pháp luật về chủ động thi hành án dân sự

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
- -

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (2011-2014)
Đề tài:

PHÁP LUẬT VỀ CHỦ ĐỘNG
THI HÀNH ÁN DÂN SỰ

Giảng viên hướng dẫn:
ThS. Trương Thanh Hùng

Sinh viên thực hiện:
Tô Thị Ny
Mssv: 5115742
Lớp: Tư pháp 1

Cần Thơ, tháng 11/2014


Pháp luật về chủ động thi hành án

LỜI CẢM ƠN

Đã hơn ba năm học tập và rèn luyện tại trường Đại học Cần Thơ tác giả đã học
tập được rất nhiều kiến thức không những về tri thức khoa học của quý thầy cô mang
lại mà còn cả những kiến thức, kinh nghiệm sống. Cho đến ngày hôm nay, để hoàn
thành được đề tài nghiên cứu này tác giả đã nhận được nhiều sự giúp đỡ của mọi
người. Lời nói đầu tiên tác giả xin chân thành gửi đến cha mẹ, người thân, bạn bè và

quý thầy cô Khoa Luật trường Đại học Cần Thơ lòng biết ơn sâu sắc về sự giúp đỡ,
động viên cả về vật chất lẫn tinh thần trong suốt quá trình thực hiện đề tài này. Tiếp
đến tác giả xin chân thành cám ơn đến Thư viện Khoa luật và Trung tâm học liệu
trường Đại học Cần Thơ đã cung cấp một nguồn tài liệu, sách báo phục vụ cho công
tác học tập cũng như nghiên cứu đề tài được tốt hơn.
Điều đặc biệt tác giả muốn chân thành tri ân, chân thành gửi lời biết ơn sâu sắc
đến Thầy Trương Thanh Hùng, người đã đưa tác giả đến với niềm đam mê nghiên cứu
khoa học, nghiên cứu đề tài Pháp luật về chủ động thi hành án dân sự để làm công
trình nghiên cứu luận văn tốt nghiệp cũng như trang bị kiến thức cần có để sau này có
thể tiếp tục hành trình nghiên cứu những đề tài khác khi ra trường. Không chỉ vậy,
trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài Thầy luôn tận tâm, tận tình hướng dẫn, chỉ bảo
những kiến thức, những định hướng quý báu để tác giả hoàn thành tốt đề tài nghiên
cứu của mình.
Một lần nữa xin chân thành cảm ơn và chúc tất cả mọi người dồi dào sức khỏe,
thành công, hạnh phúc!
Sinh viên thực hiện

Tô Thị Ny

Th.s Trương Thanh Hùng

2

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN


.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Cần thơ, ngày 24 tháng 11 năm 2014

Th.s Trương Thanh Hùng

3

SVTH: Tô Thị Ny

Pháp luật về chủ động thi hành án

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN

.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................

Cần thơ, ngày 24 tháng 11 năm 2014

Th.s Trương Thanh Hùng

4

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU............................................................................................................ 1
1.

Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1

2.

Tình hình nghiên cứu của đề tài ............................................................................. 2

3.

Mục đích nghiên cứu`và ý nghĩa ngiên cứu đề tài.................................................. 2

4.

Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 3

5.

Phương pháp nghiên cứu đề tài .............................................................................. 3

6.

Kết cấu của đề tài .................................................................................................... 4

CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHỦ ĐỘNG THI HÀNH ÁN
DÂN SỰ ....................................................................................................................... 5
1.1. Một số khái niệm có liên quan ................................................................................. 5
1.1.1. Khái niệm thi hành án dân sự ............................................................................... 5
1.1.2. Khái niệm chủ động thi hành án dân sự ............................................................. 12
1.2. Vai trò, ý nghĩa và đặc điểm của chủ động thi hành án dân sự ........................... 14
1.2.1. Vai trò, ý nghĩa của chủ động thi hành án dân sự .............................................. 15
1.2.2. Đặc điểm của chủ động thi hành án dân sự ........................................................ 16
1.2.2.1. Chủ động thi hành án dân sự là quyết định do Thủ trưởng cơ quan thi hành án
ban hành ......................................................................................................................... 16
1.2.2.2. Căn cứ để chủ động thi hành án dân sự là bản án, quyết định của Tòa án
trong một số trường hợp luật định .................................................................................. 16
1.2.2.3. Chủ động thi hành án dân sự được tiến hành theo trình tự, thủ tục luật định..... 17
1.2.2.4. Mục đích cuối cùng của chủ động thi hành án dân sự là bảo vệ quyền và lợi
ích của các đương sự, nhà nước...................................................................................... 17
1.3. Nguyên tắc chủ động thi hành án trong một số trường hợp ................................ 18
1.4. Lịch sử hình thành và pháp triển của chủ động thi hành án dân sự ................... 19
1.4.1. Giai đoạn từ 1945 đến trước khi có Pháp lệnh 1993 ........................................... 19
1.4.2. Thời kỳ từ khi ban hành Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1993 đến trước
khi có Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 2004 ............................................................ 21
Th.s Trương Thanh Hùng

5

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

1.4.3. Thời kỳ từ khi ban hành Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 2004 đến trước
khi có Luật thi hành án dân sự năm 2008 ..................................................................... 23
1.4.4. Thời kì từ khi có Luật thi hành án dân sự năm 2008 đến nay............................ 25

CHƯƠNG 2 NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ CHỦ
ĐỘNG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ ....................................................................... 27
2.1. Những trường hợp chủ động thi hành án dân sự ................................................ 27
2.1.1. Hình phạt tiền, truy thu tiền, tài sản thu lợi bất chính, án phí ............................ 28
2.1.2. Trả lại tiền, tài sản cho đương sự ........................................................................ 30
2.1.3. Tịch thu sung quỹ nhà nước, tịch thu tiêu huỷ vật chứng, tài sản ...................... 31
2.1.4. Thu hồi quyền sử dụng đất và tài sản khác thuộc diện sung quỹ nhà nước........ 32
2.1.5. Quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời ............................................... 33
2.2. Thẩm quyền chủ động ra quyết định thi hành án dân sự .................................... 36
2.2.1. Thủ trưởng cơ quan thi hành án cấp huyện ........................................................ 38
2.2.2. Thủ trưởng cơ quan thi hành án cấp tỉnh ........................................................... 40
2.2.3. Thủ trưởng cơ quan thi hành án cấp quân khu .................................................. 42
2.3. Trình tự, thủ tục trong chủ động ra quyết định thi hành án dân sự ................... 43

CHƯƠNG 3 MỘT SỐ BẤT CẬP VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN QUY
ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ CHỦ ĐỘNG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ ... 49
3.1. Tòa án tuyên bản án, quyết định không rõ, thiếu tính khả thi ........................... 49
3.1.1. Những khó khăn, vướng mắc khi Tòa án tuyên bản án, quyết định không rõ,
thiếu tính khả thi ảnh hưởng tới việc chủ động thi hành án dân sự ............................. 49
3.1.2. Đề xuất nhằm hạn chế việc Tòa án tuyên bản án, quyết định không rõ, thiếu
tính khả thi gây khó khăn cho công tác chủ động thi hành án dân sự ......................... 53

3.2. Ra quyết định thi hành án đối với lệ phí Tòa án .................................................. 54
3.2.1. Bất cập khi thi hành án đối với lệ phí Tòa án ..................................................... 54
3.2.2. Đề xuất hướng hoàn thiện quy định của pháp luật về thi hành án đối với lệ
phí Tòa án ...................................................................................................................... 56
3.3. Thẩm quyền ra quyết định thi hành án đối với hình phạt tiền ............................ 56

Th.s Trương Thanh Hùng

6

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

3.3.1. Bất cập của Luật khi quy định về thẩm quyền thi hành án đối với hình phạt
tiền ................................................................................................................................. 56
3.3.2. Hướng hoàn thiện quy định của pháp luật về thẩm quyền thi hành án đối với
hình phạt tiền................................................................................................................. 59
3.4. Chuyển giao bản án, quyết định và chủ động thi hành án đối với quyết định
áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời của Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh,
Trọng tài thương mại ................................................................................................... 59
3.4.1. Những bất cập trong vấn đề chuyển giao bản án, quyết định thi hành án .......... 59
3.4.2. Hướng hoàn thiện về chuyển giao bản án, quyết định chủ động thi hành án
khi áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời của Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh,
Trọng tài thương mại..................................................................................................... 61
3.5. Những vấn đề còn vướng mắt trong chủ động thi hành án dân sự cần có
những giải pháp về lâu dài ........................................................................................... 63

KẾT LUẬN ............................................................................................................... 66

Th.s Trương Thanh Hùng

7

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

LỜI NÓI ĐẦU


1. Lý do chọn đề tài
Thi hành án dân sự cũng như chủ động thi hành án dân sự có vai trò quan trọng
trong hoạt động tư pháp nói chung và quá trình giải quyết vụ án nói riêng. Bản án,
quyết định của Toà án và các quyết định khác chỉ thực sự có giá trị khi được thi hành
trên thực tế. Hoạt động thi hành án là công đoạn làm cho bản án, quyết định của Toà
án được chấp hành, góp phần bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và pháp chế xã
hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và Nhà nước, góp
phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội, tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động của
bộ máy nhà nước.
Chính vì nhận thấy sự quan trọng và cần thiết của công tác này mà từ rất sớm, sau
Cách mạng tháng Tám thành công Đảng và Nhà nước đã bắt đầu ban hành những văn
bản pháp luật và không ngừng sửa đổi, bổ sung đến ngày nay góp phần tạo điều kiện
thuận lợi cho cơ quan thi hành án trong công tác tổ chức thi hành. Vì thế đã góp phần
tạo điều kiện cho công tác thi hành án dân sự được thi hành hiệu quả hơn, giảm lượng
án tồn đọng. Trong nhiều văn bản được ban hành cho đến hiện nay phải kể đến Luật
thi hành án dân sự năm 2008 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Bên cạnh những
điểm mà Luật thi hành án và các văn bản tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan thi hành

án thì vẫn còn nhiều quy định trong Luật thi hành án còn nhiều bất cập, chưa thống
nhất với các văn bản khác gây khó khăn cho công tác thi hành án. Trong các quy định
thì vấn đề chủ động thi hành án dân sự vẫn còn gặp nhiều khó khăn, gây thách thức lớn
với những bất cập, tồn tại cần phải giải quyết kịp thời. Chủ động thi hành án dân sự có
nhiều quy định còn chồng chéo, mâu thuẫn gây ra tình trạng khó triển khai công tác thi
hành án, gây ra tình trạng khiếu nại, án tồn đọng. Vì những lý do đó mà chủ động thi
hành án dân sự cần được xem xét và chú trọng hơn để tạo điều kiện thuận lợi cho công
tác thi hành án, giảm lượng án tồn đọng, mang lại niềm tin của nhân dân vào pháp luật,
góp phần vào công cuộc hoàn thiện hệ thống pháp luật nước ta trong thời kì hội nhập.
Về mặc thực tiễn thì chủ động thi hành án còn nhiều vấn đề tạo rào cảng, gây khó
khăn cho công tác thi hành án, đó chính là ý thức pháp luật của người dân còn hạn chế,
những quy định của pháp luật còn mâu thuẫn, chồng chéo. Ngoài ra còn vấn đề thiếu
hợp tác, phối hợp của cơ quan thi hành án, Tòa án, Viện kiểm sát và Uỷ ban nhân
dân…chính những nguyên nhân này đã ảnh hưởng không nhỏ đến công tác chủ động
thi hành án trong những năm qua.
Th.s Trương Thanh Hùng

8

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

Để góp phần khắc phục những bất cập trên cũng như tạo điều kiện cho công tác
chủ động thi hành án dân sự được thuận tiện hơn, góp phần hạn chế lượng án tồn đọng
cũng như hoàn thiện quy định của pháp luật về thi hành án nói chung, chủ động thi
hành án nói riêng với sự giúp đỡ quý thầy cô Khoa luật trường Đại học Cần Thơ, đặc
biệt là Thầy Trương Thanh Hùng và sự yêu thích của bản thân mình đối với lĩnh vực
này, người viết đã chọn đề tài “Pháp luật về chủ động thi hành án dân sự” để làm

đề tài nghiên cứu cho bản thân và góp phần làm tài liệu tham khảo cho các bạn sinh
viên có mong muốn tìm hiểu về đề tài này.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Thi hành án dân sự có vai trò rất quan trọng trong hoạt động tư pháp nói chung và
trong vấn đề giải quyết vụ án nói riêng. Chính vì thế những năm gần đây đã có rất
nhiều công trình nghiên cứu về lĩnh vực này như sách tham khảo của tiến sĩ Lê Thu Hà
Một số vấn đề về hoàn thiện pháp luật thi hành án dân sự (năm 2011), Trường Đại học
Luật Hà Nội, Giáo trình Luật thi hành án dân sự Việt Nam (năm 2010), luận văn thạc
sĩ của tác giả Nguyễn Công Long: Hoàn thiện pháp luật thi hành án dân sự, luận văn
thạc sĩ của tác giả Lê Xuân Hồng: Xã hội hóa thi hành án dân sự Việt Nam, …ngoài ra
còn nhiều giáo trình của các trường đào tạo luật, Tạp chí dân chủ và pháp luật, Tạp chí
luật học, Tạp chí nhà nước và pháp luật, còn có những trang thông tin điên tử của cục
thi hành án, của Viện kiểm sát nhân dân, của Tòa án cũng đề cập đến vấn đề này.
Nhưng chưa công trình nghiên cứu nào nghiên cứu một cách độc lập, cụ thể và sâu
rộng vấn đề chủ động thi hành án dân sự. Hiện nay vấn đề chủ động thi hành án dân sự
còn tồn tại nhiều bất cập, gây khó khăn cho công tác thi hành án, có nhiều vấn đề tồn
tại phát sinh. Cho nên chủ động thi hành án dân sự là đề tài khá mới và cần được
nghiên cứu để có những giải pháp giải quyết triệt để những vấn đề còn tồn đọng như
hiện nay. Chính vì thế tác giả đã nghiên cứu và đưa ra những giải pháp kiến nghị nhằm
mục đích hoàn thiện quy định của pháp luật về chủ động thi hành án dân sự.
3. Mục đích nghiên cứu`và ý nghĩa nghiên cứu đề tài
Chủ động thi hành án dân sự là đề tài tác giả đã lựa chọn để viết luận văn tốt
nghiệp. Thông qua việc tìm hiểu các vấn đề xoay quanh chủ động thi hành án dân sự
tác giả tìm hiểu và phân tích các vấn đề lý luận, cũng như những quy định của pháp
luật về chủ động thi hành án dân sự. Từ việc tìm hiểu này tác giả đưa ra những điểm
hợp lý và những điểm chưa hợp lý. Với những vấn đề chưa hợp lý tác giả đưa ra
những lý giải tại sao quy định như thế lại không hợp lý và qua đây tác giả cũng đưa ra
những giải pháp kiến nghị góp phần hoàn thiện quy định của pháp luật về chủ động thi
hành án dân sự. Ngoài ra nghiên cứu đề tài còn có mục đích góp phần giảm lượng án
Th.s Trương Thanh Hùng

9

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

tồn động, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thi hành án dân sự và một vấn đề quan
trọng không kém đó là đưa ra những vấn đề luật còn chồng chéo, góp phần hạn chế
tình trạng trên. Cũng như nâng cao hiểu biết của bản thân và đây cũng là một tài liệu
tham khảo cho các sinh viên khóa sau muốn tìm hiểu đề tài này. Trong quá trình khảo
sát nghiên cứu thì tác giả thấy rằng chưa có một công trình nghiên cứu nào khảo sát
một cách độc lập tất cả các vấn đề của đề tài cũng như nghiên cứu một cách sâu rộng
vấn đề. Cho nên đây là đề tài khá mới và cần phải được đầu tư nghiên cứu một cách
sâu rộng để có thể giải quyết triệt để các vấn đề còn chưa được giải quyết, gây khó
khăn cho công tác thi hành án dân sự.
4. Phạm vi nghiên cứu
Hiện nay, thi hành án dân sự là chủ đề còn nhiều bàn luận. “Pháp luật về chủ động
thi hành án dân sự” là đề tài mang tính khái quát, nội dung rộng, phong phú cũng như
rất phức tạp. Vì vậy, trong đề tài luận văn tốt nghiệp cử nhân luật học, tác giả tập
chung nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn công tác chủ động thi hành án dân sự. Qua
đó phần nào đánh giá thực trạng công tác thi hành án dân sự và đưa ra những giải pháp
hoàn thiện quy định về chủ động thi hành án dân sự góp phần hoàn thiện quy định
pháp luật cũng như nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự trong điều kiện đất nước ta
đang từng bước đổi mới. Trong đề tài này tác giả chủ yếu nghiên cứu một số văn bản
pháp luật như: Luật thi hành án dân sự năm 2008 và một số quy định tại nghị định
58/2009/NĐ-CP Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật thi
hành án dân sự về thủ tục thi hành án dân sự và một số quy định có liên quan. Đồng
thời có liên hệ đến một số văn bản như Bộ luật hình sự năm 1999 (sửa đổi, bổ sung

năm 2009), Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (sửa
đổi, bổ sung năm 2011) và một số văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan.
5. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Phương pháp nghiên cứu xuyên suốt đề tài là chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy
vật lịch sử và phương pháp biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh về nhà nước và pháp luật.
Các biện pháp cụ thể được sử dụng kết hợp đó là : phương pháp nghiên cứu lịch sử,
phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp.
6. Kết cấu của đề tài
Ngoài các phần lời nói đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm
3 chương như sau:
Chương 1: Lý luận chung về chủ động thi hành án dân sự
Th.s Trương Thanh Hùng

10

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

Ở chương này tác giả trình bày các vấn đề xoay quanh chủ động thi hành án dân sự
như khái niệm chủ động thi hành án dân sự, vai trò và ý nghĩa của chủ động thi hành
án, đặc điểm. Bên cạnh đó tác giả còn trình bày nguyên tắc và lịch sử hình thành và
phát triển của chủ động thi hành án. Các vấn đề lý luận tạo nền tảng cho việc nghiên
cứu các quy định của pháp luật dễ dàng hơn.
Chương 2: Những quy định của pháp luật về chủ động thi hành án
Pháp luật về chủ động thi hành án dân sự được quy định khá nhiều vấn đề nhưng ở
chương này tác giả tập trung chủ yếu vào các vấn đề như những trường chủ động thi
hành án dân sự do luật quy định, thẩm quyền chủ động thi hành án và cuối cùng là

trình tự, thủ tục ra quyết định chủ động thi hành án dân sự. Cùng với việc trình bày các
quy định của pháp luật hiện hành tác giả cũng so sánh đối chiếu với dự thảo sửa đổi,
bổ sung một số điều của luật thi hành án dân sự năm 2008.
Chương 3: Một số bất cập và hướng hoàn thiện quy định của pháp luật về chủ động
thi hành án dân sự
Chương cuối tác giả đưa ra những hạn chế hiện tại của các quy định pháp luật gây khó
khăn cho công tác thi hành án dân sự và cũng là nguyên nhân làm cho án tồn đọng
ngày càng nhiều. Từ đó, đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện quy định của pháp
luật góp phần hạn chế án tồn đọng, cũng như tạo điều kiện cho công tác thi hành án dễ
dàng, thuận lợi và giảm tình trạng luật chồng chéo nhau góp phần tạo lòng tin của
nhân dân vào pháp luật.

Th.s Trương Thanh Hùng

11

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHỦ ĐỘNG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ


Chủ động thi hành án dân sự là một trong các hoạt động của cơ quan thi hành
án dân sự nhằm mục đích thi hành bản án, quyết định của các cơ quan tài phán được
chấp hành nghiêm chỉnh, góp phần tăng cường tính nghiêm minh của pháp luật, bảo vệ
quyền, lợi ích hợp pháp của các đương sự, nhà nước… Đây là hoạt động mở đầu cho
công tác thi hành án dân sự, cũng chính quyết định chủ động thi hành án dân sự làm

căn cứ để các hoạt động thi hành án tiếp theo trong quy trình thi hành án dân sự tiếp
tục được triển khai thi hành. Để có thể hiểu rõ các vấn đề về chủ động thi hành án dân
sự trong Chương 1 tác giả sẽ trình bày và phân tích các vấn đề lý luận chung về chủ
động thi hành án dân sự. Tác giả sẽ trình bày và phân tích cụ thể các vấn đề về khái
niệm thi hành án dân sự, khái niệm chủ động thi hành án dân sự, vai trò, ý nghĩa và
đặc điểm của chủ động thi hành án dân sự. Bên cạnh đó tác giả cũng sẽ trình bày và
phân tích đặc điểm, nguyên tắc của chủ động thi hành án dân sự. Cuối cùng để hiểu
được chủ động thi hành án dân sự bắt đầu được quy định từ lúc nào? Và thay đổi ra
sao từ khi bắt đầu cho đến ngày nay tác giả sẽ trình bày và phân tích về lịch sử hình
thành và phát triển của chủ động thi hành án dân sự. Tìm hiểu các vấn đề lý luận ở
Chương 1 này để có thể hiểu rõ hơn về chủ động thi hành án dân sự trước khi tìm hiểu
các quy định cụ thể của pháp luật ở Chương sau.
1.1. Một số khái niệm có liên quan
Thi hành án dân sự là giai đoạn tiếp theo sau hoạt động xét xử của cơ quan tài
phán. Vậy thi hành án dân sự là gì? Khái niệm thi hành án dân sự bắt đầu trở thành vấn
đề tranh luận sôi nổi trong giới pháp lý từ khi Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1993
ra đời. Vậy cuối cùng thì khái niệm này được hiểu như thế nào? Và để hiểu chủ động
thi hành án dân sự thì điều đầu tiên chúng ta cần làm là hiểu khái niệm thi hành án dân
sự là gì?
1.1.1. Khái niệm thi hành án dân sự
Để bảo vệ quyền và nghĩa vụ của các chủ thể khi tham gia giao dịch dân sự theo
pháp luật Việt Nam có nhiều cách giải quyết khác nhau được ghi nhận trong Bộ luật
dân sự năm 2005. Thông thường khi có tranh chấp xảy ra thì các chủ thể có thể tự thỏa
thuận với nhau, chỉ khi không thể thỏa thuận được thì các chủ thể mới yêu cầu Tòa án,
Trọng tài, Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh bảo vệ quyền và lợi chính đáng của họ
Th.s Trương Thanh Hùng

12

SVTH: Tô Thị Ny

Pháp luật về chủ động thi hành án

bằng một phán quyết (Bản án, quyết định). Bản án, quyết định chính là căn cứ để cơ
quan thi hành án có thể khôi phục lại hiện trạng ban đầu về quyền và nghĩa vụ của các
chủ thể. Theo quy định của pháp luật để thi hành bản án, quyết định của Tòa án, Trọng
tài, Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh có thể thi hành theo ba thủ tục thi hành án khác
nhau. Đó chính là thi hành án hình sự, thi hành án hành chính và cuối cùng là thi hành
án dân sự. Theo Luật thi hành án dân sự năm 2008 thì những bản án, quyết định được
thi hành theo thủ tục thi hành án dân sự được quy định tại Điều 1 và Điều 2 1bao gồm:
- Bản án, quyết định dân sự của Tòa án nhân dân là những bản án, quyết định
của Tòa án được giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự, bao gồm:
+ Bản án, quyết định về dân sự của Tòa án nhân dân là những bản án,
quyết định do Tòa án tuyên khi giải quyết các tranh chấp dân sự và các yêu cầu dân sự
quy định tại Điều 25, Điều 26 Bộ luật tố tụng dân sự.
+ Bản án, quyết định về hôn nhân và gia đình của Tòa án nhân dân là
những bản án, quyết định do Tòa án tuyên khi giải quyết các tranh chấp về hôn nhân
và gia đình, các yêu cầu về hôn nhân và gia đình quy định tại Điều 27, Điều 28 Bộ luật
tố tụng dân sự năm 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2011).
+ Bản án, quyết định về kinh doanh, thương mại của Tòa án nhân dân là
những bản án, quyết định do Tòa án tuyên khi giải quyết các tranh chấp kinh doanh,
thương mại và các yêu cầu về kinh doanh, thương mại quy định tại Điều 29, Điều 30
Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2011).
+ Bản án, quyết định về lao động của Tòa án nhân dân là những bản án,
quyết định do Tòa án tuyên khi giải quyết các tranh chấp lao động và các yêu cầu về
lao động quy định tại Điều 31, Điều 32 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (sửa đổi, bổ
sung năm 2011).
- Các quyết định về dân sự, phạt tiền, tịch thu tài sản, xử lý vật chứng, tài sản,
truy thu tiền, tài sản thu lợi bất chính, án phí trong bản án, quyết định của Tòa án về vụ

việc hình sự.
- Các quyết định về tài sản, quyền tài sản trong bản án, quyết định của Tòa án
hành chính. Các quyết định đó có thể là quyết định buộc tháo dỡ công trình xây dựng
trái phép đối với nhà ở, công trình kiến trúc kiên cố, quyết định tịch thu tài sản, nhận
người lao động trở lại làm việc, trưng mua, trưng dụng tài sản, án phí,...
- Quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh là quyết định của Hội đồng xử lý vụ việc
cạnh tranh giải quyết các tranh chấp theo Điều 39 Luật cạnh tranh năm 2004 mà sau
1

Xem Điều 1 và Điều 2 Luật thi hành án dân sự năm 2008

Th.s Trương Thanh Hùng

13

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

30 ngày kể từ ngày có hiệu lực pháp luật đương sự không tự nguyện thi hành, không
khởi kiện tại Tòa án.
- Quyết định của Trọng tài thương mại Việt Nam là quyết định do Trọng tài
Việt Nam tuyên về giải quyết tranh chấp pháp sinh từ các quan hệ pháp luật thương
mại. Theo quy định của pháp luật thi hành án dân sự Việt Nam, quyết định của Trọng
tài Việt Nam được bảo đảm thi hành giống như các bản án, quyết định dân sự khác của
Tòa án Việt Nam.
- Bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài, quyết định của Trọng tài
nước ngoài được Tòa án Việt Nam công nhận và cho thi hành tại Việt Nam. Theo
khoản 1 Điều 342 của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2011)

thì: "Bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài là bản án, quyết định về dân
sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, quyết định về tài sản
trong bản án, quyết định hình sự, hành chính của Tòa án nước ngoài và bản án, quyết
định khác của Tòa án nước ngoài mà theo pháp luật của Việt Nam được coi là bản án,
quyết định dân sự"2. Không phải mọi bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài
đều có thể được công nhận và cho thi hành tại Việt Nam. Tòa án có thẩm quyền của
Việt Nam chỉ xem xét công nhận và cho thi hành tại Việt Nam các bản án, quyết định
dân sự của Tòa án nước ngoài phù hợp theo điều ước quốc tế giữa các nước với Việt
Nam hoặc theo nguyên tắc có đi, có lại.
- Bản án, quyết định khác do pháp luật quy định.
Như vậy, bản án, quyết định được thi hành theo Luật thi hành án dân sự năm
2008 là những bản án, quyết định của Tòa án về dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh
doanh, thương mại, lao động, quyết định về tài sản, quyền tài sản trong bản án, quyết
định về hành chính, vụ việc hình sự, quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh của Hội đồng
xử lý vụ việc cạnh tranh mà sau 30 ngày kể từ ngày có hiệu lực pháp luật đương sự
không tự nguyện thi hành, không khởi kiện tại Tòa án, quyết định của Trọng tài
thương mại Việt Nam, bản án, quyết định của Trọng tài nước ngoài, quyết định dân sự
của Tòa án nước ngoài, quyết định của Trọng tài nước ngoài được Tòa án Việt Nam
công nhận và cho thi hành tại Việt Nam và bản án, quyết định khác do pháp luật quy
định.
Tuy nhiên những bản án, quyết định chỉ được cơ quan thi hành án dân sự đưa ra
thi hành nếu đó là những bản án, quyết định có hiệu lực thi hành. Những bản án, quyết
định có hiệu lực thi hành được chia thành hai loại: những bản án, quyết định có hiệu

2

Xem khoản 1 Điều 342 Bộ luật tố tụng dân sự Việt Nam năm 2004 sửa đổi, bổ sung 2011

Th.s Trương Thanh Hùng

14

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

lực pháp luật và những bản án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật nhưng được thi
hành ngay.
Bản án, quyết định của Tòa án đã tuyên chỉ có ý nghĩa thực sự khi nó được thi
hành trên thực tế. Vì vậy, phải bảo đảm tính hiệu lực của bản án, quyết định của Tòa
án. Bảo đảm tính hiệu lực của bản án, quyết định của Tòa án không chỉ đối với các
đương sự (tức là công dân hoặc tổ chức có liên quan) mà còn cần phải có hiệu lực đối
với mọi thành viên khác trong xã hội. Bởi quyền và lợi ích hợp pháp của người dân chỉ
thực sự được bảo vệ khi bản án, quyết định đó được đưa ra thi hành. Hơn thế bản án,
quyết định của Tòa án là do Tòa án nhân danh nhà nước đưa ra trong quá trình giải
quyết các vụ việc dân sự nên việc tôn trọng các bản án, các quyết định của Tòa án
cũng là tôn trọng tính pháp chế xã hội chủ nghĩa. Chính vì thế, tại Điều 106 Hiến pháp
2013 cũng đã ghi nhận "Bản án, quyết định của Toà án nhân dân có hiệu lực pháp luật
phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan
phải nghiêm chỉnh chấp hành"3. Để đảm bảo rằng nguyên tắc trên của Hiến pháp được
mọi người tôn trọng triệt để và thật sự bảo vệ được quyền và nghĩa vụ của các đương
sự thì đòi hỏi bản án, quyết định của Tòa án phải thực sự được thi hành trên thực tế.
Thi hành bản án, quyết định của Tòa án chính là giai đoạn thi hành án do cơ quan thi
hành án tiến hành. Vậy thi hành án là gì?
Kể từ khi Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1993 ra đời đã quy định về việc
bàn giao công tác thi hành án từ Tòa án nhân dân các cấp sang cơ quan của Chính phủ
(ở đây là cơ quan thi hành án) thì vấn đề khái niệm thi hành án trở thành đề tài tranh
luận trong giới pháp lý. Cho đến khi Luật thi hành án dân sự năm 2008 ra đời thì vấn
đề này vẫn là đề tài tranh luận sôi nổi. Trong rất nhiều quan điểm tranh luận thì nổi lên

hai quan điểm cơ bản, trong đó có quan điểm xem thi hành án là giai đoạn cuối của
quá trình tố tụng và quan điểm xem thi hành án là hoạt động hành chính tư pháp. Ở
mỗi quan điểm thì có cách lí giải và góc độ khai thác vấn đề khác nhau tuy nhiên các
quan điểm đều có sự hợp lý riêng của nó. Cụ thể các quan điểm được lí giải như sau:
Theo quan điểm thứ nhất, thi hành án là giai đoạn cuối cùng của quá trình tố
tụng. Theo quan điểm trên thì thi hành án nằm trong quá trình giải quyết vụ án. Nếu
như trước khi xét xử là giai đoạn chuẩn bị xét xử thì sau khi xét xử là giai đoạn thực
thi phán quyết của Tòa án nhân dân trên thực tế, đây là giai đoạn làm cho phán quyết
của Tòa án nhân dân thực sự đi vào thực tế không còn là lý thuyết trên giấy nữa. Phán
quyết của Tòa án nhân dân đã có hiệu lực là căn cứ pháp lý duy nhất để thi hành án.
Trong quá trình thi hành án thì vai trò của Tòa án nhân dân gắn chặt với hoạt động thi
3

Xem Điều 106 của Hiến pháp 2013

Th.s Trương Thanh Hùng

15

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

hành án của cơ quan thi hành án, thể hiện ở việc Tòa án có quyền ra quyết định tạm
hoãn thi hành án và có nghĩa vụ giải thích những điểm chưa rõ có sai sót hoặc sai lầm
về số liệu trong bản án, quyết định của mình khi cơ quan thi hành án có yêu cầu…
Chính vì Tòa án có quyền tạm hoãn quyết định thi hành án của cơ quan thi hành án để
xem xét vấn đề kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định
nên có thể kết quả thi hành án cũng thay đổi theo hay làm thay đổi cách tiến hành án

của cơ quan thi hành án. Tính lệ thuộc của thi hành án vào công tác xét xử được thể
hiện ở việc khẳng định xét xử là tiền đề của thi hành án.
Với quan điểm như trên thì thi hành án được hiểu là giai đoạn kết thúc trình tự
tố tụng, là khâu cuối cùng kết thúc một vụ án được xét xử làm cho phán quyết của Tòa
án có hiệu lực pháp luật trên thực tiễn.
Theo quan điểm thứ hai, thi hành án là hoạt động của hành chính - tư pháp. Ta
thấy rằng thi hành án là một dạng hoạt động chấp hành nhưng ở đây là chấp hành bản
án, quyết định của Tòa án với cách thức và biện pháp khác nhau nhằm mục đích bảo
đảm các phán quyết của Tòa án được thực thi trên thực tế. Còn quá trình tố tụng với
mục đích là tìm ra sự thật của vụ án một cách khách quan, đúng như những gì sự việc
diễn ra trên thực tế. Ta thấy rõ ràng rằng ở đây quá trình tố tụng và thi hành án có mục
đích hoàn toàn khác nhau. Hơn thế khi Tòa án tuyên án và đưa ra bản án có hiệu lực
thì quá trình tố tụng đã chấm dứt ở đây. Tuy nhiên hoạt động thi hành án không chỉ là
hoạt động chấp hành bản án, quyết định của Tòa án, tuân theo những thủ tục, trình tự
nhất định mang bản chất hành chính mà nó còn mang bản chất tư pháp. Bản chất tư
pháp của hoạt động thi hành án thể hiện ở nhiều điểm. Thứ nhất, nó do cơ quan tư
pháp (theo nghĩa rộng) tiến hành cụ thể đây là hoạt động do cơ quan thi hành án tiến
hành (cơ quan thuộc Bộ tư pháp), ngoài ra còn có sự phối hợp của các cơ quan khác
như Công an, Tài chính, Ủy ban nhân dân các cấp tiến hành trong quá trình thi hành
án. Thứ hai, hoạt động thi hành án chủ yếu là thông qua vai trò của cá nhân tiến hành
như Chấp hành viên, Thẩm tra viên... và khi thực hiện nhiệm vụ họ chỉ tuân theo pháp
luật thể hiện tính độc lập rất cao trong nghiệp vụ thi hành án. Thứ ba, cơ sở để tiến
hành thi hành án là quy định của pháp luật, các bản án, quyết định của Tòa án và nó có
mục đích làm cho bản án, quyết định trên được thực thi trên thực tế.
Ở mỗi quan điểm thì đều có cách lập luận và cơ sở khoa học riêng, nhưng riêng
tác giả thì tác giả đồng tình với quan điểm thứ hai coi thi hành án là hoạt động hành
chính-tư pháp có nhiều điểm hợp lí hơn. Vì thi hành án không chỉ là giai đoạn cuối
cùng của hoạt động tố tụng. Mà bản chất của thi hành án thể hiện cả hai đặc điểm rất
rõ đó là tính hành chính và tính tư pháp trong hoạt động thi hành án. Từ những quan
điểm trên ta có thể tổng hợp khái niệm "Thi hành án là hoạt động hành chính - tư

Th.s Trương Thanh Hùng

16

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

pháp, do các cơ quan tiến hành tố tụng tiến hành theo đúng trình tự, thủ tục luật định
nhằm bảo đảm thi hành các bản án, quyết định của tòa án trên thực tế".
Thi hành án dân sự là một trong các hoạt động của thi hành án, coi thi hành án
dân sự mang bản chất hành chính-tư pháp là quan điểm hợp lý hơn cả. Bởi vì, thi hành
án dân sự không đơn thuần là hoạt động mang tính tư pháp, hay là giai đoạn cuối cùng
của hoạt động tố tụng. Mà bản chất của hoạt động thi hành án dân sự thể hiện cả hai
đặc điểm rất rõ đó là tính hành chính và tính tư pháp trong hoạt động của mình. Vì thế,
nên coi Thi hành án dân sự là hoạt động hành chính-tư pháp.
Thi hành án dân sự thể hiện tính hành chính- tư pháp cụ thể như sau:
- Thi hành án dân sự với những đặc điểm của hoạt động quản lý hành chính
Thi hành án dân sự là một hoạt động diễn ra sau quá trình xét xử của Tòa án.
Các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật là cơ sở để tiến hành các
hoạt động thi hành án. Do đó, không có kết quả của hoạt động xét xử thì không có hoạt
động thi hành án dân sự. Là một dạng hoạt động hành chính nhà nước, thi hành án thể
hiện tính chấp hành, quản lý rất rõ bởi thi hành án dân sự là hoạt động mang tính chấp
hành. Nhưng chấp hành ở đây là chấp hành bản án, quyết định dân sự của Tòa án với
các cách thức và biện pháp khác nhau nhằm mục đích đảm bảo các phán quyết của Tòa
án được thực thi trên thực tế. Hoạt động thi hành án dân sự bắt đầu bằng một quyết
định của Thủ trưởng cơ quan thi hành án và quyết định này bắt buộc các chủ thể có
trách nhiệm và nghĩa vụ liên quan tới thi hành án dân sự phải chấp hành và phối hợp
thực hiện. Bên cạnh đó, công tác thi hành án dân sự có các chủ thể lớn tham gia như

Tòa án, Viện kiểm sát còn có các chủ khác tham gia như UBND địa phương nơi người
phải thi hành án dân sự cư trú, cơ quan, tổ chức nơi phải thi hành án đang làm việc….
Trong quá trình thi hành án, cơ quan thi hành án dân sự tác động tới đối tượng
phải thi hành án để họ tự giác thi hành hoặc cơ quan thi hành án dân sự áp dụng các
biện pháp buộc họ phải thực hiện nghĩa vụ đã được xác định trong bản án, quyết định
của Tòa án, quyết định khác theo quy định của pháp luật. Qua đó, giáo dục họ và
những người xung quanh về ý thức tôn trọng pháp luật, tôn trọng lợi ích của tập thể và
cá nhân, kỷ cương của nhà nước. Để thực hiện được điều đó, yêu cầu của hoạt động thi
hành án dân sự phải có tính kế hoạch, tổ chức, đôn đốc, kiểm tra,.. đó là những tính
chất của hoạt động quản lý.
Đối với thi hành án dân sự, phương pháp giáo dục, thuyết phục là cần thiết
nhưng phương pháp mệnh lệnh – phục tùng, bắt buộc phải thực hiện lại mang tính đặc
trưng (đặc biệt là trong cưỡng chế thi hành án). Trong hoạt động cưỡng chế thi hành
án dân sự về bán đấu giá tài sản khác hoàn toàn với lĩnh vực thương mại bởi vì hoạt
Th.s Trương Thanh Hùng

17

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

động này được thực hiện thông qua cơ quan thi hành án dân sự (cơ quan nhà nước).
Hoạt động có sự tham gia của cơ quan nhà nước nên đảm bảo tốt hơn quyền và lợi ích
hợp pháp của người mua được tài sản bán đấu giá. Sau quá trình bán đấu giá nếu như
chủ thể phải thi hành án đang sử dụng, quản lý tài sản mà không chịu giao tài sản thì
cơ quan thi hành án dân sự sẽ áp dụng thủ tục cưỡng chế để đảm bảo giao tài sản cho
người mua.
Tuy nhiên thi hành án dân sự không chỉ đơn thuần mang tính chất hành chính

mà nó còn thể hiện rất rõ tính hành pháp.
-

Thi hành án dân sự với những đặc điểm của hoạt động tư pháp

Thi hành án dân sự chủ yếu do cơ quan tư pháp (theo nghĩa rộng) tiến hành
công tác thi hành án dân sự. Có nhiều cơ quan tham gia vào công tác thi hành án dân
sự, nhất là trong việc tổ chức thi hành các Bản án, quyết định của Tòa án phức tạp ảnh
hưởng đến an ninh, chính trị và trật tự an toàn xã hội. Để tiến hành hoạt động thi hành
án dân sự phần lớn thông qua vai trò của các cá nhân có chức danh tư pháp như Thủ
trưởng cơ quan thi hành án, Chấp hành viên, Thẩm tra viên, Thư ký thi hành án…họ là
những người được nhà nước giao trách nhiệm thi hành những bản án, quyết định của
Tòa án. Khi thi hành nhiệm vụ họ chỉ tuân theo pháp luật, chịu trách nhiệm trước pháp
luật và được pháp luật bảo vệ. Điều đó, thể hiện tính độc lập rất cao trong hoạt động
nghiệp vụ thi hành án dân sự.
Cơ sở để tiến hành các hoạt động thi hành án dân sự, bao gồm các quy định của
pháp luật (được thể hiện trong các văn bản quy phạm pháp luật) và các bản án, quyết
định của Tòa án và các quyết định khác theo quy định của pháp luật (văn bản áp dụng
pháp luật). Mục đích của hoạt động thi hành án dân sự là đảm bảo cho nội dung của
các bản án, quyết định nói trên được thực thi trên thực tế.

Xuất pháp từ tất cả các đặc điểm nêu trên của thi hành án dân sự, có thể hiểu
"Thi hành án dân sự là hoạt động hành chính - tư pháp của Nhà nước, do cơ quan thi
hành án dân sự tiến hành theo một trình tự, thủ tục luật định, nhằm đảm bảo thi hành
các bản án, quyết định dân sự của Tòa án hoặc phán quyết khác của cơ quan có thẩm
quyền đươc thi hành trong thực tiễn"4.

4

Bộ Tư Pháp, tài liệu tập huấn nghiệp vụ thi hành án hành chính và thi hành phần dân sự trong bản án hình sự,

Nxb Bộ tư pháp, năm 2012.

Th.s Trương Thanh Hùng

18

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

1.1.2. Khái niệm chủ động thi hành án dân sự
Quyết định thi hành án dân sự bao gồm những quyết định nào? Chủ động thi
hành án dân sự được hiểu như thế nào?
Để biết được quyết định thi hành án dân sự gồm những quyết định nào thì điều
đầu tiên chúng ta cần biết đó là quyết định thi hành án dân sự là gì? Trước hết chúng ta
không được hiểu một cách đơn thuần quyết định thi hành án dân sự là quyết định thi
hành án dân sự. Ở đây quyết định thi hành án dân sự bao gồm các quyết định do Thủ
trưởng cơ quan thi hành án dân sự ban hành và các quyết định do Chấp hành viên ban
hành trong quá trình tổ chức thi hành án dân sự. Trong quá trình tổ chức thi hành án
dân sự thì có những quyết định thi hành án do Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự
ra quyết định như quyết định hoãn, tạm đình chỉ, đình chỉ, trả đơn yêu cầu thi hành án
dân sự…còn về Chấp hành viên là người được Thủ trưởng cơ quan thi hành án giao
nhiệm vụ trực tiếp tổ chức thi hành án. Vì vậy mà trong lúc tổ chức thi hành án, pháp
luật cho phép chấp hành viên cũng có quyền ban hành một số quyết định về thi hành
án như quyết định cưỡng chế, quyết định áp dụng biện pháp bảo đảm thi hành án dân
sự…như vậy, quyết định thi hành án dân sự có phạm vi rất rộng nó bao gồm tất cả các
quyết định phát sinh trong quá trình tổ chức thi hành án dân sự từ khi ra quyết định
cho đến khi kết thúc thi hành án dân sự và do hai chủ thể có thẩm quyền ký, ban hành
đó là Thủ trưởng cơ quan thi hành án và Chấp hành viên cơ quan thi hành án dân sự.

Tóm lại thì quyết định thi hành án dân sự bao gồm tất cả các quyết định pháp
sinh trong quá trình tổ chức thi hành án dân sự và được quy định theo mẫu quy định tại
Thông tư số 09/2011/TT-BTP ngày 30 tháng 5 năm 2011 của Bộ tư pháp. Theo đó thì
có 57 mẫu quyết định thi hành án dân sự ở cấp tỉnh và cơ quan thi hành án cấp huyện
có 54 mẫu quyết định thi hành.
Căn cứ vào tính chất chủ động hay thụ động của cơ quan thi hành án khi ra
quyết định thi hành án mà quyết định thi hành án dân sự có hai loại. Đó là: quyết định
thi hành án dân sự chủ động và quyết định thi hành án dân sự theo đơn yêu cầu. Chủ
động thi hành án dân sự ở đây là một trong những quyết định về thi hành án dân sự và
người có thẩm quyền ban hành đó là Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự. Trong
một số trường hợp luật định thì thủ trưởng cơ quan thi hành án chủ động ra quyết định
thi hành án mà không cần phải có đơn yêu cầu thi hành án từ phía các đương sự. Nhằm
mục đích bảo vệ quyền và nghĩa vụ của các đương sự. Nhưng trong trường hợp chủ
động thi hành án dân sự chủ yếu là bảo vệ quyền và lợi ích của nhà nước, tập thể …
khác với quyết định thi hành án theo đơn yêu cầu chủ yếu là bảo vệ quyền lợi của cá
nhân các đương sự nên các đương sự có quyền tự làm đơn yêu cầu cơ quan thi hành án
Th.s Trương Thanh Hùng

19

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

thi hành bản án, quyết định của Tòa án để bảo vệ quyền và lợi ích của mình. Để chủ
động thi hành án dân sự đúng pháp luật, tạo cơ sở cho các công tác thi hành án dân sự
sau này được thuận lợi thì Thủ trưởng cơ quan thi hành án phải nghiên cứu bản án,
quyết định kỹ lưỡng trước khi ra quyết định. Trước khi ra quyết định chủ động thi
hành án dân sự Thủ trưởng cơ quan thi hành án cần phải xem xét các vấn đề như về

thời hạn nhận bản án, quyết định do Tòa án chuyển giao, cơ quan thi hành án có thuộc
thẩm quyền thi hành bản án, quyết định không? Các tài liệu kèm theo có đầy đủ
không? Kiểm tra về hiệu lực thi hành của bản án, quyết định? Thời hạn và nội dung
quyết định thi hành án?...
Căn cứ duy nhất để Thủ trưởng cơ quan thi hành án ban hành quyết định chủ
động thi hành án dân sự là bản án, quyết định của Tòa án. Trong trường hợp chủ động
thi hành án thì Tòa án có nhiệm vụ chuyển giao bản án, quyết định sang cơ quan thi
hành án dân sự. Đây là trách nhiệm của Tòa án nhưng Thủ trưởng cơ quan thi hành án
cũng cần phải quan tâm để có cách xử lý hợp lý khi tiếp nhận đơn yêu cầu thi hành án
về các khoản chủ động thi hành án mà Tòa án chưa chuyển giao bản án, quyết định đó.
Tại Điều 381 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2011) và Điều
28 Luật thi hành án dân sự năm 2008 thì đối với mỗi loại bản án, quyết định thời hạn
chuyển giao của Tòa án cũng khác nhau, cụ thể như sau:
- Đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật. Theo quy định tại khoản 1
Điều 28 luật thi hành án dân sự năm 2008: “Đối với bản án, quyết định quy định tại
các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều 2 của Luật này thì Toà án đã ra bản án, quyết định
phải chuyển giao cho cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền trong thời hạn 30
ngày, kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật”. Bản án, quyết định quy
định tại điểm a,b,c, và d khoản 1 Điều 2 Luật thi hành án dân sự năm 2008 đó chính là
những bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật, bao gồm: bản án, quyết định hoặc
phần bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị theo
thủ tục phúc thẩm. Bản án, quyết định của Tòa án cấp phúc thẩm. Quyết định giám đốc
thẩm hoặc tái thẩm của Tòa án. Bản án, quyết định của Tòa án nước ngoài đã được
Tòa án Việt Nam công nhận và cho thi hành ở việt Nam.
- Đối với những bản án, quyết định tuy chưa có hiệu lực pháp luật nhưng được
thi hành ngay. Theo quy định tại khoản 2 Điều 28 Luật thi hành án dân sự: “Đối với
bản án, quyết định được thi hành theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 2 của Luật
này thì Toà án đã ra bản án, quyết định phải chuyển giao cho cơ quan thi hành án dân
sự trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày ra bản án, quyết định”. Bản án, quyết định quy
định tại điểm a khoản 2 Điều 2 luật thi hành án dân sự đó là những bản án, quyết định

về cấp dưỡng, trả lương, trả công lao động, trợ cấp thôi việc làm, trợ cấp mất việc làm,
Th.s Trương Thanh Hùng

20

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

trợ cấp mất sức lao động hoặc bồi thường thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tổn thất
tinh thần, nhận người lao động trở lại làm việc.
- Đối với quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời. Theo quy định tại
khoản 3 Điều 28 luật thi hành án dân sự năm 2008: “Đối với quyết định áp dụng biện
pháp khẩn cấp tạm thời thì Toà án đã ra quyết định phải chuyển giao cho cơ quan thi
hành án dân sự ngay sau khi ra quyết định”.
Sau khi đã nhận bản án, quyết định Thủ trưởng cơ quan thi hành án cần xem xét
lại một số vấn đề trước khi soạn thảo quyết định thi hành án. Đầu tiên, là cần kiểm tra
điều kiện ra quyết định thi hành án, xác định thời hạn ra quyết định thi hành án. Tiếp
theo cần xác định nội dung quyết định chủ động thi hành án. Xác định nội dung quyết
định chủ động thi hành án nhằm xác định được các khoản thuộc diện chủ động thi
hành án và xác định xem những khoản đó cần ra mấy quyết định thi hành án. Và cuối
cùng là soạn thảo quyết định thi hành án dân sự và phân công chấp hành viên tổ chức
thực hiện công tác thi hành án.
Từ các phân tích ở trên ta có thể khái quát: Chủ động thi hành án dân sự là một
trong các quyết định thi hành án dân sự do thủ trưởng cơ quan thi hành án ban hành
căn cứ vào bản án, quyết định của Tòa án trong một số trường hợp, tiến hành theo
trình tự, thủ tục do luật định. Nhằm mục đích bảo vệ quyền và lợi ích của các đương
sự, của Nhà nước được tốt hơn.
1.2. Vai trò, ý nghĩa và đặc điểm của chủ động thi hành án dân sự

Các quy định của pháp luật được ban hành đều có những vai trò và ý nghĩa
riêng của nó, chủ động thi hành án dân sự cũng thế. Chủ động thi hành án dân sự mang
vai trò và ý nghĩa chung của hoạt động thi hành án dân sự, ngoài ra nó còn mang vai
trò và ý nghĩa riêng biệt. Vậy nó mang vai trò và ý nghĩa ra sao? Một trong những vấn
đề cần tìm hiểu về chủ động thi hành án đó chính là đặc điểm. Chính đặc điểm này mà
ta thấy được nét đặc trưng của chủ động thi hành án dân sự.
1.2.1. Vai trò, ý nghĩa của chủ động thi hành án dân sự
Chủ động thi hành án dân sự là căn cứ để chấp hành viên triển khai công tác thi
hành án dân sự tiếp theo. Nếu như chủ động thi hành án dân sự có căn cứ duy nhất là
bản án, quyết định của Tòa án thì chủ động thi hành án dân sự là căn cứ để Chấp hành
viên tiến hành triển khai công tác thi hành án dân sự. Sau khi ra quyết định thi hành án
thì Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự phải phân công Chấp hành viên tổ chức thi
hành, chính quyết định này đã cho thấy rằng bản án, quyết định của Tòa án đã bắt đầu
có hiệu lực trên thực tế chứ không chỉ về mặt lý thuyết nữa.
Th.s Trương Thanh Hùng

21

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

Chủ động thi hành án đảm bảo những bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực
trên thực tế trong cuộc sống. Bởi vì kết quả xét xử của Tòa án là bản án, quyết định
nhưng nó chỉ có ý nghĩa trên mặt lý thuyết mà thôi, chính vì thế chủ động thi hành án
sẽ bảo đảm cho nó có hiệu lực thực sự trên thực tiễn. Khi ban hành quyết định chủ
động thi hành án thì công tác thi hành án cũng bắt đầu triển khai, Chấp hành viên nhận
được sự phân công từ Thủ trưởng cơ quan thi hành án phải có trách nhiệm triển khai
công tác thi hành án trên thực tế để bảo đảm quyền và lợi ích của Nhà nước của tập

thể, cá nhân.
Chủ động thi hành án góp phần bảo vệ quyền lợi của các đương sự, bảo vệ
quyền và lợi ích của Nhà nước tốt hơn. Các trường hợp chủ động thi hành án chủ yếu
là nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, của tập thể nên cơ quan thi
hành án chủ động ra quyết định và tiến hành thi hành án dân sự mà không cần phải có
đơn yêu cầu từ phía các đương sự, trong trường hợp khẩn cấp tạm thời thì ra quyết
định ngay để đảm bảo tốt hơn quyền và nghĩa vụ của các đương sự, tránh trường hợp
tẩu tán tài sản.
Thông qua chủ động thi hành án, cơ quan thi hành án có thể phát hiện những sai
sót của Tòa án trong quá trình áp dụng pháp luật. Để ra được quyết định thi hành án
chủ động đảm bảo đúng pháp luật và tạo thuận lợi cho cơ quan thi hành án sau này thì
thủ trưởng cơ quan thi hành án cần phải xem xét kỹ nội dung bản án, quyết định của
Tòa án. Quá trình xem xét xoay quanh các vấn đề như việc thi hành án có thuộc thẩm
quyền không, xem xét bản án, quyết định của Tòa án có còn thời hiệu thi hành án
không, xem xét bản án, quyết định có tuyên rõ ràng hay không,…từ vấn đề xem xét kỹ
nội dung bản án, quyết định của Tòa án như vậy thì có thể trong lúc xem xét phát hiện
những sai sót của Tòa án về nội dung áp dụng pháp luật hay về hình thức…qua đây có
thể kiến nghị Tòa án có thẩm quyền kịp thời xem xét, hướng dẫn áp dụng pháp luật và
từ đó có thể đưa ra những ý kiến kiến nghị trong quá trình lập pháp.
Chủ động thi hành án có ý nghĩa quan trọng nhằm tránh tình trạng tùy tiện. Chủ
động thi hành án đã quy định khá rõ về những trường hợp nào cần chủ động ra quyết
định và thẩm quyền ra quyết định thuộc về Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự nên
tránh tình trạng tùy tiện khi ra quyết định. Qua đây đặt ra trách nhiệm cho Thủ trưởng
cơ quan thi hành án dân sự phải xem xét kỹ nội dung bản án, quyết định của Tòa án để
ra quyết định đúng pháp luật và thuận tiện cho Chấp hành viên tiến hành các giai đoạn
thi hành án dân sự tiếp theo được thuận tiện hơn.
1.2.2. Đặc điểm của chủ động thi hành án dân sự

Th.s Trương Thanh Hùng

22

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

1.2.2.1. Chủ động thi hành án dân sự là quyết định do Thủ trưởng cơ quan thi hành án
ban hành
Một trong những quyết định rất quan trọng để có thể bắt đầu thủ tục thi hành
án dân sự đó là quyết định chủ động thi hành án. Đây là quyết định do Thủ trưởng cơ
quan thi hành án dân sự ban hành theo thủ tục, trình tự luật định. Chính quyết định chủ
động thi hành án dân sự do Thủ trưởng cơ quan thi hành án ban hành làm cơ sở phân
công chấp hành viên thực hiện các công tác thi hành án dân sự tiếp theo. Từ quyết định
chủ động thi hành án dân sự đã cho thấy rằng trách nhiệm của cơ quan thi hành án
trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự, nhà nước thật sự đang
được thực thi trên thực tế chứ không phải còn nằm trên giấy nữa. Những quyết định
này mang tính bắt buộc chấp hành đối với tất cả các chủ thể có trách nhiệm và nghĩa
vụ liên quan đến việc thi hành án. Các cơ quan, tổ chức, công dân, trong phạm vi trách
nhiệm của mình có nghĩa vụ chấp hành và phối hợp thực hiện để thi hành án đạt hiệu
quả;
1.2.2.2. Căn cứ để chủ động thi hành án dân sự là bản án, quyết định của Tòa án
trong một số trường hợp luật định
Hoạt động thi hành án dân sự là hoạt động chấp hành nhưng ở đây là chấp hành
bản án, quyết định của Tòa án và các quyết định khác của cơ quan có thẩm quyền theo
quy định của pháp luật. Chính vì thế, căn cứ để chủ động thi hành án dân sự là bản án,
quyết định của Tòa án trong số trường hợp luật định. Các trường hợp luật định về chủ
động thi hành án dân sự cụ thể là “hình phạt tiền, truy thu tiền, tài sản thu lợi bất
chính, án phí; trả lại tiền, tài sản cho đương sự; tịch thu sung quỹ nhà nước, tịch thu
tiêu hủy vật chứng, tài sản; thu hồi quyền sử dụng đất và tài sản khác thuộc diện sung

quỹ nhà nước; quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời”. Như vậy, các trường
hợp chủ động ra quyết định thi hành án dân sự là buộc người phải thi hành án dân sự
thực hiện một nghĩa vụ nhất định về tài sản. Khoản thu về tài sản này chủ yếu là nộp
ngân sách nhà nước và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự. Còn về các
quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời là để bảo vệ lợi ích cấp thiết cho các
đương sự cũng như để đảm bảo công tác xét xử và thi hành án dân sự sau này được
tiến hành thuận tiện hơn, tránh vấn đề các đương sự tẩu tán tài sản và các rắc rối có thể
phát sinh trong công tác về sau.
1.2.2.3. Chủ động thi hành án dân sự được tiến hành theo trình tự, thủ tục luật định
Thi hành án dân sự nhằm mục đích bảo đảm cho bản án, quyết định của Tòa án
được chấp hành nghiêm chỉnh, góp phần tăng cường tính nghiêm minh của pháp luật,
bảo vệ quyền và lợi ích của các đương sự, nhà nước, qua đó góp phần giữ vững ổn
Th.s Trương Thanh Hùng

23

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

định chính trị-xã hội, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước. Chính vì thế
mà tại Ðiều 106 của Hiến pháp 2013 đã quy định “Bản án, quyết định của Toà án
nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ
quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành”. Để đảm bảo rằng cơ
quan thi hành án nghiêm chỉnh chấp hành công tác thi hành án dân sự, cụ thể là chủ
động thi hành án của Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự thì Luật thi hành án dân
sự năm 2008 đã quy định rất rõ về thẩm quyền, các trường hợp chủ động ra quyết
định... Do đó, các trình tự, thủ tục để chủ động thi hành án dân sự cũng được quy định
chặt chẽ bởi pháp luật giống như những thủ tục tố tụng trước đó vì đều liên quan đến

quyền con người, quyền công dân. Hơn nữa, yêu cầu đặt ra đối với những người tiến
hành các trình tự, thủ tục thi hành án về chủ động thi hành án dân sự cũng không thấp
hơn những người tiến hành tố tụng trước đó là phải độc lập và tuân theo các trình tự,
thủ tục luật định. Để bảo đảm quyết định chủ động thi hành án đúng pháp luật và để
công tác thi hành án dân sự tiếp theo được tiến hành thuận lợi.
1.2.2.4. Mục đích cuối cùng của chủ động thi hành án dân sự là bảo vệ quyền và lợi
ích của các đương sự, nhà nước
Bản chất của hoạt động chủ động thi hành án là dạng hoạt động chấp hành
nhưng là chấp hành phán quyết của cơ quan xét xử với các cách thức và biện pháp
khác nhau nhằm buộc người có nghĩa vụ được xác định trong bản án, quyết định của
Tòa án phải thực hiện đúng các nghĩa vụ của mình. Mục đích cuối cùng của chủ động
thi hành án là bảo đảm cho các quyết định của Tòa án được ghi trong bản án, quyết
định được thực thi trên thực tế chứ không phải là ra văn bản áp dụng pháp luật hoặc
quyết định có tính điều hành - nét đặc trưng của hoạt động hành chính. Chủ động thi
hành án là một hoạt động của thi hành án dân sự, nó cũng có mục đích là bảo đảm cho
các quyết định của Tòa án được ghi trong bản án, quyết định được thực thi trên thực tế,
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp các đương sự, nhà nước. Các khoản thu trong chủ
động thi hành án chủ yếu là để bảo vệ tài sản nhà nước “hình phạt tiền, truy thu tiền,
tài sản thu lợi bất chính, án phí; tịch thu sung quỹ nhà nước, tịch thu tiêu hủy vật
chứng, tài sản; thu hồi quyền sử dụng đất và tài sản khác thuộc diện sung quỹ nhà
nước”. Các khoản thu này được nộp vào ngân sách nhà nước và thuộc quyền sở hữu,
quản lý của Nhà nước chứ không thuộc về tổ chức hay cá nhân. Đối với quyết định áp
dụng biện pháp khẩn cấp, tạm thời trong 24 giờ kể từ khi Tòa án chuyển giao hoặc
đương sự giao trực tiếp thủ trưởng cơ quan phải ra quyết định thi hành án là để đảm
bảo cho lợi ích cấp thiết của các đương sự cũng như đảm bảo cho công tác xét xử và
thi hành án sau này được thuận lợi hơn.

Th.s Trương Thanh Hùng

24

SVTH: Tô Thị Ny


Pháp luật về chủ động thi hành án

1.3. Nguyên tắc chủ động thi hành án trong một số trường hợp
Theo quy định tại khoản 1 và 2 Điều 5 của Nghị định 58/2009/NĐ-CP5 thì:
- Về nguyên tắc chung Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự ra một quyết
định thi hành án chung cho các khoản thuộc diện chủ động thi hành trong một bản án,
quyết định;
- Trường hợp trong bản án, quyết định có các khoản về trả lại tiền, tài sản thì
đối với mỗi người được thi hành án, Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự ra một
quyết định thi hành án;
- Trường hợp trong một bản án, quyết định có nhiều người phải thi hành án phải
thi hành nhiều khoản thì đối với mỗi người phải thi hành án, Thủ trưởng cơ quan thi
hành án dân sự ra một quyết định thi hành án chung cho các khoản mà người đó phải
thi hành;
- Trường hợp thi hành quyền, nghĩa vụ liên đới: Thủ trưởng cơ quan thi hành án
dân sự ra một quyết định thi hành án chung cho những người có quyền, nghĩa vụ liên
đới.
Trường hợp có nhiều người phải thực hiện nghĩa vụ liên đới thì nếu người được thi
hành án yêu cầu một hoặc một số người trong những người phải thi hành án thực hiện
nghĩa vụ liên đới thi hành toàn bộ nghĩa vụ thì cơ quan thi hành án ra quyết định thi
hành án đối với người đó. Đối với các bản án, quyết định có tuyên tổng hợp hình phạt
tiền trong đó có khoản tiền đã được giải quyết tại bản án, quyết định có hiệu lực pháp
luật và đang được tổ chức thi hành, thì cơ quan thi hành án không ra quyết định thi
hành án mà có văn bản kiến nghị người có thẩm quyền xem xét lại theo thủ tục giám
đốc thẩm đối với bản án, quyết định có tuyên tổng hợp hình phạt tiền được quy định
tại Thông tư liên tịch số 14/2010/TTLT-BTP-TANDTC-VKSNDTC, hướng dẫn một

số vấn đề về thủ tục thi hành án dân sự và phối hợp liên ngành trong thi hành án dân
sự.
Một quyết định thi hành án được tính là một việc thi hành án. Và quyết định thi
hành án hay việc thi hành án này ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tổng kết, báo cáo
của các Chấp hành viên hay của Chi Cục, Cục thi hành án dân sự đối với các quyết
định khen thưởng thi đua của các chấp hành viên hay của các Chi Cục, Cục thi hành án
dân sự.
Dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thi hành án dân sự năm
2008 ngày 28 tháng 8 năm 2014 tại Điều 3 khoản 9 có quy định “Mỗi quyết định thi
5

Xem Điều 5 của Nghị định 58/2009/NĐ-CP

Th.s Trương Thanh Hùng

25

SVTH: Tô Thị Ny