biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự lý luận và thực tiễn

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT TƯ PHÁP



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (2011 – 2015)

Đề tài:

BIỆN PHÁP CƯỠNG CHẾ KÊ BIÊN,
XỬ LÝ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN
DÂN SỰ - LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Trương Thanh Hùng
MSCB: 01716

Trần Tú Trân
MSSV: 5115858

Bộ môn: Luật Tư Pháp

Lớp: Luật Tư pháp 1 – K37
Cần Thơ, 11/2014

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
----- .......................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

Cần Thơ, ngày ..... tháng ..... năm ...........


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
----- .......................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
Cần Thơ, ngày ..... tháng ..... năm ...........


MỤC LỤC

Trang
LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1
1. Lý do nghiên cứu .................................................................................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ....................................................................... 3
3. Mục tiêu, đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 4
4. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................................ 4
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................................. 5
6. Bố cục của đề tài ..................................................................................................................... 5
CHƯƠNG 1
NHẬN THỨC CHUNG VỀ BIỆN PHÁP CƯỠNG CHẾ KÊ BIÊN, XỬ LÝ TÀI
SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
1.1. Một số khái niệm có liên quan.......................................................................................... 6
1.1.1. Khái niệm về thi hành án dân sự .............................................................................. 6
1.1.2. Khái niệm về cưỡng chế thi hành án dân sự ........................................................... 9
1.1.3. Khái niệm tài sản........................................................................................................10
1.2. Khái niệm và đặc điểm của biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi
hành án dân sự ..........................................................................................................................12
1.2.1. Khái niệm về kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án .........................................13
1.2.2. Đặc điểm của biện pháp kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án .....................13
1.2.2.1. Đặc điểm chung của biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi
hành án dân sự...................................................................................................................13
1.2.2.1. Đặc điểm riêng của biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi

hành án ...............................................................................................................................15
1.3. Điều kiện, nguyên tắc áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong
thi hành án..................................................................................................................................16
1.3.1. Điều kiện áp dụng các biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản ..................16
1.3.1.1. Nghĩa vụ mà người phải thi hành án thực hiện là nghĩa vụ thanh toán tiền
theo bản án, quyết định được đưa ra thi hành án hoặc phải nộp phí thi hành án....17
1.3.1.2. Người phải thi hành án có điều kiện thi hành án, tài sản phải thi hành án là
vật hoặc quyền tài sản. .....................................................................................................17
1.3.1.3. Chỉ được áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên tài sản khi hết thời gian tự
nguyện thi hành án mà người phải thi hành án không tự nguyện thi hành án . ........17
1.3.2. Nguyên tắc áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên, xứ lý tài sản.......................18


1.3.2.1. Chỉ kê biên, xử lý tài sản của người phải thi hành án khi có căn cứ khẳng
định tài sản đó thuộc sở hữu của người phải thi hành án đang quản lý hoặc đang do
người thứ ba quản lý .........................................................................................................18
1.3.2.2. Chỉ kê biên tài sản của người phải thi hành án tương ứng với nghĩa vụ của
người phải thi hành án và các chi phí cần thiết. ...........................................................18
1.3.2.3. Không được kê biên những tài sản mà pháp luật đã quy định khôn g được kê
biên ......................................................................................................................................19
1.3.2.4. Chấp hành viên phải căn cứ theo quy định của pháp luật, đề nghị của người
phải thi hành án để kê biên tài sản nếu người phải thi hành án có nhiều tài sản khác
nhau.....................................................................................................................................21
1.3.2.5. Thời gian tổ chức kê biên ...................................................................................23
1.4. Vai trò và ý nghĩa của biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản để thi hành án
dân sự...........................................................................................................................................23
1.4.1. Vai trò của kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án ............................................24
1.4.1.1. Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản góp p hần giữ gìn trật tự, kỷ
cương an toàn xã hội, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa....................................24
1.4.1.2. Cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản thi hành án góp phần bảo vệ quyền và lợi

ích hợp pháp của đương sự ..............................................................................................24
1.4.1.3. Kê biên, xử lý tài sản để thi hành án có vai trò to lớn trong việc đảm bảo thi
hành bản án, quyết định của Tòa án ...............................................................................25
1.4.1.4. Kê biên, xử lý tài sản để thi hành án góp phần ổn định xã hội, ổn định nền
kinh tế..................................................................................................................................25
1.4.2. Ý nghĩa của việc áp dụng biện pháp kê biên, xử lý tài sản để thi hành án ......26
1.4.2.1. Biện pháp kê biên, xử lý tài sản góp phần vào công tác giữ gìn an ninh, trật
tự và an toàn xã hội...........................................................................................................26
1.4.2.2. Kê biên, xử lý tài sản góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác
xét xử ...................................................................................................................................27
1.4.2.3. Thông qua hoạt động kê biên, xử lý tài sản để thi hành án, ý thức pháp luật
của nhân dân được nâng cao ...........................................................................................27
1.5. Sơ lược về lịch sử pháp triển của biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản thi
hành án dân sự ..........................................................................................................................27
1.5.1. Giai đoạn từ năm 1945 – 1989 .................................................................................27
1.5.1.1. Giai đoạn từ năm 1945 – 1960 ..........................................................................28
1.5.1.2. Giai đoạn từ năm 1960 – 1989 ..........................................................................28
1.5.2. Giai đoạn từ năm 1989 – 2008 .................................................................................29
1.5.2.1. Giai đoạn từ năm 1989 – 1993 ..........................................................................29
1.5.2.2. Giai đoạn từ năm 1993 – 2004 ..........................................................................30


1.5.2.3. Giai đoạn từ năm 2004 – 2008 ..........................................................................30
1.5.3. Giai đoạn từ năm 2008 đến nay...............................................................................31
CHƯƠNG 2
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ BIỆN PHÁP CƯỠNG CHẾ KÊ BIÊN, XỬ LÝ
TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
2.1. Căn cứ, thẩm quyền áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản để thi
hành án ........................................................................................................................................33
2.1.1. Căn cứ áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản ..............................33

2.1.1.1. Bản án, quyết định...............................................................................................34
2.1.1.2. Quyết định thi hành án .......................................................................................37
2.1.1.3. Quyết định cưỡng chế thi hành án ....................................................................40
2.1.2. Thẩm quyền áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản ....................40
2.1.2.1. Chủ thể có thẩm quyền áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản
để thi hành án ....................................................................................................................40
2.1.2.2. Chủ thể có quyền yêu cầu áp dụng biện pháp kê biên, xử lý tài sản trong thi
hành án ...............................................................................................................................41
2.2. Tài sản kê biên và một số quy định về kê biên tài sản của người phải thi hành án ...42
2.2.1. Nhóm tài sản là bất động sản ...................................................................................42
2.2.1.1. Kê biên tài sản là quyền sử dụng đất................................................................42
2.2.1.2. Kê biên tài sản gắn liền với đất .........................................................................43
2.2.1.3. Kê biên tài sản là nhà ở......................................................................................43
2.2.2. Nhóm tài sản là động sản .........................................................................................44
2.2.2.1. Nhóm tài sản có đăng ký quyền sở hữu ............................................................44
2.2.2.2. Nhóm tài sản không có đăng ký quyền sở hữu ................................................46
2.2.3. Một số trường hợp đặc thù của tài sản bị kê biên ................................................47
2.2.3.1. Kê biên, xử lý tài sản đang cầm cố, thế chấp ..................................................47
2.2.3.2. Kê biên tài sản của người phải thi hành án đang do người thứ ba giữ .......48
2.2.3.3. Kê biên đồ vật bị khóa, đóng gói.......................................................................48
2.3. Trình tự thủ tục kê biên tài sản của người phải thi hành án ..................................48
2.3.1. Ra quyết định cưỡng chế kê biên tài sản và thông báo về việc cưỡng chế kê
biên tài sản .............................................................................................................................49
2.3.1.1. Ra quyết định cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản ...............................................49
2.3.1.2. Thông báo về việc cưỡng chế kê biên tài sản ..................................................49
2.3.2. Công tác xác minh trước khi tổ chức cưỡng chế kê biên tài sản để thi hành án ...50
2.3.3. Công tác chuẩn bị tổ chức cưỡng chế kê biên tài sản .........................................51
2.3.3.1. Lập danh sách những người tham gia kê biên ................................................51
2.3.3.2. Xây dựng kế hoạch cưỡng chế kê biên tài sản.................................................52

2.3.4. Tiến hành kê biên tài sản..........................................................................................54
2.3.5. Giao bảo quản tài sản đã kê biên ............................................................................55
2.3.5.1. Các hình thức bảo quản tài sản đã kê biên ......................................................55
2.3.5.2. Giao bảo quản đối với tài sản là quyền sử dụng đ ất......................................56
2.4. Định giá tài sản đã kê biên ..............................................................................................56
2.4.1. Khái niệm về định giá tài sản ...................................................................................56
2.4.2. Định giá bằng hình thức thỏa thuận giá của các đương sự ...............................56
2.4.3. Định giá bằng hình thức ký hợp đồng dịch vụ thẩm định giá ...........................57
2.4.4. Định giá bằng hình thức Chấp hành viên định giá .............................................58
2.4.4.1. Xác định giá đối với tài sản kê biên không thực hiện được việc ký hợp đồng
dịch vụ thẩm định giá........................................................................................................58
2.4.4.2. Xác định giá đối với tài sản tươi sống, mau hỏng hoặc có giá trị nhỏ mà
đương sự không thỏa thuận được với nhau về giá ........................................................59
2.4.5. Định giá lại tài sản đã kê biên .................................................................................59
2.4.5.1. Trường hợp Chấp hành viên có vi phạm nghiêm trong quy định tại Điều 98
Luật Thi hành án dân sự dẫn đến sai lệch kết quả giám định .....................................59
2.4.5.2. Trường hợp đương sự yêu cầu định giá lại tài sản kê biên trước khi có
thông báo công khai việc bán đấu giá tài sản hoặc yêu cầu định giá lại tài sản bán
đấu giá không thành, không có người đăng ký tham gia đấu giá, trả giá .................60
2.5. Xử lý tài sản đã kê biên....................................................................................................62
2.5.1. Giao tài sản cho người được thi hành án để thi hành án ...................................62
2.5.2. Bán đấu giá tài sản đã kê biên .................................................................................62
2.5.2.1. Trường hợp bán đấu giá thông qua tổ chức bán đấu giá ..............................62
2.5.2.2. Trường hợp Chấp hành viên tổ chức bán đấu giá tài sản .............................66
2.5.3. Bán tài sản đã kê biên không qua thủ tục bán đấu giá .......................................67
2.5.4. Chuyển quyền sở hữu, quyền sự dụng tài sản thi hành án ................................67
2.5.4.1. Giao tài sản bán đấu giá ....................................................................................67
2.5.4.2. Giao tài sản cho người nhận tài sản để thi hành án.......................................68
2.5.4.3. Đăng ký, chuyển quyền sở hữu, sử dụng tài sản .............................................68

CHƯƠNG 3
THỰC TIỄN ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT
VỀ CƯỠNG CHẾ KÊ BIÊN, XỬ LÝ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN
3.1. Thực tiễn áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản để thi hành án
dân sự ..........................................................................................................................................70
3.1.1. Những kết quả đạt được của công tác thi hành án dân sự nói chung, cưỡng chế
kê biên, xử lý tài sản để thi hành án nói riêng trong những năm 2010 – 2013 ...........70


3.1.2. Những thuận lợi trong việc áp dụng pháp luật về kê biên, xử lý tài sản để thi
hành án ...................................................................................................................................72
3.1.3. Những khó khăn trong công tác kê biên, xử lý tài sản để thi hành án ............74
3.2. Những bất cập từ các quy định pháp luật về kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án
và đề xuất hoàn thiện.................................................................................................................75
3.2.1. Vướng mắc khi kê biên, xử lý tài sản của người phải thi hành án đã bán,
chuyển đổi, chuyển nhượng, tặng tài sản của mình cho người khác kể từ thời điểm
có bản án, quyết định sơ thẩm và hướng giải quyết .......................................................76
3.2.1.1. Những bất cập theo quy định tại khoản 1 Điều 6 Thông tư liên tịch số 14....76
3.2.1.2. Hướng giải quyết nhằm khắc phục tình trạng vướng mắc khi kê biên, xử lý
tài sản của người phải thi hành án đã bán, chuyển đổi, chuyển nhượng, tặng cho
người khác kể từ thời điểm có bản án, quyết định sơ thẩm. ........................................80
3.2.2. Khó khăn trong việc kê biên, xử lý nhà ở của người phải thi hành án được
xây dựng trên đất người khác và ngược lại; đề xuất sửa đổi. .......................................82
3.2.2.1. Những khó khăn trong việc kê biên, xử lý nhà ở của người phải thi hành án
được xây dựng trên đất người khác và ngược lại .........................................................82
3.2.2.2. Đề xuất sửa đổi nhằm giải quyết khó khăn trong việc kê biên, xử lý nhà ở
của người phải thi hành án được xây dựng trên đất người khác và ngược lại. ........84
3.2.3. Khó khăn trong việc kê biên vốn góp và giải pháp ...............................................86
3.2.3.1. Những khó khăn khi kê biên tài sản là vốn góp...............................................87
3.2.3.2. Hoàn thiện những quy định kê biên vốn góp ...................................................89

3.2.4. Bất cập trong việc xử lý đối với tài sản kê biên không bán được và kiến nghị ...90
3.2.4.1. Bất cập trong việc xử lý đối với tài sản kê biên không bán được .................90
3.2.4.2. Kiến nghị sửa đổi quy định về xử lý đối với tài sản kê biên không bán được ..92
3.3. Những khó khăn có nguyên nhân từ con người và giải pháp .................................94
3.3.1. Nguyên nhân xuất phát từ người phải thi hành án và cách khắc phục ...........94
3.3.1.1. Người phải thi hành án chây ỳ, chống đối, cản trở việc kê biên tài sản để th i
hành án ...............................................................................................................................94
3.3.1.2. Giải pháp khắc phục đối với người phải thi hành án chây ỳ, chống đối, cản
trở việc thi hành án ...........................................................................................................96
3.3.2. Nguyên nhân xuất phát từ Chấp hành viên và hướng giải quyết .....................97
3.3.2.1. Đạo đức, thái độ của một số Chấp hành viên còn kém gây bức xúc cho
người dân............................................................................................................................97
3.3.2.2. Giải pháp nhằm nâng cao năng lực, đạo đức và trách nhiệm của Chấp
hành viên ............................................................................................................................99
3.3.3. Nguyên nhân từ phía người mua tài sản thi hành án và giải pháp ............... 101
3.3.3.1. Người dân ngại mua tài sản thi hành án ....................................................... 101


3.3.3.2. Giải pháp khắc phục tình trạng ngại mua tài sản thi hành án của người
dân.................................................................................................................................... 102
KẾT LUẬN ............................................................................................................................. 105
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 107


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

LỜI MỞ ĐẦU

1. Lý do nghiên cứu
Thi hành án dân sự là một loại hoạt động của Nhà nước nhằm đưa bản án, quyết

định dân sự của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật được thực hiện trên thực tế. Thông qua
thi hành án dân sự, những phán quyết của Tòa án nhân danh Nhà nước về mặt dân sự sẽ
được thi hành, bảo đảm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức,
công dân. Bản án, quyết định của Tòa án khi được chấp hành nghiêm chỉnh có tác động
trực tiếp đến lòng tin của nhân dân đối với pháp luật. Hiến pháp 2013 khẳng định “Bản
án, quyết định của Toà án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá
nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành” 1.
Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị, Ban chấp hành
Trung ương Đảng (khóa IX) về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 cũng chỉ rõ
“Xây dựng cơ chế bảo đảm mọi bản án của tòa án có hiệu lực pháp luật phải được thi
hành. Chuẩn bị điều kiện về cán bộ, cơ sở vật chất để giao cho Bộ Tư pháp giúp Chính
phủ thống nhất quản lý công tác thi hành án”. Và trong pháp luật thi hành án dân sự,
biện pháp cưỡng chế thi hành án, cụ thể là kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự
được xem là một trong những quy định cơ bản, quan trọng nhất, là biện pháp bảo đảm
việc thi hành án được thi hành trên thực tế. Vì vậy, có thể nói biện pháp kê biên, xử lý tài
sản để thi hành án có một ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc giữ vững kỷ cương phép
nước, củng cố pháp chế và trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa, đảm bảo cho quyền lực tư
pháp được thực thi trên thực tế.
Nhận thức được tầm quan trọng trên, trong những năm qua, với sự quan tâm của
Đang vả Nhà nước, công tác thi hành án dân sự trong những năm qua đạt được một số kết
quả đáng khích lệ. Cụ thể: ngày 26-12-2013, tại Hội nghị tổng kết năm 2013 và triển khai
công tác năm 2014 của ngành thi hành án dân sự, Bộ Tư pháp đã công bố Quyết định của
Thủ tướng Chính phủ lấy ngày 19-7 hàng năm là “Ngày Truyền thống Thi hành án dân
sự” nhằm ghi nhận truyền thống công tác thi hành án dân sự ở nước ta đã được đúc kết
trong suốt quá trình 67 năm xây dựng và trưởng thành. Bên cạnh đó, thay mặt Lãnh đạo
Đảng, Nhà nước, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cũng đã trao Huân chương Lao
động hạng Ba cho Tổng cục Thi hành án dân sự. Tiếp tục phát huy thế mạnh, 6 tháng đầu
năm 2014, toàn Ngành đã thi hành xong 204.640 việc (tăng 40.533 việc = 24,7%), đạt tỷ lệ
53,19% (cao hơn 2,34% so với cùng kỳ); giải quyết xong 13.479 tỷ 263 triệu 421 nghìn
đồng (tăng 5.935 tỷ 171 triệu 906 nghìn đồng = 78,67%), đạt tỷ lệ 25,76%, (cao hơn 0,61%

1

Điều 106 Hiến pháp 2013.

GVHD: Trương Thanh Hùng

1

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

so với cùng kỳ 2013). Về tình hình cưỡng chế thi hành án, cơ quan thi hành án dân sự đã ra
quyết định áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án đối với 5.633 trường hợp, tăng 2.206
trường hợp (64,37%) so với cùng kỳ 2013. Trong đó, có 2.216 trường hợp cưỡng chế
không huy động lực lượng (tăng 918 trường hợp), 3.143 trường hợp cưỡng chế có huy
động lực lượng (tăng 1.014 trường hợp), có 514 trường hợp sau khi cơ quan thi hành án
dân sự ra quyết định cưỡng chế thi hành án, đương sự đã tự nguyện thi hành án (tăng 133
trường hợp so với cùng kỳ 2013) 2 .
Tuy nhiên, công tác thi hành án dân sự, đặc biệt là việc áp dụng biện pháp cưỡng
chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án hiện vẫn đang đứng trước những khó khăn,
thử thách to lớn với nhiều vấn đề tồn tại, bất cập đặt ra cần được giải quyết. Hiệu quả
công tác thi hành án dân sự chưa thật sự cao, phát triển chưa bền vững, chưa đáp ứng
được yêu cầu nhiệm vụ và sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và nhân dân; hoạt động thi
hành án chưa thật sự đảm bảo được tính công bằng và nghiêm minh pháp luật. Do đó,
tình trạng án “tồn đọng” kéo dài qua nhiều năm có số lượng lớn ngày càng tăng, song
chưa có biện pháp hữu hiệu để giải quyết. Cũng trong 6 tháng đầu năm 2014, trong tổng
số 513.758 việc phải thi hành, thì có trên 129.014 việc không có điều kiện thi hành, chiếm
tỷ lệ 25,11% với tổng số tiền lên đến 21.262 tỷ 425 triệu 500 nghìn đồng; đặc biệt trong số

384.744 việc có điều kiện thi hành án thì chỉ có 204.640 việc cơ quan thi hành án dân sự tổ
chức thi hành được, chiếm 53,19%; và số việc chuyển kỳ sau là 309.118 việc, tăng 7.880
việc (2,6%) so với cùng kỳ năm 2013.
Theo đánh giá của Tổng cục thi hành án dân sự, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình
trạng án tồn đọng kéo dài như hiện nay, và khó khăn trong hoạt động kê biên, xử lý tài
sản trong thi hành án dân sự hiện nay là một trong số đó. Cụ thể: Thứ nhất, cơ sở pháp lý
về hoạt động kê biên, xử lý tài sản để thi hành án tuy đã được cải thiện nhưng chưa hoàn
thiện, còn chồng chéo, vướng mắc với nhiều văn bản pháp luật khác, khiến cho Chấp
hành viên gặp không ít khó khăn trong việc áp dụng. Thứ hai, do tính chất biện pháp kê
biên, xử lý tài sản là cưỡng chế khi đương sự không tự nguyện thi hành án, nên khi áp
dụng biện pháp này, Chấp hành viên luôn gặp phải sự chống đối từ đương sự với nhiều
hình thức khác nhau. Thứ ba, một số Chấp hành viên có nghiệp vụ chưa cao, còn thói hống
hách, sách nhiễu khiến các đương sự bất mãn, không có ý hợp tác, gây khó khăn trong
quá trình kê biên, xử lý tài sản để thi hành án. Ngoài ra, việc người dân ngại mua tài sản
bị kê biên trong thi hành án dân sự cũng là một trở ngại không nhỏ của quá trình bán tài
sản đã kê biên.

2

Báo cáo số 1212/BC-TVTHADS của Tổng cục Thi hành án dân sự ngày 29 tháng 4 năm 2014 về Kết quả

công tác thi hành án dân sự 6 tháng đầu năm 2014, Nhiệm vụ, giải pháp công tác 6 tháng cuối năm 2014.

GVHD: Trương Thanh Hùng

2

SVTH: Trần Tú Trân

Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

Vì vậy, muốn giải quyết tình trạng “án tồn đọng”, nâng cao hiệu quả thi hành án dân
sự nói chung, kê biên, xử lý tài sản nói riêng cần phải nghiên cứu đề ra các giải pháp
đồng bộ về nhiều mặt như kinh tế, pháp luật, chính sách xã hội, tổ chức bộ máy, cán bộ
viên chức,... Nhưng trong khuôn khổ luận văn tốt nghiệp cử nhân luật, người viết chỉ đi
sâu tìm hiểu những vấn đề liên quan đến quy định của pháp luật về biện pháp cưỡng chế
kê biên, xử lý tài sản để thi hành án.
Với tất cả những lý do nêu trên, việc chọn đề tài “Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử
lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn” làm luận văn tốt nghiệp cử
nhân luật là cấp thiết và có ý nghĩa thực tiễn. Với đề tài này người viết mong muốn thể
hiện cái nhìn tổng quát, rõ ràng về những quy định cần thiết liên quan đến kê biên, xử lý
tài sản để thi hành án, những bất cập cũng như giải pháp nhằm nâng cao hiệu của công
tác kê biên, xử lý tài sản để thi hành án.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Những năm gần đây, trước những đòi hỏi khách quan của công tác cưỡng chế thi
hành án dân sự nói chung, kê biên, xử lý tài sản để thi hành án dân sự nói riêng, đã có
một số công trình khoa học nghiên cứu về vấn đề cưỡng chế thi hành án dân sự, kê biên,
xử lý tài sản để thi hành án. Cụ thể như: Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ “Những cơ
sở lý luận và thực tiễn về chế định Thừa phát lại” mã số 95-98-114/ĐT do Viện Nghiên
cứu Khoa học Pháp lý - Bộ Tư pháp phối hợp với Sở Tư pháp Thành phố Hồ Chí Minh
chủ trì thực hiện; Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ: “Mô hình quản lý thống nhất công
tác thi hành án”, mã số 96-98-027/ĐT do Cục Thi hành án dân sự - Bộ Tư pháp chủ trì
thực hiện đề tài; Đề tài cấp Nhà nước: “Luận cứ khoa học của việc đổi mới tổ chức và
hoạt động thi hành án ở Việt Nam trong giai đoạn mới” do Bộ Tư pháp chủ trì.
Một số luận văn và công trình nghiên cứu khác như: Luận văn thạc sĩ Luật học:
“Các biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự, thực tiễn áp dụng và hướng hoàn thiện”
của tác giả Nguyễn Công Long; Luận văn thạc sĩ Luật học: “Hoàn thiện pháp luật thi
hành án dân sự” của tác giả Nguyễn Thanh Thủy; Luận văn thạc sĩ Luật học: “Xã hội
hóa một số nội dung thi hành án dân sự ở Việt Nam” của tác giả Lê Xuân Hồng; Luận

văn thạc sĩ Luật học: “Đổi mới tổ chức và hoạt động thi hành án dân sự ở Việt Nam” của
tác giả Nguyễn Quang Thái; Luận văn thạc sĩ Luật học: “Đổi mới thủ tục thi hành án dân
sự Việt Nam” của tác giả Lê Anh Tuấn.
Bên cạnh đó còn có: Giáo trình môn Luật tố tụng dân sự của trường Đại học luật Hà
Nội, trường Đại học luật Thành phố Hồ Chí Minh, Khoa luật trường Đại học Cần Thơ và
các trường Đại học có chuyên ngành luật; Giáo trình kỹ năng thi hành án dân sự của Học
viện Tư pháp; Sổ tay nghiệp vụ thi hành án dân sự của Bộ Tư pháp, Tài liệu lớp bồi
dưỡng kỹ năng thi hành án dân sự của Bộ Tư pháp. Và một số bài viết liên quan đến thi
GVHD: Trương Thanh Hùng

3

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

hành án dân sự được đăng trên Tạp chí Dân chủ và pháp luật, Tạp chí Nhà nước và pháp
luật, Tạp chí Luật học,...
Các công trình trên đã có nội dung nghiên cứu về kê biên, xử lý tài sản để trong thi
hành án ở những góc độ, khía cạnh và mức độ khác nhau. Ở một số công trình cũng đã đề
cập đến vấn đề lý luận chung về biện pháp này, thực trạng và giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả thi hành án dân sự nước ta hiện nay. Nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu
một cách toàn diện và có hệ thống về biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản để thi
hành án trong thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay.
3. Mục tiêu, đối tượng nghiên cứu
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu đề tài là để tìm hiểu rõ các quy định của pháp luật về kê biên,
xử lý tài sản để thi hành án trong pháp luật hiện hành, thực tiễn áp dụng chúng tại các cơ
quan thi hành án dân sự. Từ đó thấy được những bất cập trong thực tiễn áp dụng và đề

xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về hoạt động này, tránh
tình trạng cố tình lợi dụng kẽ hở của pháp luật để thực hiện những hành vi nhằm có lợi
cho bản thân mà xâm hại đến lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác. Đặc biệt, qua việc
nghiên cứu đề tài, người viết có thể hoàn thiện hơn kiến thức pháp luật của mình và nâng
cao năng lực của bản thân.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu đề tài là những cơ sở lý luận về cưỡng chế kê biên, xử lý tài
sản để thi hành án trong thi hành án dân sự, một số quy định cơ bản của pháp luật về hoạt
động này, những bất cập khi áp dụng các quy định này vào thực tế và một số biện pháp
nhằm giải quyết bất cập này.
4. Phạm vi nghiên cứu
Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự là một đề tài có
tính khái quát cao, nội dung rất rộng, phong phú và phức tạp. Vì vậy, trong giới hạn của
luận văn tốt nghiệp cử nhân luật, người viết tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận, điều kiện,
trình tự và thủ tục áp dụng của các quy định của pháp luật về cưỡng chế kê biên, xử lý tài
sản là chủ yếu. Cụ thể là các quy phạm pháp luật tại Mục 2, 5, 6, 8 của Chương IV và
một số điều luật khác của Luật Thi hành án dân sự 2008; Một số quy định tại Nghị định
số 58/2009/NĐ-CP ngày 13 tháng 7 năm 2009 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành
một số điều của Luật Thi hành án dân sự về thủ tục thi hành án dân sự; Nghị định số
125/2013/NĐ-CP về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 58/2009/NĐ-CP ngày
13 tháng 7 năm 2009 của chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều
của Luật thi hành án dân sự về thủ tục thi hành án dân sự. Và một số văn bản có liên quan
như một vài điều luật quy định về tài sản của Bộ luật dân sự 2005, một số quy định về
GVHD: Trương Thanh Hùng

4

SVTH: Trần Tú Trân

Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

bán đấu giá tài sản của Nghị định số 17/2010/NĐ-CP ngày 04 tháng 3 năm 2010 của
Chính phủ quy định về bán đấu giá tài sản. Bên cạnh đó, người viết còn đề cập đến thực
tiễn áp dụng các quy định của pháp luật và nêu lên đánh giá; từ đó rút ra những giải pháp
để hoàn thiện pháp luật về kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, để có thể diễn đạt được nội dung của luận văn, người
viết đã sử dụng nhiều biệp pháp nghiên cứu khác nhau. Thông qua việc tìm hiểu các quan
điểm, các quy luật của quá trình vận động xã hội mà Mác-Lênin đã đưa ra giúp người viết
nhận thức được sự vận động của cuộc sống, qua đó nhận thức rõ hơn vì sao cần phải xây
dựng và hoàn thiện pháp luật cho phù hợp với vận động của xã hội.
Đồng thời, người viết còn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học:
- Phương pháp phân tích, tổng hợp luật viết giúp khái quát, tóm lược những ý
chính của vấn đề, từ đó vận dụng những kiến thức đã nắm được áp dụng vào đề tài
nghiên cứu nhằm làm rõ thêm vấn đề đã đưa ra.
- Phương pháp so sánh, để thấy rõ về sự phát triển, thay đổi của vấn đề qua từng
giai đoạn từ đó thấy rõ những nguyên nhân, ưu điểm, khuyết điểm của những sự khác
nhau đó mà có quyết định lựa chọn quy định nào cho phù hợp nhất.
- Phương pháp lôgic trong phân tích vấn đề, cũng như trình bày đề tài và phân
tích đề tài sao cho hợp lí nhất.
- Phương pháp chứng minh, thông qua việc dẫn chứng thực tiễn để thuyết phục
người đọc nhìn nhận được vấn đề một cách rõ ràng hơn.
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu, nhằm chọn lọc những loại tài liệu có nộidung
liên quan để làm cơ sở lý luận phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài đạt được kếtquả tốt hơn.
6. Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm 3 chương:
Chương 1. Nhận thức chung về biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi
hành án dân sự.
Chương 2. Quy định của pháp luật về biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản

trong thi hành án dân sự.
Chương 3. Thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật về cưỡng chế kê biên, xử
lý tài sản trong thi hành án.
Đây là một đề tài hoàn toàn mới đối với người viết và việc thu thập tài liệu cùng với
thời gian nghiên cứu còn hạn chế, nên trong quá trình nghiên cứu không tránh được
những sai sót nhất định. Chính vì vậy, người viết rất mong nhận được những ý kiến đ óng
góp từ của quý thầy cô và các bạn để người viết có thể hoàn thiện hơn về đề tài của mình.
Chân thành cám ơn!
GVHD: Trương Thanh Hùng

5

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

CHƯƠNG 1
NHẬN THỨC CHUNG VỀ BIỆN PHÁP CƯỠNG CHẾ KÊ BIÊN,
XỬ LÝ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
Việc áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản ngày càng diễn ra phổ biến
trong hoạt động thi hành án dân sự; góp phần đảm bảo các bản án, quyết định được thi
hành trên thực thế, đảm bảo thực hiện nguyên tắc hiến định “Bản án, quyết định của Toà
án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ
quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành” 3 . Do đó, việc nhận thức
đúng đắn về biện pháp này có ý nghĩa quan trọng. Vì thế, Chương 1 sẽ trình bày và phân
tích các cơ sở lý luận về hoạt động kê biên, xử lý tài sản để thi hành án gồm: các khái
niệm có liên quan; khái niệm, đặc điểm của biện pháp kê biên, xử lý tài sản; điều kiện và
nguyên tắc áp dụng; vai trò, ý nghĩa; và lược sử phát triển của biện pháp này. Từ đó, tạo
tiền đề nhằm hiểu rõ hơn hoạt động này trước khi tìm hiểu những quy định của pháp luật.

1.1. Một số khái niệm có liên quan
Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án là một biện pháp cưỡng
chế của pháp luật thi hành án dân sự, có đối tượng tác động là tài sản của người phải thi
hành án. Để hiểu rõ bản chất của biện pháp này, trước hết phải nắm được các khái niệm
liên quan sau: khái niệm về thi hành án dân sự, biện pháp cưỡng chế trong thi hành án
dân sự và khái niệm về tài sản theo pháp luật dân sự hiện hành.
1.1.1. Khái niệm về thi hành án dân sự
 Thi hành án dân sự là một hoạt động của ngành thi hành án. Do đó, trước khi làm
rõ khái niệm thi hành án dân sự là gì, chúng ta cần hiểu thế nào là thi hành án. Theo Đại
từ điển Tiếng Việt, thi hành nghĩa là “Thực hiện điều đã chính thức quyết định” 4. Theo
từ điển Luật học thì thi hành án là “giai đoạn kết thúc trình tự tố tụng, là khâu cuối cùng
kết thúc một vụ án được xét xử nhằm làm cho phán quyết của tòa án nhất định có hiệu
lực pháp luật” 5. Như vậy, thi hành án có thể được hiểu là thực hiện các bản án, quyết
định của Tòa án trên thực tế.
Tuy nhiên, kể từ khi hoạt động thi hành án dân sự được chuyển giao từ Tòa án nhân
dân các cấp sang các cơ quan của Chính phủ (Cơ quan thi hành án) thì khái niệm thi hành
án (nhất là thi hành án dân sự) trở thành đề tài tranh luận sôi nổi trên diễn đàn khoa học
pháp lý. Có nhiều quan điểm khác nhau dựa trên những lập luận và cách tiếp cận khác
nhau về thi hành án. Cụ thể: thứ nhất, thi hành án là giai đoạn cuối cùng của tố tụng; thứ
3

Điều 106 Hiến pháp 2013.

4

Trung tâm Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam - Bộ Giáo dục và đào tạo, Chủ biên Nguyễn Như Ý: Đại từ điển

Tiếng Việt, Nxb. Văn hóa thông tin, Hà Nội, 1999, tr.1559.
5

Viện Khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp: Từ điển Luật học, Nxb. Từ điển bách khoa, Hà Nội, 1999, tr.464.

GVHD: Trương Thanh Hùng

6

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

hai, thi hành án là một hoạt động hành chính – tư pháp; thứ ba, thi hành án là hoạt động
tư pháp; thứ tư, thi hành án là một thủ tục tố tụng tư pháp.
Các quan điểm trên đều có hạt nhân hợp lý và đều dựa trên những luận cứ khoa học
nhất định. Tuy nhiên, có thể thấy quan điểm thứ nhất coi thi hành án là giai đoạn cuối cùng
của quá trình tố tụng là có nhiều điểm hợp lý hơn cả.“Bởi nếu tách ra thì sẽ không thực
hiện được mục tiêu chung của toàn bộ quá trình tố tụng. Khi chân lý được làm sáng tỏ thể
hiện trong bản án, quyết định của Tòa án, thì mới dừn g lại ở việc làm rõ đúng hay sai,
phải hay trái trên văn bản giấy tờ. Muốn nó được thực hiện trên thực tế, cần phải chờ ở
hiệu quả của công tác thi hành án. Vì vậy, thi hành án là giai đoạn tiếp theo của quá trình
xét xử. Ở giai đoạn này, cơ quan thi hành án áp dụng các biện pháp được pháp luật quy
định để đưa chân lý trở thành hiện thực trong đời sống thực tế” 6, theo TS. Phan Hữu Thư.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Công Bình cũng cho rằng: “Hoạt động thi hành án
gắn liền với quá trình xét xử, tiếp theo quá trình xét xử. Thi hành án là hoạt động bảo vệ
pháp luật khác về bản chất với các hoạt động hành chính là tổ chức và quản lý. Thi hành
án là nhằm mục đích thực thi các phán quyết của Tòa án, đảm bảo các phán quyết của
Tòa án được thi hành và thi hành có hiệu quả trên thực tế. Hoạt động thi hành án này
gắn liền với quá trình xét xử, chịu sự chi phối của quá trình xét xử” 7. Cần khẳng định:
Một là, khi tranh chấp dân sự phát sinh, để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình, các
đương sự phải nhờ đến sự can thiệp của Nhà nước mà cụ thể là Tòa án. Sau khi thụ lý vụ

việc, Tòa án tiến hành điều tra, hòa giải, xét xử để đưa ra phán quyết của mình. Việc giải
quyết vụ việc mới thực sự là giai đoạn đầu của tố tụng. Ở giai đoạn này, Tòa án mới giải
quyết về nội dung của vụ án, phân định quyền và nghĩa vụ của các bên. Nếu phán quyết
đó không được đưa ra thi hành thì lợi ích của đương sự thực chất chưa được bảo vệ, hiệu
lực bản án, quyết định của Tòa án không được bảo đảm. Chỉ khi nào tiến hành xong các
giai đoạn này thì quá trình bảo vệ quyền lợi của đương sự mới được coi là hoàn thành.
Khi ấy, tố tụng mới thực sự thể hiện được hết ý nghĩa của mình là bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của công dân được ghi nhận bằng những quy định ở các ngành luật nội dung.
Hai là, hoạt động thi hành án lệ thuộc và chịu sự chi phối của hoạt động xét xử, bởi
lẽ thi hành án được tiến hành dựa trên bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của
Tòa án. Nói cách khác, căn cứ pháp lý để thi hành án là bản án, quyết định của Tòa án đã
có hiệu lực pháp luật. Cơ quan thi hành án có trách nhiệm ra quyết định thi hành án và thi
hành đúng theo phán quyết của Tòa án, không được suy diễn các phán quyết của Tòa án
6

Viện nghiên cứu khoa học pháp lý: Chuyên đề Một số vấn đề về tổ chức và hoạt động thi hành án hiện nay,

Thông tin khoa học pháp lý số 6/2002, Nxb.Viện nghiên cứu Khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp, Hà Nội, 2002, tr.8.
7

Viện nghiên cứu khoa học pháp lý: Chuyên đề Một số vấn đề về tổ chức và hoạt động thi hành á n hiện nay,

Thông tin khoa học pháp lý số 6/2002, Nxb.Viện nghiên cứu Khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp, Hà Nội, 2002, tr.9.

GVHD: Trương Thanh Hùng

7

SVTH: Trần Tú Trân

Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

trong các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật. Ngoài sự lệ thuộc nói trên, việc thi
hành chịu sự chi phối của hoạt động xét xử còn được thể hiện ở chỗ: nếu bản án, quyết
định của Tòa án chưa rõ ràng, cơ quan thi hành án có thể đề xuất các cơ quan xét xử có
thẩm quyền giải thích bản án, quyết định đó. Trong quá trình đưa bản án, quyết định ra
thi hành, Tòa án có thẩm quyền tạm hoãn thi hành án theo luật định hoặc kháng nghị theo
thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm, mà hậu quả pháp lý của nó có thể làm thay đổi kết
quả thi hành án, cách thức thi hành án hay cách thức tiến hành thi hành án của cơ quan thi
hành án. Do đó, giai đoạn thi hành án và quá trình xét xử có mối quan hệ mất thiết với
nhau, nó là hai mặt thống nhất của quá trình bảo vệ quyền lợi của đương sự.
Ba là, án dân sự chủ yếu là giải quyết các vấn đề về tài sản và nhân thân giữa các
đương sự. Do đó, nếu bản án, quyết định Toà án tuyên chưa có hiệu lực pháp luật mà
đương sự tự nguyện thi hành án thì thuần túy đây là quan hệ dân sự thông thường chứ
không có sự can thiệp của cơ quan Nhà nước. Nên không thể coi thi hành án là thủ tục
hành chính được. Hơn nữa, nếu cho rằng trong tố tụng dân sự chỉ có tòa án mới là chủ thể
tiến hành tố tụng còn cơ quan thi hành án không phải là chủ thể được phép tiến hành các
hoạt động tố tụng là không thỏa đáng. Bởi lẽ, việc giải quyết vụ án dân sự là quá trình
khó khăn và phức tạp, liên quan đến nhiều vấn đề, nhiều lĩnh vực khác nhau. Mỗi lĩnh
vực đó đều được một cơ quan chuyên môn đảm nhiệm. Và để giải quyết tốt một vụ việc
dân sự thì phải có sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng giữ các cơ quan tổ chức với nhau.
Kết quả hoạt động cơ quan này tạo cở sở, tiền đề cho hoạt động của cơ quan khác và góp
phần vào nhiệm vụ chung là giải quyết vụ việc được nhanh chóng, chính xác, kịp thời,
đúng pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Vì vậy, hoạt động
của thi hành án phải được coi là một thủ tục tố tụng dân sự và là một bộ phận không thể
thiếu của ngàng tố tụng. Đến nay điều này được khẳng định trong Bộ luật tố tụng dân sự
2004, sửa đổi bổ sung 2011, theo Điều 1 thì thi hành án dân sự là hoạt động tố tụng dân sự.
 Vấn đề cần tiếp tục làm rõ là phải hiểu như thế nào về “dân sự” trong thi hành
án? Dưới góc độ lý luận, hiện nay còn có hai quan điểm khác nhau về nghĩa hẹp và nghĩa

rộng của khái niệm “dân sự” trong thi hành án.
Quan điểm thứ nhất, khái niệm “dân sự” được hiểu theo nghĩa hẹp. Theo quy định
của Điều 1 Bộ luật dân sự năm 2005, quan hệ dân sự bao gồm quan hệ về tài sản và nhân
thân phát sinh trong giao lưu dân sự 8. Như vậy, những bản án, quyết định dân sự trong
thi hành án bao gồm bản án, quyết định liên quan đến quan hệ tài sản và nhân thân (như
bản án, quyết định về giải quyết tranh chấp đối với các loại hợp đồng dân sự, hôn nhân và
gia đình và một số loại án khác có tính chất dân sự).
8

Trường Đại học Luật Hà Nội: Giáo trình Luật Dân sự Việt Nam, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2007, tr.8.

GVHD: Trương Thanh Hùng

8

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

Quan điểm thứ hai, khái niệm “dân sự” ở đây phải được hiểu theo nghĩa rộng, đó
không chỉ bao gồm các bản án, quyết định về giải quyết tranh chấp đối với các loại hợp
đồng dân sự, hôn nhân và gia đình và một số loại bản án, quyết định có tính chất dân sự
của Tòa án, mà còn bao gồm các bản án, quyết định khác do pháp luật quy định 9.
Quan điểm thứ hai hợp lý hơn cả, bởi lẽ, theo quy định của pháp luật hiện hành,
nhiều vụ việc có tính chất khác nhau, được giải quyết theo các trình tự khác nhau nhưng
đến giai đoạn thi hành án đều được áp dụng theo trình tự, thủ tục thi hành án dân sự. Vì
vậy, phạm vi của thi hành án dân sự phải được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm: bản án,
quyết định dân sự; hình phạt tiền, tịch thu tài sản, truy thu tiền, tài sản thu lợi bất chính,
xử lý vật chứng, tài sản, án phí và quyết định dân sự trong bản án hình sự; phần tài sản

trong bản án, quyết định hành chính của Tòa án; quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh có
liên quan đến tài sản của bên phải thi hành án của Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh;
quyết định của Trọng tài thương mại (Điều 1 Luật Thi hành án dân sự 2008).
Từ những phân tích ở trên, có thể đưa ra khái niệm thi hành án dân sự như sau: “thi
hành án dân sự là giai đoạn cuối cùng của quá trình tố tụng do cơ quan, tổ chức, người
có thẩm quyền tiến hành theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định, nhằm mục tiêu đưa
bản án, quyết định về dân sự của Tòa án hoặc các quyết định khác theo qu y định của
pháp luật được thực hiện trên thực tế, bảo đảm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích
hợp pháp của các cá nhân, tổ chức, bảo vệ trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa”.
1.1.2. Khái niệm về cưỡng chế thi hành án dân sự
Thi hành án dân sự là quá trình thực hiện các quyền, nghĩa vụ dân sự của các đương
sự đã được xác định trong bản án, quyết định được đưa ra thi hành. Do vậy, việc tự
nguyện thi hành án của các đương sự được coi là biện pháp quan trọng nhất trong hoạt
động thi hành án dân sự. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, người phải thi hành án có đủ
điều kiện thi hành án nhưng vẫn không tự nguyện thi hành trong thời hạn cơ quan thi
hành án ấn định, tìm cách trì hoãn, trốn tránh việc thi hành án. Trong trường hợp này để
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người phải thi hành án, cơ quan thi hành án sẽ áp
dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành án.
Thuật ngữ “cưỡng chế” được hiểu là dùng một sức mạnh nhất định để buộc một đối
tượng phải thực hiện một việc trái với ý muốn của họ. Trong thi hành án dân sự, thuật
ngữ “cưỡng chế thi hành án dân sự” được hiểu là biện pháp thi hành án dân sự dùng
quyền lực của Nhà nước buộc người phải thi hành án phải thực hiện những nghĩa vụ theo
bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật, do Chấp hành viên áp dụng trong trường

9

Lê Trung Kiên, Trung tâm thông tin - thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội: Vai trò của Nhà nước trong lĩnh

vực thi hành án dân, [truy cập ngày 22-8-2014].

GVHD: Trương Thanh Hùng

9

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

hợp người phải thi hành án có điều kiện thi hành án mà không tự nguyện thi hành trong
thời hạn do Chấp hành viên ấn định, hoặc trong trường hợp cần ngăn chặn người phải
thi hành án tẩu tán, hủy hoại tài sản. Và hiển nhiên, việc cưỡng chế thi hành án dân sự là
trái với ý muốn chủ quan của người phải thi hành án.
Cưỡng chế thi hành án là nội dung trọng tâm của thủ tục thi hành án dân sự. Theo
quy định tại Điều 71 Luật Thi hành án dân sự năm 2008, Chấp hành viên có quyền áp
dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành án sau đây: “Khấu trừ tiền trong tài khoản; thu
hồi, xử lý tiền, giấy tờ có giá của người phải thi hành án ; Trừ vào thu nhập của người
phải thi hành án; Kê biên, xử lý tài sản của người phải thi hành án, kể cả tài sản đang do
người thứ ba giữ; Khai thác tài sản của người phải thi hành án; Buộc chuyển giao vật,
chuyển giao quyền tài sản, giấy tờ; Buộc người phải thi hành án thực hiện hoặc không
được thực hiện công việc nhất định”.
Cưỡng chế thi hành án nói riêng, thi hành án dân sự nói chung là một trong những
hoạt động quan trọng, nhằm khôi phục và bảo vệ các quan hệ xã hội bị xâm hại. Do đó,
thi hành dứt điểm các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật hoặc chưa có hiệu lực
pháp luật nhưng được thi hành ngay trên thực tế có ý nghĩa đặc biệt trong việc đảm bảo
trật tự, an toàn xã hội. Mặc dù cưỡng chế thi hành án không được Nhà nước khuyến
khích áp dụng, nhưng khi việc giáo dục, thuyết phục hay nói cách khác khi nào biện pháp
tự nguyện không đạt kết quả thì việc áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án là cần
thiết. Như thế thì vừa giải quyết dứt điểm vụ việc, vừa có tác dụng giáo dục, răn đe
những đối tượng phải thi hành án khác có điều kiện thi hành mà cố tình chây ỳ.

1.1.3. Khái niệm tài sản
Thuật ngữ “tài sản” có thể được hiểu theo hai cách:
- Thứ nhất, về phương diện pháp lý, tài sản là của cải được con người sử dụng.
Theo nghĩa này thì tài sản luôn biến đổi và phát triển cùng với sự thay đổi của thời gian,
của điều kiện xã hội, của sự nhận thức con người về giá trị vật chất nên phạm vi của tài
sản qua mỗi thời kì lại được nhìn nhận ở một góc độ khác nhau. Ở xã hội La Mã cổ xưa,
nhắc đến tài sản, người ta liên tưởng ngay đến những của cải trong gia đình như ruộng
đất, nhà cửa, gia súc,... Ngày nay, trong xã hội hiện đại, tài sản ngoài mang ý nghĩa là của
cải trong gia đình, chúng ta còn có một số loại tài sản đặc biệt, như năng lượng mặt trời,
thủy năng, sóng vô tuyến, phần mềm máy tính,...
- Thứ hai, trong ngôn ngữ thông dụng hàng ngày, tài sản là một vật cụ thể mà có
thể nhận biết bằng các giác quan được con người sửa dụng trong đời sống hàng ngày.
Dù được hiểu theo cách nào, tài sản cũng có hai loại, tài sản hữu hình hoặc tài sản
vô hình. Hay nói khác đi, các tài sản đều hữu hình hoặc đều có thể hữu hình hóa. Bởi lẽ,
một quyền gắn với tài sản – gọi là tài sản vô hình – có thể trở thành tài sản hữu hình khi
GVHD: Trương Thanh Hùng

10

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

quyền đó được thực hiện bằng việc sử dụng nó làm một vật thay thế trong một giao dịch,
hoặc khi quyền đó được định giá bằng tiền hay được chuyển nhượng có đền bù,... Và dù
vô hình hay hữu hình, của cải hay vật chỉ có thể là tài sản nếu chúng được sở hữu, nghĩa
là thuộc về một người nào đó hay chính xác hơn là thuộc về một chủ thể của quan hệ
pháp luật dân sự 10 .
Theo điều 163 Bộ luật dân sự năm 2005: “Tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá

và các quyền tài sản”.
 Tài sản là vật
Vật là một bộ phận của thế giới vật chất, bao gồm cả động vật, thực vật, vật với ý
nghĩa vật lý ở mọi trạng thái (rắn, lỏng, khí). Vật được coi là tài sản phải hữu hình, cảm
nhận được bởi năm giác quan của con người và chiếm giữ một phần trong không gian.
Vật được coi là tài sản khi vật đó đáp ứng được một yêu cầu nào đó về vật chất ho ặc tinh
thần của con người. Tuy nhiên, không phải bộ phận nào của thế giới vật chất cũng đều
được coi là vật. Có những bộ phận của thế giới vật chất ở dạng này thì coi là vật, nhưng ở
dạng khác lại không được coi là vật. Ví dụ: oxi là một bộ phận của thế giới vật chất, đáp
ứng được một nhu cầu rất quan trọng của con người là để thở, nhưng nếu oxi còn ở dạng
không khí chung thì chưa thể coi đó là đối tượng của quyền sở hữu. Chỉ khi oxi được nén
vào bình, tức là con người có thể nắm giữ, quản lý được thì mới có thể đưa vào giao dịch
dân sự và mới có thể trở thành một tài sản được pháp luật điều chỉnh. Tuy nhiên, khác
với quy định tại Điều 172 Bộ luật dân sự năm 1995, Bộ luật dân sự 2005 không chỉ hạn
chế vật có thực mới được coi là tài sản là đối tượng của quyền sở hữu, mà còn mở rộng
tài sản là đối tượng của quyền sở hữu còn có thể là vật được hình thành trong tương lai.
Như vậy, một vật muốn trở thành tài sản trong dân sự phải thỏa mãn những điều
kiện: thứ nhất, là bộ phận của thế giới vật chất, có thể đang tồn tại hoặc hình thành trong
tương lai gần, thứ hai, con người chiếm hữu được, thứ ba, mang lại lợi ích cho chủ thể.
Bên cạnh đó, vật này còn phải được phép tham gia giao dịch dân sự, không phải là những
vật cấm lưu thông theo quy định của pháp luật Việt Nam.
 Tài sản là tiền
Theo kinh tế học, tiền là giá trị đại diện cho giá trị thực của hàng hóa và là
phương tiện lưu thông trong đời sống của con người. Về mặt chính trị, tiền là đại diện
cho chủ quyền của một quốc gia, đòi hỏi người có tiền (là chủ sở hữu) không thể toàn
quyền định đoạt loại tài sản đặc biệt này mà phải tuân thủ những quy định nghiêm ngặt
của Nhà nước. Một tài sản được coi là tiền hiện nay khi nó có giá trị lưu hành trên thị
trường tại thời điểm hiện tại. Theo pháp luật Việt Nam, tiền có thể hiểu là nội tệ hoặc
10

TS.Nguyễn Ngọc Điện: Giáo trình Luật Dân sự - Tập 1, Khoa Luật - Đại học Cần Thơ, 2008, tr. 99.

GVHD: Trương Thanh Hùng

11

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

ngoại tệ. Tuy nhiên, ngoại tệ là loại tài sản bị hạn chế lưu thông. Tiền được lưu thông
trong các giao dịch là Việt Nam Đồng, trừ một số trường hợp pháp luật có quy định khác
(khoản 13 Điều 1 Pháp lệnh số 06/2013/PL-UBTVQH13 ngày 18 tháng 3 năm 2013 về
sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Ngoại hối).
 Tài sản là giấy tờ có giá
Giấy tờ có giá là loại tài sản phổ biến trong giao dịch dân sự hiện nay, đặc biệt
trong các giao dịch trong hệ thống ngân hàng và tổ chức tín dụng. Theo Luật Ngân hàng
năm 2010, giấy tờ có giá là bằng chứng xác nhận nghĩa vụ trả nợ giữa tổ chức phát hành
giấy tờ có giá với người sở hữu giấy tờ có giá trong một thời hạn nhất định, điều kiện trả
lãi và các điều kiện khác

11

. Giá tờ có giá hiện nay tồn tại rất nhiều dạng khác nhau như

bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, tín phiếu, kỳ phiếu, công trái, chứng chỉ tiền gửi, giấy tờ có
giá khác theo quy định pháp luật, trị giá được thành tiền và được phép giao dịch

12

. Giấy

tờ có giá có thể có mệnh giá hoặc không có mệnh giá, có thể có thời gian hoặc không có
thời gian sử dụng và việc định đoạt đối với giấy tờ có giá có thể không bị hạn chế.
 Quyền tài sản
Được quy định tại Điều 181 Bộ luật dân sự 2005: “Quyền tài sản là quyền trị giá
được bằng tiền và có thể chuyển giao trong giao lưu dân sự, kể cả quyền sở hữu trí tuệ”.
Đây là những quyền gắn liền với tài sản mà khi thực hiện những quyền đó chủ sở hữu sẽ
có được một tài sản. Đó là quyền chuyển giao tài sản, quyền đòi nở, quyền sở hữu phát
minh, sáng chế,... Các quyền này phải đáp ứng yêu cầu trị giá được bằng tiền và có thể
chuyển giao trong giao dịch dân sự

13

. Quyền tài sản có thể được phân chia thành hai loại:

quyền đối vật và quyền đối nhân. Quyền đối vật được biểu hiện như quyền cầm cố, quyền
thế chấp, quyền hưởng hoa lợi, lợi tức,... Quyền đối nhân của một người thường tương
ứng với nghĩa vụ của người khác, ví dụ: quyền yêu cầu người khác phải làm một việc
hoặc không làm một việc. Hiện nay, pháp luật dân sự Việt Nam công nhận một số quyền
tài sản như: quyền sử dụng đất, quyền đòi nợ, các quyền liên quan đến sở hữu trí tuệ như
quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp, quyền đối với cây trồng,...
1.2. Khái niệm và đặc điểm của biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi
hành án dân sự
Để hiểu rõ bản chất của hoạt động cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án
dân sự, nội dung phần này sẽ trình bày khái niệm và ý nghĩa của nó.
11

Khoản 8, Điều 6 Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam năm 2010.

12

Khoản 1 Điều 2 Thông tư số 122/2012/TT-BTC ngày 27 tháng 7 năm 2012 của Bộ Tài chính quy định việc

quản lý đối với các loại tài sản quý hiếm và giấy tờ có giá do Kho bạc Nhà nước nhận gửi và bảo quản.
13

PGS.TS Hoàng Thế Liên: Bình luận khoa học Bộ luật dân sự năm 2005 – Tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia,

Hà Nội, 2008, tr. 361 – 362.

GVHD: Trương Thanh Hùng

12

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

1.2.1. Khái niệm về kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án
Kê biên, xử lý tài sản của người phải thi hành án, kể cả tài sản đang do người thứ 3
giữ là một trong sáu biện pháp cưỡng chế được quy định tại Điều 71 Luật Thi hành án
dân sự 2008, do Cơ quan thi hành án áp dụng khi người phải thi hành án có nghĩa vụ
thanh toán tiền theo bản án, quyết định, được áp dụng trong trường hợp người phải thi
hành án có điều kiện thi hành mà không tự nguyện thi hành án trong thời hạn do Chấp
hành viên ấn định, hoặc trong trường hợp cần ngăn chặn người phải thi hành án chuyển
dịch tài sản cho người khác, tẩu tán, hủy hoại tài sản. Biện pháp này gồm ba giai đoạn kế
tiếp nhau, gồm: kê biên tài sản, định giá tài sản và bán tài sản đã kê biên .

Đây là một trong những biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự có tính nghiêm
khắc nhất trong các biện pháp cưỡng chế. Theo đó, quyền tự định đoạt tài sản của người
phải thi hành án có nghĩa vụ trả tiền theo bản án, quyết định của Tòa án có nguy cơ bị
tước bỏ. Các trình tự thủ tục để thực hiện biện pháp này đòi hỏi phải hết sức chặt chẽ, áp
dụng đúng theo quy định của pháp luật. Thực tế, hoạt động kê biên, xử lý tài sản của
người phải thi hành án rất phức tạp, đòi hỏi Chấp hành viên phải nghiên cứu kỹ các quy
định pháp luật về thi hành án dân sự và các quy định pháp luật có liên quan như: pháp
luật doanh nghiệp, thương mại, dân sự, đất đai, nhà ở,... nhằm hạn chế các sai sót trong
quá trình thi hành án.
1.2.2. Đặc điểm của biện pháp kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án
Kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án là một trong những biện pháp cưỡng chế thi
hành án dân sự. Chính vì thế, biện pháp này vừa có những đặc điểm chung của biện pháp
cưỡng chế thi hành án dân sự, vừa có những đặc điểm riêng của mình.
1.2.2.1. Đặc điểm chung của biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi
hành án dân sự
Cưỡng chế thi hành án dân sự thể hiện quyền năng đặc biệt của Nhà nước và
được đảm bảo thực hiện bằng sức mạnh của Nhà nước.
Cưỡng chế thi hành án dân sự nói chung, kê biên, xử lý tài sản nói riêng là hoạt
động thực hiện quyền lực Nhà nước, được đảm bảo thực hiện bằng sức mạnh của Nhà
nước. Khi một bản án, quyết định được đưa ra thi hành, người phải thi hành án có quyền
tự nguyện thi hành án trong thời hạn được ấn định. Hết thời hạn đó, nếu người phải thi
hành án vẫn không tự nguyện thi hành án bản án thì Chấp hành viên sẽ áp dụng biện pháp
cưỡng chế thi hành án, tức là tước đi quyền tự định đoạt tài sản của người phải thi hành
án. Quyền định đoạt là một trong những nội dung của quyền sở hữu. Chỉ có chủ sở hữu
của ta mới được phép định đoạt tài sản. Những người không phải chủ sở hữu chỉ có
quyền này khi được chủ sở hữu ủy quyền hoặc theo pháp luật quy định, nhưng phải phù

GVHD: Trương Thanh Hùng

13

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

hợp với ý chí, lợi ích của chủ sở hữu

14

. Điều đó có nghĩa là: khi bị áp dụng biện pháp

cưỡng chế kê biên tài sản, người phải thi hành án sẽ bị mất đi quyền định đoạt tài sản do
chính mình sở hữu; dù người phải thi hành án có muốn hay không, thì Chấp hành viên
vẫn sẽ tiến hành cưỡng chế theo luật định. Và nếu người phải thi hành án có hành vi
chống đối, Chấp hành viên có quyền dùng sức mạnh nhà nước (phạt hành chính, khởi tố
vụ án hình sự) để bắt buộc người phải thi hành án tuân thủ và thi hành. Không chỉ có
người phải thi hành án, các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan khác cũng phải tôn
trọng các bản án, quyết định của Tòa án nhân danh Nhà nước. Có trách nhiệm phối hợp,
nghiêm chỉnh thực hiện các quyền, nghĩa vụ của mình để bảo vệ pháp chế, quyền làm chủ
của nhân dân, bảo vệ tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tập thể, tài sản,
danh dự, nhân phẩm của công dân như Hiến pháp quy định.
Hoạt động cưỡng chế trong thi hành án dân sự phải tuân thủ những trình tự,
thủ tục chặt chẽ theo quy định của pháp luật.
Khi tiến hành cưỡng chế, Chấp hành viên phải tuân thủ các trình tự, thủ tục mà pháp
luật quy định. Xuất phát từ tính chất nhạy cảm, phức tạp, tầm quan trọng cũng như ảnh
hưởng đến quyền lợi của đương sự, Luật thi hành án dân sự và các văn bản hướng dẫn thi
hành quy định hết sức chặt chẽ về điều kiện, trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp
cưỡng chế. Tránh tình trạng cưỡng chế một cách bừa bãi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng
đến quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước và công dân, gây mất lòng tin của nhân dân

đối với cơ quan Nhà nước và ảnh hưởng đến an ninh, trật tự xã hội chung . Trình tự, thủ
tục của hoạt động cưỡng chế gồm có xác minh điều kiện để thi hành án, ra quyết định kê
biên, xử lý tài sản và tiến hành kê biên, xử lý tài sản. Việc tuân theo các trình tự này đảm
bảo tính dân chủ, quyền lực thuộc về nhân dân, làm cho kết quả của hoạt động thi hành
án dân sự là thực thi có hiệu quả các bản án quyết định của Tòa án. Sự vi phạm các
nguyên tắc, trình tự, thủ tục thi hành án dân sự được pháp luật quy định, trong đa số
trường hợp, đều dẫn đến sai lầm trầm trọng, làm phức tạp quá trình thi hành án, gây tốn
kém kinh phí, không kịp thời hoặc không bảo đảm được lợi ích của Nhà nước, quyền và
lợi ích hợp pháp của công dân, dẫn đến khiếu kiện bức xúc, kéo dài. Mặt khác, do cơ
quan thi hành án là một bộ phận trong bộ máy nhà nước nên hoạt động thi hành án trong
một quá trình thi hành án đều phải tuân theo nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy
nhà nước nói chung và điều đó chứng tỏ sự diễn biến và phát triển của hoạt động thi hành
án dân sự luôn chịu sự tác động, điều chỉnh trực tiếp của pháp luật về thi hành án dân sự
và rộng hơn là của cả hệ thống pháp luật.

14

Điều 198 Bộ luật Dân sự 2005.

GVHD: Trương Thanh Hùng

14

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

Biện pháp cưỡng chế được Chấp hành viên áp dụng trong trường hợp người
phải thi hành án không tự nguyện thi hành án nhằm buộc họ phải thực hiện nghĩa

vụ của mình theo bản án, quyết định của tòa án.
Chấp hành viên chỉ áp dụng biện pháp cưỡng chế khi người phải thi hành án không
tự nguyện thực hiện nghĩa vụ của họ. Pháp luật luôn khuyến khích ý thức tự giác thực
hiện pháp luật của công dân. Do đó, khi một bản án, quyết định có hiệu lực thi hành,
pháp luật thi hành án luôn cho người phải thi hành án một khoảng thời gian để tự nguyện
thi hành án. Cụ thể, Tại điều 9 Luật Thi hành án quy định về tự nguyện và cưỡng chế thi
hành án: “Nhà nước khuyến khích đương sự tự nguyện thi hành án; người phải thi hành
án có điều kiện thi hành án mà không tự nguyện thi hành thì bị cưỡng chế thi hành án
theo quy định của Luật này”. Quy định này thể hiện tính nhân văn của pháp luật, tôn
trọng quyền tự quyết của các bên, khuyến khích sự tự giác của người dân. Do đó, về mặt
lý luận, khi chưa hết thời hạn tự nguyện thi hành án, Chấp hành viên không được phép áp
dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án mà phải giáo dục, thuyết phục người phải thi hành
án, giúp họ nhận thức được nghĩa vụ của mình mà tự nguyện thi hành. Tuy nhiên, khi
biện pháp tự nguyện không đạt kết quả thì việc áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án
là cần thiết để vừa giải quyết dứt điểm vụ việc, vừa có tác dụng giáo dục, răn đe những
đối tượng phải thi hành án khác có điều kiện thi hành mà cố tình chây ỳ.
Chỉ Chấp hành viên mới có thẩm quyền quyết định áp dụng biện pháp cưỡng
chế kê biên, xử lý tài sản để thi hành án.
Áp dụng biện pháp cưỡng chế là thẩm quyền của Chấp hành viên được phân công tổ
chức thi hành án. Đây là quyền mà chỉ có Chấp hành viên phụ trách hồ sơ mới có, dù là
Thủ trưởng hay Phó thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự thì khi áp dụng biện pháp
cưỡng chế đều phải thực hiện với tư cách là Chấp hành viên phụ trách hồ sơ. Việc pháp
luật quy định cụ thể như vậy vừa để tránh tình trạng các đối tượng khác lạm dụng việc thi
hành án để làm ẩu hoặc gây áp lực đối với người phải thi hành án, mặt khác tăng cường
tính trách nhiệm cá nhân của Chấp hành viên khi tổ chức hoạt động này. Là người được
Nhà nước giao trách nhiệm thi hành các bản án, quyết định dân sự của Tòa án, khi thực
hiện nhiệm vụ Chấp hành viên chỉ tuân theo pháp luật, chịu trách nhiệm trước pháp luật
và được pháp luật bảo vệ. Chấp hành viên khi tiến hành hoạt động thi hành án chỉ được
thực hiện những gì pháp luật cho phép và phải tuân theo đúng trình tự, thủ tục theo quy
định pháp luật và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về kết quả thi hành án.

1.2.2.1. Đặc điểm riêng của biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi
hành án
Đối tượng của biện pháp kê biên, xử lý tài sản là vật và quyền tài sản.

GVHD: Trương Thanh Hùng

15

SVTH: Trần Tú Trân


Đề tài: Biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự - Lý luận và thực tiễn

Chấp hành viên sẽ áp dụng biện pháp kê biên, xử lý tài sản khi tài sản của người
phải thi hành án là vật và quyền tài sản. Khi hết hạn tự nguyện thi hành án mà người phải
thi hành án không tự nguyện thi hành án, Chấp hành viên sẽ quyết định áp dụng biện
pháp cưỡng chế thi hành án. Tuy nhiên, luật thi hành án dân sự hiện hành quy định có tất
cả sáu biện pháp cưỡng chế thi hành án. Do đó, khi ra quyết định cưỡng chế thi hành án,
Chấp hành viên đồng thời phải thể hiện được biện pháp mình lựa chọn áp dụng thuộc một
trong sáu biện pháp mà luật định. Mỗi biện pháp có một đặc điểm riêng, phù hợp với một
loại tài sản, một nghĩa vụ cụ thể của người phải thi hành án. Tính chất của hoạt động kê
biên, xử lý tài sản là tạm thời cấm vận chuyển, chuyển đổi, định đoạt hay dịch chuyển tài
sản của người phải thi hành án, rồi tiến đến việc xử lý tài sản nhằm thu lại một khoản tiền
để thi hành án. Do đó, biện pháp này chỉ áp dụng đối với tài sản là vật và quyền tài sản.
Đối với tài sản là tiền, Chấp hành viên không áp dụng biện pháp này. Đây cũng là điểm
khác biệt với các biện pháp cưỡng chế thực hiện một hành vi nhất định như cải chính tin
tức trái sự thật, công khai xin lỗi người bị xúc phạm danh dự nhân phẩm hay không được
tiếp tục thực hiện hành vi trái pháp luật,...
Mọi tài sản của người phải thi hành án đều có thể bị kê biên để thi hành án,
trừ tài sản mà pháp luật cấm kê biên

Nhằm đảm bảo hiệu lực thực tiễn của bản án, quyết định Tòa án, về nguyên tắc, mọi
tài sản của người phải thi hành án đều sẽ bị kê biên để thi hành nghĩa vụ của họ. Tuy
nhiên, Chấp hành viên sẽ không tiến hành kê biên một số loại tài sản mà pháp luật cấm kê
biên. Những tài sản bị cấm kê biên thường có giá trị nhỏ, phục vụ nhu cầu thiết yếu của
cuộc sống hàng ngày của người phải thi hành án cũng như gia đình của họ. Do đó, nếu
tiến hành kê biên cả những loại tài sản này, giá trị không được nhiều nhưng lại có sức ảnh
hưởng rất lớn đối với đời sống của người phải thi hành án. Quy định này nhằm bảo vệ
cuộc sống tối thiểu của người phải thi hành án, giúp người phải thi hành án có khả năng
tiếp tục lao động, sản xuất. Bên cạnh đó còn thể hiện tinh thần nhân đạo của pháp luật
nước ta, vừa có tác dụng giáo dục vừa có tác dụng răng đe đối với người phải thi hành án.
1.3. Điều kiện, nguyên tắc áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản trong
thi hành án
Điều kiện, nguyên tắc áp dụng của biện pháp kê biên, xử lý tài sản được xem là nét
đặc trưng riêng. Theo đó, khi một việc thi hành án cụ thể thỏa mãn những điều kiện này
thì Chấp hành viên có thể áp dụng biện pháp kê biên, xử lý tài sản. Và khi kê biên, xử lý
tài sản Chấp hành viên phải tuân thủ tuyệt đối các nguyên tắc của biện pháp này.
1.3.1. Điều kiện áp dụng các biện pháp cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản
Theo quy định của pháp luật thi hành án dân sự hiện hành, cưỡng chế thi hành án có
tất cả 6 biện pháp. Do đó, khi cưỡng chế một vụ việc trên thực tế, Chấp hành viên phải
GVHD: Trương Thanh Hùng

16

SVTH: Trần Tú Trân