quản lý nhà nước về nuôi con nuôi – thực tiễn tại tỉnh cà mau

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (2011- 2015)
Đề tài:

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NUÔI CON NUÔI – THỰC
TIỄN TẠI TỈNH CÀ MAU

Giáo viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Nguyễn Hữu Lạc

Võ Thúy Loan

Bộ môn: Luật Hành chính

MSSV: 5115814
Lớp: Luật Hành chính - K37

Cần thơ, Tháng 11 năm
2014


LỜI CẢM ƠN
---------Để hoàn thành tốt luận văn của mình, ngƣời viết xin trân thành cảm
ơn quý thầy cô trƣờng Đại Học Cần Thơ cũng nhƣ quý thầy cô Khoa Luật
đã tạo điều kiện, giúp đỡ và chỉ dạy nhiệt tình để truyền đạt những kiến

thức chuyên ngành cho bản thân ngƣời viết trong những năm qua.
Đặc biệt, ngƣời viết xin bày tỏ lòng biết ơn trân thành và sâu sắc đến
thầy Nguyễn Hữu Lạc. Thầy đã trực tiếp hƣớng dẫn, góp ý, truyền đạt
những kinh nghiệm và kiến thức quý báu cho ngƣời viết trong suốt quá
trình tìm hiểu, nghiên cứu và hoàn thành đề tài “Quản lý Nhà nƣớc về nuôi
con nuôi – thực tiễn tại tỉnh Cà Mau”. Xin gửi tới Sở Tƣ pháp tỉnh Cà
Mau lời cảm tạ sâu sắc vì đã tạo điều kiện thuận lợi giúp ngƣời viết thu
thập số liệu cũng nhƣ những tài liệu có liên quan. Bên cạnh đó, sự quan
tâm, khuyến khích động viên từ gia đình cũng là yếu tố vô cùng quan
trọng để ngƣời viết hoàn thành tốt luận văn của mình.
Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu do sự hạn chế về kinh nghiệm
thực tiễn và kiến thức chuyên ngành nên không tránh khỏi những sai sót,
ngƣời viết mong nhận đƣợc sự góp ý và phê bình của quý thầy cô để luận
văn hoàn chỉnh hơn.
Xin chân thành cảm ơn.!
Người viết

Võ Thúy Loan


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN

--------- ............................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày….tháng….năm 2014



NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN

--------- ............................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…...tháng…..năm 2014



MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU

Trang

1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1

2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 2
3. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................... 2
5. Kết cấu của đề tài ..................................................................................................... 2
CHƢƠNG 1: LÍ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NUÔI CON
NUÔI ................................................................................................................................... 3
1.1 KHÁI QUÁT VỀ NUÔI CON NUÔI, QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NUÔI
CON NUÔI ................................................................................................................. 3
1.1.1 Khái quát chung về nuôi con nuôi ................................................................ 3
1.1.2 Quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi ............................................................. 5
1.2 SƠ LƢỢC VỀ LỊCH SỬ CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC TRONG LĨNH
VỰC NUÔI CON NUÔI ........................................................................................... 9
1.2.1 Trƣớc khi có Luật Nuôi con nuôi năm 2010 ................................................. 9
1.2.2 Từ khi có Luật Nuôi con nuôi 2010 ............................................................ 12
CHƢƠNG 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ NUÔI CON NUÔI VÀ CÔNG
TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NUÔI CON NUÔI ................................................. 15
2.1 QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ NUÔI CON NUÔI ................................ 15
2.1.1 Điều kiện của các chủ thể theo quy định của pháp luật .............................. 15
2.1.2 Tính ý chí của chủ thể trong cho và nhận con nuôi .................................... 22
2.1.3 Các hành vi bị cấm trong quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi ................... 25
2.2 THẨM QUYỀN, TRÌNH TỰ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT VIỆC ĐĂNG KÝ
NUÔI CON NUÔI THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT ............................... 28
2.2.1 Thẩm quyền, trình tự thủ tục giải quyết việc đăng ký nuôi con nuôi trong
nƣớc ...................................................................................................................... 28
2.2.2 Thẩm quyền, trình tự thủ tục giải quyết việc đăng ký nuôi con nuôi có yếu
tố nƣớc ngoài ........................................................................................................ 32


2.2.3 Thẩm quyền, trình tự thủ tục giải quyết việc nuôi con nuôi thực tế ........... 39
2.3 LỆ PHÍ ĐĂNG KÝ, CHI PHÍ GIẢI QUYẾT VIỆC NUÔI CON NUÔI

TRONG NƢỚC VÀ NUÔI CON NUÔI CÓ YẾU TỐ NƢỚC NGOÀI ............. 40
2.4 CÁC NGUYÊN TẮC KHI GIẢI QUYẾT VIỆC NUÔI CON NUÔI ........... 41
2.4.1 Khi giải quyết việc nuôi con nuôi, cần tôn trọng quyền của trẻ em đƣợc
sống trong môi trƣờng gia đình gốc. .................................................................... 42
2.4.2 Việc nuôi con nuôi phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của ngƣời đƣợc
nhận làm con nuôi và ngƣời nhận con nuôi, tự nguyện, bình đẳng, không phân
biệt nam nữ, không trái pháp luật và đạo đức xã hội. .......................................... 42
2.4.3 Chỉ cho làm con nuôi ngƣời ở nƣớc ngoài khi không tìm đƣợc gia đình
thay thế ở trong nƣớc. .......................................................................................... 43
2.5 QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÁC BÊN TRONG VIỆC CHO, NHẬN
CON NUÔI VÀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT SAU KHI NHẬN NUÔI CON
NUÔI ......................................................................................................................... 44
2.5.1 Quyền, nghĩa vụ giữa cha mẹ đẻ và con đƣợc cho làm con nuôi .............. 44
2.5.2 Quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ nuôi và con nuôi ...................................... 45
2.5.3 Hoạt động giám sát sau khi nhận con nuôi ................................................ 48
2.6 CHẤM DỨT VIỆC NUÔI CON NUÔI VÀ HỆ QUẢ PHÁP LÝ CỦA VIỆC
CHẤM DỨT VIỆC NUÔI CON NUÔI ................................................................. 50
2.6.1 Các căn cứ chấm dứt việc nuôi con nuôi .................................................... 49
2.6.2 Hệ quả pháp lý của chấm dứt việc nuôi con nuôi ....................................... 50
CHƢƠNG 3: THỰC TIỄN VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ TRONG CÔNG TÁC QUẢN
LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NUÔI CON NUÔI HIỆN NAY – THỰC TIỄN TẠI TỈNH CÀ
MAU .................................................................................................................................. 52
3.1 THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NUÔI CON NUÔI TRÊN ĐỊA
BÀN TỈNH CÀ MAU .............................................................................................. 52
3.1.1 Tổng quan về Tỉnh Cà Mau ........................................................................ 52
3.1.2 Công tác quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi trên địa bàn Tỉnh trong 3 năm
từ 2011 đến 2013 .................................................................................................. 52


3.1.3 Đánh giá việc thực hiện công tác quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi trên

địa bàn Tỉnh Cà Mau ............................................................................................ 56

3.2 MỘT SỐ KHÓ KHĂN VƢỚNG MẮC TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ
NHÀ NƢỚC VỀ NUÔI CON NUÔI TRÊN ĐỊA BÀN ........................................ 58
3.2.1 Khó khăn trong trình tự, thủ tục đăng ký .................................................... 58
3.2.2 Nuôi con nuôi thực tế .................................................................................. 58
3.2.3 Lợi dụng việc cho con nuôi để vi phạm chính sách về dân số, bóc lột, mua
bán trẻ em ............................................................................................................. 59
3.2.4 Về khai sinh cho trẻ bị bỏ rơi trƣớc khi cho con nuôi. ............................... 60
3.3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ĐỂ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN
LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NUÔI CON NUÔI ............................................................... 61
3.3.1 Giải pháp hoàn thiện dƣới góc độ pháp luật ............................................... 61
3.3.2 Giải pháp hoàn thiện dƣới góc độ địa phƣơng ............................................ 63
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 65
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


LỜI NÓI ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
“Trẻ em hôm nay – thế giới ngày mai”. Trẻ em là mầm non của đất nƣớc, là tƣơng
lai của quốc gia, là niềm vui của gia đình và xã hội. Mọi trẻ em đều có quyền đƣợc sống,
đƣợc phát triển, đƣợc bảo vệ trong môi trƣờng an toàn, thân thiện với những điều kiện tốt
nhất.
Trong điều kiện xã hội hiện tại, đời sống kinh tế xã hội còn khó khăn thì có rất
nhiều những trẻ em bất hạnh, mồ côi, bị bỏ rơi, tàn tật… cuộc sống vất vả, thiếu thốn tình
cảm của ngƣời thân đang rất cần một gia đình mới, trọn vẹn yêu thƣơng. Cho nên vấn đề
nuôi con nuôi cả trong và ngoài nƣớc hiện nay là vấn đề đƣợc xã hội và Nhà nƣớc rất
quan tâm, để phần nào chia sẻ những bất hạnh, xoa dịu nỗi đau của các em, để các em có
cơ hội đƣợc chăm sóc, giáo dục trong một môi trƣờng mới tốt hơn để phát triển toàn diện
cả thể chất lẫn tinh thần.

Nuôi con nuôi không phải là một vấn đề mới mà nó đã xuất hiện từ rất lâu đời, đƣợc
pháp luật điều chỉnh rất sớm, trải qua thăng trầm của lịch sử và đã trở thành một chế định
quan trọng trong hệ thống pháp luật nƣớc ta. Việc nuôi con nuôi phải xuất phát từ mục
đích quan trọng nhất là tất cả vì lợi ích của ngƣời đƣợc nhận nuôi, bên cạnh đó cũng phần
nào đáp ứng đƣợc nhu cầu nhận con nuôi chính đáng của những cặp vợ chồng vô sinh,
hiếm con hoặc những ngƣời độc thân.
Luật Nuôi con nuôi năm 2010 và các văn bản hƣớng dẫn ra đời là cơ sở pháp lý
quan trọng, thể hiện sự quan tâm, lãnh đạo của Đảng và Nhà nƣớc ta. Nhằm đảm bảo cho
việc tạo mọi điều kiện tốt nhất cho con nuôi cũng nhƣ ngƣời nhận con nuôi đƣợc thực
hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong việc xác lập quan hệ nuôi con nuôi.
Tuy nhiên, để hiểu rõ đƣợc những quy định xoay quanh vấn đề nuôi con nuôi nhƣ:
điều kiện của ngƣời nhận nuôi và con nuôi, trình tự thủ tục đăng ký việc nuôi con nuôi,
nguyên tắc giải quyết việc nuôi con nuôi… trong Luật Nuôi con nuôi là không phải dễ
dàng. Chính vì vậy, ngƣời viết đã chọn đề tài “Quản lý nhà nước về nuôi con nuôi –
thực tiễn tại tỉnh Cà Mau”. Với hy vọng giúp mọi ngƣời có đƣợc cái nhìn chính xác hơn
về chế định nuôi con nuôi, bên cạnh đó cũng góp một phần nhỏ vào việc hoàn thiện hệ
thống pháp luật về nuôi con nuôi dƣới góc độ luật cũng nhƣ ở địa phƣơng.
Do giới hạn về kiến thức thực tế, trình độ lý luận và năng lực bản thân còn nhiều
hạn chế nên không tránh khỏi những sai sót trong quá trình nghiên cứu, mong đƣợc sự
giúp đỡ, đóng góp ý kiến của quý thầy cô và bạn bè để bài viết này đƣợc hoàn thiện hơn.


2. Phạm vi nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu đề tài có rất nhiều vấn đề phức tạp xảy ra trong phạm vi
nghiên cứu mà việc nghiên cứu thì có giới hạn, có những vấn đề mới và có những quan
điểm khác nhau trong các Luật và các văn bản hƣớng dẫn, cho nên trong phạm vi nghiên
cứu này ngƣời viết tìm hiểu trên cơ sở lý luận chung và phân tích những quy định chung
của pháp luật hiện hành về việc quản lý Nhà nƣớc đối với vấn đề nuôi con nuôi trong
nƣớc, nuôi con nuôi có yếu tố nƣớc ngoài và nuôi con nuôi thực tế cùng một số tồn tại,
bất cập trong công tác quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi trên địa bàn tỉnh Cà Mau. Bên

cạnh đó ngƣời viết cũng đƣa ra một số đề xuất nhằm hoàn thiện hơn các quy định của
pháp luật về việc nuôi con nuôi ở góc độ Luật và địa phƣơng.
3. Mục đích nghiên cứu
Trong đề tài này ngƣời viết mong muốn tìm hiểu và nghiên cứu sâu những quy định
của pháp luật về nuôi con nuôi trong tình hình hiện nay, chỉ ra những thuận lợi cũng nhƣ
những bất cập cần đƣợc giải quyết và đƣa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy
định của pháp luật, đảm bảo quyền lợi của công dân khi đăng ký việc nuôi con nuôi.
Đồng thời, giúp ngƣời viết tích lũy thêm những kiến thức cũng nhƣ những kỹ năng trong
quá trình nghiên cứu, và hệ thống lại những quy định của pháp luật trong việc quản lý
Nhà nƣớc về nuôi con nuôi, thông qua đó thấy đƣợc vai trò quan trọng của công tác quản
lý nhà nƣớc trong tình hình hiện nay.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài, ngƣời viết đã sử dụng một số phƣơng pháp phân
tích nhƣ: phƣơng pháp phân tích luật viết, phƣơng pháp liệt kê kết hợp với phƣơng pháp
thu thập tài liệu, so sánh, đối chiếu vấn đề. Ngoài ra, khi tiến hành thực hiện luận văn, để
cho việc nghiên cứu một cách nhanh chóng, chính xác ngƣời viết đã tiến hành thu thập
một số thông tin trên internet, sách, giáo trình của một số nhà nghiên cứu có liên quan
đến vấn đề “Quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi”.
5. Kết cấu của đề tài
Trong đề tài này ngoài lời cảm ơn, lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham
khảo thì luận văn còn đƣợc chia thành 3 chƣơng với bố cục nhƣ sau:
Chƣơng 1: Lí luận chung về quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi
Chƣơng 2: Quy định của pháp luật về nuôi con nuôi và công tác quản lý nhà
nƣớc về nuôi con nuôi


Chƣơng 3: Thực tiễn và một số kiến nghị trong công tác quản lý nhà nƣớc về
nuôi con nuôi hiện nay – thực tiễn tại Tỉnh Cà Mau.

CHƢƠNG 1
LÍ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NUÔI CON NUÔI

1.1 KHÁI QUÁT VỀ NUÔI CON NUÔI, QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ NUÔI
CON NUÔI
1.1.1 Khái quát chung về nuôi con nuôi
1.1.1.1 Khái niệm về nuôi con nuôi
Khái niệm nuôi con nuôi đƣợc hiểu khái quát là việc trẻ em đƣợc cho đi làm con
nuôi ở một gia đình khác trong nƣớc hoặc nƣớc ngoài nhằm xác lập mối quan hệ cha mẹ con để đảm bảo cho ngƣời con nuôi có môi trƣờng sống tốt hơn, đƣợc chăm sóc, giáo dục
phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội.
Tuy trẻ em đƣợc ngƣời khác nhận làm con nuôi mà không phải do họ sinh ra, nhƣng mối
quan hệ giữa cha mẹ nuôi và con nuôi đó cũng giống nhƣ mối quan hệ giữa cha mẹ đẻ và
con đẻ thông thƣờng. Tuy nhiên, muốn cho và nhận con nuôi thì phải làm theo một số
quy định của pháp luật.
Khái niệm nuôi con nuôi tại Điều 3 Luật nuôi con nuôi năm 2010 định nghĩa nhƣ
sau: “Nuôi con nuôi là việc xác lập quan hệ cha, mẹ và con giữa người nhận con nuôi và
người được nhận làm con nuôi; Cha mẹ nuôi là người nhận con nuôi sau khi việc nuôi
con nuôi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng ký; Con nuôi là người được nhận
làm con nuôi sau khi việc nuôi con nuôi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng
ký”.
Khái niệm trên đã chỉ ra đặc điểm của mối quan hệ này là đƣợc xác định bằng con
đƣờng nuôi dƣỡng trên cơ sở pháp luật, nếu nhƣ mối quan hệ cha mẹ đẻ - con đẻ đƣợc
xác định theo con đƣờng huyết thống thì mối quan hệ này có đƣợc là dựa trên quyết định
của các cơ quan có thẩm quyền, do ý chí mong muốn của các bên và theo một số thủ tục
bắt buộc của pháp luật để hình thành nên mối quan hệ cha mẹ nuôi và con nuôi.
Tóm lại là, nếu mối quan hệ cha mẹ đẻ và con đẻ là mối quan hệ huyết thống đƣợc
xác định dựa trên việc sinh đẻ thực tế thì mối quan hệ giữa cha mẹ nuôi và con nuôi là
mối quan hệ nuôi dƣỡng đƣợc xác lập bằng con đƣờng pháp lý.
1.1.1.2 Bản chất của việc nuôi con nuôi
Quan hệ cha mẹ nuôi – con nuôi là quan hệ ràng buộc một ngƣời vào một hoặc hai

ngƣời khác, những ngƣời có liên quan nhƣng không có quan hệ huyết thống với nhau nhƣ
cha mẹ - con ruột. Ngƣời nuôi sẽ xem mình nhƣ cha mẹ ruột của ngƣời đƣợc nuôi, sẽ yêu
thƣơng chăm sóc nhƣ đối với con ruột của mình dù không trực tiếp sinh ra; ngƣợc lại,
ngƣời đƣợc nuôi cũng sẽ xem ngƣời nuôi nhƣ cha mẹ ruột, có nghĩa vụ phụng dƣỡng


chăm sóc đồng thời cũng sẽ đƣợc quyền thừa hƣởng thừa kế nhƣ đối với con ruột.
Việc xác lập quan hệ nuôi con nuôi làm phát sinh giữa ngƣời nhận nuôi và ngƣời
đƣợc nhận nuôi đầy đủ các quyền và nghĩa vụ nhƣ giữa quan hệ cha mẹ - con ruột thông
thƣờng.
Có thể nói, bản chất của quan hệ nuôi con nuôi là hình thành nên quan hệ cha mẹ con giữa ngƣời nhận nuôi và ngƣời đƣợc nhận nuôi trong thực tế cuộc sống cũng nhƣ trên
mặt pháp lý. Quan hệ cha mẹ - con đƣợc xác lập phù hợp với mong muốn của các bên,
đồng thời họ cũng mong muốn đƣợc pháp luật bảo hộ cho mối quan hệ đó trên thực tế xã
hội. Tuy nhiên, về phía cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền chỉ có thể công nhận việc nuôi
con nuôi khi mà các bên đã thể hiện rõ ràng ý chí của mình, đồng thời đáp ứng đƣợc các
điều kiện theo đúng quy định của pháp luật về nuôi con nuôi.
1.1.1.3 Ý nghĩa của việc nuôi con nuôi
Giải pháp cho trẻ em làm con nuôi ngƣời khác là giải pháp cuối cùng và cũng là
giải pháp có lợi nhất cho các bên. Nuôi con nuôi là một hiện tƣợng đã xuất hiện lâu đời ở
các quốc gia trên thế giới và cả Việt Nam, đều đƣợc pháp luật của các quốc gia điều
chỉnh rất sớm. Việc ban hành luật nuôi con nuôi với các điều kiện kèm theo đều nhằm
mang lại lợi ích tốt đẹp cho các bên, đồng thời cũng phần nào nói lên truyền thống tốt
đẹp nghìn đời của dân tộc, đất nƣớc, con ngƣời Việt Nam ta là lòng nhân đạo, yêu thƣơng
con ngƣời, tinh thần trách nhiệm giúp đỡ lẫn nhau giữa ngƣời với ngƣời, tạo điều kiện
sống tốt nhất, sự quan tâm lo lắng, chăm sóc cho tất cả mọi ngƣời nhất là trẻ em – chủ
nhân tƣơng lai của đất nƣớc.
Đất nƣớc ta tuy đang phát triển nhƣng do chiến tranh đi qua chƣa lâu nên điều
kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, đời sống nhân dân còn thiếu thốn, mức sống thấp.
Còn nhiều trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, bị bỏ rơi khi vừa mới sinh ra, bị khuyết
tật bẩm sinh hoặc bị di chứng chất độc màu da cam do chiến tranh để lại, trẻ em là con

trong gia đình đông con cuộc sống khó khăn… nên các em từ sớm đã phải tự bƣơng chải
làm đủ mọi nghề để kiếm sống mà không có điều kiện đƣợc học hành, vui chơi giải trí,
không có đƣợc sự yêu thƣơng chăm sóc đầy đủ của cha mẹ để phát triển lành mạnh đầy
đủ nhƣ những trẻ em khác. Vì phải sống trong một môi trƣờng thiếu thốn mọi mặt nhƣ
thế nên các em rất dễ bị kẻ xấu lôi kéo vào những tệ nạn xã hội, trở thành gánh nặng của
xã hội.
Vì vậy, việc tạo mọi điều kiện tốt nhất để các em này đƣợc nhận làm con nuôi có ý
nghĩa vô cùng to lớn không chỉ riêng đối với bản thân các em, ngƣời nhận nuôi mà còn
cho cả xã hội. Việc cho trẻ em làm con nuôi cả trong và ngoài nƣớc không những nhằm
tạo điều kiện tốt nhất cho trẻ phát triển tốt hơn, làm giảm phần nào gánh nặng cho các cơ
sở y tế nuôi dƣỡng trẻ và xã hội mà còn làm tăng thêm mối quan hệ gắng bó mật thiết


giữa các nƣớc, giữa công dân nƣớc ngoài với nƣớc ta, thu hẹp khoảng cách về văn hóa và
địa lí đối với trƣờng hợp nuôi con nuôi có yếu tố nƣớc ngoài.
Đối với bản thân đứa trẻ đƣợc nhận nuôi, việc đƣợc nhận nuôi có ý nghĩa sâu sắc
làm thay đổi cơ bản số phận của đứa trẻ do pháp luật đã đƣa ra một số tiêu chuẩn cơ bản
cho ngƣời nhận con nuôi về cả đời sống tinh thần lẫn vật chất trƣớc khi muốn nhận con
nuôi, nên đứa trẻ đƣợc nhận nuôi sẽ đƣợc sống trong môi trƣờng tốt hơn, đƣợc nuôi
dƣỡng trong một mái ấm mới với sự yêu thƣơng của cha mẹ nuôi để phát triển hài hòa cả
về tinh thần lẫn thể chất để trở thành công dân có ích cho xã hội.
Đối với ngƣời nhận nuôi, sẽ đƣợc nhận nuôi một đứa con phù hợp với mong muốn
nguyện vọng của mình để hình thành nên một mái ấm mới hạnh phúc hơn. Nuôi con nuôi
là một trong những cách để thực hiện quyền làm cha làm mẹ của mọi ngƣời, nhất là đối
với những cặp vợ chồng hiếm con hoặc những ngƣời sống đơn thân.
1.1.2 Quản lý Nhà nước về nuôi con nuôi
1.1.2.1 Khái niệm của quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi
Để hiểu rõ hơn về khái niệm quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi ta cần tìm hiểu đôi
nét nhƣ thế nào là quản lý Nhà nƣớc, quản lý hộ tịch.
Quản lý là một hoạt động mang tính đặc thù của con người trong xã hội, là sự tác động

có mục đích của các chủ thể quản lý đối với các đối tượng chịu sự quản lý. Quản lý xuất hiện
ở bất cứ đâu, bất cứ khi nào nếu ở nơi đó và lúc đó có hoạt động chung của con người. Mục
đích và nhiệm vụ của quản lý là điều khiển, chỉ đạo hoạt động chung của con người, phối hợp
hoạt động riêng lẻ của từng cá nhân thành một hoạt động chung thống nhất của cả tập thể và
hướng hoạt động chung đó theo những phương hướng thống nhất, nhằm đạt được mục tiêu đã
định trước. Quản lý được thực hiện bằng tổ chức và quyền uy…1
Theo quan niệm của C.Mác: “Bất kì lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào
đó mà được tiến hành tuân theo một quy mô tương đối lớn đều cần có sự quản lý ở mức độ
nhiều hay ít nhằm phối hợp những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung
phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất…”2
Theo giáo trình Luật hành chính Nhà nƣớc: “Quản lý Nhà nước là quản lý xã hội mang
tính quyền lực nhà nước, sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội. Từ
khi xuất hiện, nhà nước điều chỉnh các quan hệ xã hội được xem là quan trọng, cần thiết.

1

Ths. Hoàng Văn Sao, Giáo trình Luật hành chính Việt Nam, Nxb Giáo dục Việt Nam, 2010, trang 10.

2

Theo C.Mác – Ph.Ăng ghen toàn tập - tập 23, Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội, năm 2002.


Quản lý nhà nước được thực hiện bởi toàn bộ hoạt động của các cơ quan trong bộ máy nhà
nước nhằm thực hiện chức năng đối nội và đối ngoại của nhà nước”.3
Khi Nhà nƣớc xuất hiện đa phần các công việc của xã hội điều do Nhà nƣớc quản lý.
Quản lý hành chính nhà nƣớc là hoạt động của các cơ quan Nhà nƣớc trong lĩnh vực hành
pháp nhằm thực hiện các chức năng đối nội, đối ngoại của Nhà nƣớc. Đó chính là hoạt động
chấp hành Hiến pháp, Luật và tổ chức đời sống xã hội theo Hiến pháp, Luật của các cơ quan
hành chính Nhà nƣớc có thẩm quyền.

Quản lý hành chính Nhà nƣớc về hộ tịch nói chung hoặc trong lĩnh vực nuôi con nuôi nói
riêng điều là một nội dung trong quản lý hành chính Nhà nƣớc về hành chính – tƣ pháp. Đó là
một hình thức hoạt động của Nhà nƣớc, do các chủ thể có thẩm quyền nhƣ cơ quan hành chính
Nhà nƣớc, ngƣời có thẩm quyền, thực hiện trên cơ sở Hiến pháp, Luật để thi hành pháp luật
trong lĩnh vực hộ tịch góp phần vào việc bảo vệ quyền con ngƣời, quyền công dân, phục vụ
cho công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc.
Khái niệm về “hộ tịch” đƣợc ghi rõ trong Nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày
27/12/2005 về đăng ký và quản lý hộ tịch nhƣ sau: “Hộ tịch là những sự kiện cơ bản xác
định tình trạng nhân thân của một người từ khi sinh ra đến khi chết”. Và nội dung quản
lý hành chính Nhà nƣớc trong lĩnh vực này là việc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền:
- Xác nhận các sự kiện: sinh; kết hôn; tử; nuôi con nuôi; giám hộ; nhận cha, mẹ,
con; thay đổi, cải chính, bổ sung, điều chỉnh hộ tịch; xác định lại giới tính; xác định lại
dân tộc;
- Căn cứ vào quyết định của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền, ghi vào sổ hộ tịch
các việc: xác định cha, mẹ, con; thay đổi quốc tịch; ly hôn; hủy việc kết hôn trái pháp
luật; chấm dứt nuôi con nuôi.”
Riêng về các vấn đề liên quan đến nuôi con nuôi nhƣ: các nguyên tắc, điều kiện
nuôi con nuôi; thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết việc nuôi con nuôi; quyền, nghĩa
vụ của cha mẹ nuôi, con nuôi và cha mẹ đẻ; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong việc
nuôi con nuôi điều đƣợc quy định chi tiết trong Luật nuôi con nuôi đƣợc Quốc hội khóa
XII kì họp thứ 7 thông qua ngày 17 tháng 6 năm 2010 và chính thức có hiệu lực ngày 01
tháng 01 năm 2011.
Nhu cầu nhận con nuôi và nhu cầu tìm một mái ấm mới có điều kiện tốt hơn cả về
thể chất và tinh thần cho trẻ em đều là những nhu cầu thiết yếu và chính đáng của mỗi
ngƣời, để từ đó hình thành nên mối quan hệ cha mẹ - con nuôi và sự ràng buộc nhau cả
3

Ts. Phan Trung Hiền, Giáo trình luật hành chính Việt Nam – Khoa Luật, Trƣờng Đại học Cần Thơ, phần 1 –
Những vấn đề chung của Luật hành chính, năm 2009, trang 7.

về đạo đức và pháp lý giữa ngƣời nhận con nuôi và ngƣời đƣợc nhận làm con nuôi. Mối
quan hệ cha mẹ, con nuôi không chỉ xuất phát và tồn tại ở một vùng miền hay một quốc
gia cố định mà nó còn có thể liên quan đến nhiều quốc gia khi đó là nuôi con nuôi mang
yếu tố nƣớc ngoài.
Quản lý nhà nƣớc về nuôi con nuôi là việc những ngƣời có thẩm quyền đại diện cho
cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền thực hiện các quy định của pháp luật để tổ chức tuyên
truyền, vận động mọi ngƣời dân tích cực hƣởng ứng và thực hiện tốt Luật nuôi con nuôi
năm 2010. Đồng thời, tổ chức thực hiện các hoạt động hành chính nhƣ: quy định các thủ
tục đăng ký việc nuôi con nuôi; các nguyên tắc, điều kiện nuôi con nuôi; quyền và nghĩa
vụ của cha mẹ nuôi, quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đẻ, quyền và nghĩa vụ của con nuôi;
quy định cụ thể về các đối tƣợng đƣợc nhận con nuôi; trách nhiệm của các cơ quan, tổ
chức trong việc nuôi con nuôi. Tất cả nhằm mục đích xác lập quan hệ cha, mẹ và con lâu
dài, bền vững, vì lợi ích tốt nhất của ngƣời đƣợc nhận làm con nuôi, đảm bảo cho con
nuôi đƣợc nuôi dƣỡng, chăm sóc, giáo dục trong môi trƣờng gia đình.
1.1.2.2 Đặc điểm của hoạt động quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi
Tùy từng thời kì lịch sử khác nhau mà Nhà nƣớc có những phƣơng cách quản lý
khác nhau cho từng vấn đề riêng biệt. Đối với vấn đề nuôi con nuôi cũng vậy, Nhà nƣớc
ta đã ban hành và tổ chức thực hiện nhiều văn bản pháp luật khác nhau liên quan đến lĩnh
vực nuôi con nuôi từ trƣớc đến nay nhƣng nổi bật nhất là Luật nuôi con nuôi năm 2010
và Nghị định 19/2011/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Nuôi con
nuôi. Với mục đích là tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho ngƣời dân thực hiện cũng nhƣ
chấp hành tốt các quy định của pháp luật có liên quan đến nuôi con nuôi. Do bản thân
Nhà nƣớc đƣợc xem nhƣ một chủ thể quản lý đặc biệt, quản lý hầu hết mọi vấn đề trong
xã hội từ khi Nhà nƣớc xuất hiện đến nay trong đó có cả những vấn đề liên quan đến lĩnh
vực nuôi con nuôi. Vì là chủ thể đặc biệt nên quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi mang
các đặc điểm cơ bản sau:
Quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi mang quyền lực Nhà nƣớc: Quyền lực nhà
nƣớc trong nuôi con nuôi trƣớc hết thể hiện ở việc các chủ thể có thẩm quyền thể hiện ý
chí của Nhà nƣớc thông qua phƣơng tiện cơ bản nhất - văn bản pháp lí nhà nƣớc là Luật

nuôi con nuôi và các văn bản hƣớng dẫn thi hành. Bằng việc ban hành các văn bản quy
phạm pháp luật đó, Nhà nƣớc sẽ xem đó là quy định bắt buộc để ngƣời dân nào có nhu
cầu liên quan đến nuôi con nuôi phải tuân theo với nhiều biện pháp kèm theo nhƣ tuyên
truyền, thuyết phục hoặc cƣỡng chế…và nhờ đó ý chí của chủ thể quản lý là cơ quan Nhà
nƣớc đƣợc bảo đảm thực hiện.


Quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi tác động liên tục và ổn định lên các yếu tố xã
hội khác cụ thể là ngƣời nhận con nuôi và trẻ đƣợc nhận làm con nuôi phải có nhu cầu
phát sinh quan hệ cha mẹ - con trong thời điểm hiện tại lúc nộp hồ sơ xin nhận con nuôi,
các điều kiện về nhân thân phải đƣợc xác định tại thời điểm hiện tại, mối quan hệ cha mẹ
con phát sinh và có hiệu lực ngay khi đƣợc cơ quan có thẩm quyền đăng ký và ghi vào sổ
hộ tịch, sau khi nhận con nuôi xong định kì phải báo cáo tình hình phát triển của con nuôi
với cơ quan có thẩm quyền. Và mối quan hệ đó đƣợc cơ quan Nhà nƣớc bảo hộ trong
suốt cả đời của ngƣời đƣợc nhận làm con nuôi.
Quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi mang tính chấp hành và điều hành: tính chấp
hành và điều hành thể hiện ở chỗ những quy định của pháp luật do nhà nƣớc đƣa ra luôn
đƣợc đảm bảo buộc mọi ngƣời tuân theo, kể cả đó là chủ thể ra các quy định đó. Tính
điều hành thể hiện ở việc chủ thể có thẩm quyền luôn tổ chức bố trí thực hiện các quy
định về nuôi con nuôi trong đời sống xã hội. Trong quá trình đó, chủ thể quản lý không
chỉ tự mình thực hiện pháp luật mà còn có trách nhiệm hƣớng dẫn chỉ đạo mọi ngƣời theo
đúng ý chí của chủ thể quản lý.
1.1.2.3 Vai trò của quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi
Quản lý nhà nƣớc về nuôi con nuôi là một bộ phận có vai trò vô cùng quan trọng
trong công tác quản lý hành chính Nhà nƣớc nói chung và trong quản lý về hộ tịch nói
riêng. Nhà nƣớc đăng ký và công nhận nuôi con nuôi là để nhà nƣớc quản lý về mặt pháp
lý cho những đối tƣợng có mong nuốn nhận con nuôi. Qua đó để dễ dàng quản lý đƣợc
tình hình chung của cả nƣớc về hộ tịch, cụ thể là dễ dàng nắm đƣợc có bao nhiêu trẻ em
cần một mái ấm mới, bao nhiêu ngƣời có mong muốn nhận con nuôi… để có thể kịp thời
đƣa ra những chính sách mới, quy định mới nhằm tạo mọi điều kiện cho ngƣời dân thực

hiện mong muốn chính đáng của họ, bên cạnh đó cũng có thể kịp thời điều chỉnh cho các
lĩnh vực khác nhƣ: an sinh xã hội, công tác dân số… để Nhà nƣớc có thể phát huy tối đa
khả năng quản lý của mình trên hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Thông qua việc quản lý về nuôi con nuôi, Nhà nƣớc sẽ kiểm soát đƣợc việc cho và
nhận con nuôi của ngƣời dân, đảo bảo cho quyền lợi của các bên đƣợc diễn ra phù hợp
với những chuẩn mực đạo đức và pháp lý. Nhà nƣớc có thể kiểm soát đƣợc việc tuân theo
pháp luật của ngƣời dân về nuôi con nuôi, đồng thời ngăn chặn kịp thời những trƣờng
hợp cho, nhận con nuôi vi phạm các điều kiện theo quy định nhƣ độ tuổi ngƣời nhận con
nuôi, lợi dụng việc nuôi con nuôi để trục lợi, con nuôi thực tế mà không đăng ký với cơ
quan nhà nƣớc có thẩm quyền…
Việc đăng ký cho nhận con nuôi tạo cơ sở pháp lý vững chắc bảo đảm quyền lợi cho
ngƣời đƣợc nhận nuôi, cha mẹ nuôi, cha mẹ đẻ đƣợc pháp luật bảo vệ một cách hợp


pháp, góp phần tích cực vào việc nuôi dƣỡng giáo dục trẻ đƣợc nhận làm con nuôi – thế
hệ tƣơng lai trở thành những công dân có ích cho gia đình và xã hội, góp phần làm hạn
chế đƣợc các tệ nạn xã hội, giảm gánh nặng cho xã hội, đảm bảo an toàn trật tự xã hội để
tiến tới xây dựng một xã hội mới tiến bộ phát triển bền vững. Nhận thức đƣợc vai trò
quan trọng của mình, Luật nuôi con nuôi năm 2010 do Quốc hội ban hành đã xác định cụ
thể nhiệm vụ của mình là nhằm xác lập quan hệ cha, mẹ và con lâu dài, bền vững, vì lợi
ích tốt nhất của ngƣời đƣợc nhận làm con nuôi, đảm bảo cho con nuôi đƣợc nuôi dƣỡng,
chăm sóc, giáo dục trong môi trƣờng gia đình.
Nuôi con nuôi là quyền lợi của mỗi ngƣời khi có mong muốn nhận nuôi con, bên
cạnh đó công dân cũng phải có trách nhiệm đi đăng ký với cơ quan có thẩm quyền, thực
hiện đầy đủ các quy định có liên quan của nhà nƣớc. Luật nuôi con nuôi năm 2010 còn
góp phần tích cực vào việc tăng cƣờng hiệu lực quản lý của nhà nƣớc, đề cao vai trò của
các tổ chức nhà nƣớc trong quản lý xã hội.
1.1.2.4 Ý nghĩa của hoạt động quản lý Nhà nƣớc về nuôi con nuôi
Ở mỗi thời kỳ, tùy vào điều kiện hoàn cảnh của đất nƣớc cụ thể, tùy vào mong
muốn của nhà quản lý mà việc quản lý nhà nƣớc về nuôi con nuôi có ý nghĩa hết sức

quan trọng. Cùng với sự phát triển của đất nƣớc, nhu cầu đời sống tình cảm gia đình của
con ngƣời càng cao, nên mong muốn nuôi con nuôi của những cặp vợ chồng vô sinh,
hiếm con hoặc những ngƣời độc thân cũng càng tăng lên đồng thời với ngày càng có
nhiều trẻ em có hoàn cảnh kém may mắn cần có một mái ấm gia đình mới. Quản lý nhà
nƣớc về nuôi con nuôi có ý nghĩa quan trọng đối với công dân và nhà nƣớc, tạo mối gắn
kết giữa công dân với nhà nƣớc, thể hiện sự tiến bộ xã hội, góp phần bảo đảm pháp chế
xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên nếu không thực hiện đúng quy định của pháp luật thì sẽ gây
hại đến quyền và lợi ích của công dân.
Quản lý nhà nƣớc về nuôi con nuôi trong Luật nuôi con nuôi có tác dụng tích cực
giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta đề cao vai trò của gia đình, và góp
phần xây dựng các chuẩn mực pháp lý tiến bộ, bảo vệ quyền lợi cho trẻ em và ngƣời
nhận con nuôi không chỉ ở trong nƣớc mà còn mang yếu tố nƣớc ngoài. Góp phần mang
các nƣớc lại gần nhau, tạo mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa công dân các nƣớc với Việt
Nam.
1.2 SƠ LƢỢC VỀ LỊCH SỬ CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC TRONG LĨNH VỰC
NUÔI CON NUÔI
1.2.1 Trước khi có Luật Nuôi con nuôi năm 2010
Từ năm 1945 đến trƣớc năm 1975:


Sau cách mạng tháng 8 năm 1945 ngay từ khi thành lập Nhà nƣớc Việt Nam dân
chủ cộng hòa, ở miền Bắc đã chú trọng xây dựng hệ thống pháp luật nhằm củng cố và
bảo vệ thành quả cách mạng của mình, tuy chƣa có văn bản điều chỉnh riêng về lĩnh vực
nuôi con nuôi nhƣng Nhà nƣớc ta cũng đã ban hành 2 sắc lệnh đầu tiên về dân luật và
hôn nhân gia đình sau bản Hiến pháp đầu tiên năm 1946 đó là Sắc lệnh số 97/SL ngày
22/5/1950 sửa đổi, bổ sung một số quy lệ và chế định trong dân luật cũ, và Sắc lệnh số
159/SL ngày 27/11/1950 quy định một số vấn đề ly hôn và giải quyết một số vấn đề về
hôn nhân và gia đình khác. Tuy nhiên, do bối cảnh lịch sử lúc bấy giờ nên hai sắc lệnh
trên bộc lộ nhiều hạn chế nhƣ: những tƣ tƣởng phong kiến về hôn nhân và gia đình vẫn
còn, những chế định về hôn nhân còn hạn chế và đặc biệt là các chế định về nuôi con

nuôi chƣa rõ ràng.
Do điều kiện lịch sử nên hai sắc lệnh của Nhà nƣớc Việt Nam dân chủ cộng hòa
chƣa thực sự mang lại hiệu quả để xây dựng một xã hội gia đình với những tƣ tƣởng mới,
nên 9 năm sau Luật hôn nhân và gia đình đầu tiên đã ra đời do Quốc hội thông qua ngày
29/12/1959. Luật gồm 35 Điều với 6 Chƣơng, tuy có tiến bộ hơn nhƣng trong luật này
vấn đề nuôi con nuôi chỉ đƣợc quy định sơ sài tại Điều 18 và Điều 24. Điều 18: “Cha mẹ
không được hành hạ con cái, không được đối xử tàn tệ với con dâu, con nuôi, con riêng”,
Điều 24 quy định nhƣ sau: “việc nhận con nuôi phải được Ủy ban hành chính cơ sở nơi
trú quán của người nuôi hoặc của đứa trẻ công nhận và ghi vào sổ hộ tịch. Tòa án nhân
dân có thể hủy bỏ việc công nhận ấy, khi bản thân người con nuôi hoặc bất cứ người
nào, tổ chức nào yêu cầu vì lợi ích của người con nuôi”. Luật Hôn nhân và gia đình năm
1959 chƣa quy định về các vấn đề khác nhƣ điều kiện của ngƣời nhận nuôi, quyền và
nghĩa vụ của ngƣời nhận nuôi và cha mẹ đẻ… nên dẫn đến tình trạng nuôi con nuôi thực
tế khá nhiều cho đến hiện nay.
Riêng đối với miền Nam tính đến cuối năm 1975, Chính phủ Việt Nam cộng hòa đã
ban hành nhiều văn bản pháp luật để thực hiện chính sách thống trị ở miền Nam. Riêng
về lĩnh vực hôn nhân và gia đình lần lƣợt là:
Luật gia đình (số 1/59) ngày 02/01/1959 dƣới thời Ngô Đình Diệm gồm 135 điều về
hôn thú, con chính thức, con ngoại hôn và sự lập con nuôi. Về việc nuôi con nuôi quy
định mới về độ tuổi của ngƣời nhận con nuôi, cơ quan đăng ký, quyền và nghĩa vụ của
con nuôi, trƣờng hợp cấm trong nuôi con nuôi, cụ thể: “sự lập con nuôi chỉ được cho
phép khi nào cả hai vợ chồng đều ưng thuận và một trong hai người phải ít nhất trên 25
tuổi. Người độc thân nhận con nuôi phải lớn hơn con nuôi 25 tuổi. Khế ước lập con nuôi
phải được Tòa án dân sự nơi cư trú của người đứng nuôi phê chuẩn. Người con nuôi
được hưởng di sản thừa kế như con chính thức… Sự kết hôn bị cấm hẳn giữa người đứng


nuôi và con nuôi…”4. Tuy có nhiều điểm tiến bộ nhƣng bên cạnh đó Luật gia đình cũng
chƣa điều chỉnh hết các chế định dân sự liên quan đến gia đình, bộc lộ nhiều điểm không
hợp lí nên Luật gia đình cũng đã bị bãi bỏ cùng với sự sụp đổ của chính quyền Ngô Đình

Diệm vào năm 1963.
Thứ hai là Sắc luật 15/64 ngày 23/7/1964 về giá thú, tử hệ và tài sản cộng đồng. Sắc
luật này kế thừa nhiều nội dung của Luật gia đình 1/59 nên nhìn chung cũng không có gì
thay đổi so với Luật gia đình 1/59. Chỉ riêng về quy định độ tuổi lập con nuôi: Điều 136
Sắc luật 15/64 quy định nhƣ sau: “Người trên 30 tuổi mới được nuôi con nuôi và người
đó phải hơn con nuôi 20 tuổi. Hai vợ chồng ăn ở đã 10 năm mà không có con thì có thể
lập con nuôi, miễn là một trong hai vợ chồng đã trên 30 tuổi. Nếu hai vợ chồng lập con
nuôi thì phải có sự ưng thuận của cả hai người; một trong hai người đã đủ 30 tuổi và
hơn người con nuôi 20 tuổi”.
Cuối cùng là Bộ Dân luật ngày 20/12/1972 dƣới chế độ Nguyễn Văn Thiệu. Bộ luật
này quy định điều kiện về độ tuổi của ngƣời nuôi con nuôi tại Điều 248: “Đàn ông hay
đàn bà trên 35 tuổi mới được lập con nuôi và phải hơn người con nuôi ít nhất 20 tuổi, trừ
khi có sự đặc miễn của nguyên thủ quốc gia” thì ngƣời nhận nuôi con không bắt buộc
phải hơn con nuôi ít nhất 20 tuổi. Về cơ bản, Bộ Dân luật cũng tƣơng tự nhƣ Sắc luật
15/64.
Cả hai đạo luật trên đều không nhắc đến điều kiện về ngƣời con nuôi, nhƣng riêng
Bộ Dân luật có nêu đứa trẻ đủ 16 tuổi thì phải có sự đồng ý của đứa trẻ. Cả ba đạo luật
tuy không thể điều chỉnh hết các mối quan hệ phát sinh của vấn đề nuôi con nuôi nhƣng
nhìn chung cũng có điểm tiến bộ so với pháp luật trƣớc đó.
Từ năm 1975 đến trƣớc khi có Luật Nuôi con nuôi năm 2010:
Ngày 30/4/1975 miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nƣớc thống nhất một nhà, năm
1976 cả nƣớc ta tiến hành tổng tuyển cử thống nhất đất nƣớc, cả nƣớc thống nhất đòi hỏi
phải có một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh. Hiến pháp năm 1980 ra đời làm cơ sở nền
tảng cho cả hệ thống pháp luật nƣớc ta. Do tình hình kinh tế - xã hội có nhiều thay đổi
nên luật Hôn nhân và gia đình năm 1959 không còn đáp ứng đƣợc yêu cầu của xã hội
nữa. Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu tất yếu của xã hội
mới. Luật Hôn nhân và gia đình năm 1986 đƣợc thông qua ngày 29/12/1986 gồm 57 Điều
10 Chƣơng quy định các vấn đề về hôn nhân và gia đình, đặc biệt vấn đề nuôi con nuôi
đƣợc quy định tại Chƣơng VI từ Điều 34 đến Điều 39 quy định về các vấn đề nhƣ: điều

4

Phan Đăng Thanh - Trƣơng Thị Hòa, Các chế độ hôn nhân và gia đình Việt Nam xưa và nay, Nxb tổng hợp Tp Hồ
Chí Minh, năm 2012, trang 58.


kiện của ngƣời nhận con nuôi, ngƣời đƣợc nhận làm con nuôi, các thủ tục hành chính,
chấm dứt nuôi con nuôi.
Tuy có nhiều điểm mới vƣợt trội hơn so với các văn bản trƣớc đây, nhƣng do đƣợc
soạn thảo trong điều kiện tình hình đất nƣớc còn nhiều khó khăn, đời sống kinh tế - xã
hội còn khó khăn, đất nƣớc đang trên đà đổi mới, phát triển nên các quy định của luật này
nhanh chóng thể hiện sự lạc hậu trong thời kì đổi mới.
Sau hơn gần 13 năm thực hiện, Luật hôn nhân và gia đình năm 1986. Ngày
09/6/2000 Quốc hội chính thức thông qua Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000, có hiệu
lực từ 01/01/2001 gồm 110 Điều với 13 Chƣơng, trong đó việc nuôi con nuôi đƣợc quy
định trong Chƣơng VIII với 11 Điều – từ Điều 67 đến Điều 78 có một số điểm tiến bộ
nhƣ: khái niệm nuôi con nuôi, điều kiện của ngƣời nhận con nuôi, ngƣời đƣợc nhận làm
con nuôi, sự đồng ý của cha mẹ đẻ và ngƣời giám hộ, quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ
nuôi và con nuôi.
Theo quy định về đăng ký hộ tịch trong Nghị định 185/2005/NĐ-CP thì đăng ký hộ
tịch là việc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền xác nhận các sự kiện hộ tịch và căn cứ vào
quyết định của các cơ quan có thẩm quyền ghi các sự kiện đó vào sổ hộ tịch.
Sự công nhận việc nuôi con nuôi của cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền đƣợc thực
hiện bằng Quyết định công nhận việc nuôi con nuôi và đƣợc trao cho các bên đƣơng sự đó là một loại giấy tờ hộ tịch và là chứng cứ pháp lý xác nhận sự kiện hộ tịch của cá nhân
đó đồng thời với việc ra quyết định công nhận việc nuôi con nuôi và đƣợc ghi vào sổ hộ
tịch. Đó là cơ sở pháp lý làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các
bên.
1.2.2 Từ khi có Luật Nuôi con nuôi 2010
Nuôi con nuôi là một vấn đề xã hội đã xuất hiện khá lâu đời trong đời sống xã hội
và cũng đã đƣợc pháp luật điều chỉnh từ rất sớm, nhƣng thực chất nó chỉ đƣợc quy định

sơ sài trong các văn bản pháp luật chung chứ chƣa đƣợc xây dựng thành một văn bản
pháp luật riêng biệt để điều chỉnh tất cả các vấn đề phát sinh quanh nó. Trong khi xã hội
ngày càng phát triển, nhu cầu đời sống vật chất cũng nhƣ tình cảm của con ngƣời ngày
càng tăng, ngày càng có nhiều ngƣời có nhu cầu xin nhận con nuôi cũng nhƣ có rất nhiều
trẻ em cần có một gia đình mới, nên kéo theo đó các vấn đề xã hội lại càng trở nên phức
tạp. Đòi hỏi chủ thể quản lý là Nhà nƣớc phải tích cực thay đổi, xây dựng các chế định
pháp luật mới để có thể bắt kịp sự thay đổi đó của xã hội. Luật Nuôi con nuôi đã đƣợc
Quốc hội khóa XII thông qua tại kì họp thứ VII ngày 17/6/2010. Luật gồm 5 Chƣơng với
52 Điều quy định khá chi tiết cho cả nuôi con nuôi trong nƣớc và nuôi con nuôi nƣớc
ngoài về các nguyên tắc, điều kiện nuôi con nuôi; thẩm quyền, trình tự thủ tục giải quyết


việc nuôi con nuôi; quyền, nghĩa vụ của cha mẹ nuôi, con nuôi và cha mẹ đẻ; trách nhiệm
của các cơ quan, tổ chức trong việc nuôi con nuôi.
Theo đó, Luật nuôi con nuôi có nhiều điểm mới đáng chú ý nhƣ:5
Thứ nhất, Về nguyên tắc giải quyết việc nuôi con nuôi đƣợc quy định nhƣ sau:
“Khi giải quyết việc nuôi con nuôi cần tôn trọng quyền của trẻ em được sống trong
môi trường gia đình gốc”6, do còn non nớt về thể chất và trí tuệ, nên trẻ em cần đƣợc bảo
vệ và chăm sóc trong bầu không khí hạnh phúc, đầm ấm của gia đình.
“Việc nuôi con nuôi phải bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người được nhận
làm con nuôi và người nhận con nuôi, tự nguyện, bình đẳng, không phân biệt nam nữ,
không trái pháp luật và đạo đức xã hội”.7 Trong quá trình nuôi con nuôi, lợi ích của trẻ
em phải đƣợc tính đến trƣớc tiên, trong mối tƣơng quan với lợi ích của cha mẹ nuôi và đó
cũng là mục đích cuối cùng của Luật Nuôi con nuôi năm 2010. Việc nuôi con nuôi phải
đƣợc thực hiện trên tinh thần tự nguyện của các bên liên quan, không phân biệt giữa
ngƣời nhận con nuôi là nam hay nữ, đơn thân hay đã kết hôn; đồng thời không phân biệt
giữa con nuôi là trai hay gái.
“Chỉ cho làm con người nước ngoài khi không thể tìm được gia đình thay thế ở
trong nước”8. Nếu việc nuôi dƣỡng trong phạm vi gia đình không thể thực hiện đƣợc thì
phải tính đến các biện pháp chăm sóc thay thế ở trong nƣớc, trong đó có việc nuôi con

nuôi. Chỉ sau khi đã xem xét thoả đáng các giải pháp trong nƣớc mà vẫn không tìm đƣợc
mái ấm gia đình cho trẻ thì mới tính đến việc cho trẻ em làm con nuôi ngƣời nƣớc ngoài,
và việc đó phải vì lợi ích tốt nhất của trẻ em.
Ngoài ra, Điều 36 của Luật Nuôi con nuôi còn quy định, trƣớc khi Sở Tƣ pháp xem xét,
giới thiệu trẻ em làm con nuôi nƣớc ngoài, nếu có ngƣời trong nƣớc nhận trẻ em làm con
nuôi thì vẫn đƣợc xem xét giải quyết. Có thể thấy, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt đƣợc tạo
cơ hội đến mức tối đa để tìm đƣợc mái ấm thay thế trong nƣớc.
Thứ hai, về biện pháp bảo đảm việc nuôi con nuôi trong nƣớc. Luật Nuôi con nuôi
tại Điều 15 đƣa ra quy định về việc tìm gia đình thay thế trong nƣớc, nhằm bảo đảm trẻ
em có cơ hội đƣợc nhận làm con nuôi trong nƣớc. Việc tìm mái ấm đƣợc thực hiện ở ba
cấp: xã, tỉnh và trung ƣơng. Ở cấp xã, việc tìm gia đình thay thế đƣợc thực hiện bằng
cách niêm yết tại trụ sở Uỷ ban nhân dân trong thời hạn 60 ngày; ở cấp tỉnh, đƣợc thực
5

Báo Thái Bình, Những điểm mới cơ bản của Luật Nuôi con nuôi năm 2010, Liễu Lập – sở Tƣ pháp Thái Bình,
[ngày truy
cập: 10/10/2014]
6
Khoản 1, Điều 4 Luật Nuôi con nuôi năm 2010.
7
Khoản 2, Điều 4 Luật Nuôi con nuôi năm 2010
8

Khoản 3, Điều 4 Luật Nuôi con nuôi năm 2010


hiện bằng cách thông báo trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng của tỉnh trong thời
hạn 60 ngày; ở Trung ƣơng đƣợc thực hiện bằng việc đăng trên cổng thông tin điện tử
của Bộ Tƣ pháp trong thời hạn 60 ngày. Nếu hết thời hạn này mà không có ngƣời trong
nƣớc nhận làm con nuôi, thì trẻ em mới đƣợc giới thiệu làm con nuôi ngƣời nƣớc ngoài.

Thứ ba, Luật quy định điều kiện về độ tuổi của ngƣời đƣợc nhận làm con nuôi trong
nƣớc và nƣớc ngoài là nhƣ nhau. Đặc biệt, Luật này có điểm mới so với các quy định của
Luật cũ là từ 15 tuổi trở xuống lên đến dưới 16 tuổi. Và “Người trên 15 tuổi có thể được
nhận làm con nuôi nếu là thương binh, người tàn tật, người mất năng lực hành vi dân sự
hoặc làm con nuôi của người già yếu cô đơn” trong Luật cũ, với “người từ đủ 16 tuổi
đến dưới 18 tuổi cũng có thể được cho làm con nuôi của cha dượng, mẹ kế, cô, cậu dì,
chú bác ruột” đối với Luật Nuôi con nuôi 2010. Luật Nuôi con nuôi 2010 đã bỏ phần quy
định về ngƣời đƣợc nhận làm con nuôi là thƣơng binh, ngƣời tàn tật, ngƣời mất năng lực
hành vi dân sự và làm con nuôi của ngƣời già yếu cô đơn vì thiết nghĩ không thể quy
trách nhiệm chăm sóc những đối tƣợng trên cho ngƣời nhận nuôi và cũng không đảm bảo
đƣợc khả năng chăm sóc tốt nhất cho con nuôi nếu cha mẹ nuôi đã già yếu.
Tại Điều 10 có quy định: “Con nuôi có quyền được biết về nguồn gốc của mình.
Không ai được cản trở con nuôi được biết về nguồn gốc của mình”. Quy định này nhằm
khẳng định và bảo vệ quyền đƣợc biết về nguồn gốc của mình của trẻ em đƣợc cho làm
con nuôi, nêu rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức và các cá nhân có liên quan trong
quan hệ nuôi con nuôi trong việc đảm bảo quyền đƣợc biết về nguồn gốc của trẻ em khi
các em đến tuổi trƣởng thành và có yêu cầu.
Thứ tư, tại Điều 12 quy định ngƣời nhận con nuôi phải nộp lệ phí đăng ký nuôi con
nuôi, ngƣời nƣớc ngoài không thƣờng trú ở Việt Nam nhận con nuôi ở Việt Nam phải trả
một khoản tiền bù đắp một phần chi phí cho việc giải quyết nuôi con nuôi nƣớc ngoài,
bao gồm chi phí nuôi dƣỡng, chăm sóc trẻ em từ khi đƣợc giới thiệu làm con nuôi đến
khi hoàn thành thủ tục giao nhận con nuôi, xác minh nguồn gốc của ngƣời đƣợc giới
thiệu làm con nuôi, giao nhận con nuôi và thù lao hợp lý cho nhân viên của cơ sở nuôi
dƣỡng.
Thứ năm, Trong Luật Nuôi con nuôi năm 2010 tại Điều 36 quy định việc giới thiệu
trẻ em làm con nuôi ngƣời nƣớc ngoài thuộc thẩm quyền của Sở Tƣ pháp. Trong khi đó ở
các văn bản trƣớc đó, Luật chƣa có quy định cụ thể về vấn đề này.
Thứ sáu, Về việc cho phép đăng ký đối với nuôi con nuôi thực tế. Tại Điều 50 luật
quy định việc nuôi con nuôi giữa công dân Việt Nam với nhau mà chƣa đăng ký tại cơ
quan nhà nƣớc có thẩm quyền trƣớc ngày 01/01/2011 thì sẽ đƣợc đăng ký trong thời hạn

05 năm nếu các bên có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật tại thời điểm phát sinh


quan hệ nuôi con nuôi; đến thời điểm Luật có hiệu lực mà quan hệ cha mẹ và con vẫn
đang tồn tại và cả hai bên còn sống; giữa cha mẹ nuôi và con nuôi có quan hệ chăm sóc,
nuôi dƣỡng, giáo dục nhau nhƣ cha mẹ và con. Việc nuôi con nuôi không đăng ký trong
thời hạn trên sẽ không đƣợc công nhận giá trị pháp lý.
Thứ bảy, Luật quy định rõ ràng, minh bạch các điều kiện cấp phép hoạt động cho
các tổ chức con nuôi nƣớc ngoài tại Việt Nam nhƣ: hoạt động hợp pháp, đƣợc cơ quan có
thẩm quyền cho phép hoạt động, có thời gian hoạt động trong lĩnh vực nuôi con nuôi
quốc tế liên tục từ 3 năm trở lên, có đội ngũ nhân viên hiểu biết về pháp luật, đủ tiêu
chuẩn đạo đức, chuyên môn... sẽ đƣợc xem xét để cấp giấy phép hoạt động tại Việt Nam.