thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo hiệp ước hợp tác sáng chế pct

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1001.72 KB, 81 trang )

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT TƯ PHÁP


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA (2011-2015)
Đề tài:
THỦ TỤC ĐĂNG KÝ XÁC LẬP QUYỀN SỞ HỮU CÔNG
NGHIỆP ĐỐI VỚI SÁNG CHẾ THEO HIỆP ƯỚC HỢP TÁC
SÁNG CHẾ - PCT

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện

Ths. Nguyễn Phan Khôi

Lê Thị Ngọc Như
MSSV: 5115740
Lớp Luật Thương Mại 1
Khóa 37

Cần Thơ, tháng 12 năm 2014

LỜI CẢM ƠN!
Qua thời gian nghiên cứu về đề tài “Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công
nghiệp đối với sáng chế theo Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT”. Người viết đã nhận
được rất nhiều sự giúp đỡ từ Thầy Cô, bạn bè tại trường. Qua đây, Người viết xin chân
thành gửi lời cảm ơn đến quý Thầy Cô cùng các bạn. Đặc biệt, người viết xin gửi lời

cảm ơn sâu sắc đến Thạc sĩ Nguyễn Phan Khôi – người đã dành nhiều thời gian và tâm
huyết tận tình hướng dẫn giúp em hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.
Với tất cả sự nỗ lực và cố gắng để tìm hiểu, nghiên cứu, người viết đã hoàn thành đề tài
luận văn của mình nhưng do kiến thức còn hạn chế nên luận văn không thể tránh khỏi
những thiếu sót. Rất mong nhận được những ý kiến tận tình và quý báu của quý Thầy Cô
để luận văn được hoàn thiện hơn.
Trân trọng cảm ơn!

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
Ngày…tháng…năm 2014
GVHD

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

2009)

SHTT

Sở hữu trí tuệ

SHCN

Sở hữu công nghiệp

Patent

Bằng sáng chế

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU

Trang

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...............................................................................................2
3. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 2
5. Kết cấu đề tài ..........................................................................................................2
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ XÁC LẬP QUYỀN SỞ
HỮU CÔNG NGHIỆP ĐỐI VỚI SÁNG CHẾ VÀ HIỆP ƯỚC HỢP TÁC

SÁNG CHẾ - PCT .................................................................................................... 4
1.1. Khái quát chung về xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế ...... 4
1.1.1. Khái niệm sáng chế........................................................................................4
1.1.1.1. Điều kiện chung đối với sáng chế được bảo hộ......................................5
1.1.1.2. Đối tượng không được bảo hộ dưới danh nghĩa sáng chế ...................... 7
1.1.2. Xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế..................................... 8
1.1.2.1. Khái niệm xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế.............. 8
1.1.2.2. Thủ tục xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế .................. 9
1.1.2.3. Đặc điểm xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế............. 10
1.1.2.4. Chủ đơn đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế. 10
1.1.2.5. Cơ quan xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế............... 10
1.1.2.6. Xu hướng phát triển của hệ thống xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối
với sáng chế .............................................................................................................. 11
1.1.3. Ý nghĩa của việc xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế....... 13
1.2. Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT .................................................................... 13
1.2.1. Lịch sử của Hiệp ước PCT........................................................................... 13
1.2.2. Mục tiêu của Hiệp ước PCT ........................................................................ 15
1.2.3. Mối quan hệ giữa Hiệp ước PCT với các Điều ước quốc tế khác............... 17
Chương 2: NHỮNG QUY ĐỊNH CỤ THỂ VỀ ĐĂNG KÝ XÁC LẬP QUYỀN
SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP ĐỐI VỚI SÁNG CHẾ THEO HIỆP ƯỚC HỢP
TÁC SÁNG CHẾ - PCT......................................................................................... 19
2.1. Các nguyên tắc cơ bản...................................................................................... 19
LUậN VĂN TốT NGHIệP

II

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

2.1.1. Nguyên tắc đối xử quốc gia ......................................................................... 19
2.1.2. Nguyên tắc tối huệ quốc .............................................................................. 21
2.2. Chủ thể có quyền nộp đơn................................................................................ 21
2.3. Quyền ưu tiên ................................................................................................... 22
2.3.1. Đơn quốc tế về sáng chế.............................................................................. 22
2.3.1.1. Tờ khai xin bảo hộ sáng chế.................................................................. 23
2.3.1.2. Bản mô tả sáng chế................................................................................ 24
2.3.1.3. Yêu cầu bảo hộ sáng chế ....................................................................... 24
2.3.1.4. Bản vẽ sáng chế ..................................................................................... 24
2.1.3.5. Bản tóm tắt sáng chế.............................................................................. 24
2.3.2. Ngày nộp đơn và ngày ưu tiên..................................................................... 26
2.3.3. Yêu cầu hưởng quyền ưu tiên ...................................................................... 27
2.4. Trình tự thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế
theo hiệp ước PCT ................................................................................................... 31
2.4.1. Giai đoạn quốc tế ........................................................................................ 31
2.4.1.1. Nộp đơn quốc tế .................................................................................... 31
2.4.1.2. Tra cứu quốc tế ...................................................................................... 33
2.4.1.3. Công bố quốc tế..................................................................................... 35
2.4.1.4. Xét nghiệm sơ bộ quốc tế ...................................................................... 36
2.4.2. Giai đoạn quốc gia ...................................................................................... 37
2.5. Đăng ký sáng chế theo Hiệp ước PCT có chỉ định hoặc có chọn Việt Nam . 41
2.5.1. Yêu cầu của việc nộp đơn đăng ký sáng chế có chỉ định hoặc có chọn Việt
Nam........................................................................................................................... 41
2.5.2. Cách thức nộp đơn đăng ký sáng chế có chỉ định hoặc có chọn Việt Nam 41
2.5.3. Quy trình đăng ký sáng chế theo Hiệp ước PCT có chỉ định hoặc có chọn
Việt Nam ................................................................................................................... 41
2.5.3.1. Đơn quốc tế có chỉ định Việt Nam ......................................................... 41
2.5.3.2. Đơn quốc tế có chọn Việt Nam .............................................................. 42
2.5.3.3. Yêu cầu hưởng quyền ưu tiên................................................................. 42
2.5.3.4. Xử lý đơn trong giai đoạn quốc gia ........................................................ 43

2.6. Đăng ký sáng chế theo Hiệp ước PCT có nguồn gốc Việt Nam..................... 44
LUậN VĂN TốT NGHIệP

III

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

2.6.1. Yêu cầu của việc nộp đơn đăng ký sáng chế có nguồn gốc Việt Nam ........ 45
2.6.2. Cách thức nộp đơn đăng ký sáng chế có nguồn gốc Việt Nam .................. 45
2.6.3. Quy trình đăng ký sáng chế theo Hiệp ước PCT có nguồn gốc Việt Nam . 45
2.6.4. Thành phần, số lượng hồ sơ........................................................................ 46
2.6.5. Thời hạn tiến hành trình tự, thủ tục............................................................ 46
2.7. Phí, lệ phí đăng ký quốc tế................................................................................ 46
Chương 3: THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM
NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG ĐĂNG KÝ XÁC LẬP QUYỀN SỞ
HỮU CÔNG NGHIỆP ĐỐI VỚI SÁNG CHẾ THEO HIỆP ƯỚC PCT .......... 47
3.1. Những Thuận lợi của Hiệp ước PCT .............................................................. 47
3.1.1. Thuận lợi cho các cơ quan sáng chế ........................................................... 47
3.1.2. Thuận lợi cho người nộp đơn....................................................................... 49
3.1.3. Thuận lợi cho nền kinh tế và công nghiệp quốc gia .................................... 51
3.1.4. Lợi ích về việc tiếp cận thông tin................................................................. 54
3.2. Những khó khăn khi tham gia Hiệp ước PCT ................................................ 55
3.3. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động đăng ký xác lập quyền
sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo hiệp ước PCT...................................... 55
3.3.1. Giải pháp đối với chủ sáng chế ................................................................... 55
3.3.2. Giải pháp đối với chính phủ ....................................................................... 57
Kết luận
Tài liệu tham khảo

Phụ lục

LUậN VĂN TốT NGHIệP

IV

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong xu thế mở cửa, tự do hóa thương mại như hiện nay, cùng với sự thâm nhập
sâu và rộng của tất cả các nền kinh tế thì sở hữu trí tuệ nói chung và tỷ lệ số đơn
đăng ký cấp bằng sáng chế và số bằng sáng chế được cấp trên dân số của một quốc
gia nói riêng là một trong những chỉ số đánh giá trình độ phát triển KH - CN của
quốc gia. Một trong những đối tượng của sở hữu trí tuệ đang được quan tâm hiện
nay là sáng chế. Quyền sở hữu trí tuệ cho đối tượng này đã và đang được điều chỉnh
bởi các luật quốc gia, các công ước, thỏa ước quốc tế. Như chúng ta đã biết, quyền
sở hữu công nghiệp đối với sáng chế chỉ được xác lập theo thủ tục đăng ký và phạm
vi bảo hộ được xác định trong văn bằng. Khi có tranh chấp xảy ra, văn bằng độc
quyền sáng chế là chứng cứ duy nhất chứng minh quyền sở hữu công nghiệp của
chủ sở hữu mà không cần chứng cứ khác. Tuy nhiên, nhằm nâng cao hơn nữa việc
bảo hộ sáng chế, các cá nhân, tổ chức cũng cần quan tâm tới việc bảo hộ các giải
pháp kỹ thuật mới tại nước ngoài. Tuy vậy, một số cá nhân, tổ chức dù ý thức được
phải xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế nhưng lại chỉ tiến hành
đăng ký ở Việt Nam không đăng ký ở nước ngoài. Đó là điều rất đáng tiếc bởi bằng
độc quyền sáng chế có hiệu lực ở Việt Nam nhưng không thể có hiệu lực ở nước
khác được. Nếu như muốn đầu tư ra nước ngoài, kể cả bán hàng cũng như mời đối
tác nước ngoài để hợp tác đầu tư sản xuất hay chuyển giao công nghệ thì trước tiên

phải đăng ký sáng chế ở quốc gia đó.
Hiện nay, cá nhân và tổ chức Việt Nam có thể đăng ký sáng chế ra nước ngoài
theo hình thức nộp đơn quốc tế PCT hoặc hình thức đăng ký trực tiếp tại từng quốc
gia. Nhưng trên thực tế cá nhân, tổ chức muốn sáng chế của mình được bảo hộ để
được cấp bằng độc quyền sáng chế trực tiếp tại từng quốc gia. Công việc này khá
tốn nhiều thời gian và chi phí ngay cả với những nhà sáng chế, các tổ chức lớn, cá
nhân có tiềm lực kinh tế, tài chính và nhân lực. Kể từ khi PCT ra đời, những khó
khăn này đã phần nào được giải quyết, từ năm 1993, Việt Nam đã tham gia Hiệp
ước hợp tác sáng chế - PCT. Hiệp ước này nhằm tạo ra một hệ thống nộp đơn quốc
tế đơn giản hơn cho phép người có sáng chế có thể đăng ký bảo hộ sáng chế để
được cấp patent đồng thời tại nhiều nước khác nhau thay vì phải đăng ký cụ thể tại
từng nước một. Nhờ đó, việc xác lập quyền sở hữu công nghiệp của nước ngoài vào
Việt Nam và của Việt Nam ra nước ngoài hiện nay khá thuận lợi. Đó là lý do tại sao
ngày càng có nhiều nước quyết định tham gia vào Hiệp ước này, trong đó có Việt
Nam. Chính vì thế, để hiểu rõ thêm về quy trình thủ tục đăng ký sáng chế theo Hiệp
LUậN VĂN TốT NGHIệP

1

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

ước PCT cũng như việc các tổ chức, cá nhân nước ngoài đáp ứng các điều kiện để
được bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp có thể nộp đơn đăng ký xác lập quyền sở
hữu công nghiệp đối với sáng chế tại Việt Nam theo các điều ước quốc tế liên quan
đến thủ tục nộp đơn quốc tế, người viết chọn đề tài “Thủ tục đăng ký xác lập
quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo Hiệp ước hợp tác sáng chế PCT” làm đề tài tốt nghiệp cử nhân luật của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về đối tượng của SHCN là

sáng chế và hệ thống đăng ký xác lập quyền SHCN đối với loại đối tượng này theo
Hiệp ước cùng với việc phân tích luật thực định và những thuận lợi, khó khăn của
Hiệp ước Hợp tác sáng chế - PCT đối với Việt Nam, người viết đưa ra những giải
pháp nhằm hoàn thiện cơ chế và hệ thống đăng ký xác lập quyền SHCN theo Hiệp
ước ở Việt Nam từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động đăng ký xác lập quyền SHCN
đối với sáng chế.
3. Phạm vi nghiên cứu
Trong phạm vi của một luận văn cử nhân, người viết tập trung nghiên cứu những
vấn đề lý luận liên quan đến hệ thống đăng ký xác lập quyền SHCN đối với sáng
chế theo Hiệp ước Hợp tác sáng chế - PCT và pháp luật thực định của Việt Nam
trong việc thực thi theo Hiệp ước cùng với việc phân tích những thuận lợi, khó
khăn, đánh giá khả năng xác lập quyền SHCN đối với sáng chế từ đó đưa ra những
lập luận nhằm hoàn thiện vấn đề nghiên cứu.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, người viết đã lựa chọn, sử dụng nhiều phương thức,
thao tác để tìm hiểu, nghiên cứu những vấn đề trong luận văn như phương pháp sưu
tầm thông tin, nghiên cứu lý luận dựa trên quy định của luật, nghị định, thông tư,
giáo trình, sách, cập nhật các thông tin trên sách, báo, internet liên quan đến nội
dung đề tài nghiên cứu…Đồng thời, người viết còn sử dụng phương pháp phân tích,
so sánh, thu thập số liệu, bình luận về các quy định của luật để giải quyết vấn đề.
5. Kết cấu đề tài
Đề tài được chia thành ba phần: phần mở đầu, phần nội dung, phần kết luận.
Phần nội dung gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận chung về xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối
với sáng chế và Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT.

LUậN VĂN TốT NGHIệP

2

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

Chương 2: Những quy định cụ thể về đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp
đối với sáng chế theo Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT.
Chương 3: Thuận lợi, khó khăn và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
động đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo Hiệp ước
PCT.

LUậN VĂN TốT NGHIệP

3

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ XÁC LẬP QUYỀN SỞ HỮU
CÔNG NGHIỆP ĐỐI VỚI SÁNG CHẾ VÀ HIỆP ƯỚC HỢP TÁC
SÁNG CHẾ - PCT
Ở chương 1 người viết tập trung nghiên cứu một số khái niệm cơ bản về sáng chế,
các điều kiện để nhận được sự bảo hộ sáng chế, những đối tượng không được bảo
hộ dưới danh nghĩa sáng chế, các vấn đề về xác lập quyền SHCN đối với sáng chế
như đặc điểm, thủ tục, ý nghĩa của việc đăng ký xác lập quyền SHCN đối với sáng
chế…Bên cạnh đó người viết còn tìm hiểu về lịch sử và mục tiêu của Hiệp ước PCT
- Hiệp ước giúp đơn giản hóa thủ tục nộp đơn đăng ký sáng chế quốc tế.
1.1 Khái quát chung về xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế
1.1.1 Khái niệm sáng chế

Theo từ điển tiếng Việt, sáng chế là nghĩ và chế tạo ra cái trước đó chưa từng
có. Đây là các hiểu cơ bản và thông thường của hầu hết tất cả mọi người về sáng
chế. Ví dụ James Watts sáng chế ra động cơ nước, Alfred Nobel sáng chế ra công
thức chế tạo thuốc nổ TNT…Theo đó, động cơ hơi nước hoặc thuốc nổ được gọi là
một sáng chế. Tuy nhiên theo cách hiểu này thì khái niệm sáng chế là một phạm trù
khá rộng và chưa rõ ràng.
Dưới góc độ pháp luật, sáng chế được định nghĩa một cách đầy đủ hơn. Trong
ấn phẩm số 917 ra ngày 17/10/2006 của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới WIPO có
định nghĩa: “Sáng chế là một giải pháp mới và sáng tạo cho một vấn đề kỹ thuật.
Sáng chế có thể là việc tạo ra một thiết bị, sản phẩm, phương pháp hay quy trình
hoàn toàn mới hoặc đơn giản chỉ là cải tiến một sản phẩm, quy trình đã có”. Hầu hết
pháp luật của các nước trên thế giới không đưa ra khái niệm sáng chế trừ một số
nước như Nhật Bản, Liên Xô cũ. Theo điều 2 Luật sáng chế của Nhật Bản thì sáng
chế “là sự sáng tạo vượt bậc của những ý tưởng kỹ thuật dựa trên việc ứng dụng các
quy luật tự nhiên”1.Trong định nghĩa này không nhắc đến tính mới và sáng tạo của
giải pháp kỹ thuật nhưng lại nhấn mạnh rằng giải pháp đó là dựa trên việc ứng dụng
các quy luật tự nhiên.
Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005 cũng đưa ra khái niệm sáng chế như
sau: “Sáng chế là giải pháp kĩ thuật dưới dạng sản phẩm hoặc quy trình nhằm giải
quyết một vấn đề xác định bằng việc ứng dụng các quy luật tự nhiên”2.Trong khái
1
2

Điều 2, Luật sáng chế Nhật Bản.
Khoản 12, Điều 4, Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009).

LUậN VĂN TốT NGHIệP

4

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

niệm này, giải pháp kỹ thuật là tập hợp cần và đủ các thông tin về cách thức kỹ
thuật và phương tiện kỹ thuật nhằm giải quyết một vấn đề xác định. Cụ thể là:
- Bản chất của sáng chế là một giải pháp kỹ thuật, tạo ra phương tiện mới, sản
phẩm mới về nguyên lý kỹ thuật, chưa từng tồn tại hoặc đã tồn tại trong một nhóm
nhỏ song không phổ biến và là bí mật đối với cộng đồng, tức sáng chế vẫn có thể là
mô tả chi tiết kỹ thuật tạo ra một sản phẩm kỹ thuật hoặc quy trình kỹ thuật bí mật;
- Không có khả năng áp dụng để giải thích thế giới;
- Có khả năng áp dụng trực tiếp hoặc qua thử nghiệm để ứng dụng vào sản xuất và
đời sống;
- Có giá trị thương mại, mua bán bằng sáng chế (patent) và giấy phép (licence);
- Bảo hộ bằng quyền sở hữu công nghiệp.
1.1.1.1 Điều kiện chung đối với sáng chế được bảo hộ
Pháp luật quốc tế cũng như pháp luật của các nước trên thế giới đều quy định
việc bảo hộ sáng chế bởi bằng độc quyền sáng chế. Tuy nhiên, không phải bất kỳ
sáng chế nào cũng được bảo hộ, cũng được cấp bằng độc quyền. Để được bảo hộ,
sáng chế phải đáp ứng một số tiêu chuẩn nhất định. Những tiêu chuẩn đó là tính
mới, trình độ sáng tạo, khả năng áp dụng công nghiệp và quan trọng là sáng chế đó
phải thuộc đối tượng được bảo hộ, tức là không nằm trong những đối tượng bị loại
trừ. Tuy nhiên ở các quốc gia khác nhau phạm vi đối tượng bảo hộ là không hoàn
toàn giống nhau.
Luật SHTT Việt Nam năm 2005 quy định: Sáng chế được bảo hộ dưới hình thức
cấp Bằng độc quyền sáng chế nếu đáp ứng các điều kiện sau đây:3
a) Có tính mới;
b) Có trình độ sáng tạo;
c) Có khả năng áp dụng công nghiệp.
- Tính mới so với trình độ kỹ thuật trên thế giới

Theo quy định tại Luật SHTT Việt Nam năm 2005 thì 4:
 Sáng chế được coi là có tính mới nếu chưa bị bộc lộ công khai dưới hình
thức sử dụng, mô tả bằng văn bản hoặc bất kỳ hình thức nào khác ở trong nước
hoặc ở nước ngoài trước ngày nộp đơn đăng ký sáng chế hoặc trước ngày ưu tiên
trong trường hợp đơn đăng ký sáng chế được hưởng quyền ưu tiên.
3
4

Khoản 1, Điều 58, Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009).
Điều 60, Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009).

LUậN VĂN TốT NGHIệP

5

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

 Sáng chế được coi là chưa bị bộc lộ công khai nếu chỉ có một số người có
hạn được biết và có nghĩa vụ giữ bí mật về sáng chế đó.
 Sáng chế không bị coi là mất tính mới nếu được công bố trong các trường
hợp sau đây với điều kiện đơn đăng ký sáng chế được nộp trong thời hạn sáu tháng
kể từ ngày công bố:
 Sáng chế bị người khác công bố nhưng không được phép của người có quyền
đăng ký quy định tại Điều 86 của Luật SHTT;
 Sáng chế được người có quyền đăng ký quy định tại Điều 86 của Luật SHTT
công bố dưới dạng báo cáo khoa học;
 Sáng chế được người có quyền đăng ký quy định tại Điều 86 của Luật SHTT
trưng bày tại cuộc triển lãm quốc gia của Việt Nam hoặc tại cuộc triển lãm quốc tế

chính thức hoặc được thừa nhận là chính thức.
-

Giải pháp kỹ thuật đó phải có trình độ sáng tạo

Theo quy định tại Luật SHTT Việt Nam năm 2005 thì: “Sáng chế được coi là có
trình độ sáng tạo nếu căn cứ vào các giải pháp kỹ thuật đã được bộc lộ công khai
dưới hình thức sử dụng, mô tả bằng văn bản hoặc dưới bất kỳ hình thức nào khác ở
trong nước hoặc ở nước ngoài trước ngày nộp đơn hoặc trước ngày ưu tiên của đơn
đăng ký sáng chế trong trường hợp đơn đăng ký sáng chế được hưởng quyền ưu
tiên, sáng chế đó là một bước tiến sáng tạo, không thể được tạo ra một cách dễ dàng
đối với người có hiểu biết trung bình về lĩnh vực kỹ thuật tương ứng”5.
-

Giải pháp kỹ thuật phải có khả năng áp dụng công nghiệp trong các lĩnh vực
kinh tế xã hội
Theo quy định tại Luật SHTT Việt Nam năm 2005 thì: “Sáng chế được coi là có

khả năng áp dụng công nghiệp nếu có thể thực hiện được việc chế tạo, sản xuất
hàng loạt sản phẩm hoặc áp dụng lặp đi lặp lại quy trình là nội dung của sáng chế và
thu được kết quả ổn định”6.
Hiệp định TRIPS cũng quy định: “Patent phải được cấp cho bất kỳ một sáng chế
nào, dù là sản phẩm hay là quy trình, thuộc mọi lĩnh vực công nghệ với điều kiện
sáng chế đó phải mới, có trình độ sáng tạo và có khả năng áp dụng công nghiệp.
Các patent phải được cấp và các quyền patent phải được hưởng không phân biệt nơi

5
6

Điều 61, Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009).

Điều 62, Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009).

LUậN VĂN TốT NGHIệP

6

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

tạo ra sáng chế, lĩnh vực công nghệ và bất kể các sản phẩm được nhập khẩu hay
được sản xuất trong nước”7.
Theo Bộ luật sở hữu trí tuệ Pháp năm 1996 thì bằng độc quyền sáng chế (Brevet)
được cấp cho các sáng chế đáp ứng được ba điều kiện sau:
- Sáng chế phải có khả năng áp dụng trong công nghiệp theo nghĩa rộng nhất
bao gồm cả trong lĩnh vực nông nghiệp.
- Sáng chế phải mới, một sáng chế được coi là mới nếu nó chưa được công
chúng biết đến trước khi nộp đơn xin cấp văn bằng bảo hộ.
- Sáng chế phải có tính sáng tạo, được coi là có tính sáng tạo nếu sáng chế
không nảy sinh một cách hiển nhiên đối với người có trình độ trung bình làm việc
trong lĩnh vực tương ứng.
Theo quy định của Luật sáng chế của Hoa Kỳ thì bất kỳ sáng chế (invention) hay
phát minh (discovers) nào đáp ứng ba yêu cầu là: tính mới (novel), không hiển
nhiên (non - obvious) và hữu ích (useful) thì đều có thể được cấp văn bằng bảo hộ
độc quyền sáng chế8.
Như vậy, nhìn chung pháp luật quốc tế cũng như hầu hết các quốc gia đều coi tính
mới, tính sáng tạo và hữu ích của một sáng chế là các điều kiện để được cấp văn
bằng bảo hộ.
1.1.1.2 Đối tượng không được bảo hộ dưới danh nghĩa sáng chế
Có những sáng chế đáp ứng cả ba điều kiện nêu trên là tính mới, trình độ sáng

tạo và khả năng áp dụng công nghiệp nhưng vẫn không đủ tiêu chuẩn để được bảo
hộ. Đó là những sáng chế thuộc đối tượng loại trừ, bao gồm9:


Những phát minh về nguyên liệu hoặc chất có tồn tại sẵn trong tự nhiên;



Lý thuyết khoa học hoặc phương pháp toán học;



Giống cây trồng hoặc giống động vật, những quy trình sinh học cơ bản để tạo ra
giống cây trồng hay động vật đó mà không phải là quy trình vi sinh;



Các biểu đồ, các quy tắc hay phương pháp chẳng hạn như để tiến hành kinh
doanh, kế hoạch thực hiện các công việc thuần túy trí óc hoặc chơi trò chơi;
chương trình máy tính;

7

Điều 27, Hiệp định TRIPS.
Điều 101, Luật sáng chế Hoa Kỳ.
9
Điều 59, Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009).
8

LUậN VĂN TốT NGHIệP

7

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT



Phương pháp chữa bệnh cho người hay động vật, phương pháp chẩn đoán bệnh
cho người hay động vật (không bao gồm các sản phẩm để sử dụng trong các
phương pháp đó).

Hiệp định TRIPS cũng quy định “Các thành viên có thể loại trừ không cấp
patent cho những sáng chế cần phải bị cấm khai thác nhằm mục đích thương mại
trong lãnh thổ của mình để bảo vệ trật tự công cộng hoặc đạo đức xã hội, kể cả để
bảo vệ cuộc sống và sức khỏe của con người và động vật hoặc thực vật hoặc để
tránh gây nguy hại nghiêm trọng cho môi trường, với điều kiện những ngoại lệ đó
được quy định không chỉ vì lý do duy nhất là việc khai thác các sáng chế tương ứng
bị pháp luật của nước đó ngăn cấm”10.
Ở Hoa Kỳ, các học thuyết, các ý tưởng trừu tượng, các quy luật hiện tượng tự
nhiên không phải là đối tượng được cấp bằng sáng chế. Tuy nhiên, phạm vi các đối
tượng có thể được bảo hộ theo văn bằng sáng chế được quy định rất rộng: Các phát
minh, các giống cây trồng mới, các phương pháp chữa bệnh, một số các chương
trình phần mềm máy tính (các chương trình liên quan đến phương pháp thực hiện
các hoạt động kinh doanh, thương mại điện tử) cũng có thể được xem xét để cấp
văn bằng độc quyền sáng chế.
Những quy định về đối tượng loại trừ còn tùy thuộc vào quan điểm của từng quốc
gia. Có thể ở nước này, một sáng chế được bảo hộ nhưng ở nước khác sáng chế lại
thuộc đối tượng loại trừ.

1.1.2 Xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế
1.1.2.1 Khái niệm xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế
Mỗi quốc gia có cách quy định về hệ thống đăng ký xác lập quyền phù hợp với
những đặc điểm, điều kiện của mình và hệ thống xác lập quyền SHCN được coi là
dấu hiệu thể hiện trình độ phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia cũng như mức
độ hoàn thiện của hệ thống pháp luật. Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn này,
người viết chủ yếu đề cập đến đăng ký xác lập quyền SHCN đối với sáng chế theo
nguyên tắc đăng ký bảo hộ với Cơ quan có thẩm quyền dưới hình thức cấp Văn
bằng bảo hộ.
Theo nghĩa khách quan: đăng ký xác lập quyền SHCN đối với sáng chế được
hiểu là các thủ tục pháp lý do pháp luật quy định mà các chủ thể phải tiến hành
nhằm chính thức ghi nhận sự bảo hộ từ phía Nhà nước quyền sở hữu của mình đối
với đối tượng SHCN là sáng chế.
10

Khoản 2, Khoản 3, Điều 27 Hiệp định TRIPS.

LUậN VĂN TốT NGHIệP

8

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

Theo nghĩa chủ quan: đăng ký xác lập quyền SHCN đối với sáng chế là hành vi
của các chủ thể thực hiện các trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật nhằm đạt
được sự công nhận từ phía Nhà nước quyền sở hữu của họ đối với đối tượng SHCN
là sáng chế và hệ quả theo sau là sự bảo hộ của nhà nước đối với đối tượng đó.
1.1.2.2 Thủ tục xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế

Các nước trên thế giới hiện nay đều quy định quyền sở hữu công nghiệp đối với
sáng chế được xác lập trên cơ sở bằng độc quyền sáng chế (Patent) do cơ quan có
thẩm quyền cấp. Pháp luật các nước đều áp dụng nguyên tắc nộp đơn đầu tiên, theo
đó nếu có từ hai chủ thể trở lên đều nộp đơn yêu cầu cấp văn bằng bảo hộ với cùng
một sáng chế, thì văn bằng bảo hộ được cấp cho người nộp đơn sớm nhất trong số
những người nộp đơn đó.
Về thủ tục xét nghiệm đơn, pháp luật các nước đều quy định đơn xin cấp bằng độc
quyền sáng chế nộp cho cơ quan có thẩm quyền cấp văn bằng bảo hộ phải qua xét
nghiệm hình thức trước khi được cấp văn bằng bảo hộ. Tuy nhiên việc xét nghiệm
nội dung cũng như quá trình thực hiện xét nghiệm nội dung để cấp bằng sáng chế ở
từng nước lại có những điểm khác nhau. Nhưng nhìn chung, ta có thể phân thành
những nhóm sau11:
- Nhóm thứ nhất là nhóm bằng độc quyền sáng chế được cấp ngay sau khi xét
nghiệm hình thức mà không cần phải tiến hành xét nghiệm nội dung sáng chế. Hiện
nay được áp dụng tại một số nước đang phát triển ở Trung Đông, Nam Mỹ và một
số nước Đông Nam Á. Việc cấp bằng sáng chế diễn ra khoảng từ 6 đến 18 tháng sau
ngày nộp đơn. Thủ tục xét nghiệm này thuộc hệ thống xét nghiệm sau hay còn gọi
là hệ thống cấp bằng sáng chế không qua xét nghiệm. Tức là việc xét nghiệm nội
dung sáng chế chỉ diễn ra nếu sau này có xảy ra tranh chấp về hiệu lực của bằng
sáng chế được cấp.
- Nhóm thứ hai là nhóm thuộc hệ thống xét nghiệm trước, theo đó một sáng chế
để được cấp văn bằng bảo hộ phải trải qua cả 2 giai đoạn xét nghiệm hình thức và
xét nghiệm nội dung. Việc xét nghiệm nội dung được thực hiện khoảng vài tháng
sau ngày nộp đơn. Việc xét nghiệm này có thể kéo dài từ 1 đến 3 năm. Chỉ sau khi
đã xét nghiệm nội dung mà sáng chế thỏa mãn các tiêu chuẩn được cấp văn bằng
bảo hộ thì bằng độc quyền sáng chế mới được cấp. Cơ chế xét nghiệm này được áp
dụng ở Liên Bang Nga hiện nay.
11

Viện khoa học pháp lý: Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam - lý luận và thực tiễn, NXB Chính trị Quốc

gia, 2004, trang 72.

LUậN VĂN TốT NGHIệP

9

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

- Nhóm thứ ba là nhóm thuộc hệ thống xét nghiệm theo yêu cầu, được áp dụng ở
nhiều nước tiên tiến hiện nay. Đơn yêu cầu cấp văn bằng bảo hộ sau khi qua xét
nghiệm hình thức sẽ được công bố sau 18 tháng kể từ khi nộp đơn. Người nộp đơn
có thời gian nhất định để nộp đơn yêu cầu xét nghiệm nội dung (thời gian này rất
khác nhau tùy từng nước). Nếu quá thời hạn nêu trên mà không có yêu cầu xét
nghiệm thì đơn coi như đã bị rút bỏ.
Việt Nam là nước thuộc hệ thống xét nghiệm đơn theo yêu cầu. Pháp luật Việt
Nam quy định quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế được xác lập trên cơ sở
bằng độc quyền sáng chế do Cục Sở hữu trí tuệ - cơ quan nhà nước có thẩm quyền
cấp. Người có yêu cầu được cấp bằng độc quyền sáng chế phải gửi đơn đến Cục Sở
hữu trí tuệ một cách trực tiếp hoặc qua bưu điện.
1.1.2.3 Đặc điểm xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế
Xuất phát từ những tính chất đặc thù của đối tượng SHCN là sáng chế, việc xác
lập quyền SHCN đối với sáng chế có những đặc điểm khác biệt so với quyền sở hữu
các loại tài sản thông thường và cả với quyền tác giả. Có thể nhận thấy một số điểm
khác biệt sau:
- So với xác lập quyền đối với tài sản hữu hình:
Hầu hết quyền sở hữu đối với tài sản hữu hình được xác lập và bảo hộ một cách
tự động, vô thời hạn trong khi quyền đối với phần lớn các đối tượng SHCN nói
chung và sáng chế nói riêng được xác lập trên cơ sở đăng ký bảo hộ tại cơ quan có

thẩm quyền theo trình tự, thủ tục chặt chẽ;
Căn cứ xác lập quyền sở hữu đối với tài sản hữu hình là sự xuất hiện các sự kiện
pháp lý quy định trong Bộ luật dân sự trong khi đó quyền SHCN đối với sáng chế
phát sinh trên cơ sở quyết định cấp văn bằng bảo hộ do cơ quan có thẩm quyền cấp
theo trình tự, thủ tục luật định.
1.1.2.4 Chủ đơn đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế
Chủ đơn đăng ký xác lập quyền SHCN đối với sáng chế là tổ chức, cá nhân nộp
đơn đăng ký sáng chế. Khi văn bằng bảo hộ sáng chế được cấp, chủ đơn sẽ được ghi
nhận là chủ văn bằng bảo hộ. Chủ đơn có thể tự mình hoặc thông qua đại diện hợp
pháp tại Việt Nam tiến hành thủ tục đăng ký quyền SHCN tại Cục SHTT.
1.1.2.5 Cơ quan xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế
Cơ quan xác lập quyền SHCN đối với sáng chế là cơ quan có trách nhiệm, thẩm
quyền tiếp nhận và tiến hành các thủ tục đăng ký xác lập quyền SHCN, ở hầu như
tất cả các quốc gia trên thế giới, cơ quan xác lập quyền SHCN là một cơ quan thuộc
LUậN VĂN TốT NGHIệP

10

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

Chính phủ với sự độc lập tương đối về mặt cơ cấu tổ chức và trách nhiệm pháp lý
nhằm đảm bảo các quyết định của cơ quan về cấp, từ chối, đình chỉ, hủy bỏ hiệu lực
một đối tượng SHCN hoặc quyết định giải quyết tranh chấp giữa các bên được đưa
ra một cách độc lập, không bị can thiệp bởi mệnh lệnh hành chính của cơ quan cấp
trên mà chỉ có thể bị khiếu nại theo thủ tục khiếu nại, tố cáo hoặc khởi kiện theo thủ
tục tố tụng tại tòa án.
Việc tổ chức hệ thống cơ quan xác lập quyền SHCN đối với sáng chế phụ thuộc
vào điều kiện, đặc điểm của từng quốc gia. Vị trí, chức năng, phạm vi, nhiệm vụ,

quyền hạn của cơ quan xác lập quyền SHCN cũng phụ thuộc vào quy định của từng
nước: Cơ quan có thể được quyền yêu cầu lưu giữ và theo dõi hoạt động kinh doanh
của chủ sở hữu quyền SHCN (Pháp); một số có thể giải quyết vấn đề liên quan đến
việc bảo hộ cạnh tranh (như ở Pê-ru); một số có thể chịu trách nhiệm đối với toàn
bộ hệ thống SHTT (như ở In-đô-nê-xi-a) hoặc có thể chỉ giới hạn ở việc quản lý
bằng độc quyền sáng chế. Nhìn chung, ở hầu hết các quốc gia nói chung và Việt
Nam nói riêng, cơ quan có chức năng xác lập quyền SHCN đối với sáng chế là cơ
quan SHTT quốc gia, có trách nhiệm quản lý nhà nước đối với hệ thống SHTT.
Bên cạnh việc xây dựng và tổ chức hệ thống cơ quan xác lập quyền SHCN quốc
gia, các nước trong đó có Việt Nam đã và đang nỗ lực xây dựng hệ thống các cơ
quan xác lập quyền SHCN mang tính khu vực và quốc tế nhằm đơn giản hóa thủ tục
xác lập quyền SHCN đối với sáng chế, tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể trong
việc tiến hành các thủ tục xác lập quyền sở hữu đối với các đối tượng SHCN nói
chung và sáng chế nói riêng.
1.1.2.6 Xu hướng phát triển của hệ thống xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối
với sáng chế
Cũng như tất cả các quốc gia đang phát triển trên thế giới, mục tiêu của Việt
Nam là duy trì và thúc đẩy sự phát triển toàn diện trong đó có sự phát triển của hệ
thống SHCN nói chung và sáng chế nói riêng. Để có thể nâng cao hiệu quả bảo hộ
SHCN, một yêu cầu mang tính tiền đề được đặt ra đó là hoàn thiện hệ thống và cơ
chế xác lập quyền SHCN vì xác lập quyền là điều kiện tiên quyết để quyền SHCN
được bảo hộ. Sự phát triển mạnh mẽ và những thành tựu của khoa học, công nghệ
cùng với nhu cầu hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi cơ chế xác lập quyền SHCN phải
linh hoạt, đơn giản, thuận tiện, phù hợp với các chuẩn mực chung của thế giới và
phải được tiến hành một cách nhanh chóng, chính xác. Một hệ thống xác lập quyền
linh hoạt, khoa học, ngắn gọn với nguyên tắc tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho
LUậN VĂN TốT NGHIệP

11

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

các chủ thể tham gia vào quá trình xác lập quyền là một trong những điều kiện góp
phần nâng cao hiệu quả của hệ thống SHCN quốc gia.
Xu hướng chung của thế giới hiện nay là đơn giản hóa đến mức tối thiểu các thủ
tục liên quan đến đăng ký bảo hộ quyền SHCN đối với sáng chế. Cơ chế xác lập
quyền phải được xây dựng và tổ chức triển khai thực hiện sao cho các chủ thể sáng
tạo có thể được đăng ký bảo hộ quyền sở hữu của mình tại cơ quan có thẩm quyền
một cách nhanh chóng, thuận tiện nhất. Cơ quan SHTT quốc gia phải đóng vai trò
như một tổ chức hỗ trợ cho các chủ thể sáng tạo trong việc xác lập, bảo vệ và phát
triển tài sản trí tuệ của mình.
Trong những năm gần đây ở các nước có hệ thống SHTT phát triển như Mỹ,
Nhật, Anh, Australia,…hàng loạt các chính sách, cơ chế nhằm tăng cường hiệu quả
bảo hộ SHTT nói chung và hoàn thiện cơ chế xác lập quyền SHCN đối với sáng chế
nói riêng đã được xây dựng và triển khai thực hiện. Nhà nước ban hành các chính
sách và triển khai các chương trình hành động nhằm một mặt hỗ trợ các chủ thể
sáng tạo trong quá trình thực hiện xác lập quyền SHCN, mặt khác đề ra những yêu
cầu, điều kiện cho các tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong quá trình thực thi
nhiệm vụ liên quan đến hoạt động xác lập quyền SHCN đối với sáng chế,…
Bên cạnh việc hoàn thiện cơ chế xác lập quyền ở cấp độ quốc gia, các nước cũng
chú trọng tăng cường các hoạt động hợp tác quốc tế về vấn đề này. Các điều ước
quốc tế được ký kết nhằm thiết lập cơ sở pháp lý cho việc rút gọn, đơn giản hóa các
thủ tục xác lập quyền SHCN đối với sáng chế của các quốc gia thành viên:
- Hiệp định TRIPS yêu cầu các thủ tục xác lập quyền phải hợp lý, đặc biệt là
không được phức tạp quá;
- Công ước Paris hàm chứa những nguyên tắc cơ bản, nền tảng cho cơ chế xác
lập quyền mang tính quốc tế;
- Hiệp ước hợp tác Patent cũng đưa ra những yêu cầu đối với các quốc gia thành

viên về đơn giản hóa thủ tục liên quan đến trình tự, thủ tục cấp Bằng độc quyền
sáng chế/giải pháp hữu ích.
- Các hiệp ước này đã và đang tiếp tục được các quốc gia tham gia và nỗ lực triển
khai các biện pháp nhằm thực thi hiệp ước trên thực tế. Nhiều cuộc hội thảo, đàm
phán được tổ chức nhằm đưa ra những cơ chế mới nâng cao hiệu quả thực thi hiệp
ước hoặc đưa ra những sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với tình hình mới. Rõ ràng
đơn giản hóa thủ tục xác lập quyền đối với mọi đối tượng SHCN nói chung và sáng
chế nói riêng đang là xu hướng chung của thế giới hiện nay trong đó có Việt Nam.
LUậN VĂN TốT NGHIệP

12

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

1.1.3 Ý nghĩa của việc xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế
Đăng ký xác lập quyền SHCN đối với sáng chế là sự ghi nhận bảo hộ một cách
trực tiếp của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về sự độc quyền của chủ sở hữu đối
với đối tượng sáng tạo là sáng chế, từ đó ngăn cản người khác khai thác, sử dụng
sáng chế mà không được sự cho phép của chủ sở hữu. Việc đăng ký xác lập quyền
SHCN đối với sáng chế một mặt đem lại cho chủ sở hữu đối tượng các quyền năng
tương ứng về tài sản và nhân thân được đảm bảo bởi sự cưỡng chế của nhà nước đối
với các đối tượng SHCN trong đó có sáng chế, mặt khác làm phát sinh nghĩa vụ của
người thứ ba trong việc tôn trọng, không xâm phạm tới quyền SHCN đối với sáng
chế đã được xác lập và bảo hộ.
Kết quả của việc đăng ký xác lập quyền là văn bằng bảo hộ quyền SHCN do cơ
quan có thẩm quyền cấp. Văn bằng bảo hộ quyền SHCN được coi là chứng cứ ghi
nhận sự đầu tư về thời gian, tiền của và trí tuệ của chủ thể sáng tạo; nó là bằng
chứng pháp lý ghi nhận quyền độc quyền của chủ sở hữu đối với đối tượng SHCN

là sáng chế được bảo hộ.
Trong trường hợp không thực hiện việc đăng ký xác lập quyền đối với sáng chế
theo quy định của pháp luật, chủ sở hữu không có căn cứ pháp lý để ngăn cản người
khác khai thác, sử dụng sáng chế thuộc quyền sở hữu của mình. Quyền này chỉ phát
sinh trên cơ sở quyết định cấp văn bằng bảo hộ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền
cấp theo trình tự, thủ tục nhất định. Nói cách khác, đăng ký quyền SHCN đối với
sáng chế là một biện pháp hữu hiệu nhất để bảo vệ sáng chế tránh được sự xâm
phạm của người khác.
1.2 Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT
1.2.1 Lịch sử của Hiệp ước PCT
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT đã bắt đầu manh nha từ năm 1966 khi Ban
Điều hành Công ước Paris về Bảo hộ sở hữu công nghiệp kêu gọi nghiên cứu tìm
cách giảm bớt những gánh nặng có liên quan tới việc lập hồ sơ và cấp bằng cho
cùng một sáng chế ở các quốc gia khác nhau đối với những người đăng ký và cơ
quan sáng chế. Kết quả là Hiệp định PCT của WIPO đã được ký kết tại Washington,
D.C. năm 1970 và có hiệu lực năm 1978. Hiệp định đã được sửa đổi năm 1979,
1984, 2001 và 2004. Hệ thống đăng ký PCT hiện có 148 quốc gia thành viên. Hiệp
ước này đã giải quyết tình trạng quá tải của hệ thống đăng ký sáng chế của các quốc
gia và khắc phục một số hạn chế của Công ước Paris.

LUậN VĂN TốT NGHIệP

13

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

Nhờ đơn giản hóa quá trình lập hồ sơ đăng ký cấp bằng sáng chế nên PCT đã giúp
những nhà sáng chế được bảo hộ bằng sáng chế của họ trên toàn thế giới. Hiệp ước

này cũng khuyến khích các doanh nghiệp nhỏ và các cá nhân tìm cách bảo hộ bằng
phát minh sáng chế của họ ở nước ngoài.
Theo hiệp ước này, các công dân của một quốc gia tham gia ký kết chỉ cần một
đơn đăng ký cấp bằng sáng chế duy nhất - thường được gọi là “ đơn quốc tế” – và
gửi tới cơ quan sáng chế của nước họ hoặc tới WIPO với tư cách là Cơ quan tiếp
nhận đơn. Như vậy, đơn xin cấp bằng sáng chế của họ sẽ tự động được gửi tới tất cả
các quốc gia mà người nộp đơn chỉ định trong đơn của mình.
Hiệp ước cho phép những người nộp đơn có thời gian dài hơn – 30 tháng – để
cam kết trang trải mọi chi phí dịch thuật, lệ phí hồ sơ trong nước và thực thi ở tất cả
mọi quốc gia nơi họ muốn được bảo hộ. Nhờ cho phép người nộp đơn có nhiều thời
gian và thông tin hơn để đánh giá thế mạnh trong bằng sáng chế tương lai của họ và
quyết định kế hoạch tiếp thị của mình, thời hạn 30 tháng giúp người nộp đơn lựa
chọn tốt hơn những quốc gia nơi họ muốn yêu cầu bảo hộ. Đây là một bước tiến
quan trọng so với thời hạn ưu tiên 12 tháng đã được quy định trong Công ước Paris
đối với những người nộp đơn xin cấp bằng sáng chế.
Hệ thống đăng ký sáng chế qua PCT giúp việc đăng ký sáng chế nhiều quốc gia
trở nên thuận tiện. Việc đăng ký qua PCT giúp đơn giản hoá quá trình đăng ký tại
từng nước, nghĩa là đăng ký một đơn PCT có thể chỉ định bảo hộ cho nhiều nước.
Tuy nhiên, quyết định có được cấp văn bằng bảo hộ hay không vẫn phụ thuộc vào
quá trình xét nghiệm tại từng Cơ quan đăng ký sáng chế của từng quốc gia đồng
thời quyền sáng chế được bảo hộ tại từng quốc gia mà sáng chế đó được cấp văn
bằng bảo hộ.
Sự phát triển của PCT cho thấy một điều chắc chắn là trong những năm tới sẽ có
nhiều quốc gia, kể cả các nước phát triển cũng như các nước đang phát triển, trở
thành thành viên của PCT và việc sử dụng PCT, được chứng minh qua số lượng các
đơn đã nộp, sẽ tiếp tục tăng đáng kể.
Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Hiệp ước PCT vào ngày 10 tháng
3 năm 1993. Đây là Hiệp ước về đăng ký quốc tế sáng chế, theo đó tất cả các Đơn
đăng ký quốc tế sáng chế đều được nộp cho Cơ quan nhận đơn được ấn định và tất
cả các sáng chế nộp theo những đơn này sẽ được tiến hành tra cứu quốc tế tại Cơ

quan tra cứu quốc tế.

LUậN VĂN TốT NGHIệP

14

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

1.2.2 Mục tiêu của Hiệp ước PCT
Theo như tên gọi, Hiệp ước hợp tác patent là một thỏa thuận hợp tác quốc tế trong
lĩnh vực sáng chế. Hiệp ước này thường được coi là tiến bộ quan trọng nhất trong
hợp tác quốc tế về lĩnh vực này kể từ khi thông qua Công ước Paris. Tuy nhiên đây
là một hiệp ước có quy mô lớn để hợp lý hóa và hợp tác trong việc nộp đơn, tra cứu,
xét nghiệm đơn xin cấp bằng độc quyền sáng chế và phổ biến thông tin kỹ thuật có
trong đó. Hiệp ước PCT không quy định về việc cấp “bằng độc quyền sáng chế
quốc tế” nhiệm vụ và trách nhiệm cấp bằng độc quyền sáng chế vẫn thuộc thẩm
quyền của các cơ quan sáng chế ở những nước nơi có yêu cầu bảo hộ (“các Cơ quan
được chỉ định”).
Mục tiêu cơ bản của PCT là bằng việc đơn giản hóa tạo ra một hệ thống hiệu quả
và tiết kiệm hơn so với các cách thức nộp đơn yêu cầu bảo hộ sáng chế ở nhiều
nước trước đây hoặc theo truyền thống - vì lợi ích của người nộp đơn và của các cơ
quan SHTT quốc gia. Để đạt được những mục tiêu của mình, PCT đã:12
- Thiết lập một hệ thống quốc tế cho phép nộp một đơn riêng lẻ (“đơn quốc
tế”) với một cơ quan sáng chế riêng (“Cơ quan nhận đơn”), bằng một ngôn ngữ có
hiệu lực tại mỗi nước thành viên của PCT mà người nộp đơn nêu tên (“chỉ định”)
trong đơn của mình;
- Quy định một cơ quan sáng chế riêng - Cơ quan nhận đơn để xét nghiệm
hình thức đơn quốc tế;

- Tiến hành tra cứu quốc tế đối với mỗi đơn quốc tế để thiết lập một bản báo
cáo trích dẫn các kỹ thuật đã biết có liên quan (chủ yếu là các tài liệu sáng chế đã
công bố, phát hành liên quan đến những sáng chế trước đó) mà có thể phải được
xem xét khi quyết định sáng chế đó có khả năng được cấp bằng độc quyền sáng chế
hay không;
- Quy định về việc công bố quốc tế các đơn quốc tế cùng với những báo cáo
tra cứu quốc tế liên quan cũng như mối liên hệ của chúng với các Cơ quan được chỉ
định;
- Quy định sự lựa chọn một xét nghiệm sơ bộ quốc tế đối với đơn quốc tế, việc
này trao cho người nộp đơn và sau đó là các Cơ quan phải quyết định xem có cấp
bằng độc quyền sáng chế hay không, một báo cáo trong đó nêu ý kiến về việc liệu

12

Tổ chức SHTT thế giới: Cẩm nang Sở hữu trí tuệ WIPO: Chính sách, Pháp luật và Áp dụng, Cục SHTT
phát hành, trang 110.

LUậN VĂN TốT NGHIệP

15

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

sáng chế yêu cầu bảo hộ có đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế nhất định về khả năng
được cấp bằng độc quyền sáng chế hay không.
Thủ tục được đề cập ở phần trên thông thường được gọi là “giai đoạn quốc tế”
của thủ tục PCT, trong khi đó thì thủ tục đề cập tới “giai đoạn quốc gia” nhằm mô tả
phần cuối của thủ tục cấp bằng độc quyền sáng chế là nhiệm vụ của các Cơ quan đã

được chỉ định, đó là các cơ quan của quốc gia hoặc đại diện cho những nước đã
được chỉ định trong đơn quốc tế. Theo thuật ngữ của PCT, việc đề cập tới Cơ quan
“quốc gia”, giai đoạn “quốc gia” hay phí “quốc gia” cũng đề cập tới cả thủ tục trước
một cơ quan sáng chế khu vực.
Đặc biệt ở những nước phát triển hơn với một số lượng lớn hơn các đơn xin cấp
bằng độc quyền sáng chế, từ nhiều năm nay cơ quan sáng chế đã phải vật lộn với
một khối lượng công việc nặng nhọc (dẫn tới việc trì hoãn) và với vấn đề sắp xếp
các nguồn lực sao cho hợp lý nhất để đảm bảo rằng hệ thống sáng chế mang lại hiệu
quả lớn nhất từ nguồn nhân lực sẵn có. Theo hệ thống PCT, vào thời điểm đơn quốc
tế được gửi Cơ quan quốc gia, đơn quốc tế đã được Cơ quan nhận đơn thẩm định về
hình thức, được Cơ quan tra cứu quốc tế tra cứu và có thể đã được một Cơ quan xét
nghiệm sơ bộ quốc tế xét nghiệm về nội dung. Vì vậy mà các thủ tục tập trung ở
giai đoạn quốc tế đã giảm được khối lượng công việc của các cơ quan sáng chế
quốc gia.
Hiệp ước hợp tác sáng chế là điều ước quốc tế quy định về nộp đơn đăng ký
nhằm đạt được sự bảo hộ độc quyền đối với sáng chế tại nhiều nước. Hệ thống quy
định một thủ tục đơn giản cho nhà sáng chế hoặc người nộp đơn để đăng ký và cuối
cùng là được cấp bằng độc quyền sáng chế. Một trong các mục đích khác của Hiệp
ước là nhằm thúc đẩy sự trao đổi thông tin kỹ thuật chứa trong các tư liệu sáng chế
giữa các nước liên quan và cả trong cộng đồng khoa học liên quan, đó là các nhà
sáng chế và ngành công nghiệp hoạt động trong lĩnh vực liên quan.
Như vậy, ngoài mục đích đơn giản hóa thủ tục yêu cầu cấp bằng độc quyền sáng
chế, PCT còn có mục tiêu khác là nhằm phổ biến có hiệu quả các tri thức kỹ thuật
chứa trong tư liệu sáng chế. Tuy nhiên, cần phải lưu ý rằng hệ thống PCT không
quy định việc cấp patent quốc tế mà chỉ là sự thống nhất về thủ tục nộp đơn trong
việc cấp bằng độc quyền sáng chế.

LUậN VĂN TốT NGHIệP

16

Thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo
Hiệp ước hợp tác sáng chế - PCT

1.2.3. Mối quan hệ giữa Hiệp ước PCT với các Điều ước quốc tế khác13
Nhu cầu hợp tác quốc tế trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp lần đầu tiên xuất hiện
vào năm 1873 tại hội chợ sáng chế quốc tế ở Viennie. Sau đó, ngày 20/3/1883 Công
ước Paris đã được ký kết với sự tham gia của 14 nước thành viên. Đây là Công ước
quốc tế đa phương quan trọng đầu tiên về bảo hộ SHCN. Từ khi ký kết đến nay,
Công ước đã qua 7 lần sửa đổi. Mục đích của Công ước Paris là nhằm xây dựng
điều khoản có lợi cho việc đăng ký bảo hộ sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn
hiệu hàng hoá… của công dân các nước thành viên Công ước, đồng thời xây dựng 1
số nguyên tắc chung đối với hệ thống bảo hộ quyền SHCN tại các nước thành viên
trên cơ sở tôn trọng luật SHCN của các nước thành viên. Tuy nhiên, những gánh
nặng trong việc lập hồ sơ đăng ký sáng chế và tình trạng quá tải của hệ thống đăng
ký sáng chế của các quốc gia và một số hạn chế của Công ước Paris đã đòi hỏi sự ra
đời của một Hiệp ước để giải quyết những vấn đề trên. PCT là một Hiệp ước đơn
giản hóa thủ tục nộp đơn khi người nộp đơn muốn yêu cầu bảo hộ sáng chế của
mình ở nhiều nước trên thế giới. Hiệp ước này tạo khả năng cho người nộp đơn
đăng ký sáng chế thuộc một quốc gia thành viên có thể nhận được sự bảo hộ cho
sáng chế của mình ở mỗi nước trong số nhiều nước thành viên khác bằng việc nộp
đơn duy nhất tại Cơ quan sở hữu công nghiệp quốc gia của nước thành viên Hiệp
ước. PCT không cạnh tranh với Công ước Paris về bảo hộ sở hữu công nghiệp mà
bổ trợ cho Công ước này. Trên thực tế, PCT là một thỏa thuận đặc biệt theo Công
ước Paris và chỉ những nước thành viên của Công ước này mới được tham gia PCT.
Ngày 1/1/1995, cùng với sự ra đời của Tổ chức thương mại thế giới WTO, Hiệp
định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (TRIPS)
được ký kết vào ngày 15/4/1994 cũng chính thức có hiệu lực. Hiệp định TRIPS
được xây dựng dựa trên những nguyên tắc đã có trong Công ước Paris. Các quy

định của Công ước Paris là cơ sở pháp lý quan trọng đầu tiên đặt nền tảng cho việc
bảo hộ quốc tế quyền SHCN nói chung và sáng chế nói riêng. Chúng ta thấy rằng
mối quan hệ giữa Hiệp định TRIPS và Công ước Paris về bảo hộ quyền SHCN là sự
kế thừa và phát triển. Sự kế thừa và phát triển này được thể hiện rất rõ trong các quy
định của Hiệp định TRIPS. Từ đó các nước thành viên WTO đã đi đến những thỏa
thuận xây dựng một khung pháp lý hoàn thiện việc bảo hộ quyền SHCN với mục
đích các quyền này được thực thi phù hợp, hiệu quả trong thực tế hiện nay, đặc biệt
là về khía cạnh thương mại. Điều này thực chất chúng ta cũng có thể thấy rõ ngay
13

Tổ chức SHTT thế giới: Cẩm nang Sở hữu trí tuệ WIPO: Chính sách, Pháp luật và Áp dụng, Cục SHTT
phát hành, trang 108.

LUậN VĂN TốT NGHIệP

17

thủ tục đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế theo hiệp ước hợp tác sáng chế pct

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về