chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại việt nam

Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 36 (2010 – 2014)

CHẾ ĐỊNH TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN
CỦA CHỦ SỞ HỮU CÔNG TY
TẠI VIỆT NAM

Giảng viên hướng dẫn:
ĐOÀN NGUYỄN MINH THUẬN
BỘ MÔN LUẬT THƯƠNG MẠI

Sinh viên thực hiện:
KIỀU MI
MSSV: 51105881
LỚP: LUẬT THƯƠNG MẠI – K36

Cần Thơ, tháng 5 năm 2014
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN


 .........................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
GVHD:
Đoàn Nguyễn Minh Thuận
SVTH: Kiều Mi
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN


 .........................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

SVTH: Kiều Mi

............................................................................................................................................
............................................................................................................................................


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

LỜI CẢM ƠN

Lời nói đầu tiên, em xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã động
viên, giúp đở tạo điều kiện vật chất cũng như tinh thần để em
hoàn thành luận văn này.
Em xin chân thành cám ơn quý Thầy Cô giảng viên
trường Đại học Cần thơ nói chung, quý Thầy Cô giảng viên
khoa Luật nói riêng đã tận tình giảng dạy và truyền đạt kinh
nghiệm trong khoản thời gian em học tập ở giảng đường.
Và đặc biệt là, em xin gửi lời cám ơn sâu sắc đến cô
Đoàn Nguyễn Minh Thuận đã tận tình hướng dẫn và tạo mọi
điều kiện giúp đở em trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Mặc dù trong quá trình thực hiện đề tài, người viết đã cố
gắng hết sức nhưng do hạn chế về trình độ nên không thể nào
không có những thiếu sót, hạn chế nhất định. Vì vậy, người
viết mong nhận được sự góp ý quý báo của quý thầy cô để bài
viết luận văn được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cám ơn!

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

SVTH: Kiều Mi

Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

MỤC LỤC
DANH MỤC CHỬ VIẾT TẮT
LỜI MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN ..................... 5
CỦA CHỦ SỞ HỮU CÔNG TY TẠI VIỆT NAM .......................................................... 5
1.1 Lý luận chung về doanh nghiệp ............................................................................... 5
1.1.1 Khái niệm doanh nghiệp ..................................................................................... 5
1.1.2 Đặc điểm của doanh nghiệp ................................................................................ 6
1.1.3 Phân loại doanh nghiệp ...................................................................................... 9
1.1.3.1 Căn cứ vào chế độ trách nhiệm ............................................................................ 9
1.1.3.2 Căn cứ vào tư cách pháp nhân của doanh nghiệp ............................................... 11
1.1.3.3 Căn cứ vào hình thức sở hữu tài sản ................................................................... 12
1.1.3.4 Căn cứ vào hình thức pháp lý của doanh nghiệp ................................................ 12

1.2 Lý luận chung về chủ sở hữu công ty .................................................................... 20
1.2.1 Khái niệm chủ sở hữu công ty ........................................................................... 20
1.2.2 Đặc điểm chủ sở hữu công ty ............................................................................ 22
1.3 Lý luận chung về trách nhiệm hữu hạn ................................................................ 23
1.3.1 Lý thuyết về trách nhiệm hữu hạn ..................................................................... 23
1.3.2 Bản chất của trách nhiệm hữu hạn ................................................................... 24
1.3.3 Mối quan hệ giữa trách nhiệm hữu hạn và chủ sở hữu công ty ........................ 25
1.3.4 Pháp luật Việt Nam điều chỉnh về trách nhiệm hữu hạn .................................. 26
CHƯƠNG 2: CHẾ ĐỊNH TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN CỦA CHỦ SỞ HỮU CÔNG
TY TẠI VIỆT NAM ......................................................................................................... 28
2.1 Trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty khi thành lập công ty ............... 28

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

2.1.1 Khi góp vốn thành lập công ty .......................................................................... 28
2.1.1.1 Chủ thể có quyền góp vốn thành lập công ty ..................................................... 29
2.1.1.2 Tài sản góp vốn thành lập công ty ...................................................................... 31

2.1.2 Hợp đồng trước khi đăng ký thành lập công ty................................................. 34
2.2 Trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty trong quá trình công ty hoạt
động ................................................................................................................................ 37
2.2.1 Góp vốn trong quá trình công ty hoạt động ...................................................... 37
2.2.1.1 Góp vốn của chủ sở hữu công ty chưa góp đủ số vốn cam kết góp ................... 37
2.2.1.2 Góp vốn của thành viên, cổ đông mới ................................................................ 40

2.2.2 Tăng và giảm vốn điều lệ công ty...................................................................... 41
2.2.2.1 Tăng vốn điều lệ công ty .................................................................................... 42
2.2.2.2 Giảm vốn điều lệ ................................................................................................ 44

2.2.3 Phân chia lợi nhuận công ty ............................................................................. 48
2.2.4 Chuyển nhượng vốn góp, cổ phần trong công ty .............................................. 49
2.3 Trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty khi công ty chấm dứt hoạt động
......................................................................................................................................... 51
2.3.1 Khi công ty giải thể ........................................................................................... 51
2.3.2 Khi công ty bị tuyên bố phá sản ........................................................................ 53
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT TRÁCH
NHIỆM HỮU HẠN CỦA CHỦ SỞ HỮU CÔNG TY .................................................. 56

TẠI VIỆT NAM ................................................................................................................ 56
3.1 Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật điều chỉnh về trách nhiệm hữu hạn
của chủ sở hữu công ty khi hình thành công ty ......................................................... 56
3.1.1 Thực trạng ......................................................................................................... 56
3.1.2 Hướng hoàn thiện.............................................................................................. 58

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

3.2 Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật điều chỉnh trách nhiệm hữu hạn
của chủ sở hữu công ty trong quá trình công ty hoạt động ...................................... 60
3.2.1 Thực trạng ......................................................................................................... 60
3.2.2 Hướng hoàn thiện.............................................................................................. 63
3.3 Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật điều chỉnh về trách nhiệm hữu hạn
của chủ sở hữu công ty khi công ty chấm dứt hoạt động .......................................... 64
3.3.1 Thực trạng ......................................................................................................... 64
3.3.2 Hướng hoàn thiện.............................................................................................. 65
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 67
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TNHH
CP
DN
DNTN

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trách nhiệm hữu hạn
Cổ phần
Doanh nghiệp
Doanh nghiệp tư nhân

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Doanh nghiệp đóng vai trò rất quan trọng đối với quá trình vận hành và phát triển
của nền kinh tế một quốc gia. Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp là một trong những
tiêu chí quan trọng đánh giá sức khỏe của nên kinh tế. Chính vì vậy, hoàn thiện cơ chế
quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp là một trong những yêu cầu quan trọng đặc ra
trong quá trình quản lý nhà nước về kinh tế, đặc biệt là việc sử dụng pháp luật để hoàn
thiện chức năng quản lý nhà nước ở tầm vĩ mô. Trong các loại hình doanh nghiệp của
Việt Nam hiện nay, công ty giữ vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế
nước nhà.
Từ khi công ty ra đời, hoạt động đến khi chấm dứt sự tồn tại đều được thể chế hóa

trong pháp luật Việt Nam theo sự phát triển của kinh tế. Và nhân tố quan trong góp phần
quyết định đến sự đầu tư vốn, thành lập kinh doanh công ty đó là trách nhiệm hữu hạn của
chủ sở hữu công ty. Đầu tư kinh doanh như mô hình doanh nghiệp tư nhân vừa nhỏ,
nguồn vốn huy động hầu như không có, hay thành viên hợp danh của công ty hợp danh
phải chịu trách nhiệm vô hạn, là dùng tài sản cá nhân để giải quyết các khoản nợ của
doanh nghiệp. Thật sự mà nói, sẽ rất ít nhà đầu tư lựa chọn hình thức kinh doanh như thế
nếu như có hình thức kinh doanh khác ưu diệt hơn.
Từ khi có quy định về trách nhiệm hữu hạn sự thu hút các nhà đầu tư tham gia kinh
doanh gần như là một kỷ lục trong lịch sử kinh doanh. Bởi, trách nhiệm hữu hạn giúp nhà
đầu tư an tâm từ việc có thể phân tán rủi ro trong đầu tư công ty. Trách nhiệm hữu hạn,
giới hạn trách nhiệm của người đầu tư trong phạm vi tài sản cam kết góp vào công ty.
Nghĩa vụ của người đầu tư chi trả các khoản nợ của công ty được giới hạn trong số vốn đã
cam kết góp vào công ty. Nếu đã thực hiện đúng và đầy đủ các cam kết góp vốn, về
nguyên tắc thì người đầu tư không phải đem tài sản cá nhân ra thanh toán những nghĩa vụ
tài chính của công ty. Trường hợp công ty vỡ nợ và tuyên bố phá sản, chủ nợ chỉ có thể
mong chờ thanh toán từ khối tài sản hiện có của công ty mà không thể buộc người đầu tư
mang tài sản cá nhân để liên đới trả nợ thay cho công ty.
Trong quá trình học tập và nghiên cứu, tìm hiểu về công ty trong pháp luật Việt
Nam hiện hành, người viết nhận thấy vấn đề trách nhiệm của chủ sở hữu công ty là nhân

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

1

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

tố quan trọng quyết định sự đầu tư vốn, kinh doanh của nhà đầu tư tại Việt Nam. Và để

hiểu rõ hơn pháp luật trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty, đồng thời đưa ra
hướng hoàn thiện chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam. Đó
là lý do người viết chọn đề tài “Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty
tại Việt Nam” để làm luận văn tốt nghiệp.
2. Phạm vi nghiên cứu
Trong đề tài nghiên cứu người viết tìm hiểu về lý luận, luật định hiện hành “trách
nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty” ở loại hình công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty
cổ phần. Cụ thể là bao gồm nội dung về lý luận chung của doanh nghiệp, luật định về
trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty liên quan về vốn được quy định trong luật
doanh nghiệp 2005 trong quá trình công ty thành lập, hoạt động và chấm dứt hoạt động.
Đồng thời phân tích việc phá hạn trách nhiệm trong một số trường để làm rõ hơn
trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty từ đó liên hệ thực tiễn và đưa ra hướng hoàn
thiện pháp luật về trách nhiệm hữu hạn tại Việt Nam, để góp phần hoàn thiện quy định
của pháp luật bảo vệ chủ sở hữu trong kinh doanh cũng như một số trường hợp dẫn đến
phá hạn trách nhiệm của chủ sở hữu công ty mà pháp luật còn bất cập, nhằm tạo môi
trường kinh doanh bình đẳng phát triển cho các nhà đầu tư tại Việt Nam.
3. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu này để làm rõ hơn trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty, cũng
như những trường hợp dẫn đến phá hạn trách nhiệm của chủ sở hữu công ty được quy
định tại Luật doanh nghiệp 2005 sửa đổi bổ sung 2009. Đồng thời phân tích, xem xét tính
chính xác, hiệu quả của quy định trách nhiệm của chủ sở hữu tại Việt Nam trong thời gian
công ty tồn tại. Từ đó người viết ghi nhận những điểm chưa phù hợp, bất cập và cuối
cùng là đưa ra những hướng hoàn thiện những quy định pháp luật về trách nhiệm hữu hạn
của chủ sở hữu công ty. Và mục đích sau cùng của việc nghiên cứu đề tài là đóng góp
phần nhỏ vào việc xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý hiệu quả và khả thi về trách
nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

2

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

4. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành để tài nghiên cứu, trong quá trình thực hiện người viết sử dụng các
phương pháp như: phân tích luật viết, phương pháp so sánh, tổng hợp, phương pháp liệt
kê, phương pháp thu thập và xử lý thông tin và tìm hiểu thêm những tài liện khác để thực
hiện việc nghiên cứu đề tài.
Cụ thể, người viết tiến hành phân tích làm rõ quy định của lý luận, để làm cơ sở
cho vấn đề nghiên cứu. Trình bày quy định của pháp luật, tiến hành so sánh, tổng hợp, chỉ
ra những mặt tích cực và những điểm bất cập của quy định pháp luật. Bên cạnh đó, người
viết thu thập những sự kiện thực tế để chứng minh cho những vấn đề đã nêu để rõ hơn
quy định pháp luật hiện hành về trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu trong công ty. Cuối
cùng người viết tổng hợp vấn đề trong mối quan hệ, giúp người đọc có cái nhìn tổng quát
và nhìn nhận đúng bản chất vấn đề.
5. Bố cục luận văn
Đề tài “Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam”
ngoài phần lời mở đầu, mục lục, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính
của luận văn gồm 3 chương chính như sau:
Chương 1: Khái quát chung về trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại
Việt Nam. Trong chương này, người viết trình bài những lý luận về doanh nghiệp, lý luận
chung về trách nhiệm hữu hạn và chủ sở hữu công ty qua đó xem xét về mới quan hệ giữa
trách nhiệm hữu hạn và chủ sở hữu công ty, đồng thời tìm hiểu sở lược pháp luật Việt
Nam điều chỉnh về trách nhiệm hữu hạn.
Chương 2: Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam.
Chương này, người viết phân tích trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty từ khi
công ty hình thành, quá trình hoạt động đến khi chấm dứt tồn tại trên thị trường cũng như

về mặt pháp lý.
Chương 3: Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm hữu hạn của
chủ sở hữu công ty tại Việt Nam. Ở chương này, người viết dựa trên sự phân tích luật của
chương 2 và đối chiếu với với những vấn đề tồn tại, bất cập của pháp luật so với những thực tế áp

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

3

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam
dụng, người viết đề xuất hướng hoàn thiện hơn pháp luật trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu
công ty tại Việt Nam.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

4

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN
CỦA CHỦ SỞ HỮU CÔNG TY TẠI VIỆT NAM
1.1 Lý luận chung về doanh nghiệp
1.1.1 Khái niệm doanh nghiệp
Ở mỗi nước, trong những giai đoạn phát triển khác nhau, tùy thuộc vào những

điều kiện hiện tại của kinh tế mà pháp luật quy định mô hình tổ chức sản xuất, kinh doanh
tương thích. Pháp luật là công cụ của Nhà nước để tạo lập và vận hành nền kinh tế thị
trường thông qua việc xác định các mô hình cơ bản của tổ chức sản xuất kinh doanh, quy
định địa vị pháp lý của mỗi loại chủ thể kinh doanh phù hợp với nền kinh tế - xã hội trong
từng giai đoạn hội nhập ở nước ta.1 Trong các chủ thể kinh doanh mà pháp luật điều chỉnh
thì doanh nghiệp là chủ thể quan trọng nhất, vì doanh nghiệp có thể tham gia hầu hết các
quan hệ hợp đồng, quan hệ tố tụng, quan hệ đầu tư…mà pháp luật điều chỉnh.
Vậy doanh nghiệp là gì? Mà nó có thể tham gia hầu hết các quan hệ pháp luật
như con người nhưng lại không phải là con người. Để lý giải vấn đề này đã có không ích
những quan điểm của nhiều học giả dưới nhiều gốc độ khác nhau về doanh nghiệp. Dưới
gốc độ kinh tế, doanh nghiệp được hiểu: “doanh nghiệp là thuật ngữ có nguồn gốc từ lĩnh
vực kinh tế. Doanh nghiệp như một cái áo khoác (phương tiện) để thực hiện ý tưởng kinh
doanh”.2 Doanh nghiệp được ví như chiếc áo khoác để nhà đầu tư dùng làm phương tiện
tư thực hiện ý tưởng kinh doanh của mình, nhưng trước hết họ phải lựa chọn cho mình
một chiếc áo khoác chí ích nên vừa vặn, phù hợp với túi tiến điều kiện sẳn có của bản
thân. Nghĩa là khi chuẩn bị thành lập doanh nghiệp nhà đâu tư sẽ phải chọn một trong các
loại hình doanh nghiệp tối ưu, phù hợp với loại ngành nghề, ý tưởng kinh doanh, vốn đầu
tư cũng như phạm vi giới hạn trách nhiệm của họ theo khuôn khổ luật định.
Rõ ràng và chỉ tiết hơn dưới góc độ pháp lý khi định nghĩa về doanh nghiệp,
được hiểu “doanh nghiệp được dùng để chỉ một chủ thể kinh doanh độc lập, được thành
lập và hoạt động dưới nhiều mô hình cụ thể với tên gọi khác nhau. Những chủ thể này có
những đặc trưng pháp lý trong việc thành lập và hoạt động, nó thỏa mãn những điều kiện

1
2

Nguyễn Hợp Toàn, Giáo trình pháp luật kinh tế, NXB đại học kinh tế quốc dân Hà Nội, 2008, Tr.31.
Phạm Duy Nghĩa, Giáo trình luật kinh tế, NXB Công an nhân dân, 2011, Tr.154.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

5

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

do pháp luật quy định”.3 Khái niệm doanh nghiệp này đề cập đến tư cách chủ thể, hình
thức pháp lý, hoạt động đến khi chấm dứt hoạt động kinh doanh. Nói cách khác, khái
niệm này nêu lên những đặc điểm cấu thành của doanh nghiệp.
Dưới góc nhìn của nhà làm luật, khái niệm doanh nghiệp lần đầu tiên được nói
đến là trong Luật công ty 1990. Doanh nghiệp là đơn vị kinh doanh được thành lập nhằm
mục đích chủ yếu là thực hiện các hoạt động kinh doanh. 4 Lúc bấy giờ, doanh nghiệp
được có định nghĩa khá đơn giản, chủ yếu là nhìn nhận về mặt kinh tế của doanh nghiệp.
Đến Luật doanh nghiệp 1999 thay thế luật công ty, doanh nghiệp được định nghĩa khá chi
tiết, cũng như bao quát hơn trước. Nó tổng hợp cả góc nhìn kinh tế và pháp lý đã ghi nhận
đầy đủ, chi tiết các đặc điểm của doanh nghiệp. Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên
riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của
pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh.5 Và từ khi có hiệu lực,
Luật doanh nghiệp 2005 kế thừa tình thần định nghĩa về doanh nghiệp vẫn không thay
đổi.
Dù luật đã có điều khoản về khái niệm doanh nghiệp nhưng vẫn tồn tại khái niệm
dưới nhiều gốc độ khác nhau thể hiện cách nhìn đa dạng về doanh nghiệp. Song, dù hiểu
như thế nào thì tất cả khái niệm doanh nghiệp vẫn xoay quanh đặc điểm cơ bản của doanh
nghiệp.
1.1.2 Đặc điểm của doanh nghiệp
Trên cơ sở khái niệm doanh nghiệp quy định tại Khoản 1 Điều 4 Luật doanh 2005
sửa đổi bổ sung 2009 (Luật DN 2005) thì doanh nghiệp có một số đặc điểm sau:
Thứ nhất, doanh nghiệp là tổ chức kinh tế được thành lập theo quy định của pháp

luật và tồn tại dưới một hình thức pháp lý nhất định. Bất kỳ nhà đầu tư nào muốn kinh
doanh dưới hình thức doanh nghiệp điều phải tiến hành đăng ký thành lập doanh nghiệp
tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo luật định lúc đăng ký nhà đầu tư phải lựa chọn
một hình thức pháp lý nhất định cho doanh nghiệp. Như được đề cập ở khái niệm doanh
nghiệp là một tổ chức kinh tế với đặc điểm này sẽ giúp ta phân biệt rõ ràng hơn giữa

3

Nguyễn Hợp Toàn, Giáo trình pháp luật kinh tế, NXB đại học kinh tế quốc dân Hà Nội, 2008, Tr.32.
Xem khoản 2 điều 3 Luật công ty 1990.
5
Xem khoản 1 điều 3 Luật doanh nghiệp 1999.
4

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

6

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

doanh nghiệp với cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang và các tổ chức khác (tổ chức chính
trị, tổ chức chính trị xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp).
Thứ hai, Doanh nghiệp phải có tên riêng, có trụ sở giao dịch ổn định, có tài sản.
Doanh nghiệp phải có tên riêng. Xét về mặt pháp lý, giống như con người, doanh
nghiệp khi khai sinh ra nó cũng cần có cái tên. Tuy nhiên, ở đây doanh nghiệp là sản
phẩm của pháp lý vậy nên tên của doanh nghiệp cũng phải thể hiện những nội dung theo
quy định của pháp luật, cụ thể được quy định tại Khoản 1 Điều 31 Luật DN 2005 “tên

doanh nghiệp phải được viết bằng tiếng việt, có thể kèm theo chữ số và ký hiệu, phải phát
âm được và ít nhất phải có hai thành tố sau: Loại hình doanh nghiệp và tên riêng”. Tên
của doanh nghiệp là yếu tố hình thức nhưng lại là điều kiện quan trọng để được xem xét
cấp giấy chứng nhận đăng ký thành lập doanh nghiệp. Doanh nghiệp sẽ không được cấp
giấy chứng nhận đăng ký thành lập nếu như tên dự kiến của doanh nghiệp không được cơ
quan đăng ký thành lập doanh nghiệp chấp thuận. Ngoài ta, nó còn là cơ sở để Nhà nước
thực hiện việc quản lý đối với doanh nghiệp.
Xét về mặt kinh tế, tên doanh nghiệp có ý nghĩa rất lớn đối với đời sống của
doanh nghiệp, nó gắn liền với sự tồn tại, hưng thịnh hay suy vong của doanh nghiệp. Bên
cạnh đó, tên doanh nghiệp không chỉ để phân biệt các doanh nghiệp với nhau, các doanh
nghiệp có loại hình giống nhau và hoạt động cùng ngành nghề mà còn có vai trò đặc biệt
đối với sự phát triển của doanh nghiệp vì nó gắn liền với uy tính, khẳng định vị thế của
doanh nghiệp trước khách hàng cũng như trước đối tác.
Doanh nghiệp phải có tài sản riêng. Trong điều kiện thời nay không thể nó nến
việc thành lập doanh nghiệp, thậm chí không thể thực hiện một hoạt động kinh doanh
thức sự trong bất cứ lĩnh vự nào nếu hoàn toàn không có tài sản. Vậy nên, điều kiện tiên
quyết cũng là nét đặc trưng lớn của doanh nghiệp là phải có một mức độ tài sản nhất
định.6
Mức độ tài sản của doanh nghiệp khi thành lập phụ thuộc vào ngành nghề kinh
doanh của doanh nghiệp có thuộc lĩnh vực pháp luật bắt buộc phải có vốn pháp định hay
không. Nếu ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp thuộc lĩnh vực pháp luật bắt buộc

6

Nguyễn Hợp Toàn, giáo trình pháp luật kinh tế, NXB đại học kinh tế quốc dân Hà Nội, Hà Nội, 2008, Tr.32.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

7

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

phải có vốn pháp định, thì doanh nghiệp phải đáp ứng mức vốn tối thiểu đó khi thành lập.
Trong trường hợp này vốn điều lệ (doanh nghiệp tư nhân không có vốn điều lệ) của doanh
nghiệp phải lớn hơn hoặc bằng mức vốn pháp định đó. Nếu ngành nghề kinh doanh của
doanh nghiệp không thuộc lĩnh vực pháp luật bắt buộc phải có vốn pháp định, thì mức độ
tài sản của doanh nghiệp tùy thuộc vào nhu cầu và khả năng của người thành lập doanh
nghiệp. Trong trường hợp này pháp luật không quy định mức vốn tối thiểu là bao nhiêu.
Ngoài phần tài sản của doanh nghiệp có lúc thành lập được các thành viên sang
lập chuyển quyền sở hữu, quyền sử dụng thì tài sản của doanh nghiệp có thể được tạo lập
thêm từ việc huy động vốn và trong quá trình hoạt động kinh doanh.
Như vậy, khi thành lập doanh nghiệp bắt buộc phải có lượng tài sản nhất định để
thực hiện mục đích chính là hoạt động kinh doanh, đồng thời chịu trách nhiệm khi tham
gia các quan hệ pháp luật.
Doanh nghiệp phải có trụ sở giao dịch ổn định. Trụ sở chính của doanh nghiệp là
nơi đặc cơ quan đầu não, cơ quan quan điều hành của doanh nghiệp. Về mặt kinh tế, trụ
sở giao dịch ổn định sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp, đồng thời góp phần thuận lợi cho các giao dịch giữa doanh nghiệp và khách hàng
cũng như đối tác.
Về mặt pháp lý, trụ sở doanh nghiệp là cơ sở để xác định Tòa án có thẩm quyền
giải quyết các tranh chấp khi có tranh chấp xảy ra đối với doanh nghiệp trường hợp là bị
đơn. Trụ sở doanh nghiệp phải ở trên lãnh thổ Việt Nam, có địa chỉ rõ ràng tại tỉnh, thành
phố nơi doanh nghiệp nộp hồ sơ đăng ký và được cấp giấy chứng nhận thành lập doanh
nghiệp.7 Ngoài ra, doanh nghiệp cũng có thể lập các chi nhánh, văn phòng đại diện, địa
điểm kinh doanh với số lượng không giới hạn.8
Thứ ba, chủ yếu và trực tiếp của doanh nghiệp là thực hiện các hoạt động kinh doanh
vì mục tiêu lợi nhuận. Theo đó, doanh nghiệp sẽ thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả

7

Xem điều 35 Luật doanh nghiệp 2005
Chi nhánh là đơn vị phụ thuộc của doanh nghiệp, có nhiệm vụ thực hiện toàn bộ hoặc một phần chức năng của
doanh nghiệp kể cả chức năng đại diện theo ủy quyền.
Văn phòng đại diện là đơn vị phụ thuộc của doanh nghiệp có nhiệm vụ đại diện theo ủy quyền cho lợi ích của doanh
nghiệp và bảo vệ lợi ích đó.
Địa điểm kinh doanh là nơi hoạt động kinh doanh cụ thể của doanh nghiệp được tổ chức thực hiện. Địa điểm kinh
doanh có thể ở ngoài địa chỉ đăng ký trụ sở chính.
8

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

8

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch
vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi. Vì vậy mục đích chủ yếu của doanh nghiệp
chính là mục tiêu sinh lợi. Có những doanh nghiệp hoạt động vì mục tiêu xã hội, phục vụ
cộng đồng mà không vì mục đích lợi nhuận. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này vẫn thực
hiện các hoạt động kinh doanh, cũng có quyền và nghĩa vụ tương tự như các doanh
nghiệp khác mặc dù mục tiêu hàng đầu không phải là lợi nhuận. Song, mục tiêu lợi nhuận
của doanh nghiệp là chủ yếu hay thứ yếu thì tất cả các nhà đầu tư khi thành lập doanh
nghiệp đều vì kiếm lợi nhuận. Đây là thuộc tích không thể tách rời của tất cả các loại hình
doanh nghiệp khi thành lập.9
Trên đây là những đặc điểm chung cơ bản của doanh nghiệp, ngoài ra tùy theo từng

loại hình tổ chức doanh nghiệp mà có những đặc điểm riêng tạo nên nét đặc trưng của
từng loại doanh nghiệp. Đồng thời, với đặc điểm riêng này tạo thuận lợi cho nhà đầu tư có
thể lựa chọn loại hình doanh nghiệp kinh doanh phù hợp với khả năng tài chính cũng như
lĩnh vực kinh doanh.
1.1.3 Phân loại doanh nghiệp
1.1.3.1 Căn cứ vào chế độ trách nhiệm
Căn cứ vào chế độ trách nhiệm thì doanh nghiệp được chia thành hai loại:
Một là, doanh nghiệp có chế độ trách nhiệm hữu hạn. Chế độ trách nhiệm hữu
hạn ở đây chính là việc giới hạn trách nhiệm của người đầu tư vốn vào doanh nghiệp đối
với các khoản nợ phát sinh trong kinh doanh của doanh nghiệp bằng số tài sản mà họ đầu
tư vào doanh nghiệp đó.10 Giới hạn trách nhiệm của người đầu tư là phạm vi tài sản của
người đầu tư phải đưa ra để thanh toán các khoản nợ doanh nghiệp, nghĩa là người đầu tư
cam kết góp vốn bao nhiều thì chỉ chịu trách nhiệm trong số vốn cam kết góp bao nhiêu
đối với các khoản nợ của doanh nghiệp, về nguyên tắc các tài sản khác của người đầu tư
không bị ảnh hưởng gì.11

9

Nguyện Việt Khoa – Từ Thanh Thảo, Luật kinh tế, NXB Phương đông, Tp.Hồ Chí Minh, 2010, Tr.12.
Nguyễn Hợp Toàn, Giáo trình pháp luật kinh tế, NXB đại học kinh tế quốc dân Hà Nội, 2008, Tr.37.
11
Phạm Duy Nghĩa, Giáo trình luật kinh tế, NXB Công an nhân dân, 2011, Tr.199.
10

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

9

SVTH: Kiều Mi

Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

Ví dụ: A là doanh nhân giàu có, vì đam mê thời trang nên A đầu tư 1 tỷ đồng
thành lập công ty thời trang trách nhiệm hữu hạn (TNHH) 1 thành viên ABC, nếu
như A thực hiện đúng quyền, nghĩa vụ trong quá trình công ty đi vào hoạt động
thì khi công ty ABC bị tuyên bố phá sản thì A chỉ mất đi 1 tỷ đồng đã đầu tư vào
ABC, còn các tài sản khác của A không bị ảnh hưởng.
Với doanh nghiệp có chế độ trách nhiệm hữu hạn luôn tạo thuận lợi cũng như sự
an tâm cho người đầu tư có thể phân chia tài sản đầu tư vào những lĩnh vực kinh tế khác
nhau, đồng thời kích thích sự phát triển kinh tế đối với lĩnh vực có rui ro cao và đầu tư dài
hạn. Hiện nay theo pháp luật hiện hành công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần là
những doanh nghiệp có chế độ trách nhiệm hữu hạn. Chính gì vậy mà các loại hình doanh
nghiệp này ngày càng phát triển cả về số lượng và quy mô hơn so với loại hình doanh
nghiệp có chế độ trách nhiệm vô hạn.
Hai là, doanh nghiệp có chế độ trách nhiệm vô hạn. Trách nhiệm vô hạn ở đây có
thể hiểu là trách nhiệm của người đầu tư vào doanh nghiệp không có giời hạn đối với các
khoản nợ của doanh nghiệp, khi doanh nghiệp không có đủ tài sản để thực hiện các nghĩa
vụ tài chính đó. Nghĩa là người đầu tư có nghĩa vụ phải trả nợ thay cho doanh nghiệp
bằng tất cả tài sản của mình cho đến khi nào hết các khoảng nợ của doanh nghiệp mới
dừng lại.
Theo pháp luật Việt Nam, doanh nghiệp có chế độ trách nhiệm vô hạn này là
công ty hợp doanh và doanh nghiệp tư nhân (DNTN). Ở đây, chủ sở hữu DNTN và thành
viên hợp danh của công ty hợp doanh là chủ thể chịu trách nhiệm vô hạn đối với khoản nở
của doanh nghiệp phát sinh trong quá trình hoạt động.12 Tuy rằng, với loại doanh nghiệp
có chế độ trách nhiệm vô hạn người đầu tư luôn đứng trước nguy cơ khuynh gia bại sản
bất cứ lúc nào, nhưng có được lòng tin cao của bạn hàng và đối tác.
Nhìn chung chính sự phân định giữa trách nhiệm hữu hạn và trách nhiệm vô hạn đã
góp phần tạo nên sự phát triển đa dạng về loại hình doanh nghiệp. Giúp nhà đầu tư có sự
lựa chọn hiệu quả hơn khi thành lập doanh nghiệp.

12

Nguyện Việt Khoa – Từ Thanh Thảo, Luật kinh tế, NXB Phương đông, 2010, Tr.15.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

10

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

1.1.3.2 Căn cứ vào tư cách pháp nhân của doanh nghiệp
Trước tiên ta nên làm rõ pháp nhân là gì? Và làm sao để trở thành pháp nhân?
Pháp luật Việt Nam không định nghĩa hay khái niệm về pháp nhân mà chỉ yêu cầu những
điều kiện để một tổ chức được công nhận là pháp nhân. Để được là pháp nhân tổ chức
phải đủ bốn điều kiện được quy định tại Điều 84 Bộ luật dân sự 2005 “(i) được thành lập
hợp pháp; (ii) có cơ cấu tổ chức chặc chẽ, có tài sản độc lập với cá nhân; (iii) tổ chức khác
và tự chịu trách nhiệm bằng chính tài sản đó; (iv) nhân danh mình tham gia các quan hệ
pháp luật một cách độc lập”. Như vậy dựa vào bốn điều kiện trên ta phân loại doanh
nghiệp có tư cách pháp nhân hay là không có tư cách pháp nhân.
Một là, doanh nghiệp có tư cách pháp nhân. Doanh nghiệp có tư cách pháp nha là
doanh nghiệp được thành lập hợp pháp có thể được thành lập theo quyết định của cơ quan
nhà nước có thẩm quyền hoặc thành lập theo trình tự thủ tục luật định. Có cơ cấu tổ chức
chặc chẽ là yếu tố quan trọng quyết định đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Cở
cấu tổ chức của doanh nghiệp tùy thuộc vào quy mô, lĩnh vực hoạt động của doanh
nghiệp. Tài sản của doanh nghiệp là khối chung thống nhất phải độc lập với tài sản của
thành viên, khi đó doanh nghiệp có quyền quyết định các nội dung liên quan đến tài sản

chung đó để có thể độc lập trong việc hưởng quyền và nghĩa vụ liên quan đến tài sản.
Trên cơ sở độc lập về tài sản, doanh nghiệp tự chịu trách nhiêm bằng tài sản đó,
điều đó có nghĩa là tài sản doanh nghiệp sẽ được dùng để chịu trách nhiệm cho các giao
dịch mà doanh nghiệp tham gia. Doanh nghiệp trực tiếp tham gia các quan hệ, giao dịch
bằng hành vi của mình nhằm mang lại quyền và nghĩa vụ cho doanh nghiệp mà không
phải nhân danh cá nhân hay tổ chức khác. Theo luật định hiện hành, doanh nghiệp có tư
cách pháp nhân gồm: công ty TNHH, công ty CP và công ty hợp danh. Như vậy, doanh
nghiệp có tư cách pháp nhân là doanh nghiệp đáp ứng đầy đủ các điều kiện của một tổ
chức được công nhận là pháp nhân.
Hai là, doanh nghiệp không có tư cách pháp nhân là doanh nghiệp không đáp
ứng đủ điều kiện để thừa nhận là pháp nhân theo luật định. Chỉ cần không đáp ứng một
trong bốn điều kiện để được công nhân là pháp nhân thì tổ chức đó sẽ không có tư cách
của pháp nhân. Và theo luật Việt Nam, doanh nghiệp tư nhân là không có tư cách pháp
nhân bởi tài sản của doanh nghiệp không độc lập với tài sản của chủ sở hữu DNTN, tức là
không có sự tách bạch giữa tài sản của chủ doanh nghiệp và DNTN khi doanh nghiệp
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

11

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

thành lập hoạt động cho đến khi kết thúc.13 Đồng thời, khi tham gia các quan hệ pháp luật
DNTN thường thì doanh nghiệp không nhân danh chính mình để xác lập quan hệ mà nhân
danh của chủ sở hữu doanh nghiệp. Chính những yếu tố trên đã làm cho DNTN không có
tư cách pháp nhân.
1.1.3.3 Căn cứ vào hình thức sở hữu tài sản
Dựa vào số lượng chủ sở hữu doanh nghiệp mà chúng ta có thể chia doanh

nghiệp thành hai loại, doanh nghiệp một chủ sở hữu và doanh nghiệp nhiều chủ sở hữu.
Một là, doanh nghiệp một chủ sở hữu. Theo luật định loại doanh nghiệp này gồn
có doanh nghiệp tư nhân và công ty TNHH một thành viên. Doanh nghiệp một chủ sở hữu
thì việc tạo lập vốn cho doanh nghiệp sẽ do duy nhất chủ sở hữu thực hiện. Tức là không
có sự liên kết về vốn giữa các chủ sở hữu. Khi đó nguồn vốn của doanh nghiệp rất hạn
hẹp, chỉ phù hợp với cơ cấu tổ chức đơn giản, quy mô nhỏ. Tuy nhiên, với loại hình công
ty TNHH một thành viên có chủ sở hữu là nhà nước thì quy mô và cơ cấu tổ chức không
hề đơn giản và nhỏ bé.
Hai là, doanh nghiệp nhiều chủ sở hữu. Với loại doanh nghiệp này vấn đề nguồn
vốn của công ty sẽ khá cao bởi có sự liên kết về vốn giữa các chủ sở hữu khi thành lập
doanh nghiệp. Nên quy mô và cơ cấu tổ chức chặc chẽ và chuyên nghiệp. Điển hình cho
loại doanh nghiệp này ở Việt Nam gồm có công ty CP, công ty TNHH 2 thành viên trở
lên, công ty hợp doanh.
1.1.3.4 Căn cứ vào hình thức pháp lý của doanh nghiệp
Nếu căn cứ vào hình thức pháp lý của doanh nghiệp thì doanh nghiệp chia thành
hai loại:
Một là, doanh nghiệp tư nhân. DNTN là doanh nghiệp có cá nhân đầu tư làm chủ
mà không có sự liên kết về vốn so với các doanh nghiệp khác.14 Dù rằng công ty TNHH 1
thành viên cùng do một cá nhân làm chủ nhưng cá nhân này được giới hạn trách nhiệm
còn với cá nhân là chủ doanh nghiệp tư nhân thì phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng tất cả
tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh. Với loại hình doanh nghiệp tư nhân không
13
14

Bùi Xuân Hải, Giáo trình pháp luật chủ thể kinh doanh, Nxb Hồng Đức, 2009, Tr 80.
Xem Điều 121 Luật doanh nghiệp 2005.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

12

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

có sự tách biệt rõ ràng giữa tài sản đầu tư và tài sản khác thuộc quyền sở hữu của chủ
doanh nghiệp. Vì vậy, khi thành lập DNTN chủ doanh nghiệp không cần chuyển quyền sở
hữu tài sản cho doanh nghiệp và doanh nghiệp cũng sẽ không có vốn điều lệ mà chỉ có
vốn đầu tư ban đầu.
Hai là, công ty. Trong nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay thì công ty là loại
hình doanh nghiệp chủ lực nhất. So với loại hình DNTN một cá nhân làm chủ, nguồn vốn
ít chủ yếu mang tính nhỏ lẻ, còn loại hình hợp tác xã thì không thực hiện hoạt động kinh
doanh chính mà chỉ mang tính xã hội. Vì vậy, chỉ có công ty như công ty TNHH, công ty
CP và công ty hợp danh mới có tìm năng và đóng góp hiểu quả cho sự phát triển kinh tế
xã hội của nước ta hội nhập với nền kinh tế thế giới.

 Khái niệm công ty. Hiện nay có nhiều quan điểm dưới gốc độ khác nhau từ
các học giả về thuật ngữ công ty. Ở gốc độ kinh tế học công ty là tổ chức nhưng được
phân biệt với các tổ chức khác bởi nó chuyên hoạt hoạt động thương nghiệp dịch vụ.
Công ty có thể được hiểu như là tổ chức chuyên hoạt động thương nghiệp dịch vụ (để
phân biệt nhà máy sản xuất, xí nghiệp là những đơn vị kinh tế chuyên sản xuất). Dưới gốc
độ pháp lý, công ty được hiều là sự liên kết của nhiều người để tiến hành một công việc gì
đó vì mục đích kiếm lời”.15 Khái niệm này chỉ nêu đặc điểm về sự liên kết của nhà đầu tư
và mục đích hoạt động của công ty mà chưa nêu hết các điểm đặc trưng cũng như bản
chất về vốn của công ty.
Được định nghĩa một cách rõ ràng chi tiết hơn khái niệm công ty được thể hiểu
đơn giản khái niệm công ty là hình thức doanh nghiệp mà có sự liên kết góp vốn của
nhiều nhà đầu tư để các nhà đầu tư tiến hành hoạt động đầu tư, kinh doanh chung và phân
chia kết quả kinh doanh, chịu rủi ro trên cơ sở tỉ lệ góp vốn vào công ty đó.16 Tuy nhiên,

với những khái niệm về công ty thì công ty TNHH 1 thành viên như một ngoại lệ, bởi ở
đây công ty này không có sự liên kết về vốn vì có một cá nhân làm chủ.
Khi Đảng ta đề ra đường lối xây dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần
theo cơ chế thị trường đã tạo điều kiện cho các công ty ra đời ở Việt Nam. Công ty được

15

Lê Minh Toàn, Những điều cần biết về luật doanh nghiếp- dành cho các nhà đầu tư và các doanh nghiệp, NXB
Chính trị quốc gia, 2003, tr.17
16
Trần Huỳnh Thanh Nghị, Luật kinh tế, NXB Lao động – xã hội, 2009, Tr.23

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

13

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

nhà làm làm luật Việt Nam ghi nhận trong Luật công ty 1990. Điều 2 Luật công ty 1990
quy định: “Công ty TNHH, công ty cổ phần, gọi chung là công ty là doanh nghiệp trong
đó các thành viên cùng góp vốn, cùng chia nhau lợi nhuận, cùng chịu lỗ tương ứng với
phần vốn góp và chịu trách nhiệm về các khoản nợ công ty trong phạm vi phần vốn của
mình góp vào công ty”. Sau khi được thay thế bởi Luật công ty 1999 và hiện hành là Luật
doanh nghiệp 2005 nhưng nhà làm luật vẫn không hề nhắc lại khái niệm hay định nghĩ gì
về công ty. Hiện nay thuật ngữ “công ty” được sử dụng khá phổ biến, nó được dùng thay
cách gọi các loại hình doanh nghiệp như công ty TNHH, công ty cổ CP, công ty hợp
doanh.

Tóm lại, có thể hiểu công ty là loại hình doanh nghiệp trong đó có sự liên kết về
vốn giữa các người đầu tư, cùng nhau kinh doanh, chia lợi nhuận, cùng chịu lỗ và chịu
trách nhiệm hữu hạn trên tỉ lệ phần vốn góp vào doanh nghiệp.

 Đặc điểm công ty. Theo cách hiểu trên thì công ty ngoài việc có đặc điểm
chung của doanh nghiệp thì công ty còn có những đặc điểm riêng của công ty như sau:
Thứ nhất, công ty là doanh nghiệp hình thành trên cở sở liên kết góp vốn của ít
nhất từ hai nhà đầu tư trở lên (trừ công ty TNHH một thành viên). Bất cứ nhà đầu tư nào
khi tham gia thành lập công ty điều phải góp vốn bằng tài sản hữu hình hoặc vô hình theo
thỏa thuận của các nhà đầu tư với nhau.17 Tài sản góp vốn phải là những thứ mà pháp luật
quy định là tài sản thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng hợp pháp của nhà đầu tư. Góp
vốn của nhà đầu tư vào công ty có ý nghĩa quan trọng. Vì nó ảnh hưởng tới tỷ lệ biểu
quyết, tỷ lệ quyền lực của nhà đầu tư tại công ty. Thường thì nhà đầu tư chiếm tỷ lệ góp
vốn cao tại công ty sẽ có nhiều ưu thế nắm giữ các chức danh quản lý, điều hành công ty
đồng thời có thể chi phối các quyết định của công ty. Ngoài ra, vốn góp của nhà đầu tư
còn là căn cứ để quyết định tỷ lệ lợi nhuận và mức chịu trách nhiệm của họ.
Thứ hai, khi thành lập và hoạt động phải luôn có điều lệ công ty. Điều lệ công
ty là một văn bản thể hiện sự thỏa thuận cụ thể của những người đầu tư với tư cách là
thành viên góp vốn về vấn đề thành lập, tổ chức, quản lý, điều hành công ty, phân chia lợi
nhuận cũng như trách nhiệm, những vấn đề liên quan đến tổ chức lại, giải thể, phá sản

17

Sách đã dẫn, tr.24.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

14

SVTH: Kiều Mi

Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

điều chỉnh mối quan hệ nội bộ giữa công ty với thành viên hoặc giữa các thành viên công
ty với nhau.18
Điều lệ công ty có nội dung chủ yếu quy định tại Điều 22 Luật DN 2005. Ngoài
ra, đối với từng công ty, các thành viên, cổ đông có thể thỏa thuận đưa vào Điều lệ công
ty những nội dung khác nhưng không được trái với quy định của pháp luật và đạo đức của
xã hội.19 Số vốn cam kết góp ban đầu của nhà đầu tư khi thành lập công ty được ghi vào
Điều lệ công ty và vốn đó được gọi là vốn điều lệ công ty. Điều này thể hiện sự khác biết
giữa công ty với loại hình DNTN.
Thứ ba, công ty có tư cách pháp nhân theo pháp luật Việt Nam. Tất cả các loại
hình công ty ở Việt Nam điều đáp ứng bốn điều kiện để trở thành một pháp nhân gồm: có
tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức và chịu trách nhiệm bằng tài sản đó; nhân danh chính
mình tham gia các quan hệ pháp luật độc lập; được thành lập hợp pháp; có cơ cấu tổ chức
chặc chẽ.20 Khi có tư cách chủ công ty nhân danh chính mình tham gia hầu hết các quan
hệ pháp luật. Tư cách pháp nhân góp phần tạo nên sự TNHH của những chủ sở hữu,
người góp vốn vào công ty. Chính tư cách pháp nhân tạo sự tách bạch về tài sản giữa chủ
sở hữu và công ty. Để đảm bảo khả năng tự chịu trách nhiệm của công ty chính chính tài
sản của nói khi tham gia các quan hệ pháp luật.

 Phân loại công ty. Hiện nay, có nhiều tiêu chí khác nhau để phân loại công ty
trên thế giới và ở Việt Nam.
Thứ nhất, nếu căn cứ tính liên kết chế độ trách nhiệm của thành viên công ty,
công ty được chia thành hai loại cơ bản là công ty đối nhân và công ty đối vốn.21
Một là, công ty đối nhân. Công ty đối nhân là công ty dựa trên sự liên kết
chặc chẽ bỡi độ tin cầy về nhân thân của các thành viên tham gia, nghĩa là các thanh viên
trong công ty thường là bạn bè, người thân hoặc người quen biết tin tưởng nhau và cùng
nhau tham gia thành lập công ty đối nhân. Công ty đối nhân có đặc điểm quan trọng là

không có sự tách bạch về tài sản của các cá nhân thành viên với tài sản của công ty, có thể

18

Nguyễn Hợp Toàn, Giáo trình pháp luật kinh tế, NXB đại học kinh tế quốc dân Hà Nội, 2008, Tr.61
Sách đã dẫn, Tr 62.
20
Xem điều 84 Bộ luật dân sự 2005.
21
Trần Huỳnh Thanh Nghị, Luật kinh tế, NXB Lao động xã hội, Bình dương, 2010, Tr. 26.
19

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

15

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

hiểu ở công ty đối nhân chịu trác nhiệm vô hạn.22 Và sự liên kết của công ty đối nhân là
sự liên kết chặc chẽ mọi thành viên chịu trách nhiệm vô hạn, sự rời khỏi công ty hoặc chết
của thành viên có thể là lý do để giải thể công ty.23 Vì đặc điểm trên mà số lượng thành
viên công ty đối nhân rất ít, họ thường quen biết nhau và cùng am hiểu về một lĩnh vực
nào đó. Công ty hợp danh là loại hình công ty đối nhân được đề cập ở đây.
Hai là, công ty đối vốn. Khi thành lập công ty đối vốn người ta không quan
tâm đến nhân thân của người góp vốn mà chỉ quan tâm đến phần vốn góp của thành viên
vào công ty.24 Yếu tố quyết định vị trí, quyền hạn và trách nhiệm của người góp vốn
chính là phần vốn góp của họ vào công ty. Ở loại hình công ty này có sự tách bạch rõ ràng

về tài sản của công ty và tài sản khác của thành viên công ty (chủ sở hữu công ty). 25 Vì
vậy, thành viên công ty chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi vốn góp của mình
vào công ty. Chính điều đó tạo điều kiện cho người kinh doanh sẳn sàng đầu tư vào các
lĩnh vực có nhiều rủi ro lớn cũng đồng thời cho phép họ có thể phân tán tài sản ra nhiều
lĩnh vực đầu tư khác nhau, tạo điều kiện cho thị trường vốn phát triển, các nguồn vốn
trong xã hội dễ dàng được tập trung đúng vào lĩnh vực cần thiết của nền kinh tế.
Do chỉ quan tâm đến vốn khi thành lập công ty nên thành viên công ty đối
vốn rất đông, công ty đối vốn góp phần tạo điều kiên cho những người không hiểu biết về
kinh doanh cũng có thể tham gia vào hoạt động kinh doanh của công ty. Chính từ đó mà
tạo ra khả năng để cho các nhà kinh doanh giỏi có thể huy động được số vốn đầu tư lớn
vào mục đích mở rộng kinh doanh. Do quan tâm đến vốn góp nên số lượng thành viên
công ty sẽ rất đông nên việc quản lý công ty đối vốn rất phức tạp đồng thời có thể dẫn đến
phân hóa quyền lợi thậm chí đối lập và chống đối nhau trong công ty. Bên cạnh những ưu
thế nói trên do tính chịu trách nhiệm hữu hạn có lợi cho người kinh doanh nhưng có thể
bất lợi cho những người có quan hệ kinh doanh với công ty, họ luôn bị rủi ro đe dọa.

22

Lê Minh Toàn, Những điều cần biết về luật doanh nghiệp, NXB Chính trị quốc gia, 2003, Tr.19
Sách đã dẫn, Tr.20.
24
Trần Huỳnh Thanh Nghị, Luật kinh tế, NXB Lao động xã hội, 2010, Tr. 27.
25
Lê Thị Thanh, Giáo trình pháp luật kinh tế, Nxb Tài chính Hà nội, 2008, Tr 57.
23

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

16

SVTH: Kiều Mi


Chế định trách nhiệm hữu hạn của chủ sở hữu công ty tại Việt Nam

Thứ hai, nếu căn cứ vào mục đích hoạt động chủ yếu của công ty người ta có
thể chia công ty thành hai loại.26
Một là, công ty kinh doanh. Loại hình công ty có mục tiêu hoạt động là lấy tỷ
suất sinh lời trên đồng vốn của công ty làm động lực để tồn tại và pháp triển. Nói theo
cách khác, hiệu quả hoạt động công ty là hướng đến mục đích lợi nhuận hoàn toàn và đó
cũng chính là tiêu chí quan trọng để các nhà đầu tư góp vốn vào thành lập công ty. Ở Việt
Nam các loại hình công ty mà Luật doanh nghiệp 2005 điều chỉnh về mặt pháp lý điều
hoạt động vì lợi nhuận. Và như thế tất cả chúng đều là lại hình công ty kinh doanh.
Hai là, công ty dân sự. Công ty dấn sự là loại hình công ty lấy hiểu quả việc
thực hiện các chính sách xã hội mà nhà nước đề ra là mục tiêu quan trọng nhất để làm cơ
sở cho sự tồn tại và phát triển của công ty. Những công ty có mục đích chủ yếu là thực
hiện các nhiệm vụ anh ninh – quốc phòng, thực hiện những cung ứng sản phẩm, dịch vụ
công ích thiết yếu cho xã hội.27 Loại hình công ty này tồn tại chủ yếu là các công ty nhà
nước hoạt động công ích do Nhà nước đầu tư vốn và là chủ sở hữu ví dụ như: Công Ty
TNHH Nhà Nước Một Thành Viên - Công Viên Cây Xanh, Công ty vệ sinh đô thị công
cộng.

 Lịch sử hình thành và phát triển của công ty và Luật công ty. Như bất kì
hiện tượng kinh tế nào khác, công ty ra đời tồn tại và phát triển trong những điều kiện lịch
sử và xã hội nhất định.28 Trong xã hội, khi hàng hóa phát triển sẽ kéo theo hoạt động kinh
doanh ngày càng mở rộng và việc cạnh tranh giữa các nhà đầu tư kinh doanh ngày càng
khốc liệt hơn. Những doanh nghiệp có vốn đầu tư thấp sẽ ngày càng bất lợi trên thị trường
có xu hướng kết hợp vốn với nhau để thành lập mô hình tổ chức kinh doanh mới -công ty
kinh doanh để có tìm năng tài chính vững mạnh nhằm tạo thế đứng vững chắc trên thị
trường. Không chỉ được thu hút cao bởi sự góp vốn mà mô hình công ty kinh doanh còn

có thể cùng phân chia rủi ro cho nhiều người khi cùng đầu tư kinh doanh mô hình này so
với mô hình kinh doanh một chủ. Mô hình liên kết này tỏ ra phù họp với nên kinh tế thị
trường và hấp dẫn cho những người kinh doanh. Như vậy, sự ra đời, tồn tại và phát triển

26

Trần Huỳnh Thanh Nghị, Luật kinh tế, NXB Lao động – xã hội, 2009, Tr. 27
Bùi Xuân Hải, Giáo trình pháp luật về chủ thể kinh doanh, NXB Hồng Đức, 2013, Tr 31
28
Trường đại học luật Hà Nội, Giáo trình luật thương mại tập 1, NXB Công an nhân dân, 2006, Tr.111.
27

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

17

SVTH: Kiều Mi