giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự việt nam

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ

KHOA PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
----

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (2011 – 2015)
Đề tài:

GIÁ TRỊ PHÁP LÝ CỦA BẢN GHI ÂM,
GHI HÌNH TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ
VIỆT NAM

Cán bộ hƣớng dẫn:
ThS. Mạc Giáng Châu
Bộ môn Luật Tƣ pháp

Sinh viên thực hiện:
Phan Tấn Khánh Nguyên
MSSV: 5117332
Lớp: Luật Tƣ Pháp

Cần Thơ, tháng 12/2014


 Nhận xét của giảng viên hƣớng dẫn
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................


 Nhận xét của giảng viên phản biện
................................................................................................................................................

................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

MỤC LỤC
---LỜI NÓI ĐẦU ....................................................................................................................1
1. Lý do nghiên cứu đề tài ............................................................................................. 1
2. Phạm vi nghiên cứu đề tài ......................................................................................... 1
3. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................................2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................................... 2
5. Bố cục đề tài ................................................................................................................2
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁ TRỊ PHÁP LÝ CỦA BẢN GHI ÂM, GHI
HÌNH TRONG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ....................................................3
1.1 Khái niệm chung về bản ghi âm, ghi hình ............................................................. 3
1.1.1 Khái niệm bản ghi âm ........................................................................................ 3
1.1.1.1 Định nghĩa ....................................................................................................3
1.1.1.2 Đặc điểm .......................................................................................................4
1.1.2 Khái niệm bản ghi hình...................................................................................... 9
1.1.2.1 Định nghĩa ....................................................................................................9
1.1.2.2 Đặc điểm .....................................................................................................11
1.2 Vai trò của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam .................... 14
1.2.1 Bản ghi âm ghi hình có thể mang giá trị như những chứng cứ trong các vụ
án hình sự ..................................................................................................................14
1.2.2 Bản ghi âm, ghi hình hỗ trợ thông tin về tội phạm cho cơ quan tiến hành tố
tụng ............................................................................................................................. 17
CHƢƠNG 2. GIÁ TRỊ PHÁP LÝ CỦA BẢN GHI ÂM GHI HÌNH TRONG TỐ
TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM......................................................................................... 21
2.1 Giá trị pháp lý của bản ghi âm ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam........21
2.1.1 Bản ghi âm ghi hình có thể coi là chứng cứ được xác định như các tài liệu
đồ vật trong thu thập chứng cứ .................................................................................21
2.1.2 Bản ghi âm ghi hình có khả năng ảnh hưởng đến quá trình giải quyết vụ án
hình sự ....................................................................................................................... 22
2.1.2.1 Bản ghi âm, ghi hình luôn phát huy tối đa công dụng hỗ trợ cho quá trình

thu thập chứng cứ và quyết định có hay không khởi tố vụ án hình sự ................... 22
2.1.2.2 Ảnh hưởng đến tâm lý lấy lời khai của bị can, làm cho bị can phải khai
đúng sự thật, tránh trường hợp cho khẩu cung giả ................................................23


2.1.2.3 Không bỏ qua những tình tiết quan trọng trong vụ án ............................... 25
2.1.3 Bản ghi âm, ghi hình phải được thu thập theo trình tự thủ tục luật định ....26
2.2 Những bản ghi âm, ghi hình có giá trị pháp lý .................................................... 28
2.2.1 Điều kiện để bản ghi âm, ghi hình có giá trị pháp lý .....................................28
2.2.1.1 Bản ghi âm, ghi hình phải có nguồn gốc rõ ràng .......................................28
2.2.1.2 Bản ghi âm, ghi hình phải được giám định ................................................30
2.2.2 Những bản ghi âm, ghi hình được sử dụng để giải quyết vụ án hình sự ......32
2.2.2.1 Bản ghi âm, ghi hình ghi lại quá trình vụ án đã xảy ra.............................. 32
2.2.2.2 Bản ghi âm, ghi hình do cơ quan điều tra ghi lại trong quá trình hỏi cung
bị can và thực hiện công tác điều tra .....................................................................36
CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG BẢN GHI ÂM, GHI HÌNH TRONG TỐ
TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ..........................................42
3.1 Tồn tại pháp luật và một số kiến nghị ..................................................................42
3.1.1 Một số tồn tại pháp luật .................................................................................... 42
3.1.2 Kiến nghị ...........................................................................................................46
3.2 Về mặt thực tiễn sử dụng bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
........................................................................................................................................48
3.2.1 Thực tiễn và một số bất cập..............................................................................48
3.2.2 Hướng giải quyết .............................................................................................. 55
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 57


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam

LỜI NÓI ĐẦU

1. Lý do nghiên cứu đề tài
Hiện nay, xã hội cùng với sự phát triển của phƣơng tiện khoa học kỹ thuật ngày
càng đƣợc nâng cao, cho nên tội phạm hoạt động ngày càng tinh vi, phức tạp gây khó
khăn cho việc điều tra nhƣ các tội phạm sử dụng công nghệ cao. Vì vậy, trong công cuộc
đấu tranh phòng chống tội phạm của Nhà nƣớc hiện nay là điều vô cùng cần thiết và quan
trọng nhằm đem đến một xã hội công bằng. Tuy nhiên, việc tìm ra chứng cứ trong các vụ
án hình sự không phải lúc nào cũng dễ dàng đối với cơ quan tiến hành tố tụng. Và có
những chứng cứ có thể chứng minh đƣợc tội phạm nhƣng vẫn chƣa đƣợc pháp luật ghi
nhận cụ thể trong Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành cũng nhƣ các văn bản hƣớng dẫn
khác, dẫn đến nảy sinh nhiều bất cập trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, cụ thể là
bản ghi âm, ghi hình. Từ đó, một yêu cầu cấp thiết cần đặt ra đó là làm thế nào để biết
đƣợc bản ghi âm, ghi hình nào đƣợc sử dụng để giải quyết vụ án hình sự, hay nói cách
khác là làm thế nào để xác định đƣợc giá trị pháp lý của các bản ghi âm, ghi hình. Đây là
một vấn đề còn tồn tại trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam. Từ vấn đề này đã dẫn
đến nhiều khó khăn, vƣớng mắc khi áp dụng vào thực tiễn và đã đƣa đến những hậu quả
nghiêm trọng. Cụ thể đó là khi cơ quan tiến hành tố tụng không xác định đƣợc bản ghi
âm, ghi hình đó có giá trị pháp lý hay không, nên không biết phải giải quyết thế nào cho
hợp lý, hợp pháp. Nguyên nhân của vấn đề này là do pháp luật tố tụng hình sự chƣa quy
định rõ ràng về giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình. Do đó để công tác điều tra và xét
xử đƣợc thực hiện thỏa đáng thì việc hoàn thiện pháp luật là điều hết sức cần thiết. Chính
vì điều đó nên ngƣời viết đã chọn đề tài “Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong
pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp của
mình.
2. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Đối với đề tài “Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong pháp luật tố tụng
hình sự Việt Nam”, ngƣời viết tập trung nghiên cứu về giá trị của các bản ghi âm, ghi
hình trong tố tụng hình sự Việt Nam có những trƣờng hợp nào đƣợc coi là có giá trị nhƣ
chứng cứ, những trƣờng hợp nào không có giá trị nhƣ chứng cứ, mà không nghiên cứu về
giá trị pháp lý của những tài liệu, đồ vật khác có thể là chứng cứ mà trong Bộ luật tố tụng
hình sự hiện hành không có quy định. Trƣớc tiên, ngƣời viết nghiên cứu về các khái

niệm, đặc điểm của bản ghi âm, ghi hình. Sau đó, từ những quy định của pháp luật về
nguồn của chứng cứ để làm rõ giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình
sự Việt Nam. Và từ những quy định của pháp luật khi áp dụng vào thực tế, ngƣời viết
thấy vẫn còn một số bất cập trong việc áp dụng nên đã đƣa ra một số kiến nghị hoàn thiện
pháp luật, hƣớng giải quyết, khắc phục những hạn chế đó.
GVHD: Mạc Giáng Châu

1

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
3. Mục đích nghiên cứu
Về mục đích nghiên cứu đề tài “Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong
pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam” là để tìm hiểu và phân tích về các bản ghi âm, ghi
hình có giá trị nhƣ chứng cứ để chứng minh tội phạm hay không, đồng thời tìm hiểu các
quy định của pháp luật và thực tiễn khi áp dụng các bản ghi âm, ghi hình vào các vụ án
hình sự vẫn còn những bất cập. Từ đó, ngƣời viết đƣa ra những hƣớng giải quyết để khắc
phục, nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật để pháp luật Việt Nam đƣợc chặt chẽ hơn,
giúp cho ngƣời dân cũng nhƣ các cơ quan tiến hành tố tụng nắm đƣợc quy định của pháp
luật một cách rõ ràng hơn và áp dụng vào thực tiễn đƣợc thuận lợi, nhanh chóng.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong bài viết này, ngƣời viết đã sử dụng các phƣơng pháp nhƣ sau: thu thập, tổng
hợp các tài liệu có liên quan đến đề tài nhƣ các văn bản quy phạm pháp luật, báo mạng và
các tài liệu khác. Và từ những tài liệu đó, ngƣời viết đã chọn ra những tài liệu liên quan
đến đề tài nghiên cứu của mình để sử dụng trong bài viết. Trong quá trình viết, ngƣời viết
đã sử dụng các phƣơng pháp phân tích luật viết, giải thích và cho ví dụ minh họa để làm
rõ vấn đề trong bài viết của mình.
5. Bố cục đề tài

Đề tài “Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong pháp luật tố tụng hình sự
Việt Nam” đƣợc chia làm ba chƣơng:
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong pháp
luật tố tụng hình sự Việt Nam
Chƣơng 2. Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong pháp luật tố tụng hình sự
Việt Nam
Chƣơng 3. Thực trạng sử dụng bản ghi âm, ghi hình trong pháp luật tố tụng hình
sự Việt Nam và một số kiến nghị

GVHD: Mạc Giáng Châu

2

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁ TRỊ PHÁP LÝ CỦA BẢN GHI ÂM, GHI HÌNH
TRONG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
1.1 Khái niệm chung về bản ghi âm, ghi hình
1.1.1 Khái niệm bản ghi âm
1.1.1.1 Định nghĩa
Nhu cầu của con ngƣời ngày một phát triển, một trong những xu hƣớng hiện nay
là con ngƣời muốn lƣu lại những gì chúng ta đã nói, những âm thanh để sau này có thể
nghe lại để gợi nhớ lại, do đó sự phát triển của công nghệ thông tin là rất cần thiết, các
thiết bị máy móc ra đời càng ngày càng phong phú, đa dạng, đặc biệt là xuất hiện tính
năng ghi lại âm thanh trong các thiết bị máy móc đó.
Về luật học, hiện nay chƣa có một định nghĩa cụ thể về bản ghi âm là gì, ta chỉ có

thể dựa vào chức năng của bản ghi âm để đƣa ra định nghĩa. Trƣớc tiên ta sẽ tìm hiểu hai
từ ngữ quan trọng đó là “ghi” và “âm”.
“Ghi” là một động từ, đó là việc thu lại, ghi chép, ghi nhớ, lƣu giữ lại một sự vật,
sự việc nào đó đã từng xảy ra vào một bộ nhớ nào đó. Việc làm này để nhằm lƣu trữ, bảo
quản để sau này có cần dùng đến thì có thể lấy ra để dùng.
Còn “âm” là một danh từ, đó là những âm thanh, tiếng động đƣợc phát ra trong đời
sống hằng ngày. Âm thanh là một hiện tƣợng vật lý do kết quả dao động của vật thể đàn
hồi trong môi trƣờng không khí. Hiện tƣợng này gọi là sóng âm, chúng kích thích vào cơ
quan não bộ của con ngƣời làm cho chúng ta có cảm giác về âm thanh.1 Âm thanh đƣợc
phát ra từ con ngƣời, sinh vật. Chẳng hạn nhƣ tiếng nói chuyện của con ngƣời, tiếng gáy
của con gà, tiếng lá cây bị gió thổi xào xạc, tiếng xe chạy,... Âm thanh mà con ngƣời có
thể nghe đƣợc chỉ giới hạn trong một phạm vi và cƣờng độ nhất định, chẳng hạn nhƣ tần
số âm thanh con ngƣời có thể nghe đƣợc là trong khoảng từ 20 Hz đến 20 kHz.
Từ những phân tích trên có thể hiểu ghi âm là hoạt động thu lại những âm thanh
đã đƣợc phát ra trên thực tế trong phạm vi, cƣờng độ nhất định. Vậy bản ghi âm là kết
quả của hoạt động ghi âm, đã thu lại những âm thanh đã được phát ra trên thực tế, sau
đó sẽ được tái hiện lại một cách tương đối với cường độ của âm thanh thu được. Bản ghi
âm thƣờng đƣợc lƣu trong các thiết bị đĩa, băng từ gắn trong máy ghi âm, điện thoại, máy
tính… Sau khi ghi âm thì có thể dùng chức năng “phát lại” của các thiết bị này để nghe
lại những gì đã đƣợc thu trƣớc đó. Nhƣng cũng có thể là bản ghi âm đó đã bị chỉnh sửa
về giọng nói, hoặc bị cắt, ghép, hoặc là ghi âm không đầy đủ nội dung làm phản ánh sai

1

Đặng Đăng Phƣớc, Âm thanh và các thuộc tính cơ bản,
[truy cập ngày 09-10-2014].

GVHD: Mạc Giáng Châu

3

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
sự thật. Do đó để biết bản ghi âm có đáng tin cậy hay không thì phải thực hiện công tác
giám định.
Từ đó có thể thấy, hoạt động ghi âm là một hoạt động do một chủ thể nào đó ghi
lại những âm thanh có mục đích đƣợc thể hiện qua bản ghi âm, bản ghi âm đó ghi lại
những âm thanh trên thực tế lúc hoàn cảnh xảy ra nên bản ghi âm sẽ tái hiện lại đƣợc
những âm thanh thu đƣợc trên thực tế lúc đó. Tuy nhiên, việc ghi âm chỉ đƣợc thực hiện
trên một phạm vi nhất định và phải phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau nhƣ: cƣờng độ
âm thanh lúc đó, sự tác động của các âm thanh khác,… nên không phải bản ghi âm nào
cũng thể hiện đầy đủ những âm thanh lúc thực hiện việc ghi âm đó.
Và bên cạnh đó, việc bản ghi âm thƣờng đƣợc lƣu trữ trong nhiều thiết bị khác
nhau nhƣ máy ghi âm, điện thoại, laptop,… nên do tính năng của các thiết bị trên những
bản ghi âm sẽ dễ dàng đƣợc chỉnh sửa, cắt ghép,… tùy theo mục đích của ngƣời sử dụng
bản ghi âm muốn nên không phải bản ghi âm nào cũng phản ánh đúng sự thật khi âm
thanh đƣợc phát ra trên thực tế nên để bản ghi âm phản ánh đúng sự thật cần có những
công tác giám định do ngƣời có chuyên môn, thẩm quyền thực hiện. Vậy có thể nói
những bản ghi âm tái hiện lại những âm thanh đã xảy ra trong quá khứ do nó đã đƣợc thu
lại lúc những âm thanh đó phát ra trên thực tế. Tuy nhiên, với việc có thể làm thay đổi nó
do tính năng của các thiết bị công nghệ hiện đại ngày nay thì đa số những bản ghi âm đó
không thể hiện đƣợc đúng những âm thanh lúc nó đƣợc thu lại trƣớc đó. Bên cạnh đó thì
những bản ghi âm dù không bị thay đổi do con ngƣời thì nó cũng bị ảnh hƣởng từ điều
kiện ngoại cảnh nhƣ tiếng gió, tiếng xe chạy,… Nên khi ghi âm lại muốn có một bản ghi
âm thật rõ ràng các âm thanh là điều rất khó, trừ khi việc thực hiện ghi âm đƣợc xảy ra ở
những nơi yên tĩnh nhƣ phòng kín, trong nhà mà xung quanh không có tiếng ồn,…Vậy
nên, việc xác định chính xác những âm thanh trong bản ghi âm cũng là một điều rất khó
khăn. Tóm lại, bản ghi âm phản ánh những âm thanh thực đã đƣợc thu lại trong quá khứ

sau đó có thể tái hiện lại bằng các thiết bị có thể phát lại đƣợc âm thanh.
1.1.1.2 Đặc điểm
Thứ nhất, bản ghi âm có thể nghe lại đƣợc nhiều lần, sau khi ghi lại thì bản ghi
âm đó đã đƣợc lƣu lại trong bộ nhớ của thiết bị, nên nếu ta không xóa thì muốn mở lại để
nghe khi nào cũng đƣợc.
Với sự phát triển của các thiết bị ngày nay về ghi âm, bản ghi âm lại các âm thanh
đƣợc phát lại là khá dễ dàng. Việc này có ý nghĩa giúp ta nghe thật kĩ những vấn đề mấu
chốt trong đoạn ghi âm, không bỏ qua những âm thanh quan trọng và giúp cho việc giải
quyết các vụ án hình sự của các cơ quan có thẩm quyền đƣợc dễ dàng hơn khi phát lại
nhiều lần thì các cơ quan điều tra sẽ dễ dàng nghe kĩ hay lúc nghe đoạn nào không rõ thì

GVHD: Mạc Giáng Châu

4

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
cơ quan điều tra có thể bấm dừng lại ngay đoạn ghi âm đó để nghe rõ ràng hơn, nắm bắt
đƣợc những tình tiết quan trọng nhất của vụ án.
Có những đoạn ghi âm trong những hoàn cảnh bên ngoài không thuận lợi tác động
vào bản ghi âm hay do tác động của những âm thanh phụ khác trong lúc ghi âm đó khiến
cho những âm thanh ta nghe đƣợc không đƣợc rõ ràng hay có thể dẫn đến nhầm lẫn trong
việc tiếp nhận những âm thanh đó có thể làm ngƣời nghe hiểu sai lệch về nội dung của
những âm thanh đó. Cho nên, các thiết bị ghi âm hiện nay ngoài việc thu âm thì còn có
chức năng cho ta nghe lại nhiều lần những âm thanh đó, với chức năng của các thiết bị
ghi âm hiện nay giúp cho ta nghe lại nhiều lần là vô cùng quan trọng nó giải quyết đƣợc
những sai lầm, nhầm lẫn khi ta nghe các đoạn ghi âm mang đến tính chính xác cao cho
các chủ thể trong bản ghi âm hay cho ngƣời nghe những bản ghi âm không hiểu nhằm

những âm thanh đó. Với việc bản ghi âm có thể nghe lại nhiều lần còn có thể giúp cho
các chủ thể trong đoạn ghi âm có thể xác định lại những âm thanh lúc đó đã quên hay
nhầm lẫn trong cuộc nói chuyện lúc đó, một ngƣời khi đã từng phát ra những âm thanh
trong các cuộc nói chuyện sẽ không nhớ đƣợc tất cả những gì mà mình đã nói trong quá
khứ nên việc nghe lại nhiều lần sẽ giúp họ gợi nhớ lại những gì mình đã nói và đƣợc thu
lại trong quá khứ. Hay khi nghe lại nhiều lần mọi chuyện sẽ đƣợc rõ ràng hơn các chủ thể
trong đoạn ghi âm sẽ không thể chối bỏ hay phủ nhận những âm thanh đã phát ra lúc ghi
âm bản ghi âm đó, một đoạn ghi âm không phải lúc nào những âm thanh trong nó cũng
đƣợc rõ ràng nên những chủ thể trong đoạn ghi âm đó có thể lợi dụng tình tiết để chối bỏ
những gì mà mình đã nói trong bản ghi âm đó hay phủ nhận mình có trong đoạn ghi âm
đó, vậy nên việc nghe lại nhiều lần sẽ góp phần cho việc xác định rõ ràng những âm
thanh trong đoạn ghi âm.
Thứ hai, bản ghi âm chỉ ghi lại đƣợc những âm thanh trong phạm vi nhất định, ở
cƣờng độ nhất định mà nó cho phép. Chẳng hạn nhƣ trong một phạm vi gần, khoảng
mƣời mét, nhƣng cƣờng độ âm thanh lúc đó quá nhỏ, không đủ để máy ghi âm nghe
đƣợc, nên không thể ghi lại âm thanh đó.
Cũng nhƣ những loại máy móc khác, máy ghi âm cũng chỉ là một loại thiết bị kỹ
thuật do con ngƣời chế tạo ra, do đó tính năng của nó đƣơng nhiên sẽ phụ thuộc vào con
ngƣời. Trên thực tế, một ngƣời có thể nghe đƣợc một âm thanh nào đó là do âm thanh đó
phát ra ở phạm vi gần với ngƣời đó hoặc giả khoảng cách âm thanh phát ra với ngƣời
nghe đƣợc âm thanh không gần lắm nhƣng vì cƣờng độ âm thanh quá lớn đủ để ngƣời ở
xa có thể nghe đƣợc. Từ đó, con ngƣời chế tạo ra thiết bị ghi lại âm thanh giống nhƣ khả
năng nghe đƣợc của con ngƣời. Mặt khác, việc chế tạo ra thiết bị ghi âm chỉ ghi lại những
âm thanh trong một phạm vi, cƣờng độ nhất định cũng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đó
là thu hẹp lại những âm thanh nghe đƣợc giúp cho những âm thanh quan trọng mình cần
nghe sẽ rõ ràng hơn, ít bị những tạp âm làm ảnh hƣởng. Nhƣ nếu một ngƣời muốn thu lại
GVHD: Mạc Giáng Châu

5

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
cuộc nói chuyện đùa giỡn với con họ để giữ làm kỉ niệm sau này nhƣng bản ghi âm mà
ngƣời đó thu lại lại nghe không đƣợc rõ ràng vì hoàn cảnh xung quanh là khá ồn ào, lẫn
nhiều tạp tiếng khác nhau. Do đó, mà ngƣời này không thu đƣợc những âm thanh mà
mình mong muốn ghi lại đƣợc. Nhƣng nếu ngƣời này để máy ghi âm gần với mình hơn
thì khả năng nghe rõ sẽ cao hơn. Vậy nên phạm vi và cƣờng độ âm thanh quyết định một
phần không nhỏ chất lƣợng âm thanh thu đƣợc. Nếu lúc ghi âm để máy ghi âm càng gần,
nói chuyện càng lớn thì âm thanh thu đƣợc sẽ càng rõ ràng và dễ nghe hơn.
Tuy nhiên, chỉ ghi lại trong một phạm vi nhất định thì sẽ gây khó khăn trong việc
xác định hoàn cảnh thực tế xung quanh bản ghi âm. Chẳng hạn nhƣ cơ quan điều tra
muốn điều tra chỗ con tin bị bắt giữ, nhƣng kẻ phạm tội chỉ gửi bản ghi âm giọng nói của
con tin trong phòng kín, do đó không thể nghe đƣợc hoặc là nghe đƣợc rất nhỏ những tạp
âm bên ngoài, nên rất khó xác định nơi giam giữ con tin gần với nơi nào. Vậy nên, tùy
vào các thiết bị ghi âm sẽ quyết định đến việc thu âm khác nhau. Nhƣ có những máy ghi
âm có tính năng hiện đại hơn có thể thu lại những âm thanh ở những khoảng cách xa hơn
hay có khả năng lọc âm tốt hơn, nên trong việc ghi âm thì các thiết bị ghi âm nhƣ thế nào
cũng là một phần quan trọng. Nhƣng dù là thiết bị nào thì phạm vi ghi âm và cƣờng độ
âm thanh lúc ghi âm cũng là một trong những yếu tố quan trong nhất, nó còn quyết định
chất lƣợng âm thanh ta thu đƣợc. Nhƣ đã nói ở trên máy ghi âm không thể ghi lại những
âm thanh ở phạm vi quá xa đối với thiết bị ghi âm đó hay nếu cƣờng độ âm thanh quá
nhỏ thì dù ta để gần cũng chƣa chắc thu lại đƣợc rõ ràng những âm thanh mà mình muốn
lƣu lại. Phạm vi ghi âm của các thiết bị ghi âm trong một phạm vi ghi âm không phải lúc
nào cũng giống nhau còn tùy theo điều kiện bên ngoài. Nhƣ nếu một máy ghi âm có thể
thu lại những âm thanh đƣợc con ngƣời phát ra bình thƣờng trong phạm vi mƣời mét
chẳng hạn nhƣng nếu trong phạm vi đó có sự ngăn cách của một bức tƣờng thì những âm
thanh thu đƣợc không nhƣ dự tính nếu so với việc thu âm mà trong phạm vi đó không có
vật cản, chẳng hạn nhƣ hai phòng nằm sát nhau đƣợc ngăn cách bởi một bức tƣờng cách

âm thì việc ghi âm sẽ thu đƣợc những âm thanh nhỏ hơn hay thậm chí không thể thu
đƣợc những âm thanh đó. Cƣờng độ âm thanh cũng giống nhƣ phạm vi nếu có sự ngăn
cách thì việc thu âm sẽ không nhƣ mình mong muốn, còn tùy thuộc vào những vật cản
âm đó.
Thứ ba, bản ghi âm có thể đƣợc lƣu lại, chỉnh sửa, cắt ghép hoặc xóa bỏ tùy theo
nhu cầu của ngƣời sử dụng.
Hiện nay nhu cầu sử dụng của con ngƣời ngày càng lớn đối với các thiết bị máy
móc. Đối với các thiết bị có thể lƣu lại bản ghi âm có nhiều tính năng khác nhau giúp cho
ngƣời sử dụng có thể lƣu lại, xóa bỏ, chỉnh sửa hay cắt ghép một phần hay toàn bộ bản
ghi âm mà họ mong muốn vì mục đích của bản thân hay vì một mục đích nào khác. Với
những đặc điểm này bản ghi âm có thể thay đổi theo nhiều chiều hƣớng khác nhau nhằm
GVHD: Mạc Giáng Châu

6

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
phục vụ lợi ích của ngƣời sử dụng. Ngƣời có bản ghi âm có thể làm thay đổi âm thanh
không đúng với sự thật của bản ghi âm, làm dƣ hay thiếu những âm thanh vốn có của bản
ghi âm đó hay có thể xóa bỏ tất cả những âm thanh trong bản ghi âm đó,... Do đó, ngƣời
phạm tội có thể lợi dụng các chức năng trên để trốn tránh, đánh lạc hƣớng cơ quan tiến
hành điều tra trong quá trình điều tra các vụ án dựa vào bản ghi âm bằng cách họ có thể
xóa bỏ một phần hoặc toàn bộ những bản ghi âm có thể là chứng cứ trong các vụ án để
buộc tội họ hay họ có thể chỉnh sửa, cắt ghép làm thay đổi sự thật trong các đoạn ghi âm
gây ra khó khăn trong quá trình điều tra vụ án. Chẳng hạn nhƣ nếu một bản ghi âm có
đoạn nghe rõ thì ta có thể chỉnh sửa để âm thanh khó nghe hơn hay giọng nói trong bản
ghi âm hơi trầm ta có thể chọn chế độ điều chỉnh giọng nói để sửa lại thành giọng cao
hơn. Với những đặc điểm này ngƣời có đƣợc bản ghi âm có thể làm biến đổi những âm

thanh vốn có để đƣợc những âm thanh theo họ mong muốn có đƣợc, có thể có những
ngƣời chỉ muốn chỉnh sửa, cắt ghép, lƣu lại hay xóa bỏ không vì mục đích nào khác hay
không làm ảnh hƣởng đến ngƣời khác nhƣng đây là những đặc điểm có thể tạo cơ hội cho
những ngƣời có mục đích xấu, họ có thể chỉnh sửa bản ghi âm không đúng với sự thật,
cắt ghép âm thanh vu khống ngƣời khác, xóa những bản ghi âm quan trọng của ngƣời
khác,… nên những việc làm nhƣ vậy sẽ gây khó khăn cho công tác điều tra tội phạm của
các cơ quan pháp luật, vì vậy việc xác định rõ ràng những bản ghi âm là vô cùng quan
trọng. Một bản ghi âm khi bị chỉnh sửa, cắt ghép thì không phải toàn bộ những âm thanh
trong đó điều không chính xác, có thể chính xác một phần hay gần toàn bộ bản ghi âm
chỉ thay đổi một số chi tiết nhỏ nhƣ bản ghi âm không có đƣợc âm thanh trong, dễ nghe
thì ngƣời chỉnh sửa có thể làm cho những âm thanh trong hay dễ nghe hơn nhƣng vẫn
không làm thay đổi nội dung của bản ghi âm đó. Tuy nhiên việc chỉnh sửa nhƣ vậy thì ích
nhiều cũng không đảm bảo đƣợc sự chính xác của những bản ghi âm đó.
Ví dụ: Khi gọi điện đặt số đề, tên Giàu và đồng bọn đã chuyển file vào máy tính
và dùng phần mềm công nghệ cao sửa giọng nói khớp với giọng mà bọn chúng đặt gọi
điện trƣớc đó. Nếu “đối tác” không chung chi thì tên giàu và đồng bọn sẽ dùng hung khí
có sẵn trên xe thanh toán. Ngày 27/5, Viện Kiểm sát Nhân dân Thị xã Thủ Dầu Một cho
biết đã phê chuẩn quyết định khởi tố, bắt tạm giam 11 đối tƣợng trong vụ “lừa đề” bằng
công nghệ cao, gây náo loạn thị xã Bình Dƣơng vào ngày 9/5 vừa qua để điều tra làm rõ
hành vi “cƣỡng đoạt tài sản”.2 Từ ví dụ này có thể thấy rằng việc chỉnh sửa giọng nói là
không có gì khó khăn đối với Giàu, chỉ cần có phần mềm công nghệ cao là có thể làm
đƣợc.
Qua những đặc điểm này có thể thấy đây là một trong những đặc điểm khá quan
trọng của các bản ghi âm, nó có thể tạo điều kiện cho tội phạm làm sai sự thật của các vụ
2

Quỳnh Mai, Khởi tố băng “lừa đề” gây náo loạn Bình Dương, Báo điện tử Việt Báo, [truy cập ngày 15-9-2014].

GVHD: Mạc Giáng Châu

7

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
án nên khi có đƣợc những bản ghi âm cần phải đƣợc giám định chặt chẽ nhằm tránh
những sai sót hay bỏ loạt tội phạm do những bản ghi âm đó cung cấp.
Thứ tƣ, bản ghi âm có thể đƣợc sao chép, nhân bản trong nhiều thiết bị khác nhau,
nhằm phục vụ cho nhiều mục đích khác nhau.
Tình hình kinh tế, xã hội ngày một phát triển nhu cầu con ngƣời ngày một tăng lên
mọi ngƣời muốn lƣu giữ lại những âm thanh đã phát ra trong cuộc sống, không những
một bản mà là nhiều bản ghi âm đối với nội dung âm thanh giống nhau để gửi cho bạn bè,
ngƣời thân cùng nghe đƣợc hoặc là với nhu cầu của những ngƣời kinh doanh, ngƣời làm
việc muốn đảm bảo tính an toàn của những bản ghi âm đã thu đƣợc ngƣời ta đã sao chép
ra làm nhiều bản để lƣu ở nhiều bộ nhớ khác nhau trên cùng một thiết bị hoặc trên nhiều
thiết bị khác nhau. Việc sao chép, nhân bản nhƣ vậy để yên tâm rằng dù làm mất bản ghi
âm đó trên một trong những bộ nhớ thì dù sao cũng còn lƣu lại ở những bộ nhớ khác hay
còn những bản khác do nhân bản mà có. Với chức năng sao chép, nhân bản đã giúp cho
công việc của con ngƣời trở nên thuận tiện hơn. Nhƣ bản thân mình muốn lƣu lại kỉ niệm
hát một bài hát với một ngƣời bạn thì khi thu âm lại có thể nhân thành hai bản ghi âm có
nội dung giống nhau và mỗi ngƣời sẽ có một bản.
Tuy nhiên, không phải lúc nào việc sao chép, nhân bản bản ghi âm cũng vì mục
đích tích cực. Có những trƣờng hợp việc sao chép, nhân bản những bản ghi âm với những
nội dung ghi âm về quyền riêng tƣ, bí mật đời tƣ của những ngƣời bị ghi âm thì có thể
ngƣời sao chép, nhân bản muốn dùng những bản ghi âm đó để đƣa lên mạng internet để
bôi nhọ danh dự nhân phẩm của ngƣời khác, làm ảnh hƣởng xấu đến ngƣời khác. Hay
hơn thế nửa, khi một ngƣời có đƣợc những bản ghi ghi lại cuộc nói chuyện của những
ngƣời khác với nội dung trong bản ghi âm là trái pháp luật, trái đạo đức xã hội hoặc là
những bí mật không thể để ngƣời khác biết. Thì ngƣời có đƣợc bản ghi âm đó sẽ dùng

bản ghi âm đó để tống tiền những ngƣời bị ghi âm một hoặc nhiều lần do họ có thể sao
chép, nhân bản những bản ghi âm đó. Nhƣ một ngƣời khi có đƣợc một bản ghi âm về bí
mật đời tƣ của một ngƣời khác họ có thể tống tiền ngƣời đó nhiều lần bằng cách nhân bản
ghi âm đó ra làm nhiều bản. Nhƣ vậy, ngƣời bị tống tiền sẽ bị phụ thuộc vào ngƣời tống
tiền và chịu thiệt hại về bản thân nhiều lần. Do đó việc sao chép, nhân bản là hết sức
nguy hiểm trong nhiều trƣờng hợp có những ngƣời vì lợi ích cá nhân mà làm ảnh hƣởng
đến lợi ích của ngƣời khác. Việc sao chép, nhân bản là không có hại nó chỉ tùy vào mục
đích của ngƣời sao chép, nhân bản đó. Việc sao chép những bản ghi âm thƣờng là do
những ngƣời không phải là ngƣời ghi lại bản ghi âm đó mà thƣờng là những ngƣời muốn
có những bản ghi âm đó nên họ muốn sao chép lại để lƣu trữ nhƣng cũng có những ngƣời
vì lợi ích bản thân mà sao chép lại để đem lại lợi ích cho bản thân mà làm ảnh hƣởng đến
ngƣời khác, nhƣ sao chép bí mật đời tƣ của ngƣời khác do vô tình phát hiện đƣợc bản ghi
âm bí mật của ngƣời khác. Còn nhân bản những bản ghi âm thƣờng do những ngƣời thu
GVHD: Mạc Giáng Châu

8

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
lại đƣợc bản ghi âm muốn nhân lên thành nhiều bản có thể để lƣu lại hay đem cho ngƣời
khác nghe hay cũng có thể vì một mục đích xấu nào đó. Nói tóm lại, bản ghi âm có thể
sao chép hay nhân bản là một đặc điểm có lợi cho ngƣời sử dụng, nó đem đến sự an toàn
cho việc giữ gìn những bản ghi âm nhƣng việc sao chép, nhân bản cần phải cẩn trọng vì
nó có thể là cơ hội cho những ngƣời có ý đồ xấu có thể lợi dụng để gây hại cho những
ngƣời có liên quan đến bản ghi âm đó.
1.1.2 Khái niệm bản ghi hình
1.1.2.1 Định nghĩa
Sự phát triển hơn nữa trong nhu cầu ngày càng hiện đại của con ngƣời đó là không

những ghi lại những âm thanh đã phát ra mà còn ghi lại cả những hình ảnh, hoạt động đã
diễn ra. Nắm bắt đƣợc nhu cầu này, các nhà nghiên cứu đã cho ra đời những dụng cụ với
tính năng ghi lại hình ảnh đã diễn ra xung quanh.
Về luật học, tƣơng tự nhƣ bản ghi âm, thì bản ghi hình cũng chƣa có một khái
niệm cụ thể nào, nó chỉ đƣợc xây dựng dựa vào tính năng và mục đích sử dụng.
Theo từ điển Tiếng việt của Viện ngôn ngữ học 2000 giải thích hình ảnh là “hình
người, vật, cảnh tượng thu được bằng khí cụ quang học như máy ảnh hoặc để lại ấn
tượng nhất định và tái hiện được trong trí óc, là khả năng gợi tả sống động trong cách
diễn đạt”.
Theo triết học, hình ảnh đƣợc coi “là kết quả của sự phản ánh khách thể, đối
tượng vào ý thức con người. Ở trình độ cảm tính, hình ảnh là những cảm giác, tri giác và
biểu tượng. Ở trình độ tư duy, đó là những khái niệm, phán đoán và suy luận. Về mặt
nguồn gốc, hình ảnh là khách quan; về cách nhận thức tồn tại, hình ảnh là chủ quan.
Hình thức thể hiện vật chất của hình ảnh là các hành động thực tiễn, ngôn ngữ, các mô
hình kí hiệu khác nhau”.
Dƣới góc độ pháp lý, hình ảnh đƣợc hiểu là các hình thức nghệ thuật đã ghi lại
hình dáng của con ngƣời hay các vật thể khác, chẳng hạn nhƣ chụp lại, quay lại.
Con ngƣời chỉ có thể nhìn thấy đƣợc hình ảnh trong phạm vi tầm mắt của ngƣời
đó, và tốc độ ánh sáng cho phép của những hình ảnh đó.
Nhƣ vậy, bản ghi hình là tác phẩm của hoạt động chụp, quay lại những hình ảnh
của cả động vật và thực vật đã diễn ra trong thế giới vật chất trong một phạm vi, ánh sáng
nhất định mà ta có thể nhìn thấy đƣợc, bao gồm hình ảnh tĩnh và hình ảnh động. Chẳng
hạn nhƣ máy chụp ảnh có thể ghi lại những hình ảnh tĩnh, máy quay có thể ghi lại hình
ảnh con ngƣời đang làm việc, hình ảnh con vật đang đi,… Sau khi ghi lại những hình ảnh
đó thì bản ghi hình sẽ đƣợc lƣu vào bộ nhớ của thiết bị ghi hình đó và đƣợc phát lại để
xem bất cứ lúc nào. Ngoài ra sự vƣợt trội về tính năng của bản ghi hình so với bản ghi âm

GVHD: Mạc Giáng Châu

9

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
là bản ghi hình chẳng những lƣu lại hình ảnh mà đồng thời còn có thể lƣu lại đƣợc những
âm thanh.
Vậy gần giống nhƣ hoạt động ghi âm, ghi hình là hoạt động lƣu lại những hình
ảnh của thế giới vật chất trong một phạm vi ánh sáng nhất định mà các thiết bị ghi hình
có thể lƣu lại đƣợc. Những bản ghi hình có thể là những bức ảnh, đoạn video ghi lại
những hình ảnh nào đó phản ánh đúng những hình ảnh lúc nó đƣợc ghi lại. Với những
bản ghi hình có thể chia làm hai loại là những bản ghi hình tĩnh nhƣ những bức ảnh đƣợc
chụp từ máy chụp ảnh và những bản ghi hình động nhƣ là một đoạn video ca nhạc của
một ca sĩ nào đó. Những bản ghi hình động khác với những bản ghi hình tĩnh là đối với
những bản ghi hình tĩnh ta chỉ thấy những hình ảnh đứng yên cố định còn đối với những
hình ảnh động ta có thể thấy sự chuyển động của các hình ảnh thu đƣợc. Và quan trọng
hơn những bản ghi hình động còn có thể nghe đƣợc những âm thanh, tiếng động bên
trong bản ghi hình đó lúc ghi lại những hình ảnh hoạt động đó. Với bản ghi hình những
hình ảnh đƣợc tái hiện lại là những hình ảnh trong quá khứ lúc ghi hình, những hình ảnh
này muốn đƣợc ghi lại cần có một phạm vi nhất định mà thiết bị ghi hình có thể ghi lại
đƣợc hay lƣợng ánh sáng cho phép ta ghi lại những hình ảnh đó. Bất cứ hình ảnh nào ở
xung quanh ta đều có thể ghi lại nếu phạm vi và ánh sáng cho phép nên việc lƣu lại
những hình ảnh là khá dễ dàng vì vậy việc ghi hình hiện nay là khá phổ biến, ta có thể ghi
lại hình ảnh, hoạt động con ngƣời, động vật,… với những hình ảnh tĩnh và hình ảnh
động. Hình ảnh động thể hiện chi tiết các hoạt động hình ảnh đƣợc lƣu lại hơn so với
hình ảnh tĩnh vì hình ảnh tĩnh chỉ ghi lại đƣợc những hình ảnh đứng yên và quan trọng
hơn những bản ghi hình tĩnh thì không ghi lại đƣợc những âm thanh so với những bản ghi
hình động. Vì vậy, bản ghi hình động có thể nói thể hiện tính chính xác cao hơn so với
bản ghi hình tĩnh. Nhƣ một bức ảnh bình thƣờng ta chỉ thấy đƣợc một hình ảnh cụ thể
đứng yên không thể biết đƣợc những sự vật, sự việc xảy ra lúc đó. Còn đối với một đoạn

video ghi lại hoạt động của một ngƣời nào đó ta sẽ biết rõ hơn ngƣời đó đang làm gì, cụ
thể có những sự việc nào xảy ra lúc đó chứ không nhƣ bức ảnh không nói lên đƣợc nhiều
điều. Từ đó, có thể thấy với một đoạn video thu lại hình ảnh nào đó sẽ cho ta có cái nhìn
đúng đắn hơn đối với một sự vật, sự việc cụ thể, còn khi ta nhìn vào một bức ảnh đơn
thuần thì nó chỉ là một khoảnh khắc nhất định chỉ không nói lên toàn bộ sự vật, sự việc
cụ thể. Ngoài ra, việc các thiết bị ghi hình động còn có thể lƣu đƣợc những âm thanh còn
làm cho những bản ghi hình càng thể hiện sinh động rõ ràng hơn khi ta xem lại, từ đó ta
còn có thể đánh giá tính đúng đắn trong bản ghi hình đó.
Tuy nhiên các bản ghi hình tái hiện lại những hình ảnh trong quá khứ không phải
lúc nào cũng chính xác, qua các tính năng của các thiết bị ghi hình hiện nay có thể nói
ngày càng hiện đại nên việc làm thay đổi những bản ghi hình là khá dễ dàng nhƣ ta có thể
chỉnh sửa, cắt ghép,… những hình ảnh thu đƣợc thành những hình ảnh khác không đúng
GVHD: Mạc Giáng Châu

10

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
với thực tế lúc ghi hình. Do những tính năng này mà việc những bản ghi hình thƣờng có
sự chỉnh sửa trong đó nên có thể với những bản ghi hình là bằng chứng trong việc phạm
tội của tội phạm sẽ gây ra những khó khăn cho việc điều tra tội phạm.
1.1.2.2 Đặc điểm
Thứ nhất, có thể lƣu lại những hình ảnh, hoạt động hay diễn biến sự vật sự việc
đã xảy ra trong thực tế.
Với các thiết bị ngày nay, con ngƣời có thể dễ dàng lƣu lại những hình ảnh, hoạt
động đã diễn ra trên thực tế bằng các thiết bị ghi lại hình ảnh. Các thiết bị ghi hình hiện
nay có thể đƣợc lắp đặt trong các loại máy nhƣ máy quay phim, máy điện thoại,… để mọi
ngƣời có thể thuận tiện ghi lại những hình ảnh, hoạt động bất ngờ mà họ nhìn thấy đƣợc

từ đó lƣu lại những khoảnh khắc đó vào các thiết bị ghi hình. Ngoài ra, các thiết bị ghi lại
hình ảnh còn có chức năng ghi lại những âm thanh phát ra đồng thời với những hình ảnh
ta thu đƣợc lúc đó. Do đó rất dễ dàng cho việc xem lại để biết đầy đủ những thông tin về
hoàn cảnh xảy ra sự việc lúc đó. Ví dụ: Ông K.L., ở tỉnh Đắk Lắk tự bỏ tiền sắm thiết bị
ghi lại hình ảnh phá rừng, khai thác gỗ lậu để gửi đến cơ quan chức năng và báo chí. Và
từ những chứng cứ ông K.L. thu đƣợc, nhiều vụ phá rừng, khai thác gỗ lậu đã bị phanh
phui. Từ những chứng cứ của ông K.L. cung cấp đầu năm 2014, cơ quan chức năng đã xử
lý hình sự hành vi nhận 10 triệu đồng hối lộ của đối tƣợng chở gỗ trái phép đối với một
xã đội phó. Trong những vụ này ông K.L. đã quay cảnh gỗ lậu.3 Từ ví dụ này có thể thấy
các thiết bị ghi hình có thể dể dàng ghi lại những hình ảnh quan trọng xảy ra trên thực tế
lúc sự việc xảy ra, qua những bản ghi hình đó ta có thể nắm bắt đƣợc tình tiết của vụ án
xem những ai có liên quan và mau chóng tìm ra đƣợc tội phạm. Với việc lƣu lại đƣợc
những hình ảnh, hoạt động hay diễn biến những sự vật sự việc đã xảy ra sẽ giúp cho mọi
ngƣời không mất đi những hình ảnh cần nhớ, lƣu lại đƣợc những hình ảnh đó trong các
thiết bị an toàn mà họ sẽ không bị mất đi. Khi cần xem lại thì chỉ việc mở các thiết bị lƣu
hình ảnh thì sẽ xem lại đƣợc một cách dễ dàng, những sự vật, sự việc thì xảy ra muôn
màu muôn vẻ, chúng ta không thể nào nhớ hết tất cả các hình ảnh của sự vật sự việc đƣợc
vì thế việc các thiết bị ghi hình lƣu lại đƣợc những hình ảnh sẽ giảm tải những hình ảnh
cần nhớ của con ngƣời, mà chúng ta còn có thể xem lại đầy đủ những chi tiết về những
hình ảnh, âm thanh mà ta thu đƣợc trong các bản ghi hình. Hay đối với các vụ án vật
chứng là vô cùng quan trọng nhƣng không phải vật chứng nào ta cũng có thể thu thập để
đem vào hồ sơ vụ án đƣợc, theo Khoản 1 Điều 75 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 thì
“Vật chứng cần được thu thập kịp thời, đầy đủ, được mô tả đúng thực trạng vào biên bản
và đưa vào hồ sơ vụ án. Trong trường hợp vật chứng không thể đưa vào hồ sơ vụ án thì
phải chụp ảnh và có thể ghi hình để đưa vào hồ sơ vụ án. Vật chứng phải được niêm
3

Trung Dũng, Bí mật ghi hình lâm tặc phá rừng, Báo điện tử Tuổi trẻ, 2014, [truy cập ngày 1-11-2014].

GVHD: Mạc Giáng Châu

11

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
phong, bảo quản.” Từ đó việc có thể thấy các bản ghi hình là vô cùng quan trọng trong
việc lƣu giữ những hình ảnh quan trọng trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Thứ hai, bản ghi hình có thể ghi lại cả những hình ảnh động và cả những hình ảnh
tĩnh
Về đặc điểm này, có thể nói những thiết bị ghi hình có thể ghi lại những hình ảnh
đứng yên, hay còn đƣợc gọi là hình ảnh tĩnh; thứ hai là ghi lại những hình ảnh lẫn sự
chuyển động của hình ảnh hay còn gọi là hình ảnh động.
Nói về hình ảnh tĩnh, ta nghĩ đến ngay đó là những hình ảnh đứng yên, không di
chuyển, chẳng hạn nhƣ bức ảnh. Tuy nhiên không phải nhƣng hình ảnh trong thực tế lúc
nào cũng đứng yên để ta chụp lại, mà có thể là những hình ảnh đó đang chuyển động
nhƣng do tính năng của máy ảnh chỉ cho phép ta lƣu lại những khoảnh khắc mà ta bấm
nút chụp lại và nó có thể gọi là những hình ảnh tĩnh. Nhƣ một ngƣời đi chơi phát hiện hai
ngƣời đang có hành động chặt phá rừng bừa bãi và đã nhanh chóng dùng máy ảnh chụp
lại khoảnh khắc đó, chứ không thể lƣu lại đƣợc toàn bộ diễn biến, hành động chặt phá
rừng cụ thể nhƣ thế nào. Do đó, khi xem lại hình ảnh ngƣời khác sẽ không nắm bắt đƣợc
sự việc diễn biến nhƣ thế nào. Cho nên có thể nói, máy ảnh chỉ ghi lại những hình ảnh
vào một thời điểm nhất định, nhƣ vậy không thể phản ánh đầy đủ và chính xác sự thật đã
xảy ra, mà nhìn hình trong máy ảnh nhƣ thế nào thì ta sẽ nghĩ thực tế nhƣ thế ấy, điều đó
hoàn toàn làm sai lệch suy nghĩ của ngƣời xem. Nên những bản ghi hình tĩnh ta không
thể chỉ nhìn những hình ảnh đó mà kết luận cả một vấn đề nào đó, mà từ những hình ảnh
đó ta cần phải kết hợp với sự vật sự việc trƣớc, trong và sau đó để có thể kết luận về một
vấn đề nào đó chứ ta không nên vội vàng kết luận chỉ qua một tấm ảnh đƣợc. Những bản
ghi hình tĩnh có thể nói chỉ phản ánh một phần sự vật, sự việc lúc xảy ra chứ nó không

thể hiện hết toàn bộ sự vật, sự việc lúc ghi lại hình ảnh đó.
Còn về bản ghi hình động, có thể nói đó là những hình ảnh cùng với cả sự chuyển
động của chính những hình ảnh đó, có khi còn kèm theo những âm thanh. Tức là khi
dùng máy ghi hình có chức năng quay (còn đƣợc gọi là máy quay) ghi lại hình ảnh trong
một khoảng thời gian xác định (thời gian quay tùy theo ý muốn của con ngƣời và tùy theo
bộ nhớ của máy cho phép). Sau đó, khi mở lại xem thì toàn bộ quá trình mà những hình
ảnh ghi đƣợc cử động nhƣ thế nào, di chuyển nhƣ thế nào hay diễn biến của các sự vật,
sự việc nhƣ thế nào đều đƣợc tái hiện một cách đầy đủ và chính xác. Cho nên, khi ta xem
lại những hình ảnh động này sẽ giúp ta nhìn nhận đúng sự vật, sự việc lúc đƣợc ghi lại,
độ chính xác sẽ cao hơn. Nhƣ ở đặc điểm thứ nhất đã nói, nếu máy ảnh chỉ chụp lại đƣợc
một hình ảnh cụ thể nhƣ hình ảnh chặt phá rừng thì ngƣời xem không thể nào nhận định
một cách chính xác đƣợc tình hình lúc đó nhƣ thế nào. Nhƣng nếu là máy quay thì có thể
quay lại tất cả quá trình hai ngƣời đó đã chặt phá rừng. Nhƣ vậy thì nhận định sẽ ít bị sai
lệch hơn. Với những bản ghi hình động ta có thể xem lại cả quá trình sự vật sự việc lúc ta
GVHD: Mạc Giáng Châu

12

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
ghi hình sẽ làm cho ta nắm bắt đƣợc đầy đủ những tình tiết, hình ảnh, âm thanh lúc ghi
hình lại tránh những sai lầm nhận định khách quan về một vấn đề nào đó. Những bản ghi
hình động giống nhƣ ta đang tái hiện lại toàn bộ những gì đã xảy ra lúc ta ghi hình không
giống nhƣ hình ảnh tĩnh chỉ biết đƣợc một tình tiết nào đó lúc xảy ra những sự vật, sự
việc đó.
Thứ ba, bản ghi hình cũng có những đặc điểm cơ bản nhƣ bản ghi âm có thể xem
lại nhiều lần, chỉ có thể ghi lại trong phạm vi nhất định, bản ghi hình có thể đƣợc chỉnh
sửa, cắt ghép, lƣu lại, xóa bỏ, nhân bản sao chép tùy theo mục đích ngƣời sử dụng,…

Giống nhƣ bản ghi âm bản ghi hình trên các thiết bị máy móc ngày nay việc chỉnh sửa,
sao chép hay nhân bản,... là khá dễ dàng để thực hiện và hầu nhƣ các bản ghi hình ngƣời
lƣu đều muốn chỉnh sửa cho chất lƣợng các bản ghi hình đƣợc tốt hơn, hình ảnh âm thanh
rõ nét hơn. Vì vậy, các bản ghi hình thƣờng bị làm thay đổi các hình ảnh, âm thanh trong
bản ghi hình đó khiến cho bản ghi hình không còn thể hiện chính xác những hình ảnh lúc
đƣợc ghi lại. Nếu các bản ghi hình có liên quan đến các vụ án hình sự thì vấn đề xem xét,
kiểm tra là rất quan trọng để tránh sự không chính xác trong các bản ghi hình đó. Ngoài
ra với những đặc điểm đó còn là một cơ hội để tội phạm lợi dụng để đem đến lợi ích cho
bản thân nhƣ chỉnh sửa những bản ghi hình để đổ oan cho ngƣời khác. Một ngƣời có thể
dễ dàng chỉnh sửa hình ảnh của ngƣời khác để phục vụ cho lợi ích của mình nếu có đƣợc
hình ảnh mà mình mong muốn nhƣ có thể chỉnh sửa hình ảnh của ngƣời khác để tung lên
mạng internet nhằm mục đích bôi nhọ ngƣời khác.
Với những đặc điểm trên còn rất thuận tiện để giữ đƣợc những bản ghi hình lâu
dài mà bản thân ngƣời ghi lại những hình ảnh đó muốn, họ có thể lƣu trong nhiều thiết bị
khác nhau nhƣ điện thoại, máy tính,… hay họ có thể nhân bản thành nhiều bản khác nhau
làm sao để giúp họ giữ đƣợc những bản ghi hình đó. Nên những bản ghi hình thƣờng có
nhiều bản, có bản gốc và có thể sao chép ra làm nhiều bản phụ cho nên sẽ rất khó để xác
định bản nào là bản gốc, bản phụ thực sự. Hay một số ngƣời có thể lợi dụng những đặc
điểm đó để đem lại lợi ích cho mình. Nhƣ một ngƣời chụp đƣợc một bức ảnh đẹp bán cho
một ngƣời khác và nói rằng đây là bản gốc và chỉ có một bản nhƣng thực chất là đã photo
ra nhiều bản phụ khác. Do vậy nhờ có những đặc điểm trên mà bản ghi hình dễ dàng trở
thành công cụ cho những tội phạm, những ngƣời vì lợi ích bản thân mà lừa gạt ngƣời
khác. Với những đặc điểm trên việc những bản ghi hình hiện nay bị chỉnh sửa, cắt
ghép,… là điều không tránh khỏi, nên nếu những bản ghi hình bình thƣờng nhƣ một bức
ảnh thì không có gì đáng nói, nếu nó là một bằng chứng quan trọng trong các vụ án thì sẽ
gây ra nhiều khó khăn cho các cơ qua điều tra tội phạm hiện nay. Việc xem xét kĩ, đánh
giá đúng những bản ghi hình là vô cùng quan trọng, để không có những trƣờng hợp bỏ lọt
tội phạm hay oan sai. Vấn đề giám định hình ảnh cũng là rất quan trọng, mà bản thân bản

GVHD: Mạc Giáng Châu

13

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
ghi hình việc chỉnh sửa, cắt ghép, sao chép,… là điều dễ dàng thì việc xác định tính đúng
đắn của các hình ảnh trong các bản ghi hình là rất cần thiết.
Kết luận chung về bản ghi âm, ghi hình: Bản ghi âm, ghi hình là kết quả của các
hoạt động ghi âm, ghi hình từ các thiết bị có thể thu lại những âm thanh hình ảnh trong
quá khứ, sau đó tái hiện lại những gì đã được ghi âm, ghi hình. Tuy nhiên, thì không phải
những bản ghi âm, ghi hình lúc nào những thể hiện chính xác những âm thanh hình ảnh
đã đƣợc thu lại trong quá khứ lúc đƣợc ghi lại. Có thể do nhiều nguyên nhân nhƣ là do
bản thân các thiết bị ghi âm, ghi hình nhƣng quan trọng hơn là do sự chỉnh sửa, cắt
ghép,… của con ngƣời. Những bản ghi âm, ghi hình có nhiều đặc điểm nên có thể dể
dàng làm thay đổi nó để phù hợp với mục đích của ngƣời sử dụng. Những bản ghi âm,
ghi hình có thể đƣợc chỉnh sửa, cắt ghép, sao chép,… nên việc xác định tính đúng đắn,
khách quan của nó là rất khó khăn. Vậy nên, nếu những bản ghi âm, ghi hình là cơ sở để
giải quyết vụ án hình sự cần đƣợc xem xét, đánh giá một cách rõ ràng và chính xác để
tránh những sai lầm trong giải quyết vụ án dẫn đến án oan cho những ngƣời vô tội và
không bỏ lọt tội phạm đảm bảo tính công bằng, khách quan trong xã hội. Vì vậy, bản ghi
âm, ghi hình trong vụ án có vai trò quan trọng trong hoạt động tố tụng hình sự Việt Nam.
1.2 Vai trò của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
1.2.1 Bản ghi âm ghi hình có thể mang giá trị như những chứng cứ trong các vụ
án hình sự
Do sự phát triển của xã hội hiện nay, các vụ án hình sự cũng ngày một diễn ra
phức tạp hơn, tính chất ngày càng nghiêm trọng hơn và quan trọng hơn là các tội phạm
ngày càng thực hiện việc phạm tội tinh vi hơn gây nhiều khó khăn cho việc tìm ra ngƣời
phạm tội của các cơ quan tiến hành tố tụng. Vì vậy, việc xác định chứng cứ trong các vụ

án hình sự là vô cùng quan trọng nhƣng không phải chứng cứ nào cũng đƣợc ghi nhận cụ
thể trong pháp luật hình sự hiện nay nhƣ nguồn chứng cứ từ ghi âm, ghi hình. Chứng cứ
là những gì có thật,4 hay là những thông tin, tài liệu mà các cơ quan tiến hành tố tụng thu
thập đƣợc, kiểm tra, đánh giá theo quy định của pháp luật để giải quyết vụ án hình sự hay
hỗ trợ việc điều tra tìm ra tội phạm. Vậy liệu những bản ghi âm ghi hình có phải là chứng
cứ? Hiện nay Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành chƣa có một quy định cụ thể nào về
chứng cứ ghi âm, ghi hình nhƣng có thể hiểu những bản ghi âm, ghi hình có thể xác định
là chứng cứ thuộc các tài liệu, đồ vật khác đƣợc quy định cụ thể trong Điều 78 Bộ luật tố
tụng hình sự năm 2003. Việc không quy định cụ thể về chứng cứ ghi âm, ghi hình trong
Bộ luật tố tụng hình sự sẽ làm giảm đi một nguồn chứng cứ quan trọng để giải quyết các
vụ án hình sự. Chứng cứ là căn cứ để tìm ra tội phạm nên nếu trong một vụ án không có
nguồn chứng cứ nào khác ngoài bản ghi âm, ghi hình nhƣng bản ghi âm ghi hình lại
4

Bộ luật Tố tụng hình sự của nƣớc Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 2003, điều 64, khoản 1.

GVHD: Mạc Giáng Châu

14

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
không đƣợc quy định cụ thể vào trong Bộ luật tố tụng hình sự thì sẽ gây ra nhiều khó
khăn trong việc giải quyết vụ án đó. Mà chứng cứ là để chứng minh tội phạm, tìm ra
ngƣời phạm tội giải quyết vụ án đúng đắn, khách quan còn những bản ghi âm, ghi hình
thu lại đƣợc những âm thanh, hình ảnh trong quá khứ lúc diễn ra các vụ án hình sự nên
nó có thể là cơ sở để chứng minh tội phạm hữu hiệu nhất, nếu những hình ảnh, âm thanh
trong các bản ghi âm, ghi hình ghi lại đƣợc những tình tiết có liên quan đến vụ án thì đó

có thể là một chứng cứ quan trọng, vì chứng cứ phải là những gì có thật, khách quan
nhằm mục đích chứng minh tội phạm, hỗ trợ quá trình tìm ra tội phạm. Nhƣng để bản ghi
âm, ghi hình có thể coi là một chứng cứ trọng vụ án thì phải đáp ứng những yêu cầu để
trở thành một chứng cứ có giá trị, nó phải đƣợc cơ quan tiến hành tố tụng thu thập theo
đúng trình tự, thủ tục của Bộ luật tố tụng hình sự.
Xét về bản chất của bản ghi âm, ghi hình là ghi lại những âm thanh, hình ảnh đã
đƣợc diễn ra trong quá khứ còn quá trình thực hiện các vụ án hình sự là quá trình cũng
xảy ra trong quá khứ, để tái hiện lại những hình ảnh, âm thanh của vụ án xảy ra thì bản
ghi âm, ghi hình là những công cụ hữu hiệu nhất để chứng minh tội phạm, tìm ra hƣớng
giải quyết vụ án. Theo điều 74 Bộ luật tố tụng hình sự quy định: “Vật chứng là những vật
dùng làm công cụ, phương tiện phạm tội, vật mang dấu vết phạm tội , vật là đối tượng
của tội phạm cũng như tiền bạc và vật khác có giá trị chứng minh tội phạm và người
phạm tội”, vậy bản ghi âm, ghi hình là có thể mang dấu vết tội phạm, chứng minh tội
phạm và ngƣời phạm tội nên việc coi bản ghi âm, ghi hình là một vật chứng để tìm ra tội
phạm nhƣng nhƣ đã nói ở trên nó phải đƣợc thu thập theo một trình tự, thủ tục mà luật
định. Bên cạnh đó, có thể những bản ghi âm, ghi hình không cụ thể chứng minh tội phạm
hay ngƣời phạm tội nhƣng nó có thể là một tài liệu liên quan đến quá trình vụ án từ đó
mà cơ quan điều tra có thể lần theo dấu vết để tìm ra tội phạm.
Ví dụ: anh Nguyễn Đỗ Thọ, chủ khu trọ sinh viên Đăng Khoa (phƣờng Hiệp
Thành), cung cấp cho các “hiệp sĩ” Bình Dƣơng đoạn video đặc biệt. Theo đó, để có thể
theo dõi khu trọ từ xa, anh Thọ cho gắn 4 camera quanh khu trọ. Ngày 29-1, cửa 3 phòng
trọ bị mở, ổ khóa biến mất, đồ đạc trong phòng bị lục tung. Anh Thọ xem lại camera,
phát hiện buổi trƣa hôm đó có một gã to cao, ăn mặc sang trọng, đội mũ bảo hiểm nâu
sọc trắng, đi xe SH màu đen vào khu trọ. Những hình ảnh trong camera cho thấy lúc gã
chạy xe vào, khu trọ vắng ngƣời, hầu hết các phòng đều đóng cửa. Ban đầu, gã đứng
trƣớc một phòng trọ, có một sinh viên nam chạy xe máy ngang qua, gã liền lấy điện thoại
ra giả vờ nghe. Nhận đƣợc thông tin, “hiệp sĩ” Nguyễn Thanh Hải, Đội trƣởng Đội Phòng
chống tội phạm phƣờng Phú Hòa và hàng chục “hiệp sĩ” trong Thành phố chia nhau truy
tìm. Sau nhiều tháng lùng sục, khoảng 8 giờ ngày 14-5, “hiệp sĩ” Huỳnh Thanh Hải, Đội
Phòng chống tội phạm phƣờng Phú Lợi, đang đi trên đƣờng Trịnh Hoài Đức (Thành phố

Thủ Dầu Một) thì phát hiện một thanh niên chạy xe SH màu đen giống với tấm hình mà
GVHD: Mạc Giáng Châu

15

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
“hiệp sĩ” Nguyễn Thanh Hải đã đƣa cho anh xem nên cùng các “hiệp sĩ” kết hợp công an
áp giải đối tƣợng về đồn.5
Từ ví dụ trên có thể thấy cơ quan điều tra đã dựa vào máy camera để tìm ngƣời
trong đoạn camera chống trộm của nhà trọ lúc xảy ra vụ án, từ đó có thể tìm ra thủ phạm,
nên mặc dù những bản ghi âm, ghi hình nhƣ vậy không thể chứng minh đƣợc cụ thể đƣợc
tội phạm nhƣng nó vẫn có thể là cơ sở để cơ quan điều tra có thể tìm ra đƣợc tội phạm.
Tuy không phải lúc nào những bản ghi âm, ghi hình cũng là chứng cứ trong việc giải
quyết vụ án hình sự nhƣng nếu đƣợc xem là bằng chứng trong các vụ án thì nó có thể cột
tội hay cởi tội một ai đó bằng những âm thanh, hình ảnh khách quan trong những bản ghi
âm đó. Qua đó có thể thấy tuy là một nguồn chứng cứ quan trọng trong các vụ án nhƣng
chƣa đƣợc ghi nhận cụ thể trong pháp luật tố tụng hình sự là có thể bởi sự phức tạp trong
các bản ghi âm, ghi hình nhƣ việc những bản ghi, âm ghi hình có thể bị chỉnh sửa, cắt
ghép, bị cày bẫy khi ghi âm ghi hình,… là điều khiến bản ghi âm ghi hình không đƣợc
xem trọng trong các vụ án hiện nay và việc xác định những âm thanh, hình ảnh là tƣơng
đối phức tạp nên để đƣơc coi là chứng cứ trong các vụ án bản ghi âm, ghi hình phải trải
qua nhiều quá trình xem xét, giám định để có thể coi là một chứng cứ hợp pháp.
Có thể thấy rằng âm thanh và hình ảnh là những chứng cứ phi vật thể. Để làm rõ
vấn đề này, trƣớc tiên ta cần tìm hiểu khái niệm “phi vật thể”.
Phi có nghĩa là không phải, không có cái gì đó, nó mang nghĩa phủ định lại các sự
vật, sự việc nào đó. Từ “phi” thƣờng đi kèm với các từ ngữ chỉ sự vật, sự việc nào đó,
chẳng hạn nhƣ: phi lý, có nghĩa là không có lý lẽ; hoặc là phi nghĩa, tức là không có ý

nghĩa, v.v… Ở đây ta sẽ tìm hiểu về từ “phi vật thể”. Nhƣ vậy, phi vật thể có nghĩa là
không phải là vật thể. Vậy vật thể là gì? Theo vật lý học định nghĩa về vật thể nhƣ sau:
“vật thể là vật có thuộc tính vật lý nhất định”.
Vật với ý nghĩa vật lý tồn tại với mọi trạng thái (rắn, lỏng, khí), đồng thời vật phải
là vật hữu hình, có thể cảm nhận đƣợc thông qua việc con ngƣời có thể cầm, nắm đƣợc
và chiếm một phần trong không gian.
Các thuộc tính vật lý nhất định của vật nhƣ là hình dạng, kích thƣớc, khối lƣợng
và tính năng sử dụng.
Nhƣ vậy, vật thể là những vật hữu hình mà con ngƣời có thể cảm nhận đƣợc, tồn
tại ở mọi trạng thái với hình dạng, kích thƣớc, khối lƣợng và tính năng sử dụng riêng
biệt.
Từ những phân tích trên ta có thể hiểu “phi vật thể” là những gì không phải là vật
thể, hay nói cách khác, đó không phải là những vật hữu hình, con ngƣời không thể cầm,
5

Bắt “trùm trộm” nhờ camera, Báo điện tử Người lao động, 2013, [truy cập ngày 1-11-2014].

GVHD: Mạc Giáng Châu

16

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
nắm đƣợc, chúng không có hình dạng, kích thƣớc, khối lƣợng và tính năng sử dụng riêng
biệt.
Rõ ràng, âm thanh, hình ảnh không hề có hình dạng, kích thƣớc hay khối lƣợng
nào cả, nó không hề chiếm một phần nào trong không gian, và con ngƣời chúng ta cũng
không thể cầm, nắm nó đƣợc, mà âm thanh, hình ảnh chỉ đƣợc lƣu trữ trong các vật thể

khác thông qua thao tác “ghi”. Có nghĩa là khi âm thanh nào đó phát ra, hay hình ảnh nào
đó xuất hiện thì sẽ đƣợc một số thiết bị lƣu trữ lại. Nếu có thể cầm, nắm đƣợc thì chỉ có
thể cầm, nắm đƣợc những vật thể chứa đựng các âm thanh, hình ảnh đó thôi. Và kích
thƣớc, hình dạng, khối lƣợng cũng là của các vật thể ấy chứ không phải của âm thanh,
hình ảnh. Các vật thể chứa đựng âm thanh, hình ảnh có thể là máy vi tính, điện thoại,
băng, đĩa,…
Ðặc trƣng dễ nhận biết của phi vật thể là nó không tồn tại dƣới dạng vật chất, vật
thể cụ thể mà tiềm ẩn trong trí nhớ, tâm thức của con ngƣời và chỉ bộc lộ thông qua hành
vi và hoạt động của con ngƣời. Cụ thể ở đây là nội dung bản ghi âm, ghi hình (tức là âm
thanh, hình ảnh) chỉ đƣợc thể hiện khi con ngƣời thực hiện thao tác mở lại thiết bị ghi
âm, ghi hình đó thôi. Chứ nếu nhƣ con ngƣời không làm gì hết thì không thể nào nghe
hoặc xem đƣợc nội dung của bản ghi âm, ghi hình đó.
Bản ghi âm, ghi hình có một đặc điểm đó là có thể nhân bản, lƣu truyền trong
cộng đồng. Đặc điểm này giống với đặc điểm của các phi vật thể khác.
Cho nên có thể nói, các thiết bị lƣu trữ âm thanh, hình ảnh là rất quan trọng, chúng
mã hóa những âm thanh, hình ảnh có thực trong thực tế thành những âm thanh, hình ảnh
đƣợc lƣu trong chính bộ nhớ của các thiết bị đó. Do đó, dù ta đi đâu thì cũng có thể đem
những âm thanh, hình ảnh đó theo đƣợc. Việc này rất có ích trong việc giải quyết vụ án
hình sự. Vì khi những âm thanh, hình ảnh có thực trong thực tế phản ánh đƣợc tội phạm
và ngƣời phạm tội thì việc “ghi” lại âm thanh, hình ảnh đó là việc làm hết sức cần thiết.
Vậy, các thiết bị lƣu trữ âm thanh, hình ảnh chính là vật có giá trị chứng minh tội phạm
và ngƣời phạm tội. Mà theo Điều 74 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định những
vật có giá trị chứng minh tội phạm và ngƣời phạm tội là vật chứng. Nhƣ vậy cũng có
nghĩa là nếu âm thanh, hình ảnh trong thực tế thì chỉ là những chứng cứ phi vật thể,
nhƣng nếu đƣợc “ghi” vào trong một phƣơng tiện nhất định (băng, đĩa, điên thoại,…) thì
khi đó nó sẽ trở thành vật chứng.
1.2.2 Bản ghi âm, ghi hình hỗ trợ thông tin về tội phạm cho cơ quan tiến hành tố
tụng
Thứ nhất, đối với bản ghi âm, ghi hình ghi lại những cuộc đối thoại, những hình
ảnh, hoạt động của những ngƣời liên quan giúp cho cơ quan điều tra, cơ quan xét xử nắm

bắt đầy đủ và chính xác hơn các tình tiết trong vụ án một cách rõ ràng và hợp lý.
GVHD: Mạc Giáng Châu

17

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
Khi nghe lại đoạn ghi âm thì cơ quan tiến hành tố tụng sẽ dễ dàng biết đƣợc nội
dung cuộc nói chuyện; đồng thời những âm thanh đi kèm ở xung quanh sẽ có thể phỏng
đoán đƣợc địa điểm ghi âm là ở nơi nhƣ thế nào, để từ đó cơ quan tiến hành tố tụng có
thể suy đoán đƣợc sự việc đã xảy ra nhƣ thế nào và ở đâu. Chẳng hạn nhƣ có một đám
ngƣời bắt cóc trẻ em để tống tiền, khi họ ghi âm lại giọng nói của con tin hoặc là khi họ
gọi điện thoại để tống tiền đến gia đình của con tin, nếu ngƣời nhà đã báo công an thì khi
nghe đƣợc đoạn ghi âm đó thì cơ quan điều tra có thể dùng bản ghi âm đó để kiểm tra về
giọng nói, để từ đó xác định đƣợc các đối tƣợng tình nghi, đồng thời những âm thanh
nghe đƣợc trong bản ghi âm đó, bất kể là âm thanh lớn nhỏ gì thì cơ quan điều tra cũng
không bỏ sót, vì từ những âm thanh đó, cơ quan điều tra sẽ xử lý số liệu về âm thanh để
biết đƣợc đó là những âm thanh đƣợc phát ra từ cái gì, rồi sau đó rà soát các địa điểm nào
có thể phát ra những âm thanh đó. Nhƣ vậy sẽ rất dễ dàng cho việc tìm ra nơi giam giữ
con tin của bọn bắt cóc.
Tuy nhiên, với bản ghi âm thì vẫn chƣa thể nào giúp cơ quan điều tra nắm bắt
đƣợc đầy đủ thông tin mà nó chỉ làm cơ sở để những ngƣời điều tra có thể phỏng đoán
đƣợc các tình huống đã xảy ra. Vì bản ghi âm chỉ có thể cung cấp đƣợc âm thanh đã xảy
ra chứ chƣa cung cấp đƣợc hoàn cảnh thực tế, diễn biến sự việc xảy ra nhƣ thế nào, chƣa
biết đƣợc hình dạng của những ngƣời đƣợc ghi âm lại. Nhƣng nếu là bản ghi hình thì có
thể biết đƣợc các đối tƣợng đó là ai, sự việc, diễn biến hành động của các đối tƣợng trong
bản ghi hình đó nhƣ thế nào, biết đƣợc rằng lời nói có thật sự khớp với hành vi mà họ đã
làm hay không. Hoặc cũng có thể biết đƣợc lý do tại sao họ lại làm nhƣ vậy.

Ví dụ: Lợi là một sĩ quan trẻ công tác tại một đơn vị quân đội ở Nghệ An, một
hôm Lợi vào Hà Tĩnh thăm bạn, họ rủ nhau ra nhà hàng nhậu. Ở bàn bên cạnh bàn của
Lợi có một cô gái tên Trinh thỉnh thoảng lại nhìn sang bàn của Lợi. Thấy vậy Lợi chủ
động đi lại bàn cô gái để bắt chuyện làm quen và xin số điện thoại, sau đó Lợi quay về
bàn của mình và cô gái cũng rời khỏi nhà hàng. Chừng 45 phút sau, khi cuộc nhậu đã ngà
ngà, bắt ngờ điện thoại Lợi báo tin nhắn “Anh đã nhậu xong chƣa, thật sự em buồn. em
muốn tâm sự với anh ngay bây giờ…” nên hai ngƣời đã hẹn gặp nhau ở khách sạn TA,
phƣờng Thạch Linh, Thành phố Hà Tĩnh. Lợi đẩy cửa bƣớc vào, thấy Trinh đã nằm lặng
lẽ trên giƣờng kê sát tƣờng. Anh cẩn thận đóng cửa, uống ngụm nƣớc xả bia và tiến lại
phía ngƣời đẹp. Trinh nằm vắt tay lên đầu, rất tƣ lự, chiếc chăn bông mỏng mảnh kéo
ngang ngƣời. Lợi mạnh dạn lật nhẹ mảnh chăn. Chiếc áo quá nhỏ không đủ che phần thân
ngƣời gợi cảm của nàng. Lợi thực hiện hành động nhƣ nhiều ngƣời đàn ông trong hoàn
cảnh đó, làm theo tình cảm, theo bản năng. “Đừng anh, em không đồng ý” – câu nói của
nàng trong hoàn cảnh đó, không mấy ai để ý. Giống nhƣ đẩy cửa thì gió phải vào. Lợi
cũng vậy. Nhƣng đó chính là một trong những câu nói quan trọng để buộc Lợi thành thủ
phạm vụ hiếp dâm không thể tin đƣợc. Chiếc máy điện thoại đầu giƣờng đã chuyển sang
GVHD: Mạc Giáng Châu

18

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
chế độ ghi âm để làm căn cứ buộc tội chàng sĩ quan trẻ, mà mãi sau này khi tới cơ quan
điều tra, chàng mới hay biết. Trinh dƣờng nhƣ chỉ yên lặng khi Lợi “tấn công”. Nhƣng
khi cuộc “đánh chiếm” sắp hạ màn, bấy giờ hành động của Trinh mới rõ ràng. Trinh giẫy
nảy, phản đối, yêu cầu Lợi phải chấm dứt ngay lập tức. Nghĩ rằng nàng giận nên có lời lẽ
không hay, Lợi tiếp tục dỗ. Nhƣng động tác của Trinh càng quyết liệt. Cô la hét, và bất
ngờ kêu cứu.6

Xét ở ví dụ trên, nếu hoàn cảnh lúc đó mà bị cô gái ghi âm lại và trình báo với
công an là bị anh thanh niên đó hiếp dâm mình thì cơ quan điều tra và cả những ngƣời
khác sẽ dễ dàng bị nhầm lẫn là anh Lợi đó đã thực sự hiếp dâm cô gái đó. Vì trong bản
ghi âm sẽ ghi lại đƣợc tiếng của cô gái không đồng ý, mà anh Lợi vẫn làm. Thế nhƣng,
nếu hoàn cảnh lúc đó mà bị ghi hình lại thì sự việc sẽ đƣợc rõ ràng hơn, anh thanh niên sẽ
không bị oan.
Bên cạnh đó, những cuộc đối thoại, những hình ảnh hay những hoạt động trong
bản ghi âm, ghi hình có thể giúp cơ quan điều tra biết đƣợc lời khai của bị can có đúng sự
thật không hay cũng biết đƣợc những ai có liên quan đến vụ án và những tình tiết quan
trọng trong các vụ án. Khi lấy lời khai của bị can, những ngƣời có liên quan, họ có thể
cho lời khai đúng sự thật hoặc không đúng sự thật tùy thuộc vào lợi ích của họ hoặc tinh
thần hợp tác giải quyết vụ án. Do đó, khi xem xét lại những lời khai mà cơ quan điều tra
đã ghi nhận lại so sánh với bản ghi âm, ghi hình thu thập đƣợc để xem ngƣời cho lời khai
có khai đúng sự thật hay không. Hoặc là khi đang lấy lời khai, cơ quan điều tra có thể mở
bản ghi âm, ghi hình đã thu thập đƣợc cho những ngƣời bị lấy lời khai nghe, rồi sau đó
hỏi họ, vừa nghe xong rồi hỏi ngay, trong thời gian ngắn nhƣ vậy họ không thể nào kịp
suy nghĩ để trả lời gian dối đƣợc, do đó có thể hạn chế đƣợc trƣờng hợp cho lời khai giả.
Không những vậy, nếu nhƣ bản ghi âm chỉ có thể cho ta biết đƣợc những đối tƣợng bị ghi
âm, thì bản ghi hình còn có thể chỉ ra đƣợc những đối tƣợng ở xung quanh đó mà họ
không lên tiếng, giúp ta biết đƣợc những ngƣời có liên quan đến vụ án đó. Và có thể từ
những ngƣời có liên quan đó mà cơ quan điều tra có thể tìm ra đƣợc manh mối vụ án.
Thứ hai, đối với bản ghi âm, ghi hình do cơ quan điều tra ghi lại trong quá trình
điều tra và lấy lời khai thì có tác dụng giúp cho đội điều tra ghi lại biên bản một cách
thuận lợi và chi tiết, làm tƣ liệu để điều tra. Có thể trong lúc lấy lời khai, cán bộ điều tra
không kịp ghi chép lại lời khai thì họ sẽ sử dụng máy ghi âm hoặc máy ghi hình để ghi lại
lời khai của bị can. Khi ghi âm hoặc ghi hình trong lúc lấy lời khai thì cán bộ điều tra
phải cho ngƣời bị lấy lời khai biết là mình đang bị ghi âm, ghi hình. Sau khi lấy lời khai
xong, cán bộ điều tra sẽ nghe lại hoặc xem lại bản ghi âm, ghi hình mà mình đã ghi đƣợc
để ghi vào hồ sơ, biên bản một cách đầy đủ nhất, đồng thời có thể xem lại thái độ, cử chỉ,
6

Phan Đăng, Giải mã những vụ án tình kỳ quặc, Báo điện tử Công an nhân dân, 2011,
[truy cập ngày 1-11-2014].

GVHD: Mạc Giáng Châu

19

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên


Giá trị pháp lý của bản ghi âm, ghi hình trong tố tụng hình sự Việt Nam
khuôn mặt, ánh mắt của ngƣời cho lời khai để nhận xét, đánh giá xem ngƣời đó có khai
thật hay không. Chẳng hạn nhƣ khi hỏi đến câu hỏi mà ngƣời cho lời khai không muốn
trả lời thật thì ngƣời đó có thể gãy đầu để suy nghĩ, hoặc do phải suy nghĩ lời khai giả nên
cơ thể ngƣời sẽ dễ bị mất nƣớc, và ngƣời đó sẽ xin đƣợc uống nƣớc, hoặc là mắt ngƣời
đó liếc qua liếc lại không dám nhìn thẳng vào ngƣời hỏi,…
Đồng thời, việc ghi âm, ghi hình lại quá trình lấy lời khai còn giúp cho cơ quan
điều tra chứng minh đƣợc ngƣời cho lời khai đã thật sự khai giống với những gì mà cán
bộ điều tra đã ghi chép lại. Ghi âm, ghi hình lại quá trình lấy lời khai có vai trò rất quan
trọng. Việc làm này nhằm tránh đƣợc một số trƣờng hợp bất ngờ, chẳng hạn nhƣ ngƣời
cho lời khai tại cơ quan điều tra đã cho những lời khai nhƣ thế, nhƣng khi đứng trƣớc cơ
quan xét xử thì lại nói khác, đảo ngƣợc lời khai hoặc sửa đổi một số lời khai,… làm cho
vụ án trở nên phức tạp hơn. Có thể là ngƣời cho lời khai nói rằng trong lúc lấy lời khai,
cán bộ điều tra đã dùng biện pháp tra tấn, nhục hình buộc họ phải cho lời khai giả. Lúc
này trách nhiệm sẽ thuộc về cơ quan điều tra. Hoặc là tự bản thân ngƣời cho lời khai thay
đổi lời khai trƣớc Tòa án, trong trƣờng hợp này cơ quan điều tra sẽ không bị truy cứu
trách nhiệm. Do đó, ghi âm, ghi hình trong quá trình lấy lời khai là rất cần thiết, bởi vì nó
thể hiện đƣợc tính trung thực, khách quan, sự minh bạch của quá trình lấy lời khai, đồng
thời hạn chế đƣợc trƣờng hợp thay đổi lời khai tại Tòa án.

Cho nên có thể nói, dù là bản ghi âm, ghi hình ghi lại những cuộc đối thoại, những
hình ảnh, hoạt động của những ngƣời liên quan hay là những bản ghi âm, ghi hình do cơ
quan điều tra ghi lại trong quá trình lấy lời khai thì đều có vai trò hết sức quan trọng
trong hoạt động tố tụng hình sự Việt Nam, nó hỗ trợ thông tin về tội phạm cho cơ quan
tiến hành tố tụng, giúp cho cơ quan điều tra, cơ quan xét xử có thể suy xét tình tiết kỹ
lƣỡng hơn, giải quyết đúng đắn hơn, nhanh chóng tìm ra đƣợc sự thật.

GVHD: Mạc Giáng Châu

20

SVTH: Phan Tấn Khánh Nguyên