
triển của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam.......................................................17
1.7.1. Giai đoạn từ năm 1959 đến năm 1988 .......................................................18
1.7.2. Giai đoạn từ khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 ra đời đến năm 2003
................................................................................................................................18
GVHD: NGUYỄN CHÍ HIẾU

SVTH: HỒ THỊ ĐÀO


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
1.7.3. Giai đoạn từ khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 ra đời cho đến nay ..19
CHƢƠNG 2. CĂN CỨ PHÁP LÝ VIỆC TRẢ HỒ SƠ ĐIỀU TRA BỔ SUNG
TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ ...................................................................................20
2.1. Quy định Viện kiểm sát trả hồ sơ điều tra bổ sung .......................................20
2.1.1. Căn cứ Viện kiểm sát trả hồ sơ điều tra bổ sung cho Cơ quan điều tra ...20
2.1.1.1.Thiếu chứng cứ quan trọng đối với vụ án không thể bổ sung được .......20
2.1.1.2. Có căn cứ để khởi tố bị can về một tội phạm khác hoặc có đồng phạm
khác.....................................................................................................................23

2.1.1.3. Vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng ..................................................25
2.1.2. Quyết định và thủ tục trả hồ sơ điều tra bổ sung của Viện kiểm sát ........27
2.1.2.1. Quyết định của Viện kiểm sát trả hồ sơ để điều tra bổ sung .................27
2.1.2.2. Thủ tục của Viện kiểm sát trả hồ sơ để điều tra bổ sung ......................27
2.2. Quy định của Tòa án trả hồ sơ điều tra bổ sung cho Viện kiểm sát ............28
2.2.1. Giai đoạn chuẩn bị xét xử Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa
trả hồ sơ điều tra bổ sung .....................................................................................28
2.2.1.1. Căn cứ để Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa trả hồ sơ điều
tra bổ sung ..........................................................................................................28
2.2.1.2. Quyết định và thủ tục trả hồ sơ điều tra bổ sung trong giai đoạn chuẩn
bị xét xử ..............................................................................................................34
2.2.2. Trong quá trình xét xử Hội đồng xét xử trả hồ sơ để điều tra bổ sung ....35
2.2.2.1. Căn cứ để Hội đồng xét xử trả hồ sơ để điều tra bổ sung .....................35
2.2.2.2. Quyết định và thủ tục trả hồ sơ điều tra bổ sung của Hội đồng xét xử..
............................................................................................................................37
2.3. Việc giải quyết của các cơ quan tiến hành tố tụng khi tiếp nhận hồ sơ điều
tra bổ sung ................................................................................................................39
2.3.1. Giải quyết của Cơ quan điều tra sau khi Viện kiểm sát và Tòa án trả hồ
sơ để điều tra bổ sung ...........................................................................................39
2.4.2. Giải quyết của Viện kiểm sát sau khi Tòa án trả hồ sơ điều tra bổ sung 41
CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG TRẢ HỒ SƠ ĐIỂU TRA BỔ SUNG VÀ MỘT SỐ
GIẢI PHÁP NHẰM HẠN CHẾ VIỆC TRẢ HỒ SƠ ĐIỀU TRA BỔ SUNG ......42
3.1. Trả hồ sơ điều tra bổ sung của Viện kiểm sát và Tòa án (trong 3 năm 2011
đến năm 2013) ..........................................................................................................43
3.1.1. Thực trạng của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung .........................................43
3.1.2. Lý do của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung...................................................44
3.2. Đánh giá chung về thực trạng trả hồ sơ điều tra bổ sung .............................45
3.2.1. Những kết quả đạt được .............................................................................45
3.2.2. Những bất cập trong việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung ...........................46
GVHD: NGUYỄN CHÍ HIẾU

SVTH: HỒ THỊ ĐÀO


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
3.2.2.1. Về mặt thực tiễn. ....................................................................................46
3.2.2.2. Về mặt pháp lý .......................................................................................47
3.3. Nguyên nhân của những bất cập về mặt pháp lý và thực tiễn việc trả hồ sơ
điều tra bổ sung ........................................................................................................50
3.3.1. Nguyên nhân khách quan của những bất cập việc trả hồ sơ điều tra bổ
sung ........................................................................................................................50
3.3.2. Nguyên nhân chủ quan về những bất cập việc trả hồ sơ điều tra bổ sung
................................................................................................................................51
3.4. Một số giải pháp nhằm hạn chế việc trả hồ sơ điều tra bổ sung ..................52
3.4.1. Về mặt thực tiễn ..........................................................................................52
3.4.2. Về mặt pháp lý .............................................................................................53
KẾT LUẬN ..................................................................................................................56
TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: NGUYỄN CHÍ HIẾU

SVTH: HỒ THỊ ĐÀO


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong công cuộc đổi mới do Đảng ta đề ra đã và đang được tiến hành một cách
toàn diện, sâu sắc. Đạt được những thành tựu to lớn do quá trình đổi mới mang lại như

đưa ra những tiền đề cần thiết đưa đất nước bước vào một thời kỳ mới. Cùng với công
cuộc đổi mới kinh tế và cải cách hành chính, Đảng và Nhà nước đang chủ trương đẩy
mạnh cải cách tư pháp và xem đây là nhân tố quan trọng thúc đẩy quá trình xây dựng
nhà nước pháp quyền, góp phần làm cho dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân
chủ, văn minh. Trong Nghị quyết 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ chính trị “Về
một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới” và Nghị quyết số 49NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ chính trị “Về chiến lược cải cách tư pháp đến năm
2020”, đã đặt ra nhiều vấn đề tiếp tục được thể chế hóa thành những quy định của
pháp luật trong đó có pháp luật tố tụng hình sự; đồng thời, hạn chế những bất cập của
pháp luật tố tụng hình sự, đảm bảo tốt quyền tự do dân chủ của công dân, đảm bảo sự
thống nhất giữa các văn bản pháp luật. Cũng như để giải quyết nhanh chóng vụ án
hình sự, xử lý công minh, đúng đắn, kịp thời mọi hành vi tội phạm, không bỏ lọt tội
phạm, không làm oan người vô tội, Cơ quan tiến hành tố tụng phải tuân thủ các quy
định của pháp luật đặc biệt là trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 để góp phần bảo
vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân, đồng thời
giáo dục mọi người nâng cao ý thức tuân theo pháp luật, đấu tranh phòng và chống
tội phạm.
Việc giải quyết vụ án hình sự phải trải qua một quá trình và theo một trình tự nhất
định. Quá trình đó bao gồm các giai đoạn khác nhau như khởi tố, điều tra, truy tố, xét
xử… Nhưng do đề tài chỉ đề cập đến vấm đề trả hồ sơ điều tra bổ sung nên trước hết
có thể bắt đầu từ giai đoạn điều tra. Giai đoạn điều tra là một giai đoạn tố tụng quan
trọng đầu tiên trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Trong giai đoạn này cơ quan
điều tra được sử dụng mọi biện pháp mà Bộ luật tố tụng hình sự quy định để thu thập
các chứng cứ nhằm xác định sự việc phạm tội và con người phạm tội làm cơ sở cho
việc truy tố và xử lý tội phạm. Vì vậy, mọi hành vi ra quyết định của cơ quan điều tra
và Điều tra viên trong giai đoạn này rất quan trọng. Việc điều tra thu thập chứng cứ
không đầy đủ hoặc dẫn tới vi phạm nghiệm trọng thủ tục tố tụng trong quá trình điều
tra dẫn đến ảnh hưởng các giai đoạn tố tụng tiếp theo.
Đối với Viện kiểm sát thì thực hiện việc kiểm sát hoạt động tố tụng của cơ quan
điều tra và ra các quyết định phù hợp với kết quả kiểm sát việc khởi tố, kết luận điều
tra của cơ quan điều tra; truy tố người phạm tội ra trước Tòa và thực hiện quyền công

tố tại phiên Tòa.
GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

1

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
Về phần xét xử là giai đoạn quan trọng nhất trong quá trình giải quyết vụ án hình
sự. Vì Tòa án sẽ quyết định người bị truy tố phạm tội và phải chịu hình phạt theo quy
định của pháp luật hoặc tuyên bố người bị truy tố không phạm tội.
Trong thực tế cho thấy không phải vụ án nào Cơ quan điều tra khởi tố, điều tra thì
Viện kiểm sát đều ra quyết định truy tố và Tòa án đều đưa ra xét xử, mà có nhiều vụ
án cần phải điều tra bổ sung theo các căn cứ của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003.
Như vậy, dù là theo trình tự tố tụng thông thường hay theo trình tự của vụ án trả hồ sơ
điều tra bổ sung, thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án cũng có mối quan hệ
liên quan gắn bó với nhau, hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình giải quyết vụ án hình sự.
Việc nghiên cứu một cách hệ thống những quy định của Bộ luật tố tụng hình sự
hiện hành việc trả hồ sơ điều tra bổ sung là nhằm đối chiếu với thực tế và đưa ra những
giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng trong giai
đoạn hiện nay. Chính vì thế, người viết chọn đề tài “Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ
điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự” để làm luận văn tốt nghiệp của mình.

2. Mục đích nghiên cứu đề tài
Mục đích nghiên cứu đề tài là nhằm góp phần tìm hiểu rõ hơn bản chất quy định
của pháp luật về việc trả hồ sơ điều tra bổ sung như chủ thể ra quyết định, căn cứ áp
dụng và việc giải quyết vụ án hình sự của Cơ quan tiến hành tố tụng. Trên cơ sở phân
tích, nghiên cứu thực tiễn việc áp dụng các quy định của pháp luật về việc trả hồ sơ
điều tra bổ sung để tìm ra những bất cập và đưa ra một số đề xuất nhằm hoàn thiện

pháp luật trong hoạt động tố tụng hình sự.

3. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong pháp luật tố tụng hình
sự Việt Nam, Thông tư liên tịch số 01/2010/TTLT-VKSNDTC-BCA-TANDTC hướng
dẫn thi hành các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự một số quy phạm pháp luật hình
sự và một số văn bản hướng dẫn thi hành pháp luật nhằm hỗ trợ cho việc nghiên cứu
đề tài. Nghiên cứu thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về việc
trả hồ sơ điều tra bổ sung của Viện kiểm sát nhân dân và Tòa án nhân dân, những
vướng mắc trong quá trình áp dụng pháp luật.

4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu luận văn, người viết đã sử dụng một số phương pháp tiếp cận
để làm sáng tỏ về mặt khoa học từng vấn đề tương ứng, đó là các phương pháp:
phân tích, đối chiếu, so sánh, thống kê. Đồng thời, người viết sử dụng những số liệu
thống kê, tổng kết ba năm của ngành Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân
về vấn đề trả hồ sơ để điều tra bổ sung, nghiên cứu các bản án hình sự, các quyết
định trả hồ sơ để điều tra bổ sung cũng như những thông tin trên internet để phân tích…
GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

2

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự

5. Bố cục của đề tài
Ngoài phần lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và mục lục, nội
dung của luận văn có kết cấu gồm 3 chương:

Chương 1: Những vấn đề lý luận việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng
hình sự.
Chương 2: Căn cứ pháp lý việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự.
Chương 3: Thực trạng trả hồ sơ điều tra bổ sung và một số giải pháp nhằm hạn
chế việc trả hồ sơ điều tra bổ sung.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

3

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự

CHƢƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VIỆC TRẢ HỒ SƠ ĐIỀU TRA BỔ SUNG
TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ
1.1. Một số khái niệm liên quan
1.1.1. Điều tra vụ án hình sự
Hiện nay có rất nhiều quan điểm khác nhau và chưa có một ý kiến thống nhất về
khái niệm điều tra vụ án hình sự, cũng chưa được hướng dẫn, giải thích chính thức bởi
các cơ quan có thẩm quyền. Còn trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 cũng chưa có
điều luật giải thích hoặc định nghĩa về điều tra vụ án hình sự.
Trên thực tế đang tồn tại một số quan điểm khác nhau về điều tra như “Điều tra
là biện pháp hoạt động của các cơ quan có trách nhiệm nhằm phát hiện tội phạm và
người phạm tội, thu thập chứng cứ để chứng minh có tội phạm xảy ra hay không, nếu
có thì là tội phạm gì, ai là người thực hiện tội phạm, tính chất và mức độ nghiêm trọng
của tội phạm, hậu quả do tội phạm gây ra, những tình tiết tăng nặng và những tình tiết
giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội”1.

Một quan điểm khác lại cho rằng “Điều tra là một giai đoạn của tố tụng hình sự,
trong đó cơ quan có thẩm quyền tiến hành các hoạt động tìm kiếm, phát hiện, thu giữ,
bảo quản nguồn chứng cứ theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự để xác định tội
phạm và người thực hiện hành vi phạm tội làm cơ sở cho việc truy tố của Viện kiểm
sát và xét xử của Tòa án”2.
Hoặc điều tra là công tác trong tố tụng hình sự được tiến hành nhằm xác định sự
thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ. Quan niệm như trên theo
chúng tôi chỉ phù hợp với công tác điều tra của Cơ quan điều tra trong giai đoạn điều
tra vụ án hình sự. Tuy nhiên, theo khoản 1 Điều 65 Bộ luật tố tụng hình sự năm 20033
quy định không chỉ Cơ quan điều tra là chủ thể duy nhất để tiến hành điều tra mà còn
có các cơ quan khác được giao nhiệm vụ điều tra, hoạt động điều tra của Viện kiểm
sát. Trong phạm vi nghiên cứu đề tài, do chỉ đề cập đến hoạt động điều tra trong giai
đoạn trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự, cho nên khái niệm về điều tra
được hiểu như sau “Điều tra là một hoạt động nhằm phát hiện, thu thập chứng cứ theo
trình tự, thủ tục do Bộ luật tố tụng hình sự quy định cho Cơ quan điều tra và Viện kiểm
1
2

Nguyễn Mạnh Hùng, Thuật ngữ pháp lý, tập 1, NXB chính trị quốc gia 2006, tr. 128.
Võ Thị Kim Oanh (chủ biên), Giáo trình luật Tố tụng hình sự Việt Nam, NXB Hồng Đức – Hội luật gia Việt

Nam 2013, tr. 366.
3

Theo đó “Để thu thập chứng cứ, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án có quyền triệu tập những người
biết về vụ án để hỏi và nghe họ trình bày về những vấn đề có liên quan đến vụ án, trưng cầu giám định, tiến
hành khám xét, khám nghiệm và các hoạt động điều tra khác theo quy định của Bộ luật này; yêu cầu cơ quan tổ
chức, cá nhân cung cấp tài liệu, đồ vật, trình bày những tình tiết làm sáng tỏ vụ án”.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

4

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
sát được giao nhiệm vụ điều tra trong giai đoạn trả hồ sơ điều tra bổ sung để xác định
tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội”.

1.1.2. Trả hồ sơ điều tra bổ sung
Trong hệ thống pháp luật ở Việt Nam hiện nay, khái niệm về trả hồ sơ điều tra bổ
sung cũng chưa có một khái niệm cụ thể nào. Tại Điều 168 Bộ luật tố tụng hình sự
năm 2003 quy định về việc Viện kiểm sát trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra để điều tra bổ
sung. Quyết định trả hồ sơ bổ sung của Viện kiểm sát được quy định tại khoản 1 Điều
166 của Bộ luật tố tụng hình sự chỉ thực hiện trong thời gian truy tố. Thẩm phán khi
được phân công nghiên cứu hồ sơ vụ án hình sự xét thấy vụ việc chưa rõ theo quy định
tại Điều 179 thì ra quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung cho Viện kiểm sát. Còn tại
phiên tòa Hội đồng xét xử cũng có thể ra quyết định yêu cầu trả hồ sơ điều tra bổ sung
theo khoản 2 Điều 199 Bộ luật tố tụng hình sự nhưng không quy định cụ thể căn cứ để
Hội đồng xét xử trả hồ sơ điều tra bổ sung. Song trong quá trình nghiên cứu cho thấy
các quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự quy định và qua thực tiễn áp dụng pháp luật
cho thấy Điều 179 Bộ luật tố tụng hình sự cũng chính là căn cứ để Hội đồng xét xử trả
hồ sơ để điều tra bổ sung. Việc áp dụng như thế là hoàn toàn phù hợp với thực tế trong
việc giải quyết các vụ án hình sự.
Bằng phương pháp phân tích trên, để hiểu sâu hơn về mặt pháp lý việc trả hồ sơ
điều tra bổ sung, người viết đưa ra khái niệm “trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng
hình sự” như sau:
Trả hồ sơ điều tra bổ sung là việc mà Viện kiểm sát hoặc Tòa án chuyển trả hồ sơ
cho Viện kiểm sát hoặc Cơ quan điều tra để điều tra thêm về vụ án hình sự khi cho

rằng thiếu chứng cứ quan trọng không thể bổ sung được; bị can, bị cáo phạm một tội
khác hoặc có đồng phạm khác; phát hiện có vi phạm nghiệm trọng thủ tục tố tụng.
Theo căn cứ được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự nhằm mục đích khắc phục
những thiếu sót trong quá trình điều tra, truy tố để Tòa án giải quyết vụ án được khách
quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan
người vô tội.

1.1.3. Điều tra bổ sung
Theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự thời hạn để Cơ quan điều tra tiến
hành điều tra là không đủ để làm rõ một cách toàn diện và tường tận tình tiết của vụ
án, nhất là trường hợp những người tham gia tố tụng cố tình che giấu không thành thật
khai báo sự thật của vụ án. Với những gì thu thập được trong quá trình điều tra, Cơ
quan điều tra có thể lập biên bản kết luận điều tra và chuyển hồ sơ, tài liệu của vụ án
đến Viện kiểm sát và đề nghị truy tố. Những tài liệu này trong những trường hợp nhất
định có thể chưa đủ để Viện kiểm sát truy tố và Tòa án có thể không thể tiến hành xét
xử một cách chính xác, đúng người đúng tội. Để đảm bảo quá trình tố tụng diễn ra
GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

5

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
chính xác, khách quan, yêu cầu những tình tiết đó phải được bổ sung những nội dung
cụ thể. Viện kiểm sát hoặc Tòa án sẽ trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra để điều tra bổ
sung. Như vậy, có thể hiểu điều tra bổ sung như sau “Điều tra bổ sung là việc điều tra
thêm về vụ án hình sự sau khi đã kết thúc điều tra, theo quyết định của Viện kiểm sát
hoặc Tòa án trong trường hợp cần xem xét thêm chứng cứ quan trọng đối với vụ án
hoặc có căn cứ cho rằng bị can, bị cáo phạm một tội khác hay có đồng phạm khác,

hoặc khi phát hiện có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng”4.

1.2. Ý nghĩa của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung
Việc trả hồ sơ điều tra bổ sung thể hiện làm cho vụ án một lần nữa được giải
quyết một cách hợp lý và hợp pháp trên cơ sở nhìn nhận đúng đắn về sự thật của vụ
án. Suy cho cùng, chỉ là việc tìm ra sự thật vụ án và xét xử một cách công bằng theo
quy định của pháp luật. Qua kết quả điều tra bổ sung dễ dàng nhận thấy khả năng vụ
việc sau khi điều tra bổ sung sẽ có tình tiết mới làm thay đổi bản chất vụ án hay giữ
nguyên kết quả điều tra ban đầu hoặc dẫn đến đình chỉ vụ án. Ba kết quả này, hoạt
động điều tra bổ sung dựa trên cơ sở đảm bảo tính chân thật của vụ án sẽ cho ra một hệ
quả hoàn toàn khác nhau. Trường hợp, có tình tiết mới thì rõ ràng vụ án sẽ được giải
quyết hiệu quả hơn. Nếu kết quả bổ sung không làm thay đổi tình tiết vụ án thì sẽ góp
phần cũng cố tính đúng đắn của kết quả điều tra ban đầu. Hay sau khi điều tra bổ sung
dẫn đến kết quả đình chỉ vụ án thì so với kết quả điều tra ban đầu không được bổ sung
sẽ dẫn đến oan sai rất cao.
Do đó, việc trả hồ sơ điều tra bổ sung là nhằm bảo đảm tránh bỏ lọt tội phạm
cũng như làm oan người vô tội. Qua việc trả hồ sơ điều tra bổ sung các cơ quan tiến
hành tố tụng và những người tiến hành tố tụng đánh giá được những nguyên nhân của
những vấn đề đã làm và vấn đề còn tồn tại. Một mặt vừa kịp thời sửa chữa, khắc phục
những tồn tại, mặt khác tích lũy thêm những kinh nghiệm thực tiễn trong hoạt động
điều tra, truy tố và xét xử.

1.3. Đặc trƣng của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung
Các đặc trưng này là để phân biệt hoạt động điều tra bổ sung với các hoạt động
khác trong quá trình giải quyết cùng một vụ án hình sự. Xuất phát từ sự nhận thức tầm
quan trọng và sự đặc thù của việc thực hiện chế định điều tra bổ sung, đặc trưng này
được thể hiện cụ thể như sau:
Thứ nhất, điều tra ban đầu là điều kiện để phát sinh việc trả hồ sơ điều tra bổ sung.
Điều tra ban đầu là hoạt động điều tra được tiến hành bởi Cơ quan điều tra sau
khi nhận được được quyết định khởi tố vụ án hình sự. Quyết định khởi tố và xử lý vụ

án hình sự trong Bộ luật tố tụng hình sự quy định “khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm
4

Nguyễn Mạnh Hùng, Thuật ngữ pháp lý, tập 1, NXB chính trị quốc gia 2006, tr.129.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

6

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án trong phạm vi, nhiệm vụ, quyền hạn của
mình có trách nhiệm khởi tố vụ án và áp dụng các biện pháp do Bộ luật này quy định
để xác định tội phạm và xử lý người phạm tội. Không được khởi tố vụ án ngoài những
căn cứ và trình tự do Bộ luật này quy định”5. Còn tại khoản 1 Điều 104 của Bộ luật tố
tụng hình sự quy định Hội đồng xét xử ra quyết định khởi tố hoặc yêu cầu Viện kiểm
sát khởi tố vụ án hình sự nếu qua việc xét xử tại phiên tòa mà phát hiện được tội phạm
hoặc người phạm tội mới cần phải điều tra. Như vậy, theo quy định của Bộ luật tố tụng
hình sự năm 2003, thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự gồm Viện kiểm sát, Cơ quan điều
tra, Tòa án thông qua Hội đồng xét xử. Với ý nghĩa đấu tranh phòng, chống tội phạm
và kịp thời phát hiện tội phạm, việc Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định như
vậy là nhằm tránh bỏ lọt tội phạm. Suy cho cùng điều tra ban đầu xuất hiện các căn cứ
hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định khởi tố vụ án hình sự.
Khi nhận được quyết định khởi tố vụ án hình sự, hoạt động điều tra nhanh chóng
được tiến hành thông qua việc Thủ trưởng cơ quan điều tra có thẩm quyền phân công
cho Điều tra viên tiến hành hoạt động điều tra cụ thể. Khi tiến hành hoạt động điều tra,
Điều tra viên của cơ quan điều tra được phép thực hiện kết hợp nhiều hoạt động điều
tra như thu thập chứng cứ và áp dụng biện pháp ngăn chặn6. Trên cơ sở những gì được

ghi nhận ở điều tra ban đầu thông qua biên bản điều tra, cơ quan tiến hành tố tụng tiến
hành xem xét và nếu thuộc vào các trường hợp nhất định thì cơ quan này sẽ ra quyết
định trả hồ sơ điều tra bổ sung nhằm làm rõ vấn đề mà ngay từ điều tra ban đầu chưa
thể hiện được. Nhìn từ phương diện này nếu xem xét về mặt ngữ nghĩa thì đương
nhiên muốn tiến hành bổ sung thì phải có yếu tố gọi là ban đầu để làm nền tảng thì
việc bổ sung mới có ý nghĩa. Vấn đề điều tra cũng vậy nếu không có điều tra ban đầu
thì không dẫn đến yêu cầu điều tra bổ sung vì thiếu đi những cơ sở nhất định. Mục
đích của hoạt động này là nhằm hướng đến việc bổ sung để làm rõ những căn cứ chưa
được đảm bảo tính đầy đủ để phán ánh được nội dung vụ án chứ không nhằm mục
đích thay thế kết quả hoạt động điều tra ban đầu như việc tiến hành điều tra lại7. Chính
vì thế, nhất thiết phải có điều tra ban đầu và điều tra bổ sung để đi đến kết quả là hình
thành được biên bản điều tra thì hoạt động điều tra bổ sung mới có khả năng được tiến
hành theo quy định.
Thứ hai là trong giai đoạn truy tố và xét xử đưa ra quyết định trả hồ sơ để điều tra
bổ sung
Khác với các giai đoạn khác trong tố tụng hình sự, cơ quan tiến hành tố tụng có
thể đưa ra bản kết luận để tiến hành giai đoạn tiếp theo hay đình chỉ hoặc tạm đình chỉ
5

Điều 13 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.
Xem Điều 65, Điều 79 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.
7
“Điều tra lại là tiến hành việc điều tra lại từ đầu theo thủ tục chung của tố tụng hình sự do cơ quan điều tra thực
hiện”. Giáo trình luật tố tụng hình sự, Trường đại học luật Tp. HCM, tr.388.
6

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

7

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
vụ án. Đối với giai đoạn này ngoài việc đưa ra những kết luận theo đúng như trên thì
một trong số những quyết định mang tính làm rõ các tình tiết vụ án đó là quyết định
điều tra bổ sung những tình tiết liên quan đến vụ án hình sự mà trước đó chưa được
làm rõ.
Quyết định này hướng đến việc làm cho vụ án được phơi bày tất cả những vấn đề
chưa được làm rõ và với mục tiêu này việc đưa ra phán quyết sau cùng sẽ đạt được
những hiệu quả cao. Xét về trình tự tố tụng thì có thể nhận thấy giai đoạn truy tố chỉ
được tiến hành trước giai đoạn xét xử, nhưng đối với hoạt động điều tra bổ sung khi có
tình tiết thuộc phạm vi luật định thì quyết định điều tra bổ sung đều có thể được cân
nhắc để đưa ra. Tuy nhiên, dù thấy được tầm quan trọng để điều tra bổ sung cần được
tiến hành nhưng việc tuân theo các quy định của pháp luật là đều bắt buộc để tránh đi
các trường hợp tùy tiện nhằm hướng đến những mục đích tiêu cực.
Khi đưa ra quyết định điều tra bổ sung sẽ dẫn đến một hệ quả đáng lưu ý là sẽ
làm cho thời gian giải quyết vụ án kéo dài và đôi lúc ảnh hưởng đến bên trong quan hệ
tố tụng. Nhưng nếu đem so với tầm quan trọng của việc xác định sự thật của vụ án thì
rõ ràng hoạt động này trở nên vô cùng cần thiết trong quá trình xác định sự thật của vụ
án hình sự.
Thứ ba là chỉ có những chủ thể nhất định mới có quyền quyết định việc trả hồ sơ
điều tra bổ sung.
Khi xuất hiện những tình tiết theo quy định của pháp luật ngoài việc thấy được sự
cần thiết của việc tiến hành điều tra bổ sung. Cơ quan có thẩm quyền quyết định điều
tra bổ sung gồm Viện kiểm sát và Tòa án (Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên
tòa và Hội đồng xét xử). Để hiểu rõ hơn về các chủ thể này sẽ được đề cập ở phần sau
của bài viết.
Có thể nhận thấy, trong các cơ quan trên Cơ quan điều tra không được đề cặp đến
trong nhóm được đưa ra quyết định điều tra bổ sung. Cũng dễ dàng hiểu rằng, Cơ quan

điều tra không thể tham gia vào việc đưa ra quyết định điều tra bổ sung vì không thể
vừa đưa ra bản kết luận điều tra nhưng lại vừa thể hiện không đồng tình với quan điểm
mà mình đã thực hiện. Trong khi đó, pháp luật đã cho Cơ quan điều tra một khoảng
thời gian nhất định để thực hiện công việc điều tra, nên không có lý do gì tự chỉnh sửa
một cách chủ quan những gì đã kết luận được. Một khi đã đưa ra kết luận điều tra thì
trách nhiệm của Cơ quan điều tra đã chấm dứt và chuyển những công việc về sau cho
các cơ quan khác có thẩm quyền tiến hành giai đoạn tiếp theo của vụ án hình sự. Vì
thế, Cơ quan điều tra không được tham gia vào việc đưa ra quyết định điều tra bổ sung
là hoàn toàn phù hợp.
Về phía cơ quan có thẩm quyền ra quyết định điều tra bổ sung có thể nhận thấy
việc đưa ra quyết định này là một trong những nhiệm vụ quan trọng cần thiết để tiến
GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

8

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
hành làm sáng tỏ nội dung vụ án. Hơn nữa, thực hiện hoạt động này góp phần thực
hiện sự tương tác giữa các cơ quan trong mối quan hệ là cơ quan tiến hành tố tụng để
một khi quyết định sau cùng của vụ án được đưa ra thì quyết định này mang ảnh
hưởng của tất cả các cơ quan tiến hành tố tụng, sự khách quan của tố tụng hình sự
cũng vì thế mà được khẳng định.

1.4. Các chủ thể trong việc trả hồ sơ điều tra bổ sung
1.4.1. Chủ thể quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung
Theo quy định của pháp luật chủ thể ra quyết định điều tra bổ sung bao gồm:
- Viện kiểm sát.
- Tòa án

1.4.1.1. Viện kiểm sát quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung
Viện kiểm sát là Cơ quan thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư
pháp theo Hiến pháp và pháp luật8. Trong giai đoạn điều tra, Viện kiểm sát thực hiện
quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong các hoạt động điều tra nhằm
bảo đảm việc điều tra được khách quan, toàn diện, đầy đủ và chính xác, đúng pháp
luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. Với tầm quan trọng như thế,
trong thời gian truy tố vụ án hình sự Viện kiểm sát có thể ra các quyết định như truy tố
bị can trước Tòa án bằng bản cáo trạng, quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung, đình
chỉ hoặc tạm đình chỉ khi có các căn cứ theo quy định của pháp luật9.
Trong đó, để thực hiện được quyền ra quyết định điều tra bổ sung thì tại điểm b
khoản 1 Điều 44 Quy chế công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo
pháp luật trong việc điều tra các vụ án hình sự quy định “Nếu có căn cứ xác định thuộc
một trong những trường hợp quy định tại điều 168 Bộ luật tố tụng hình sự thì Kiểm sát
viên phải báo cáo Viện trưởng, Phó viện trưởng hoặc Kiểm sát viên được Viện trưởng
ủy quyền ra quyết định trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra để bổ sung”10. Như vậy, theo
quy định của Quy chế này, khi thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm
sát điều tra thì thẩm quyền quyết định trả hồ sơ điều tra cho Cơ quan điều tra để điều
tra bổ sung là Viện trưởng, phó Viện trưởng được phân công hoặc Kiểm sát viên được
Viện trưởng ủy quyền thực hiện quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật
trong hoạt động tố tụng đối với vụ án của Viện kiểm sát các cấp. Đối với Viện kiểm
sát cấp tỉnh thì trưởng phòng các Phòng thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra
được Viện trưởng Viện kiểm sát cấp tỉnh ủy quyền sẽ có thẩm quyền ký quyết định trả
hồ sơ điều tra bổ sung.
8

Điều 1 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2002.
Khoản 1 Điều 166 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.
10
Xem điểm b khoản 1 Điều 44 Quy chế công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật

trong việc điều tra các vụ án hình sự năm 2008
9

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

9

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
Trong các trường hợp vụ án do Viện kiểm sát cấp trên thực hành quyền công tố
và kiểm sát điều tra nhưng do chuyển cho Viện kiểm sát cấp dưới để truy tố hoặc Viện
kiểm sát cấp trên làm cáo trạng truy tố và kiểm sát xét xử, nếu có căn cứ trả hồ sơ để
điều tra bổ sung thì Viện kiểm sát ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung cho Viện
kiểm sát cấp trên để Viện kiểm sát cấp trên trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra yêu cầu điều
tra bổ sung.

1.4.1.2. Tòa án quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung
Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 trong giai đoạn xét xử,
trước khi mở phiên tòa và tại phiên tòa xét xử, Tòa án có thể ra quyết định trả hồ sơ
điều tra bổ sung để giải quyết vụ án. Quyết định này có thể do cá nhân (Thẩm phán)
đưa ra trong giai đoạn chuẩn bị xét xử hoặc do một tập thể (Hội đồng xét xử) đưa ra tại
phiên tòa.
Để tiến hành xét xử vụ án được tiến hành chính xác theo quy định của pháp luật.
Sau khi nhận hồ sơ vụ án và bản cáo trạng từ Viện kiểm sát chuyển sang, Thẩm phán
được phân công chủ tọa phiên tòa có nhiệm vụ nghiên cứu và giải quyết vụ án đó.
Thẩm phán nghiên cứu vụ án đó nhằm xác định vụ án đó có đủ điều kiện để đưa vụ án
ra xét xử hay không hay phải ra một trong những quyết định được quy định tại khoản 2
Điều 176 Bộ luật tố tụng hình sự11. Một trong những quyết định được Thẩm phán đưa

ra đó là vấn đề trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Các căn cứ để trả hồ sơ để điều tra bổ
sung cũng giống như ở các trường hợp trả hồ sơ của Viện kiểm sát. Và quyền trả hồ sơ
điều tra bổ sung của Tòa án sẽ được cụ thể cho Thẩm phán được phân công chủ tọa
phiên tòa. Khi được phân công Thẩm phán phải tiến hành nghiên cứu hồ sơ trước khi
mở phiên tòa là phải xem xét các căn cứ, chứng cứ có đúng không và phải đảm bảo
rằng mọi căn cứ, chứng cứ phải được thu thập theo đúng trình tự, thủ tục do luật pháp
quy định. Nếu rơi vào một trong các căn cứ tại khoản 1 Điều 179 Bộ luật tố tụng hình
sự thì ra quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung. Luật quy định Tòa án có quyền này giúp
cho vụ án được tiến hành chính xác, khách quan hơn. Nếu Tòa án không có được
quyền này thì vụ án sẽ không còn đúng với sự thật, khi đó sẽ làm cho vấn đề oan sai sẽ
xảy ra.
Bên cạnh đó, tại khoản 2 điều 199 Bộ luật tố tụng hình sự quy định Hội đồng
xét xử có quyền ra quyết định “yêu cầu điều tra bổ sung”. Nhưng thẩm quyền này
có phần hạn chế so với Viện kiểm sát và Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên
tòa vì quy định các căn cứ của Viện kiểm sát và Thẩm phán được phân công chủ
tọa phiên tòa cụ thể hơn. Không quy định rõ vào các trường hợp nào để Hội đồng
xét xử ra quyết định trả lại hồ sơ. Mặc dù trong phần xét xử của Bộ luật tố tụng
11

Một trong các quyết định như “đưa vụ án ra xét xử, trả hồ sơ để điều tra bổ sung, đình chỉ hoặc tạm đình chỉ
vụ án”.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

10

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự

hình sự năm 2003 không có điều luật quy định cụ thể việc Hội đồng xét xử ra quyết
định trả hồ sơ điều tra bổ sung. Tại khoản 2 Điều 10 của Thông tư liên tịch số
01/2010/VKSNDTC-BCA-TANDTC quy định “Tại phiên tòa, Viện kiểm sát chủ
động phối hợp với Hội đồng xét xử làm rõ những chứng cứ liên quan đến việc giải
quyết đúng đắn vụ án hình sự. Trong trường hợp phát sinh những vấn đề mới hoặc
phức tạp mà không bổ sung được, thì Hội đồng xét xử ra quyết định trả hồ sơ để điều
tra bổ sung”12 từ hướng dẫn này đã xác định được tại phiên tòa Hội đồng xét xử cũng
có quyền ra “quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung”. Căn cứ để Hội đồng xét xử trả
hồ sơ điều tra bổ sung cũng chính là các căn cứ tại Điều 179 Bộ luật tố tụng hình sự
năm 2003. Trong thực tiễn cho thấy rằng, Điều 179 Bộ luật tố tụng hình sự quy định
là căn cứ ra quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung trong cả giai đoạn xét xử chứ không
riêng về giai đoạn chuẩn bị xét xử. Như vậy, tại phiên tòa, khi xét thấy có một trong
các trường hợp quy định tại Điều 179 Bộ luật tố tụng hình sự thì Hội đồng xét xử áp
dụng Điều 199 Bộ luật tố tụng hình sự để ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung.

1.4.2. Chủ thể tiếp nhận việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự
1.4.2.1.Viện kiểm sát tiếp nhận hồ sơ điều tra bổ sung
Viện kiểm sát không chỉ có quyền ra quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung, mà
còn là chủ thể tiếp nhận quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung từ Tòa án. Cụ thể, đối
với việc Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa ra quyết định trả hồ sơ điều
tra bổ sung trong thời hạn chuẩn bị xét xử. Quyết định này được gởi cho Viện kiểm
sát thi hành trên cơ sở những gì mà Tòa án (Thẩm phán) cho là cần điều tra bổ sung.
Trường hợp, trong giai đoạn xét xử Hội đồng xét xử ra quyết định yêu cầu trả hồ sơ
điều tra bổ sung thì bản thân Hội đồng xét xử phải tiến hành thảo luận và thông qua
tại phòng nghị án và phải lập thành văn bản13 cụ thể để làm cơ sở chứng minh.
Trường hợp Viện kiểm sát sau khi tiếp nhận hồ sơ điều tra bổ sung, bản thân
nhận thấy quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung của Tòa án là không có căn cứ và
không thể tự bổ sung được thì chuyển ngay hồ sơ vụ án đó cho Cơ quan điều tra tiến
hành điều tra. Nếu thấy quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung của Tòa án không có
căn cứ theo hướng dẫn thì Viện kiểm sát có văn bản nêu rõ lý do giữ nguyên quyết

định truy tố và chuyển hồ sơ lại cho Tòa án để đưa vụ án ra xét xử theo quy định 14.

12

Xem Thông tư liên tịch 01/2010/TTLT-VKSNDTC-BCA-TANDTC hướng dẫn thi hành các quy định của Bộ
luật tố tụng hình sự việc trả hồ sơ điều tra bổ sung.
13
Khoản 2 Điều 199 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.
14
Xem khoản 2 Điều 7 của Thông tư liên tịch 01/2010/TTLT-VKSNDTC-BCA-TANDTC hướng dẫn thi hành
các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự việc trả hồ sơ điều tra bổ sung

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

11

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự

1.4.2.2. Cơ quan điều tra tiếp nhận việc trả hồ sơ điều tra bổ sung từ Tòa án và
Viện kiểm sát
Cơ quan điều tra nào sẽ tiếp nhận hồ sơ từ Tòa án và Viện kiểm sát trong khi đó cơ
quan được giao nhiệm vụ điều tra bao gồm các cơ quan ở Điều 110 và Điều 111 Bộ
luật tố tụng hình sự. Điều tra phát hiện, tìm chứng cứ buộc tội là chức năng duy nhất
và riêng của Cơ quan điều tra. Cơ quan điều tra do pháp luật tố tụng hình sự quy định,
điều tra tội phạm theo pháp luật tố tụng. Dĩ nhiên, để củng cố thêm các chứng cứ buộc
tội, cơ quan này có thể thu thập thêm thông tin ngoài tố tụng, nhưng đó không là
chứng cứ và là công việc thứ yếu của Cơ quan điều tra. Vì vậy, để dễ phân biệt với các

cơ quan tham gia điều tra phát hiện tội phạm, đặc biệt là các cơ quan phát hiện, ngăn
chặn tội phạm bằng biện pháp nghiệp vụ, biện pháp trinh sát, Cơ quan điều tra trong tố
tụng hình sự chính là cơ quan chuyên trách điều tra tội phạm theo pháp luật tố tụng
hình sự, gọi là Cơ quan điều tra tố tụng hình sự.
Còn cơ quan khác cũng điều tra tội phạm theo pháp luật tố tụng thông qua hoạt
động nghiệp vụ đa dạng của mình. Hoạt động nghiệp vụ này nhằm phát hiện, làm rõ
hành vi có dấu hiệu tội phạm xét cho cùng cũng là hoạt động điều tra hình sự. Tuy
nhiên, Cơ quan khác này chỉ điều tra ở mức độ giới hạn, mức độ “điều tra ban đầu”.
Chẳng hạn, nhóm cơ quan khác trong Công an nhân dân thì đa số họ là cơ quan trinh
sát, điều tra phát hiện và ngăn chặn tội phạm chủ yếu bằng biện pháp trinh sát. Do việc
điều tra theo luật tố tụng hình sự đối với cơ quan khác chỉ là thứ yếu, nên để phân biệt
với cơ quan chuyên trách, cơ quan khác này được gọi là Cơ quan tham gia điều tra
tố tụng hình sự. Từ những phân tích trên cơ quan tiếp nhận hồ sơ để điều tra bổ
sung sẽ do Cơ quan điều tra tố tụng Điều 110 Bộ luật tố tụng hình sự gồm Công an
nhân dân, Quân đội nhân dân và ở Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Thẩm quyền tiếp
nhận hồ sơ điều tra bổ sung sẽ do Thủ trưởng, phó thủ trưởng Cơ quan điều tra được
Thủ trưởng ủy quyền hoặc do Điều tra viên được phân công để tiến hành điều tra.
Việc tiếp nhận hồ sơ để điều tra bổ sung sẽ do Cơ quan điều tra tiếp nhận từ
Viện kiểm sát và Tòa án. Có thể nói trong các cơ quan tiến hành tố tụng, Cơ quan
điều tra chiếm một vị trí rất quan trọng trong quá trình giải quyết một vụ án trong
tố tụng hình sự. Kết quả hoạt động điều tra chính là cơ sở để Viện kiểm sát truy tố
người phạm tội ra trước Tòa án, để Tòa án xét xử đúng người đúng tội, không làm
oan người vô tội vấn đề này thường bắt nguồn từ giai đoạn điều tra. Cơ quan điều
tra có nhiệm vụ điều tra tất cả các tội phạm theo nguyên tắc cơ quan điều tra cấp
nào thì điều tra những vụ án thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án cấp đó.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

12

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự

1.5. Quan hệ giữa cơ quan tiến hành tố tụng trong việc trả hồ sơ điều tra
bổ sung
Với vị trí, chức năng rất quan trọng trong bộ máy nhà nước, Cơ quan điều tra,
Viện kiểm sát và Tòa án có trách nhiệm phối hợp với nhau để giải quyết vụ án hình sự
đúng đắn khách quan theo luật định nhằm bảo vệ chế độ nhà nước, bảo vệ nhân dân và
tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Nhận thức rõ tầm quan trọng trong mối quan hệ
giữa Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án trong việc phòng ngừa và chống tội
phạm, tại Nghị quyết số 08/2002/NQ-TW ngày 02/01/2002 của Bộ chính trị đã nhấn
mạnh “Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan tư pháp trong hoạt động tố tụng trên
cơ sở thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cơ quan, không hữu
khuynh hoặc đùng đẩy trách nhiệm. Các cơ quan điều tra, kiểm sát, xét xử cần thực
hiện đúng thời hạn tố tụng như luật định”15.
Các cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm phối hợp với nhau và cũng cần phải
phối hợp với các cơ quan khác bằng những nội dung cụ thể, thiết thực được quy định
tại Điều 26 và Điều 27 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003. Quan hệ các cơ quan tiến
hành tố tụng trong hoạt động tố tụng hình sự còn có mục đích chung là tìm ra nguyên
nhân, điều kiện phạm tội, kiến nghị và phòng ngừa tội phạm. Mối quan hệ giữa các cơ
quan tiến hành tố tụng trong việc trả hồ sơ điều tra bổ sung được biểu hiện trên hai
phương điện đó là quan hệ chế ước và phối hợp.

1.5.1. Quan hệ chế ước giữa cơ quan tiến hành tố tụng trong việc trả hồ sơ
điều tra bổ sung
Quan điểm của Đỗ Ngọc Quang cho rằng “Khái niệm chế ước có thể được hiểu
như là sự tác động qua lại giữa các bên theo hướng khống chế lẫn nhau, kiềm chế sự
vận động của nhau”16. Quan điểm này cho thấy rằng, bản chất của chế ước là sự tác

động qua lại và kiềm chế lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng trong những điều kiện
nhất định, trong hoạt động tố tụng hình sự là sự tác động qua lại giữa các chủ thể tham
gia nhằm kiểm soát lẫn nhau việc tuân thủ pháp luật, tránh việc lạm quyền. Sự tác
động qua lại giữa các chủ thể trong những điều kiện nhất định giúp cho việc thực thi
công vụ đúng đắn. Cụ thể là đảm bảo cho hoạt động tố tụng hình sự tránh sai sót, vi
phạm pháp luật dẫn đến việc xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, nhà
nước và xã hội.
Quan hệ chế ước giữa các chủ thể đó được thể hiện ở chổ khi đó Cơ quan điều tra
có nhiệm vụ phát hiện, khởi tố, điều tra vụ án ban đầu, còn Viện kiểm sát là cơ quan
15

Xem Nghị quyết 08/2002/NQ-TW ngày 02/01/2002 về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời
gian tới.
16
Đỗ Ngọc Quang, Mối quan hệ giữa cơ quan điều tra với các cơ quan tham gia tố tụng hình sự, NXB chính trị
Quốc gia, Hà Nội 1997.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

13

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
giám sát, độc quyền truy tố một người ra tòa nhưng việc kết tội lại thuộc về Tòa án.
Tại phiên tòa xét xử nhân danh nhà nước thực hành quyền công tố, nhưng kiểm sát
viên chỉ đưa ra quan điểm đề xuất giải quyết vụ án còn quyết định về định tội, mức
hình phạt vẫn thuộc về Hội đồng xét xử. Nhưng mọi hoạt động xét xử của Tòa án phải
đảm bảo yêu cầu truy tố về hành vi con người thì mới xét xử. Tòa án không làm trái

thủ tục tố tụng, do đó ngoài chức năng là công tố Viện kiểm sát còn được pháp luật
quy định kiểm sát hoạt động tư pháp, không những giám sát hoạt động của Cơ quan
điều tra mà còn giám sát việc tuân thủ của Hội đồng xét xử tại phiên tòa. Qua hoạt
động giám sát của Viện kiểm sát giúp cho Cơ quan điều tra, Tòa án tránh những sai
sót, vi phạm pháp luật, tăng cường pháp chế.
Quan hệ chế ước này được thể hiện rõ nét nhất là ở hoạt động trả hồ sơ điều tra
bổ sung theo đúng bản chất của luật định này cũng như thực chất của quan hệ chế ước.
Bởi vì bản chất của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung cũng chính là sự kiểm tra, giám sát,
phát hiện các sai sót, làm sáng tỏ vụ án, khắc phục những thiếu sót của cơ quan tiến
hành tố tụng. Thông thường quan hệ chế ước này thể hiện trong việc xác định căn cứ
để trả hồ sơ để điều tra bổ sung, nội dung cần điều tra bổ sung.
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 cho phép Viện kiểm sát trả hồ sơ cho Cơ quan
điều tra, Tòa án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát và Cơ quan điều tra để điều tra bổ sung. Ở
đây cũng thể hiện quan hệ chế ước lẫn nhau giữa Tòa án và Viện kiểm sát, Cơ quan
điều tra trong hoạt động tố tụng. Vì Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát có trách nhiệm
điều tra bổ sung và để tránh sai sót trong quá trình điều tra đòi hỏi Viện kiểm sát và Cơ
quan điều tra làm tốt chức năng điều tra của mình. Bên cạnh đó, Viện kiểm sát có
quyền giữ nguyên quyết định truy tố của mình, không chấp nhận yêu cầu điều tra bổ
sung của Tòa án và theo nguyên tắc xét xử và giới hạn của việc xét xử thì Tòa án vẫn
đưa vụ án ra xét xử. Dù thể hiện quan hệ chế ước nhưng giữa Tòa án, Viện kiểm sát và
Cơ quan điều tra quan hệ đó phải trên cơ sở đảm bảo thực hiện đúng chức năng tố tụng
của mỗi ngành, phải phù hợp và hỗ trợ đắc lực cho nguyên tắc tranh tụng theo tiến
trình cải cách tư pháp hiện nay.

1.5.2. Quan hệ phối hợp giữa cơ quan tiến hành tố tụng trong việc trả hồ sơ
điều tra bổ sung
Các cơ quan tiến hành tố tụng tuy có chức năng, nhiệm vụ khác nhau nhưng điều
có mục đích chung là phát hiện và xử lý nghiêm minh, kịp thời các hành vi phạm tội.
Do đó, sự phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng là đều tất yếu và khách quan.
Bộ luật tố tụng hình sự quy định cụ thể về trình tự, thủ tục điều tra, truy tố, xét xử,

chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ giữa các cơ quan tiến hành tố tụng.
Trong đó, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án có sự phối hợp chặc chẽ trong
quá trình tiến hành tố tụng. Không chỉ từ giai đoạn tiếp nhận hồ sơ vụ án Cơ quan điều
GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

14

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
tra, Viện kiểm sát và Tòa án có sự phối hợp chặc chẽ với nhau, sự phối hợp này còn
được thể hiện rõ nhất ở giai đoạn trả hồ sơ điều tra bổ sung. Trong giai đoạn nghiên
cứu hồ sơ, Kiểm sát viên thấy còn thiếu chứng cứ quan trọng, tài liệu hoặc có vi phạm
nghiêm trọng thủ tục tố tụng không thể bổ sung được thì Kiểm sát viên phối hợp với
Điều tra viên điều tra bổ sung, để khắc phục những khó khăn. Trường hợp không thể
bổ sung được thì báo lên Lãnh đạo Viện kiểm sát hoặc Thủ trưởng đơn vị xem xét và
đưa ra hướng giải quyết. Còn trong thời hạn truy tố, vụ án có nhiều vấn đề phức tạp về
chứng cứ, tội danh thì Kiểm sát viên báo cáo Lãnh đạo Viện kiểm sát hoặc Thủ trưởng
đơn vị trao đổi với Cơ quan điều tra, Tòa án về hướng giải quyết vụ án17. Không chỉ
phối hợp trong giai đoạn điều tra, truy tố mà còn phối hợp trong giai đoạn xét xử.
Trong thời hạn chuẩn bị xét xử, sau khi thấy còn thiếu những chứng cứ quan trọng, có
vi phạm thủ tục tố tụng, bị can phạm về một tội khác hoặc có đồng phạm khác, thì
Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa trao đổi với Kiểm sát viên để có biện
pháp khắc phục kịp thời hoặc có thể bổ sung được tại phiên tòa mà không phải trả hồ
sơ để điều tra bổ sung. Nếu Kiểm sát viên và Thẩm phán chưa thống nhất ý kiến, thì
báo cáo lãnh đạo liên ngành xem xét cho ý kiến về việc giải quyết vụ án. Không những
phối hợp trong giai đoạn chuẩn bị xét xử mà Kiểm sát viên còn chủ động phối hợp với
Hội đồng xét xử làm rõ những chứng cứ liên quan đến việc giải quyết đúng đắn vụ án
hình sự.

Như vậy, quan hệ phối hợp được thể hiện trong việc trả hồ sơ điều tra bổ sung là
nhằm để quá trình tố tụng diễn ra thuận lợi, nhanh chóng, kịp thời. Đồng thời thực
hiện đúng đắn các quan hệ đó thì việc trả hồ sơ điều tra bổ sung mới thực sự khách
quan, có hiệu quả.

1.6. Hậu quả của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung
1.6.1. Đình chỉ vụ án
Đình chỉ vụ án là quyết định chấm dứt việc tiến hành các hoạt động tố tụng đối
với vụ án18. Nghĩa là việc dừng lại các hoạt động tố tụng vụ án đó, khi có các căn cứ
làm cho việc giải quyết vụ án đó không còn ý nghĩa. Khi thuộc vào các trường hợp
như người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu trước ngày mở phiên tòa sơ thẩm thì vụ án
phải được đình chỉ; trong trường hợp có căn cứ để xác định người đã yêu cầu khởi tố
rút yêu cầu khởi tố trái với ý muốn của họ do bị ép buộc, cưỡng bức thì tuy người đã
yêu cầu khởi tố rút yêu cầu, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án vẫn có thể tiếp
tục tiến hành tố tụng đối với vụ án, người bị hại đã rút yêu cầu khởi tố thì không yêu

17

Xem khoản 2 Điều 9 của Thông tư liên tịch 01/2010/TTLT-VKSNDTC-BCA-TANDTC hướng dẫn thi hành
các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự việc trả hồ sơ điều tra bổ sung.
18
Võ Thị Kim Oanh (chủ biên), Giáo trình luật Tố tụng hình sự Việt Nam, NXB Hồng Đức – Hội luật gia Việt
Nam 2013, tr.444.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

15

SVTH: Hồ Thị Đào

Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
cầu lại, trừ trường hợp rút yêu cầu do bị ép buộc, cưỡng bức 19. Hay thuộc vào các
trường hợp không được khởi tố vụ án hình sự như người thực hiện hành vi nguy hiểm
cho xã hội chưa đến tuổi chịu trách nhiệm hình sự; người mà vi phạm tội của họ đã có
bản án hoặc quyết định đình chỉ vụ án có hiệu lực pháp luật, đã hết thời hạn truy cứu
trách nhiệm hình sự, tội phạm đã được đại xá, người thực hiện hành vi nguy hiểm cho
xã hội đã chết20 hay Viện kiểm sát rút toàn bộ quyết định truy tố trước khi mở phiên
tòa thì Thẩm phán ra quyết định đình chỉ vụ án21.
Xuất phát từ quy định này có thể nhận thấy rằng thông qua việc điều tra nói
chung và điều tra bổ sung nói riêng mà kết quả là phát hiện được vụ án có căn cứ để
đình chỉ vụ án, hay trong trường hợp người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu trước ngày
mở phiên tòa sơ thẩm, hay rơi vào các căn cứ không được khởi tố vụ án hình sự thì vụ
án phải bị đình chỉ tùy theo mức độ vụ việc và các quy định pháp luật có liên quan.
Khi ra quyết định đình chỉ vụ án thì tất nhiên vụ án đó sẽ được khép lại vô thời hạn.
Nhưng xét cho cùng, việc điều tra bổ sung vụ án hình sự về bản chất cũng một phần
đem lại những kết quả vô cùng quan trọng. Nếu trong quá trình giải quyết hồ sơ không
được xem xét kỹ càng thì dễ dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng như sai về thủ tục
tố tụng, gây tiêu cực trong trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng hay gây ra tình
trạng oan sai.
Điển hình như vụ án Lý Quốc Nghiệp chủ cửa hàng điện máy Quốc Nghiệp ở thị
xã Trà Vinh xảy ra vào năm 2006. Theo hồ sơ vụ án vào năm 2004, anh nhận hàng ký
gửi của chủ doanh nghiệp điện máy Thủy là ông Lê Văn Tài. Một năm sau, ông Tài
lấy hàng tồn về rồi làm đơn kiện vì cho rằng anh Nghiệp không thanh toán tiền hàng.
Đến giữa năm 2006, nguyên đơn tố cáo anh Nghiệp chiếm dụng vốn và đề nghị các cơ
quan tố tụng ở Trà Vinh vào cuộc. Tháng 6/2007, truy tố anh Nghiệp về hành vi Lạm
dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Sau đó TAND thị xã Trà Vinh và TAND tỉnh Trà
Vinh lần lượt tuyên phạt anh bốn năm tù, buộc bồi thường cho ông Tài trên 150 triệu
đồng. Do luôn khẳng định mình vô tội, anh Nghiệp kêu oan. Tòa án nhân dân tối cao
ra quyết định hủy hai bản án trên và đề nghị điều tra lại. Cuối tháng 6/2011, VKSND

thành phố Trà Vinh (thị xã Trà Vinh cũ) quyết định đình chỉ vụ án, đình chỉ bị can
Nghiệp nhưng bị VKSND tỉnh Trà Vinh hủy, đề nghị phục hồi điều tra. Sau đó,
TAND thành phố Trà Vinh lại tuyên phạt anh hai năm tù. Tiếp tục kêu oan, tháng
7/2013, bản án này bị hủy toàn bộ và đề nghị điều tra lại. Bốn tháng trước đó, Công an
thành phố Trà Vinh tiếp tục truy tố anh về tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
Sau một thời gian điều tra bổ sung VKSND thành phố Trà Vinh, cho rằng giao dịch
19

Khoản 2 Điều 105 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.
Xem khoản 3, 4, 5, 6, 7 Điều 107 của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003
21
Xem Điều 180 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.
20

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

16

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
giữa ông Tài và anh Nghiệp không tuân thủ các quy định trong hoạt động thương mại,
không chấp hành chế độ về hóa đơn, chứng từ. Do không xác định được số tiền hay tài
sản mà bị can chiếm đoạt và không chứng minh được ông Nghiệp dùng thủ đoạn gian
dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản nên không đủ căn cứ để truy tố anh Nghiệp. Đó
là lý do mà VKSND thành phố Trà Vinh ra quyết định đình chỉ điều tra bị can với anh
Nghiệp22. Qua vụ án, cho ta thấy hậu quả pháp lý của chế định điều tra bổ sung luôn
giữ vai trò quan trọng. Nếu có một chút thay đổi trong quá trình giải quyết vụ án về
chứng cứ thì sẽ đi đến một kết quả và tác động khác nhau.

1.6.2. Đưa vụ án ra xét xử
Kết quả điều tra bổ sung đôi khi dẫn đến việc quyết định đưa vụ án ra xét xử
được xem là một kết quả phổ biến trong tố tụng hình sự hiện nay. Một khi điều tra bổ
sung được tiến hành thì với một loạt những hoạt động pháp lý nhất định thì kết quả của
điều tra ban đầu xem như gần làm rõ được vấn đề. Do vậy, việc bổ sung đôi lúc khó có
thể dẫn đến một kết quả ngược lại với kết luận ban đầu. Nhưng xét cho cùng thì để giải
quyết một vụ án hình sự không được dựa vào phán đoán mà phải dựa vào những sự
kiện và sự vật trực tiếp nên điều tra bổ sung mới được sự cần thiết đến như vậy.
Quyết định đưa vụ án ra xét xử là một trong những quyết định quan trọng được
pháp luật tố tụng ghi nhận cho Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa có trách
nhiệm với vụ án23. Vì thế, sau khi nhận được kết luận sau cùng vụ án thông qua điều tra
bổ sung Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án không có căn cứ để đình chỉ vụ án
hay tạm đình chỉ vụ án thì buộc phải ra quyết định đưa vụ án ra xét xử. Quyết định này
dựa vào những gì đã được điều tra ban đầu và kết quả điều tra bổ sung. Quyết định này
cũng góp phần tạo được niềm tin trong quá trình giải quyết vụ án hình sự theo hướng
tôn trọng sự thật, khách quan và công bằng.

1.7. Lƣợc khảo pháp luật việc trả hồ sơ điều tra bổ sung qua các giai đoạn
phát triển của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam
Trước khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 ra đời, các văn bản pháp luật trước đó
cũng có quy định về thẩm quyền cũng như là thủ tục trả hồ sơ điều tra bổ sung nhưng
không có quy định chế định cụ thể để Viện kiểm sát (trước đây là viện công tố) trả hồ sơ
điều tra cho Cơ quan điều tra, Tòa án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát và Cơ quan điều tra để
điều tra bổ sung. Tuy nhiên, ở mỗi giai đoạn phát triển khác nhau của luật tố tụng hình
sự, tùy theo bối cảnh kinh tế - xã hội, phương thức tổ chức bộ máy, nhận thức và sự phát
triển chung của xã hội mà các trường hợp trả hồ sơ điều tra bổ sung của những người
tiến hành tố tụng khác nhau.
22

Doanh nhân trẻ được đình chỉ điều tra sau gần 7 năm bị bắt
[truy cập ngày 20/9/2014]
23
Xem khoản 2 Điều 39 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

17

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự

1.7.1. Giai đoạn từ năm 1959 đến năm 1988
Ở giai đoạn này chưa có Bộ luật tố tụng hình sự, hoạt động tố tụng chỉ được thực hiện
trên cơ sở các luật tổ chức và văn bản hướng dẫn riêng lẻ của cơ quan có thẩm quyền
như Bộ công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao. Và lần đầu
vấn đề trả hồ sơ điều tra bổ sung cũng đã được đề cập tại điều 15 Luật Tổ chức Viện
kiểm sát ban hành ngày 15/7/1960 quy định “… Nếu thấy chứng cứ chưa rõ ràng thì
phải trả hồ sơ để Cơ quan công an hoặc Cơ quan điều tra khác tiến hành điều tra
thêm”24. Tại Thông tư số 427/TTLB ngày 28/6/1963 của Viện kiểm sát nhân dân tối cao
và Bộ công an cũng có quy định tạm thời một số nguyên tắc về quan hệ công tác giữa
Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Bộ công an như sau “Viện kiểm sát hoàn lại hồ sơ để
cơ quan điều tra bổ sung nếu thấy hồ sơ thiếu chứng cứ chủ yếu….. Trường hợp Tòa án
trả lại hồ sơ để điều tra bổ sung và nếu Viện kiểm sát thấy yêu cầu đó là hợp lý thì sẽ
chuyển cho cơ quan công an điều tra bổ sung”25. Nhưng các quy định này chỉ mang tính
chất chung không quy định điều luật cụ thể dựa vào trường hợp nào để áp dụng việc trả
hồ sơ điều tra bổ sung của Viện kiểm sát trả cho Cơ quan điều tra, Tòa án trả hồ sơ cho
Viện kiểm sát và Cơ quan điều tra để điều tra bổ sung vấn đề này gặp rất nhiều khó khăn

trong giai đoạn đó.

1.7.2. Giai đoạn từ khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 ra đời đến năm 2003
Đến khi bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 ra đời có một chuyển biến mới trong quá
trình áp dụng chế định trả hồ sơ điều tra bổ sung. Nó là bộ luật đầu tiên pháp điển hóa
các quy định của pháp luật trước đó. Vấn đề trả hồ sơ điều tra bổ sung cũng được quy
định cụ thể lần đầu tiên tại Điều 142, Điều 151, Điều 154 và Điều 173 Bộ luật Tố tụng
hình sự năm 1988. Nhưng các căn cứ để Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung được thể
hiện ở Điều 154 của Bộ luật tố tụng hình sự 198826 và giai đoạn này vẫn chưa nêu rõ căn
cứ nào để Viện kiểm sát trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra mà chỉ quy định là Viện kiểm sát
có quyền trả hồ sơ điều tra bổ sung.
Để việc áp dụng các quy định của pháp luật được thống nhất trong quá trình giải
quyết vụ án về việc trả hồ sơ điều tra bổ sung của cơ quan tiến hành tố tụng. Ngày
8/12/1988, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân tối cao cũng đã ban hành Thông
tư liên ngành số 01/TTLN “Hướng dẫn thi hành một số quy định trong Bộ luật tố tụng
hình sự”. Ngày 05/11/1996, liên ngành Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân

24

Xem điểm b Điều 15 Luật tổ chức viện kiểm sát nhân dân năm 1960.
Xem đoạn 3 Điều 7 Thông tư liên tịch số 427/TTLT ngày 28/6/1963 quy định tạm thời một số nguyên tắc về
quan hệ công tác giữa Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Bộ công an.
26
Khoản 1 Điều 154 của Bộ luật tố tụng hình sự 1988 quy định “Thẩm phán ra quyết định trả hồ sơ cho Viện
kiểm sát để điều tra bổ sung trong những trường hợp sau đây: Khi cần xem xét thêm những chứng cứ quan trọng
đối với vụ án mà không thể bổ sung tại phiên tòa được; Khi có căn cứ để cho rằng bị cáo phạm một tội khác hoặc
có đồng phạm khác; Khi phát hiện có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng”.
25

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

18

SVTH: Hồ Thị Đào


Lý luận và thực tiễn việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự
tối cao, Bộ nội vụ (nay là Bộ công an) cũng thống nhất ra Thông báo số 61/KL-LN
hướng dẫn về thời hạn điều tra bổ sung.
Ngày 10/6/2002 Tòa án nhân dân tối cao có hướng dẫn tại Công văn số
81/2002/TANDTC “mặc dù trong phần xét xử sơ thẩm của Bộ luật tố tụng hình sự
không có điều luật quy định cụ thể việc Hội đồng xét xử quyết định trả hồ sơ điều tra bổ
sung như quy định tại Điều 154 quy định tại phiên tòa sơ thẩm. Khi thấy có một trong
các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 154 Bộ luật tố tụng hình sự. Hội đồng xét xử
không được ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Theo quy định tại khoản 2 Điều
173 Bộ luật tố tụng hình sự thì một trong các quyết định mà Hội đồng xét xử phải thảo
luận và thông qua tại phòng nghị án là quyết định yêu cầu điều tra bổ sung”27.

1.7.3. Giai đoạn từ khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 ra đời cho đến nay
Đến giai đoạn này Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 phần nào hoàn thiện hơn Bộ
luật tố tụng hình sự năm 1988. Trước đó chưa nêu rõ các trường hợp mà Viện kiểm sát
áp dụng để trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra phần nào gặp rất nhiều khó khăn. Quy định cụ
thể hơn về vấn đề trả hồ sơ điều tra của Viện kiểm sát được quy định cụ thể tại Điều 168
Bộ luật tố tụng hình sự năm 200328. Khi đối chiếu với quy định hiện tại thì Điều 173 Bộ
luật tố tụng hình sự năm 1988 được quy định tại Điều 179 trong Bộ luật tố tụng hình sự
năm 2003 cơ bản không có gì thay đổi. Còn tại khoản 2 Điều 121 Bộ luật tố tụng hình
sự 2003 quy định, Tòa án chỉ được ra quyết định trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra
bổ sung không quá 2 lần và theo hướng dẫn tại nghị quyết số 04/2004/NQ-HĐTP ngày
05/11/2004 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, hướng dẫn thi hành một
số quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự 2003, nếu phát hiện thấy vấn đề cần điều tra

bổ sung, thì vẫn phải tiếp tục nghiên cứu toàn bộ hồ sơ vụ án để xem xét có vấn đề nào
khác cần điều tra bổ sung hay không. Tòa án chỉ ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ
sung lần thứ hai trong trường hợp những vấn đề yêu cầu điều tra bổ sung trong quyết
định trả hồ sơ điều tra bổ sung lần thứ nhất chưa được điều tra hoặc tuy đã điều tra bổ
sung nhưng chưa đạt yêu cầu hoặc từ kết quả điều tra bổ sung xét thấy cần điều tra bổ
sung vấn đề mới.
Nhìn chung, cho thấy các vấn đề điều tra bổ sung cũng đã dần được hoàn thiện hơn
qua các thời kỳ phát triển. Có thể nói vấn đề trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng hình
sự là những vấn đề liên quan đến sự hình thành, ý nghĩa, tầm quan trọng và hậu quả
pháp lý mà điều tra bổ sung mạng lại. Nghiên cứu về vấn đề này sẽ là điều kiện cần thiết
để đi sâu vào các căn cứ xác định việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự.
Đồng thời góp phần thấy được sự cần thiết trong vấn đề trả hồ sơ để điều tra bổ sung,
nhằm hoàn thiện chế định này trong thực tiễn quy định và bối cảnh xã hội hiện nay.
27
28

Công văn số 81/2002/TANDTC ngày 10/6/2002 về việc giải đáp các vấn đề nghiệp vụ.
Xem tại Điều 168 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

19

SVTH: Hồ Thị Đào