Hướng dẫn soạn bài : TỰ TÌNH ( Hồ Xuân Hương )

T

TÌNH
H Xuân H n g

I. KI N TH C C B N
1. H Xuân H n g là n s tài n ng, là hi n t n g v n h c trung i
Vi t Nam, song c ng là nhà th mà cu c i còn r t nhi u bí n. Hi n
nay ph n ông các nhà nghiên c u th ng nh t ý ki n: Bà là con ông
H Phi Di n, m t nhà Nho nghèo quê Ngh An. Ông H Phi Di n ra
B c d y h c và l y v l , r i sinh ra H Xuân H n g. Gia ình bà
t ng s ng Th ng Long. Bà giao du r ng rãi, n g tình duyên c a
bà g p nhi u tr c tr .
2. Bài th thu c chùm ba bài th T tình c a H Xuân H n g. Chùm
th b c l tâm s c a m t ng i ph n a oan luôn khát khao h nh
phúc nh ng luôn g p nh ng i u b t h nh. Hi n lên trong chùm th là
ng i ph n m th m, cá tính mãnh li t nh ng không thi u s d u
dàng y u u i c a n tính. Bài th ã th hi n m t s c i m n i b t
trong phong cách ngh thu t H Xuân H n g, ó là c m xúc táo b o,
cái Tôi cá nhân y tâm tr ng và nh ng hình th y cá tính v i m t
ni m khát khao h nh phúc, khát khao s ng mãnh li t. Bài th T tình
tiêu bi u cho phong cách th H Xuân H n g n i cô n , ni m
khát khao h nh phúc, tâm tr ng u t c luôn mu n phá v nh ng
khuôn kh ch t h p c a cu c s ng. Trong bài th có s xu t hi n r t
rõ ràng và c th hình t n g nhân v t tr tình. Cái Tôi cá nhân xu t
hi n r t rõ v i tâm tr ng bu n và cô n tr u n ng.
II. RÈN K N N G
1. Hai câu u khái quát không gian, th i gian làm n n cho tâm tr ng.
Th i gian: êm khuya. Không gian: tr ng tr i, mênh mông, v ng v ng
ti ng tr ng c m canh. ê m khuya bu n và v ng. “Tr ng canh d n”
g i v t nh l ng c a không gian và s trôi ch y g p gáp c a th i gian.

Trên cái n n không gian tr ng tr i y xu t hi n hình nh nh nhoi n
cô c “tr cái h ng nhan”. Cái i v i n c non ã nh nhoi l m r i
l i thêm “cái” nh m t s xác inh, nh s óng inh cái l loi vào
n n không gian tr i r ng. Hai câu th làm n i b t lên s c n , l loi
c a nhân v t tr tình.
2. Hai câu 3 - 4 tr c ti p th hi n tâm tr ng. ó là tâm tr ng bu n
không l i thoát. Nhân v t tr tình tìm n r u
gi i thoát mình kh i
n i cô n . Nh ng h n g r u l i càng làm cho ng i t nh táo h n.
T nh và nh n ra s th t ph phàng: h nh phúc không v n tròn. Hình
nh “V ng tr ng bóng x khuy t ch a tròn” th hi n n i cay n g. Nó
khi n ng i ta liên t n g n c nh ng c a ng i ph n b r i vào
c nh ng duyên ph n l làng. Ng i ph n y không ch p nh n th c


t i và v n khát khao h nh phúc.
3. Hai câu 5 - 6 mang m cá tính c a H Xuân H n g. Hai hình nh
thiên nhiên r t d d i th hi n s b c b i trong tâm tr ng và khát khao
phá v nh ng l i mòn quen thu c c a cu c s ng
c t do. L i
o ng cùng v i nh ng n g t m nh và g i c m th hi n rõ h n n i
khát khao h nh phúc, gi i thoát kh i cô n c a nhân v t tr tình.
4. Hai câu k t b ng nhiên chùng xu ng. D n g nh m i c g ng u
vô ích. S th t v n là s th t. Tâm tr ng c tr c ti p b c l . Th i
gian vô tình c trôi ch y, xuân c a t nhiên qua i r i tr l i nh ng
xuân c a ng i thì không. Câu th cu i ph n ph t s cay n g chua
xót c a ng i ph n b t h nh, có nh ng cu c tình duyên không tr n
vn
y.
5. Trong T tình, nhà th ã dùng nhi u t ng và hình nh gây n

t n g m nh, ó là các t thu n Vi t giàu hình nh, màu s c v i s c
thái c t m nh, nh các n g t d n, tr , x , âm to c, xiên ngang,
i, l i l i, san s ..., các tính t say, t nh, khuy t, tròn… Các t ng này
có kh n ng bi u l chính xác và tinh t tr ng thái tâm tr ng c a nhân
v t tr tình. ó là s cô n , là khát khao c s ng, c h nh phúc.
Tâm tr ng u t c b d n nén d n g nh
c thoát ra, tr i ra cùng
nh ng hình nh, nh ng t ng táo b o y.
III. T LI U THAM KH O
1. V tác gi
"... n g ch ng con ch c nhi u long ong. n nay m i rõ tên m t
ng i ch ng là Tr n Phúc Hi n, vào nh ng n m 1810, th k XIX làm
tri ph Tam à i t c v sau là V nh T n g, r i ti p theo gi ch c tham
hi p An Qu ng và m t n m 1819. Còn ông ph V nh T n g có ph i
Tr n Phúc Hi n hay m t ng i khác, T ng Cóc là ai? Có ph i là
Nguy n Bình Kính ph Lâm Thao hay là ng i nào? C l th n g
ngày x a, khó lòng m t ông quan t nh l i i l y v góa c a k th p
h n mình dù l y làm thi p và vì n tài. M y m i bài th x n g h a
gi a T n Phong Th c sáng tác vào quãng 1807-1814, mà gi ng
chân th c không có gì áng nghi ng , l i cho th y m t H Xuân
H n g không còn m i tám ôi m i nh ng “qu mai ba b y n g
v a” mà trong tâm t ã cho mình thu c s má ào ph n b c và l y
làm x u h khi ngh n chuy n ch ng con. Ch này ch a th y ánh
sáng. i u ch c ch n là ph n ch ng con không ra gì.
M t i u th n g c ghi nh n là Xuân H n g i ây i ó nhi u n i,
lên t n Tuyên Quang, vào t i Thanh Hóa, qua n An Qu ng, sang c
Ninh Bình, còn V nh Yên, S n Tây, Hà ô ng u có v t chân c a n
s . Th i x a, v i ph n , chu du nh v y r t khó. Có ng i không dám
tin, nh ng th H Xuân H n g l i là b ng ch ng.
Xuân H n g lãng du nh th vào th i gian nào? Khó mà xác n h

nh ng bao nhiêu c nh b y nhiêu tình là ch t ng tr i c a Xuân H n g.
Xuân H n g m t n m nào? Ch a âu áng tin b ng l i th c a Miên


Th m: tr c 1842. Nh v y Xuân H n g thu c vào th h các nhà th
cu i th k XVIII u th k XIX và nh tu i h n Nguy n Du.
Nói thêm m t chút v ngôn ng : S d ngôn ng Xuân H n g l t c
m i ý c a n s chính vì cái tài vô song c a ng i v n d ng. Cái tài
y ch ng khác cái tài c a ng i làm xi c. V t xa trên m c t n g
t n g. Tài tình nh th n thông bi n hóa. Dân gian mà c i n . i êu
luy n mà c h n nhiên. Th c h , h th c, nó y mà không ph i nó,
bóng mà hình, hình mà bóng, ùa mà th t, th t mà ùa. Có v nh Tôn
Ng Không. V i Tam T ng thì ch m t thân, trung th c, chân ch t n
xúc n g , nh ng v i yêu quái, ma v n g thì có n tr m Tôn Ng
Không, ch ng bi t âu là th t là gi …
Chính xác n ghê ng i . Nói n con dê ch a th t ã l n, nh ng
c ng ch ng còn là dê con, lo i dê choai choai, h ng máu m t cách li u
l nh, Xuân H n g dùng “dê c n” ch không dùng “dê con”. y là
Xuân H n g mu n ch b n th y khóa hãy tr t , ch a
lông cánh
gì, non n t tu i i , non c tài th mà dám ch i trèo, n h gh o t i bà
ch và làm th
gh o…
Ch tài tình nh t có l là s l p l ng ngh a n ngh a kia, m t hình
t n g, m t t , m t cách nói…
n r ng Nguy n Khuy n nói v H Xuân H n g có câu:
Th thánh, th tiên i v n có,
Tung hoành th qu hi m hoi thay!
T n à c ng cho “trong th Xuân H n g có qu ”. Xuân Di u g i n
s là “Bà chúa th Nôm”. H n ó là nh ng l i khen áng tin. Tuy có

v m i ng i nh mu n nhìn m t m t c a th Xuân H n g, nh ng
ng m k thì u d ng ý nói toàn di n cái tài tình c a n s , n i dung
c ng nh hình th c."
Lê Trí Vi n
(Ngh v th H Xuân H n g
S giáo d c Ngh a Bình xu t b n n m 1987)
2. Th H Xuân H n g
"Nhìn chung trong th c i n c a n c ta, bao g m t Chu M nh
Trinh tr lên, n u xét v khía c nh có tính cách dân t c h n c có l
th H Xuân H n g “thì treo gi i nh t ch nh n g cho ai”. Th H
Xuân H n g Vi t Nam h n c vì ã th ng nh t c n cao hai
tính cách dân t c và i chúng…
…N i dung th H Xuân H n g toát ra t
i s ng “bình dân, h ng
ngày và trên t n c nhà. Xuân H n g nói ngay nh ng c nh có th c
c a núi sông ta, v t h t c sách v , khuôn sáo, l y hai con m t c a
mình mà nhìn, cái èo Ba D i c a Xuân H n g rõ là ba d i, ba èo,
tùm hum nóc, lún phún rêu, gió l t l o, s n g m ìa, phong c nh
s ng nh c a qu y lên…
…H Xuân H n g t n g nh ã lìa cái g c nho s c a mình mà “l n
lóc” gi a bình dân. Xuân H n g là con c, qu mít, cái bánh trôi.
Xuân H n g làm th v i c gà, cá gi c, qu cam, lá tr u, con ong, cái
gi ng, khung c i, cây a, cái di u… Mà nh ng th y v n gi nguyên
ch t bình dân, ch không b mang hia, i m nh trong l i th kh u


khí…
… H Xuân H n g là nhà th dòng Vi t, bà chúa th Nôm... Xuân
H n g ã làm cho ch “nôm na” không n g ngh a v i “mánh qué”
n a, mà nôm na là n g ngh a v i thu n túy, trong tr o, tuy t v i. Bà

chúa th Nôm là chúa c n i dung và hình th c. Xuân H n g ã sáng
t o c m t ch t th r t man mác, nên th …
(Xuân Di u, H Xuân H n g, Bà chúa th Nôm, Nxb V n h c,
1987)