pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh doanh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT THƯƠNG MẠI
-----

-----

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT KHÓA 37
NIÊN KHÓA 2011-2015
Đề Tài:

PHÁP LUẬT VỀ THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN ĐỐI
VỚI THU NHẬP TỪ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH

Giảng viên hướng dẫn:
TS. Lê Thị Nguyệt Châu

Sinh viên thực hiện:
Nguyễn Võ Ngân Tâm
MSSV: 5115928
Lớp: Luật Thương mại khóa 37

Cần Thơ, tháng 11 năm 2014


Nhận xét của hội đồng bảo vệ
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................

...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt khoảng thời gian bắt đầu học tập ở giảng đường đại học đến nay, tôi đã

nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý thầy cô, gia đình và bạn bè. Với lòng
biết ơn sâu sắc, tôi xin được gửi lời cám ơn đến Ban giám hiệu Trường Đại học Cần Thơ,
Ban chủ nhiệm Khoa Luật cùng quý Thầy Cô là giảng viên Khoa Luật đã tận tình dạy
bảo tôi, truyền đạt những kiến thức, những kinh nghiệm quý báu trong học tập và cả
những kỹ năng sống ngoài xã hội, để tôi có được hành trang cần thiết bước vào đời.
Đặc biệt hơn, tôi xin cám ơn cô Lê Thị Nguyệt Châu, tuy luôn bận rộn với công
việc giảng dạy, song cô vẫn dành cho tôi sự quan tâm, giúp đỡ để tôi có điều kiện thuận
lợi hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Nếu như không có những lời hướng dẫn, dạy bảo
ân cần của cô thì tôi nghĩ sẽ rất khó có thể hoàn thiện được.
Trong quá trình viết cũng như tìm hiểu đề tài, dù đã rất cố gắng nhưng do vốn kiến
thức còn hạn chế. Vì vậy, những sai sót trong quá trình thực hiện đề tài là điều không thể
nào tránh khỏi. Tôi rất mong sẽ nhận được những ý kiến đóng góp của quý Thầy Cô và
các bạn sinh viên để vốn kiến thức cũng như đề tài luận văn tốt nghiệp của tôi được hoàn
thiện hơn.
Một lần nữa tôi xin chân thành cám ơn!
Cần Thơ, tháng 12 năm 2014

Sinh viên thực hiện

Nguyễn Võ Ngân Tâm

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

i

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

ii

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

iii

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
MỤC LỤC
Trang
LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1 - KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN ĐỐI VỚI
THU NHẬP TỪ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH .................................................................. 4
1.1 Khái quát chung về hoạt động kinh doanh ................................................................... 4
1.1.1 Khái niệm về hoạt động kinh doanh ...................................................................... 4
1.1.2 Đặc điểm hoạt động kinh doanh ............................................................................ 5
1.1.3 Phân loại các hoạt động kinh doanh ...................................................................... 7
1.1.4 Vai trò của hoạt động kinh doanh .......................................................................... 8
1.2 Khái quát chung về thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh ............................ 9
1.2.1 Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh
doanh ............................................................................................................................. 9
1.2.1.1 Khái niệm ....................................................................................................... 9
1.2.1.2 Đặc điểm ...................................................................................................... 11
1.2.1.3 Vai trò .......................................................................................................... 13

1.2.1.4 Chủ thể, phạm vi điều chỉnh ......................................................................... 15
1.2.2 Đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh ........................... 16
1.2.2.1 Cá nhân cư trú .............................................................................................. 16
1.2.2.2 Cá nhân không cư trú.................................................................................... 17
1.2.3 Lược sử sự phát triển chế định thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt
động kinh doanh .......................................................................................................... 17
CHƯƠNG 2 - QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN ĐỐI VỚI
THU NHẬP TỪ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH ................................................................ 20
2.1 Các khoản thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân từ hoạt đông kinh doanh .................. 20
2.1.1 Phạm vi chịu thuế................................................................................................ 20
2.1.2 Các khoản thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh ........... 21
2.1.2.1 Thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc tất cả
các lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh theo quy định của pháp luật ............................ 21
2.1.2.2 Thu nhập từ hoạt động hành nghề độc lập trong những lĩnh vực, ngành
nghề được cấp giấy phép, chứng chỉ theo quy định .................................................. 21
2.1.2.3 Thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh nông nghiệp, lâm nghiệp, làm
muối, nuôi trồng, đánh bắt thúy sản không được miễn thuế ...................................... 22
2.2 Căn cứ tính thuế, thuế suất và cách tính thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh
doanh .............................................................................................................................. 23
2.2.1 Căn cứ tính thuế, thuế suất và cách tính thuế đối với cá nhân cư trú có thu nhập
từ hoạt động kinh doanh .............................................................................................. 23
2.2.1.1 Đối với cá nhân kinh doanh chưa thực hiện đúng pháp luật về kế toán, hóa
đơn chứng từ ............................................................................................................ 25
2.2.1.2 Đối với cá nhân kinh doanh thực hiện đầy đủ chế độ kế toán hóa đơn,
chứng từ ................................................................................................................... 28
2.2.1.3 Đối với nhóm cá nhân kinh doanh ................................................................ 31
2.2.2 Căn cứ tính thuế đối với cá nhân không cư trú từ hoạt động kinh doanh .............. 35
2.3 Các khoản thu nhập được giảm thuế, miễn thuế từ hoạt động kinh doanh .................. 36
2.3.1 Các khoản thu nhập được giảm thuế.................................................................... 37
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

iv

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
2.3.2 Các khoản thu nhập được miễn thuế.................................................................... 38
2.4 Quy định pháp luật về đăng kí thuế, kê khai thuế, quyết toán thuế và hoàn thuế ........ 39
2.4.1 Quy định pháp luật về đăng kí thuế ..................................................................... 39
2.4.2 Quy định pháp luật về kê khai, quyết toán thuế ................................................... 40
2.4.3 Quy định pháp luật về hoàn thuế ......................................................................... 43
2.5 Xử lý vi phạm pháp luật về thuế thu nhập cá nhân từ hoat động kinh doanh .............. 44
2.5.1 Hành vi vi phạm pháp luật về thuế thu nhập cá nhân của người nộp thuế ............ 44
2.5.2 Hình thức xử lý vi phạm...................................................................................... 45
2.5.2.1 Xử phạt vi phạm hành chính về thuế ............................................................. 45
2.5.2.2 Xử lý vi phạm hình sự về thuế ...................................................................... 49
2.6 Những bất cập trong quy định và giải pháp hoàn thiện thuế thu nhập cá nhân đối
với thu nhập từ hoạt động kinh doanh .............................................................................. 51
2.6.1 Những bất cập ..................................................................................................... 51
2.6.2 Các giải pháp hoàn thiện thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động
kinh doanh ................................................................................................................... 55
KẾT LUẬN ........................................................................................................................ 61
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 62

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

v

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thuế không chỉ đơn thuần là một nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước mà
thuế còn gắn liền với các vấn đề về tăng trưởng kinh tế, về sự công bằng trong phân phối
và sự ổn định xã hội, kích thích tăng trưởng kinh tế và điều chỉnh thu nhập. Các chính
sách về thuế ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập, giá cả, quan hệ cung cầu, cơ cấu đầu tư và
đến sự phát triển hoặc suy thoái của một nền kinh tế. Đặc biệt sự giảm dần các loại thuế
xuất nhập khẩu do yêu cầu tự do hóa thương mại nên thuế thu nhập cá nhân ngày càng
trở thành nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước. Nền kinh tế nước ta ngày càng
phát triển, thu nhập bình quân đầu người của cá nhân ngày càng tăng từ đó thuế thu nhập
cá nhân sẽ góp phần quan trọng vào việc tăng thu cho ngân sách nhà nước. Trong số các
loại thuế thu nhập cá nhân thì thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh doanh là loại
thuế có tác động lớn và có tầm ảnh hưởng rộng đến các chính sách phát triển kinh tế - xã
hội của đất nước.
Trong những năm gần đây, các cá nhân, hộ gia đình tham gia vào hoạt động sản
xuất kinh doanh ngày càng phát triển và đa dạng các loại hình ở Việt Nam. Quá trình
phát triển nền kinh tế thị trường cho thấy vai trò, sự đóng góp của các chủ thể này ngày
càng quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, trong đời sống của xã hội và cần phải tăng
cường công tác quản lý của nhà nước đối với quá trình phát triển thị trường này. Tuy
nhiên cho đến nay hoạt động kinh doanh của các chủ thể này ở nước ta vẫn còn khiêm
tốn, ít phát triển hơn so với hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp và công ty. Các
hoạt động mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ còn nhỏ lẻ được thể hiện đơn giản trong
hầu hết các giao dịch mua bán của người dân. Các bên mua – bán phần nhiều không làm
hợp đồng nên dễ dẫn đến tranh chấp không đáng có. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình
trạng đó là do thiếu sự quản lý, điều tiết chặt chẽ, hữu hiệu của các cơ quan quản lý nhà

nước đối với các hoạt động mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, thiếu những chủ
trương, chính sách và biện pháp cụ thể, phù hợp để định hướng và tạo điều kiện cho hoạt
động kinh doanh của những chủ thể này phát triển theo quy luật của thị trường và phù
hợp với định hướng của nhà nước. Chính vì vậy, trong các chính sách quản lý của nhà
nước về thuế, đặc biệt là việc tìm hiểu, nghiên cứu về Luật thuế thu nhập cá nhân đối với
hoạt động kinh doanh cần được lưu tâm.
Với suy nghĩ như vậy nên người viết chọn đề tài “pháp luật về thuế thu nhập cá
nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh doanh” nghiên cứu làm luận văn tốt nghiệp,
đồng thời tìm hiểu rõ hơn về những quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân điều
chỉnh đối với lĩnh vực kinh doanh cũng như những vướng mắc đang gặp phải trong việc
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

1

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
thực thi pháp luật, từ đó đưa ra một số ý kiến nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật
về Thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh doanh.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Luận văn được thực hiện với mục tiêu đóng góp ý kiến nhằm cải cách chính sách
thuế đối với hoạt động kinh doanh của cá nhân, hộ gia đình ở Việt Nam trong thời gian
tới trên cơ sở tìm hiểu các quy định của pháp luật và tình hình thực tế khi triển khai thực
hiện Luật thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh doanh. Từ những vấn đề còn tồn
tại, người viết đưa ra một số ý kiến cũng như giải pháp để góp phần hoàn thiện các quy
định của pháp luật về Thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh doanh.
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Người viết nghiên cứu đề tài trong phạm vi khái quát chung về hoạt động kinh

doanh và thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh doanh và những quy
định pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ kinh doanh trên cơ sở Luật
thuế thu nhập cá nhân năm 2007 sửa đổi, bổ sung năm 2012 và các văn bản hướng dẫn
thi hành liên quan đến hoạt động kinh doanh. Bên cạnh đó, người viết có tham khảo thêm
sách, báo, giáo trình có liên quan tới Thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh
doanh.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn được người viết nghiên cứu trên cở sở tìm hiểu các văn bản và các quy
định có liên quan. Đồng thời sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh các
quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh doanh và đưa ra
một số ý kiến đóng góp của cá nhân.
5. Bố cục đề tài
Đề tài luận văn được chia làm ba phần: phần mở đầu, phần nội dung và phần kết
luận.
Phần nội dung bao gồm hai chương:
Chương 1: Khái quát chung về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động
kinh doanh
Trong chương này người viết trình bày khái quát chung một số nội dung như: khái
niệm, đặc điểm, vai trò của thuế thu nhập cá nhân và khái niệm, đặc điểm, phân loại, vai
trò của hoạt động kinh doanh. Trên cơ sở lí luận đó sẽ đi đến khái quát về thuế thu nhập
cá nhân đối với hoạt động kinh doanh là gì, về đối tượng chịu thuế đối với hoạt động kinh
doanh.
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

2

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh

doanh
Chương 2: Quy định pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt
động kinh doanh
Trong chương hai này người viết chủ yếu nghiên cứu các quy định của pháp luật về
thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh doanh, về các khoản thu nhập chịu thuế;
cách tính thuế; thời điểm xác định thu nhập tính thuế; về các khoản thu nhập được miễn,
giảm thuế; các quy định pháp luật về đăng kí thuế; kê khai, quyết toán thuế; hoàn thuế và
các biện pháp xử lí hành vi vi phạm pháp luật về thuế; đồng thời nêu lên những bất cập
và đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện Luật thuế thu nhập cá nhân.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

3

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN
ĐỐI VỚI THU NHẬP TỪ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH
Nếu như Pháp lệnh về thu nhập đối với người có thu nhập cao quy định thu nhập
của cá nhân kinh doanh thuộc diện điều chỉnh của Thuế thu nhập doanh nghiệp dẫn đến
tình trạng là cũng cùng thu nhập do cá nhân tạo ra nhưng thu nhập từ kinh doanh không
được trừ khởi điểm mà phải nộp theo thuế suất của thuế thu nhập doanh nghiệp và không
được giảm trừ gia cảnh, trong khi đó thu nhập từ tiền lương, tiền công có quy định mức
khởi điểm, áp dụng biểu thuế lũy tiến từng phần và được tính giảm trừ gia cảnh. Quy
định này dẫn đến hệ quả cùng mức thu nhập 5 triệu đồng/tháng, cá nhân có thu nhập từ
kinh doanh ( theo Luật thuế thu nhập doanh nghiệp thuế suất là 22%) sẽ nộp thuế cao hơn

cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công (áp dụng biểu thuế lũy tiến từng phần là
5%). Ngược lại, nếu cá nhân có thu nhập 100 triệu đồng/tháng thì người có thu nhập từ
tiền lương, tiền công nộp thuế là 35% và người có thu nhập từ kinh doanh cũng chỉ nộp
thuế là 22%. Từ đây có thể thấy rõ sự mâu thuẫn phát sinh từ chính sách thuế của Nhà
nước và cũng chính vì những bất cập đó mà việc đưa cá nhân kinh doanh vào diện nộp
Thuế thu nhập cá nhân như cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công là hợp lí. Để có
được cái nhìn bao quát, toàn diện về thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh doanh.
Trong chương 1 này người viết trình bày khái quát chung một số nội dung như: khái
niệm, đặc điểm, vai trò của thuế thu nhập cá nhân và khái niệm, đặc điểm, phân loại, vai
trò của hoạt động kinh doanh. Trên cơ sở lí luận đó sẽ đi đến khái quát về thuế thu nhập
cá nhân đối với hoạt động kinh doanh là gì, về đối tượng chịu thuế đối với hoạt động kinh
doanh.
1.1 Khái quát chung về hoạt động kinh doanh
1.1.1 Khái niệm về hoạt động kinh doanh
Theo quan niệm truyền thống, kinh doanh được hiểu đơn giản là cách làm giàu của
con người trên thương trường, là hành vi buôn bán để kiếm lợi.
Ngày nay, kinh doanh được hiểu là hoạt động của cá nhân hoặc tổ chức nhằm mục
đích đạt lợi nhuận qua một loạt các hoạt động như: quản trị, tiếp thị, tài chính, kế toán,
sản xuất.
Kinh doanh là một trong những hoạt động phong phú nhất của loài người. Hoạt
động kinh doanh thường được thông qua các thể chế kinh doanh như công ty, tập đoàn, tư
nhân... nhưng cũng có thể là hoạt động tự thân của các cá nhân.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

4

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm

Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
Để đánh giá các hoạt động kinh doanh, người ta có nhiều chỉ tiêu khác nhau
như doanh thu, tăng trưởng, lợi nhuận biên, lợi nhuận ròng...
Kinh doanh là phương thức hoạt động kinh tế trong điều kiện tồn tại nền kinh tế
hàng hoá, gồm tổng thể những phương pháp, hình thức và phương tiện mà chủ thể kinh tế
sử dụng để thực hiện các hoạt động kinh tế của mình (bao gồm quá trình đầu tư, sản xuất,
vận tải, thương mại, dịch vụ...) trên cơ sở vận dụng quy luật giá trị cùng với các quy luật
khác, nhằm đạt mục tiêu vốn sinh lời cao nhất.
Theo quan điểm pháp luật: “Kinh doanh là việc thưc hiện liên tục một, một số hoặc
tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung
ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi” 1.
Tuy nhiên, dù hiểu khái niệm nào thì hoạt động kinh doanh là hoạt động bất kỳ
mang tính rủi ro để nhận được lợi nhuận. Là sự đánh đổi giữa lợi nhuận và rủi ro. Lợi
nhuận càng cao thì rủi ro càng cao, nhưng rủi ro cao chưa chắc lợi nhuận đã cao.
1.1.2 Đặc điểm hoạt động kinh doanh
Hoạt động kinh doanh bao gồm hoạt động mua bán hàng hóa và cung ứng dich vụ.
Trong đó hoạt động mua bán hàng hóa bao gồm những đặc điểm sau:
− Về hoạt động: hoạt động kinh doanh cơ bản là lưu chuyển hàng hoá (Lưu chuyển
hàng hoá là sự tổng hợp các hoạt động thuộc quá trình mua bán trao đổi và dự trữ hàng
hoá).
− Về hàng hoá: hàng hoá trong kinh doanh gồm các loại vật tư, sản phẩm có hình
thái vật chất và phi vật chất mà doanh nghiệp mua về với mục đích để bán.
− Về phương thức lưu chuyển hàng hoá: hoạt động kinh doanh có hai hình thức lưu
chuyển chính là bán buôn, bán lẻ.
− Về tổ chức kinh doanh: có thể theo nhiều mô hình khác nhau như tổ chức bán
buôn, bán lẻ, công ty kinh doanh tổng hợp, công ty môi giới, công ty xúc tiến thương
mại...
− Về sự vận động của hàng hoá: sự vận động của hàng hoá không giống nhau, tuỳ
thuộc vào nguồn hàng và ngành hàng (hàng lưu chuyển trong nước, hàng xuất nhập

khẩu…). Do đó chi phí thu mua và thời gian lưu chuyển hàng hoá cũng khác nhau giữa
các loại hàng.

1

Khoản 2 điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2005, được sửa đổi, bổ sung năm 2013

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

5

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
Còn với hoạt động cung ứng dịch vụ thì có những đặc trưng cơ bản khác với sản
phẩm hữu hình khác như tính vô hình, tính không thể tách rời khỏi nguồn gốc, tính không
ổn định về chất lượng, tính không lưu giữ được.
− Thứ nhất là tính vô hình:
Hàng hoá có hình dáng, kích thước, màu sắc và thậm chí cả mùi vị. Khách hàng có
thể tự xem xét, đánh giá xem nó có phù hợp với nhu cầu của mình không. Ngược lại, dịch
vụ mang tính vô hình, làm cho các giác quan của khách hàng không nhận biết được trước
khi mua dịch vụ. Đây chính là một khó khăn lớn khi bán một dịch vụ so với khi bán một
hàng hoá hữu hình, vì khách hàng khó thử dịch vụ trước khi mua, khó cảm nhận được
chất lượng, khó lựa chọn dịch vụ, nhà cung cấp dịch vụ khó quảng cáo về dịch vụ. Do
vậy, dịch vụ khó bán hơn hàng hoá. Chính điều này làm cho khách hàng cảm thấy liều
lĩnh khi mua những dịch vụ, do đó để mua một dịch vụ hay một sản phẩm kèm theo dịch
vụ, khách hàng phải được thông tin đầy đủ những gì mà họ sẽ có trong toàn bộ các giai
đoạn của quá trình mua và sử dụng sản phẩm hay dịch vụ. Vì thế, việc tuyên truyền,

quảng cáo đóng vai trò rất quan trọng để câu dẫn khách hàng đến quyết định mua một
dịch vụ.
Dịch vụ về cơ bản là không cụ thể và nó rất dễ bắt chước. Điều này làm cho việc
cạnh tranh trở nên gay gắt hơn và đó cũng chính là thách thức chủ yếu của công ty dịch
vụ.
− Thứ hai là tính không thể tách rời khỏi nguồn gốc:
Hàng hoá được sản xuất tập trung tại một nơi, rồi vận chuyển đến nơi có nhu cầu.
Khi ra khỏi dây chuyền sản xuất thì hàng hóa đã hoàn chỉnh. Nhà sản xuất cũng có thể
sản xuất khi nào thuận tiện, rồi cất trữ vào kho và đem bán khi có nhu cầu. Do đó, họ dễ
thực hiện cân đối cung cầu. Nhưng quá trình cung cấp dịch vụ và tiêu dùng dịch vụ xảy
ra đồng thời. Người cung cấp dịch vụ và khách hàng phải tiếp xúc với nhau để cung cấp
và tiêu dùng dịch vụ tại các địa điểm và thời gian phù hợp cho hai bên. Đối với một số
dịch vụ, khách hàng phải có mặt trong suốt quá trình cung cấp dịch vụ.
Do dịch vụ được thực hiện bởi những người cung cấp khác nhau, ở những thời gian
và địa điểm khác nhau và có cả sự can thiệp của khách hàng trong quá trình tạo ra dịch vụ
đã tạo ra tính không ổn định của dịch vụ. Vì thế khó có thể kiểm tra trước chất lượng dịch
vụ và điều này gây khó khăn trong quản lý chất lượng của dịch vụ.
− Thứ ba là tính không ổn định về chất lượng:

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

6

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
Dịch vụ không thể được cung cấp hàng loạt, tập trung như sản xuất hàng hoá. Khi
đó, nhà cung cấp khó kiểm tra chất lượng theo một tiêu chuẩn thống nhất. Mặt khác, sự

cảm nhận của khách hàng về chất lượng dịch vụ lại chịu tác động mạnh bởi kỹ năng, thái
độ của người cung cấp dịch vụ. Sức khoẻ, sự nhiệt tình của nhân viên cung cấp dịch vụ
vào buổi sáng và buổi chiều có thể khác nhau. Do vậy, khó có thể đạt được sự đồng đều
về chất lượng dịch vụ ngay trong một ngày. Dịch vụ càng nhiều người phục vụ thì càng
khó đảm bảo tính đồng đều về chất lượng. Việc mua và sử dụng một sản phẩm dịch vụ,
khách hàng thường căn cứ vào thái độ của nhân viên. Bởi lẽ đó, để nâng cao chất lượng
phục vụ, giảm sự không ổn định về chất lượng, cần chú trọng đến công tác tuyển chọn,
đào tạo và khuyến khích những người trực tiếp bán hàng.
− Thứ tư là tính không lưu giữ được:
Dịch vụ chỉ tồn tại vào thời gian mà nó được cung cấp và không thể sản xuất hàng
loạt để cất vào kho dự trữ, khi có nhu cầu thị trường thì đem ra bán. Đặc tính này sẽ ảnh
hưởng đến các chính sách của các công ty dịch vụ như chính sách giá cước thay đổi theo
thời gian, mùa vụ, chính sách dự báo nhu cầu, kế hoạch bố trí nhân lực...
1.1.3 Phân loại các hoạt động kinh doanh
Hoạt động kinh doanh là một hoạt động rất phổ biến và diễn ra hàng ngày, hàng giờ
và thường xuyên trong cuộc sống của con người. Hoạt động kinh doanh bao gồm các loại
hoạt động như:
− Nông nghiệp và khai mỏ: liên quan đến việc sản xuất các nguyên liệu thô, như
nông sản và khoáng sản.
− Kinh doanh tài chính: bao gồm ngân hàng và các công ty chủ yếu thu lợi nhuận
qua việc đầu tư và quản lý nguồn vốn.
− Thông tin: lợi nhuận chính thu được thông qua bán lại các quyền sở hữu trí tuệ,
bao gồm các xưởng phim, nhà xuất bản và các công ty phần mềm.
− Kinh doanh vận tải: vận chuyển người và hàng hóa từ nơi này đến nơi khác,
thu lợi nhuận thông qua phí vận chuyển.
− Dịch vụ công cộng: ví dụ như ngành điện và xử lí chất thải, thường được đặt dưới
sự quản lí của chính phủ.
− Sản xuất: sản xuất hàng hóa từ các nguyên liệu thô hoặc các chi tiết cấu thành, sau
đó bán đi thu lợi nhuận. Các công ty sản xuất hàng hóa hữu hình, như ô tô, xe máy,...
được gọi là nhà sản xuất.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

7

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
− Kinh doanh bất động sản: thu lợi từ việc bán, cho thuê, phát triển các tài sản bao
gồm đất, nhà riêng, và các loại công trình.
− Bán lẻ và phân phối: hoạt động như một trung gian giữa nhà sản xuất và khách
hàng, thu lợi nhuận qua dịch vụ bán lẻ và phân phối.
− Kinh doanh dịch vụ: cung cấp các dịch vụ và hàng hóa vô hình, thu lợi bằng cách
tính giá sức lao động hoặc các dịch vụ đã cung cấp cho Chính phủ, các lĩnh vực kinh
doanh khác hoặc khách hàng.
1.1.4 Vai trò của hoạt động kinh doanh
Thứ nhất, hoạt động kinh doanh là hoạt động chuyên nghiệp trong lưu thông hàng
hoá. Trước hết hoạt động kinh doanh có tác dụng nhiều mặt đối với lĩnh vực sản xuất và
lĩnh vực tiêu dùng của xã hội. Nó cung ứng vật tư hàng hoá cần thiết một cách đầy đủ,
kịp thời, đồng bộ, đúng số lượng, chất lượng một cách thuận lợi với quy mô ngày càng
mở rộng.
Thứ hai, hoạt động kinh doanh thúc đẩy việc áp dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật
công nghệ mới vào sản xuất. Thông qua việc bảo đảm những loại máy móc, thiết bị,
nguyên nhiên vật liệu, kinh doanh thúc đẩy các doanh nghiệp sản xuất sử dụng các loại
máy móc, thiết bị, nguyên nhiên vật liệu mới, hiện đại. Đồng thời thúc đẩy nhu cầu, gợi
mở nhu cầu, đảm bảo cho người tiêu dùng những hàng hoá tốt, văn minh và hiện đại.
Thứ ba, hoạt động kinh doanh thực hiện việc dự trữ các yếu tố của sản xuất và hàng
hoá tiêu dùng, bảo đảm cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh và người tiêu dùng giảm

bớt được dự trữ lớn ở nơi sản xuất và dự trữ tiêu dùng cá nhân.
Thứ tư, hoạt động kinh doanh bảo đảm điều hoà cung cầu. Nó làm đắt ở những nơi
có nguồn hàng rẻ, nhiều phong phú và làm rẻ hàng hoá ở những nơi hàng hoá đắt, ít
nghèo nàn. Trong phạm vi nền kinh tế quốc dân, có tác dụng lớn trong việc thúc đẩy việc
sử dụng nguồn lực và phân bổ các nguồn lực một cách có hiệu quả và hợp lý.
Thứ năm, hoạt động kinh doanh nhờ việc áp dụng ngày càng nhiều các dịch vụ
trong các hoạt động kinh doanh hàng hoá sẽ bảo đảm cho các vật tư kỹ thuật ngày càng
kịp thời, thuận tiện và văn minh cho các doanh nghiệp sản xuất, bảo đảm ngày càng
nhiều hàng hoá tốt, hiện đại, văn minh với dịch vụ ngày càng thuận lợi cho người tiêu
dùng. Bảo đảm cung ứng hàng hoá ổn định, bình thường trong xã hội.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

8

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
1.2 Khái quát chung về thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh
1.2.1 Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh
doanh
1.2.1.1 Khái niệm
Thuế là một khoản thu của Nhà nước đối với các tổ chức và mọi thành viên trong xã
hội, khoản thu đó mang tính bắt buộc, không hoàn trả trực tiếp được pháp luật quy định2.
Tuy nhiên, tùy theo cách nhìn nhận ở các góc độ, lĩnh vực khác nhau mà có cách hiểu
khác nhau về thuế.
− Theo các tác giả Giáo trình Luật thuế, Đại học Luật Hà Nội thì:3
Các Mác viết “thuế là cơ sở kinh tế của bộ máy nhà nước, là thủ đoạn đơn giản để

kho bạc thu được tiền hay tài sản của người dân dùng vào việc chi tiêu của nhà nước”.
Các nhà nghiên cứu kinh tế cho rằng “thuế là một hình thức phân phối thu nhập tài
chính của nhà nước để thực hiện chức năng của mình, dựa vào quyền lực chính trị, tiến
hành phân phối sản phẩm thặng dư của xã hội một cách cưỡng chế và không hoàn lại”.
Ở khía cạnh nghiên cứu luật pháp, các chuyên gia về luật thuế cũng nhận định “thuế
là một trật tự đã được thiết lập hòa bình giữa chính phủ với cộng đồng trong sự tôn trọng
thực hiện nghĩa vụ thu, nộp vào ngân sách. Thuế không có bất kì sự phân biệt đối xử nào
giữa các bang hay vùng lãnh thổ”.
− Ở góc độ người thu thuế thì thường hiểu thuế là khoản đóng góp bắt buộc theo
nghĩa vụ do pháp luật quy định. Thuế là khoản thu không phải hoàn trả ngang giá và trực
tiếp.
− Với người nộp thuế thì hiểu thuế là khoản bắt buộc phải nộp cho Nhà nước theo
quy định.
Các quan niệm trên đều có thể đúng nhưng ở những góc độ khác nhau. Từ các khái
niệm trên, ta có thể kết luận: “thuế là khoản thu nộp mang tính bắt buộc mà các tổ chức
hoặc cá nhân phải nộp cho nhà nước khi có đủ những điều kiện nhất định”.
Hệ thống thuế được cấu thành từ nhiều loại thuế, trong đó thuế thu nhập cá nhân là
một bộ phận trong hệ thống thuế của nước ta và có ảnh hưởng lớn đến mọi tầng lớp dân
cư trong xã hội. Thuế thu nhập cá nhân là một trong những loại thuế có tác động lớn nhất,
trực tiếp nhất đến đời sống kinh tế - xã hội. Do đó, hơn bao giờ hết, đây được đánh giá là

2
3

Hồ Ngọc Cẩn, Thuế - Lệ phí hiện hành tại Việt Nam, nhà xuất bản Thống kê, năm 2000, tr. 12
Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình luật thuế Việt Nam, nhà xuất bản Tư pháp năm 2005, tr. 10

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

9

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
loại thuế quan trọng trong hệ thống thuế của mỗi quốc gia, cần được chú trọng cả về mặt
lập quy và thực thi.
Trên cơ sở khái niệm về thuế, có thể định nghĩa thuế thu nhập cá nhân như sau:
“Thuế thu nhập cá nhân là loại thuế chủ yếu đánh vào thu nhập của cá nhân nhằm thực
hiện công bằng xã hội, động viên một phần thu nhập của cá nhân vào ngân sách nhà
nước và có thể được sử dụng để điều tiết vĩ mô nền kinh tế thông qua việc khuyến khích
hay nghỉ ngơi; thông qua việc thu hay không thu thuế đối với các khoản thu nhập từ kinh
doanh, đầu tư,…4
Với khái niệm này ta thấy thuế thu nhập cá nhân trước hết phải là một phần thu
nhập, có thu nhập mới có thể nộp thuế, nhưng chỉ nộp một phần thu nhập của cá nhân.
Phải có phần còn lại để tái sản xuất trong chu kỳ sản xuất tiếp theo. Nếu triệt tiêu sản
xuất thì không có thu nhập để đóng thuế. Vậy như thế nào là thu nhập?
Hiện nay chưa có một định nghĩa chính xác thế nào là thu nhập. Việc đưa ra định
nghĩa của thu nhập cũng rất khó khăn. Theo nhà kinh tế học người Mỹ Paul.A.Samuelson
thì: “thu nhập là tổng số tiền kiếm được hoặc thu góp được trong một khoảng thời gian
nhất định (thường là một năm)”. Thuật ngữ “tiền” ở đây được hiểu là những khoản thu
dưới dạng tiền tệ hay hiện vật được tính thành tiền, nhận được từ các hoạt động sản xuất,
kinh doanh, dịch vụ, từ lao động hoặc không từ lao động, từ quyền sở hữu tài sản…5
Theo Tòa án tối cao của Mỹ thì: “thu nhập là sự giàu có lên của một đối tượng
trong một khoảng thời gian nhất định”.
Mỗi một quan niệm về thu nhập như trên mới phản ánh một hoặc một số khía cạnh
nào đó của thu nhập, mà chưa bao quát toàn diện các khía cạnh khác nhau. Tuy nhiên có
thể hiểu “thu nhập là một giá trị vật chất mà người nào đó nhận được”. Giá trị vật chất
này có thể là giá trị tài sản hay của cải được biểu hiện dưới hình thức tiền tệ. Thế nhưng,

không phải tất cả những khoản giá trị vật chất đều bị đánh thuế, chỉ những khoản giá trị
vật chất được quy định trong luật thuế thu nhập cá nhân mới phải chịu thuế thu nhập cá
nhân.
Thuế thu nhập cá nhân là loại thuế trực thu đánh trực tiếp vào thu nhập chính đáng
của từng cá nhân nhưng không phải muốn thu thuế khi nào cũng được mà phải trong một
khoảng thời gian nhất định (thường là một năm) hoặc thu thuế theo từng lần phát sinh thu
nhập.

4

TS. Lê Thị Nguyệt Châu , Giáo trình luật tài chính 2 (thuế), 2009, tr. 25.
PGS.TS Đỗ Đức Minh – Ths Nguyễn Việt Cường, Giáo trình lý thuyết thuế, Nhà xuất bản Tài Chính, Hà Nội,
2005, tr. 125.
5

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

10

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
Thuế thu nhập cá nhân nói riêng và thuế nói chung là hình thức động viên một phần
thu nhập của cá nhân vào ngân sách nhà nước nhưng lại là hình thức động viên mang tính
bắt buộc. Hình thức chuyển giao thu nhập dưới hình thức thuế không gắn với lợi ích cụ
thể của người nộp thuế, do đó, không thể sử dụng phương pháp tự nguyện trong việc
chuyển giao. Nhà nước là người cung cấp phần lớn hàng hóa công cộng cho xã hội. Đặc
tính của hàng hóa công cộng là có thể sử dụng chung và khó có thể loại trừ ít có người

dân nào tự nguyện trả tiền cho việc thụ hưởng hàng hóa công cộng đó… Vì vậy, để đảm
bảo nhu cầu chi tiêu công cộng, nhà nước tất yếu phải sử dụng quyền lực của mình để bắt
buộc mọi đối tượng có thu nhập phải nộp thuế.
Thuế thu nhập cá nhân thường được tính theo biểu thuế lũy tiến từng phần do xuất
phát từ vai trò chủ yếu của thuế thu nhập cá nhân là điều tiết thu nhập của người có thu
nhập cao, động viên sự đóng góp của những người có thu nhập thấp, thu nhập trung bình
trong xã hội, thuế thu nhập được đánh trên nguyên tắc lợi ích, công bằng và khả năng nộp
thuế.
Thuế đối với kinh doanh là công cụ hữu hiệu giúp nhà nước quản lý các hoạt động
kinh doanh trên thị trường, hạn chế đầu cơ, định hướng nguồn vốn vào đầu tư sản xuất
kinh doanh, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển lành mạnh. Ngoài ra, việc đánh thuế đối
việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ góp phần điều tiết thu nhập, tạo nguồn thu ổn
định cho ngân sách.
Thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh doanh là khoản thuế mà cá nhân phải
nộp cho nhà nước khi có thu nhập phát sinh từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa,
dịch vụ và thu nhập từ hoạt động hành nghề độc lập của cá nhân trong những lĩnh vực,
ngành nghề được cấp giấy phép hoặc chứng chỉ hành nghề theo quy định của pháp luật.
Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân trong hoạt động kinh doanh là tổng hợp các quy
phạm pháp luật do Nhà nước ban hành trong đó chủ yếu là loại thuế đánh vào thu nhập từ
hoạt động kinh doanh của cá nhân góp phần tăng ngân sách Nhà nước và thực hiện điều
tiết thu nhập giữa các tầng lớp nhân dân.
1.2.1.2 Đặc điểm
Thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh là loại thuế trực thu đánh vào thu
nhập chính đáng của từng cá nhân, hộ gia đình. Do là thuế trực thu nên nó phản ánh sự
đồng nhất giữa đối tượng nộp thuế theo luật và đối tượng chịu thuế theo ý nghĩa kinh tế.
Người chịu thuế thu nhập cá nhân không có khả năng chuyển giao gánh nặng thuế khoá
sang cho các đối tượng khác tại thời điểm đánh thuế.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

11

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
Về nguyên tắc, thuế phải có tính trung lập, không nhằm những mục tiêu khác nhau,
tuy nhiên thuế thu nhập cá nhân được xây dựng có một số khoản được khấu trừ có tính
chất xã hội trước khi tính thuế, việc xem xét đến hoàn cảnh cá nhân người nộp thuế ít
nhiều cho thấy thuế thu nhập cá nhân luôn gắn với chính sách xã hội của từng quốc gia
nhưng ở mức độ đảm bảo cuộc sống của người nộp thuế, công bằng giữa các khoản thu
nhập phải chịu thuế và tính hiệu quả trong thu thuế. Trong đó, thuế thu nhập cá nhân từ
hoạt động kinh doanh là một loại thuế chú trọng đến gia cảnh người chịu thuế thông qua
các quy định giảm trừ cho cá nhân người chịu thuế và những người phụ thuộc. Các quy
định giảm trừ góp phần cho thuế thu nhập cá nhân thực hiện nguyên tắc cân bằng theo
chiều dọc trong điều tiết thu nhập của nhân dân. Mặt khác còn tạo nên sự đồng thuận của
xã hội nói chung khi áp dụng luật thuế.
Do là loại thuế điều tiết trực tiếp vào thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh nên
phải có các yếu tố kỹ thuật như: xác định các khoản thu nhập nằm trong phạm vi xác định
thu nhập chịu thuế, thuế suất, biểu thuế, miễn giảm thuế thu nhập theo chính sách của
Nhà nước qua từng thời kì.
Thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh là khoản đóng góp bắt buộc mang
tính không hoàn trả trực tiếp. Nếu như các khoản đóng góp bắt buộc như phí, lệ phí người
đóng sẽ nhận được trực tiếp những dịch vụ tương ứng với từng loại phí theo tên gọi còn
đối với thuế thu nhập cá nhân từ kinh doanh người nộp thuế không hề được nhận một
dịch vụ đối ứng trực tiếp nào mà chỉ có thể được nhận một cách gián tiếp thông qua các
dịch vụ công cộng, an ninh xã hội, môi trường,… Qua đó thể hiện mối quan hệ khắng
khít giữa Nhà nước và công dân.
Thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh điều tiết mạnh người có thu nhập

cao, động viên sự đóng góp của người có thu nhập thấp, thu nhập trung bình để góp phần
thực hiện công bằng xã hội, giảm bớt khoảng cách phân chia giàu nghèo và đảm bảo xã
hội phát triển ổn định.
Thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh là một loại thuế phức tạp. Tính
phức tạp thể hiện ở chỗ diện đánh thuế rộng liên quan chặt chẽ tới hoàn cảnh cá nhân,
chính sách kinh tế - xã hội, áp dụng phương pháp tính thuế khá phức tạp là phương pháp
lũy tiến, ngoài việc xác định thu nhập chịu thuế còn phải xác định thời điểm phát sinh thu
nhập, nguồn gốc, địa điểm, thời hạn cư trú của đối tượng nộp thuế và các khoản chi phí
được trừ trước khi tính thuế. Vì vậy, việc quản lý thuế, thu thuế đòi hỏi trình độ, kỹ thuật
cao, chi phí quản lý thuế lớn.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

12

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
Đối tượng chịu thuế, thu nhập chịu thuế của thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động
kinh doanh rất đa dạng và phức tạp.
Thuế thu nhập cá nhân từ kinh doanh có tính ổn định không cao. Xã hội ngày càng
phát triển, cuộc sống người dân được cải thiện không ngừng thì thu nhập cũng không
ngừng tăng lên, nếu áp dụng một mức thuế quá lâu sẽ dẫn đến tình trạng lạc hậu và có
tính lũy thoái, mức khởi điểm chịu thuế sẽ không còn phù hợp với sự phát triển của đất
nước và đời sống của mọi người nên các nhà làm luật phải sửa đổi, bổ sung nhiều lần,
điều này làm cho Thuế thu nhập cá nhân thường xuyên bị thay đổi và trở nên không ổn
định.
1.2.1.3 Vai trò

Góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước: khi trình độ phát triển kinh tế
càng cao, thu nhập của nhân dân được nâng lên thì số thu từ loại thuế này càng chiếm vị
trí quan trọng trong tổng thu ngân sách về thuế.
Thực hiện điều tiết vĩ mô nền kinh tế: ngoài vai trò là tăng nguồn thu cho ngân sách
nhà nước, thuế thu nhập cá nhân còn giữ vị trí quan trọng trong việc điều tiết nền kinh tế
vì chính sách thuế có ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả, đến quan hệ cung cầu, đến cơ cấu
đầu tư và sự phát triển cũng như suy thoái của nền kinh tế.
Điều tiết vĩ mô nền kinh tế là Nhà nước không can thiệp trực tiếp vào hoạt động
kinh tế, xã hội bằng các mệnh lệnh hành chính mà Nhà nước chỉ đưa ra những chuẩn
mực mang tính định hướng lớn trên diện rộng và bằng các công cụ đòn bẩy để hướng các
hoạt động kinh tế, xã hội đi theo, nhằm đạt được mục tiêu kinh tế đề ra, tạo hành lang
pháp lý cho các hoạt động kinh tế - xã hội thực hiện trong khuôn khổ pháp luật6. Trong
điều kiện nền kinh tế thị trường, khi sự can thiệp trực tiếp của nhà nước vào nền kinh tế
ngày càng hạn chế thì việc sử dụng công cụ thuế như một biện pháp điều chỉnh kinh tế
mang lại hiệu quả cao.
Điều tiết đối với nền kinh tế là yêu cầu khách quan, thường xuyên của Nhà nước đối
với nền kinh tế. Thông qua các quy định của pháp luật về thuế, Nhà nước phát huy vai trò
điều tiết của mình. Vai trò này của thuế thể hiện ở chỗ thuế là công cụ tác động đến tư
duy đầu tư, hành vi đầu tư của các chủ thể kinh doanh, hành vi tiêu dùng của các thành
viên trong xã hội. Dựa vào công cụ thuế, Nhà nước có thể thúc đẩy hoặc hạn chế việc đầu
tư, tiêu dùng.

6

Quách Đức Pháp, Thuế-Công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, Nxb Xây Dựng, Hà Nội, 1999, tr. 40.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

13

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
Điều tiết tiêu dùng là một trong những hoạt động quan trọng của Nhà nước. Với các
quy định của pháp luật về thuế, Nhà nước tác động đến các quan hệ tiêu dùng của xã hội.
Nhằm hạn chế việc tiêu dùng đối với các hàng hóa, dịch vụ, Nhà nước sẽ tăng thuế Giá
trị gia tăng, thuế Tiêu thụ đặc biệt…đối với việc sản xuất - kinh doanh, tiêu dùng các
hàng hóa đó. Ngược lại, nếu khuyến khích tiêu dùng một mặt hàng nào thì Nhà nước sẽ
miễn thuế, giảm thuế đối với mặt hàng đó.
Thuế là công cụ để bảo hộ sản xuất trong nước. Trong điều kiện cạnh tranh của nền
kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường phải đối mặt với những rủi ro cạnh tranh khốc liệt
từ bên ngoài. Vì vậy, bất kỳ nước nào tham gia hội nhập điều phải thiết lập một rào cản
bảo hộ hợp lý và hợp pháp. Mức thuế cao đối với hàng nhập khẩu có tác dụng giảm bớt
hoặc triệt tiêu lợi thế giá cả giữa hàng nhập khẩu và hàng sản xuất trong nước. Ngược lại,
mức thuế thấp hoặc bằng không đối với hàng nội địa có tác dụng làm cho giá cả hàng hóa
trong nước thấp sẽ tăng khả năng cạnh tranh cho nền kinh tế.
Góp phần đảm bảo công bằng xã hội: để đạt đến mục tiêu công bằng xã hội, nhà
nước phải can thiệp bằng việc thu thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh nhằm
điều tiết thu nhập của những cá nhân với hộ gia đình kinh doanh có thu nhập cao, qua đó
điều chỉnh tương đối sự chênh lệch về thu nhập giữa các cá nhân, hội gia đình trong xã
hội.
Thuế thu nhập cá nhân từ hoạt đông kinh doanh là công cụ hữu hiệu để thực hiện
mục tiêu công bằng xã hội theo chiều dọc (các bậc thu nhập khác nhau thì chịu mức thuế
suất khác nhau) và theo chiều ngang (thu nhập như nhau thì chịu cùng một mức thuế
suất). Tuy nhiên cần lưu ý đến chi tiêu của ngân sách nhà nước, đặc biệt là các khoản chi
tiêu mang ý nghĩa phúc lợi xã hội, nhằm góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh
thần cho đối tượng có thu nhập thấp trong xã hội.
Giúp khắc phục tính lũy thoái của thuế gián thu: thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động

kinh doanh với thuế suất lũy tiến sẽ góp phần phân phối lại thu nhập giữa các tầng lớp
nhân dân trong xã hội, người có thu nhập cao sẽ nộp thuế càng nhiều và ngược lại, thu
nhập thấp nộp thuế ít hơn hoặc không phải nộp thuế.
Ở nước ta hiện nay, thu nhập của các tầng lớp nhân dân có sự chênh lệch nhau, một
số cá nhân và hộ gia đình kinh doanh có thu nhập còn thấp, nhưng cũng có một số cá
nhân và hộ gia đình kinh doanh có thu nhập khá cao. Mặc dù thuế thu nhập cá nhân chưa
mang lại số thu lớn cho ngân sách Nhà nước, song xét trên phương diện công bằng xã hội
và phương diện công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước thì thuế thu nhập cá nhân có vị trí

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

14

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
cực kỳ quan trọng, do đó việc điều tiết thuế thu nhập đối với những người có thu nhập
cao là cần thiết, đảm bảo thực hiện chính sách công bằng xã hội.
1.2.1.4 Chủ thể, phạm vi điều chỉnh
Bất kỳ một văn bản quy phạm pháp luật nào được ban hành cũng phải có phạm vi
điều chỉnh và đối tượng tác động, đây là những yếu tố rất quan trọng và không thể thiếu
giúp mọi người giới hạn được ranh giới và chủ thể cần tác động đến của văn bản.
Chủ thể
Một quan hệ pháp luật được cấu thành từ ba yếu tố: chủ thể, khách thể và nội dung.
Trong đó chủ thể là yếu tố đầu tiên cần thiết để xác định các bên tham gia vào quan hệ
pháp luật có năng lực chủ thể để thực hiện các quyền và nghĩa vụ theo quy định của pháp
luật. Việc xác định chủ thể cũng như đối tượng nộp thuế của thuế thu nhập cá nhân đối
với thu nhập từ hoạt động kinh doanh là rất quan trọng giúp xác định chính xác đối tượng

nào chịu sự điều tiết của thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh doanh.
Theo quy định của Luật thuế thu nhập cá nhân Việt Nam thì đối tượng nộp thuế thu nhập
cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh doanh bao gồm cá nhân cư trú và cá nhân
không cư trú.
Phạm vi điều chỉnh
Đối với hoạt động kinh doanh có rất nhiều khoản thu nhập từ hoạt động mua bán
hàng hóa, cung ứng dịch vụ. Tuy nhiên, Luật thuế thu nhập cá nhân quy định các khoản
thu nhập sau chịu sự điều chỉnh của thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh doanh:7
− Thu nhập từ sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ.
− Thu nhập từ hoạt động hành nghề độc lập của cá nhân trong những lĩnh vực,
ngành nghề được cấp giấy phép hoặc chứng chỉ hành nghề theo quy định của pháp luật.
Đây là quy định có tính liệt kê, tuy các nhà làm luật sử dụng phép liệt kê nhưng
phạm vi tác động lại không bị giới hạn mà rất rộng bởi quy định đó là quy định mở, đây
là phương pháp mà các nhà làm luật thường hay sử dụng để dự phòng trong trường hợp
thực tiễn có thay đổi. Đất nước không ngừng vận động và phát triển, nhiều vấn đề xã hội
cũng không ngừng phát sinh, các nhà làm luật chưa dự liệu hết các trường hợp có thể xảy
ra, nếu quy định khép kín thì khó tránh khỏi thiếu hay bỏ sót nhiều vấn đề.
Như vậy, phạm vi điều chỉnh của thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động kinh
doanh là thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ và Thu nhập từ

7

Xem Khoản 1 Điều 3 Luật thuế thu nhập cá nhân năm 2007 sửa đổi, bổ sung năm 2012.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

15

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm

Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
hoạt động hành nghề độc lập của cá nhân trong những lĩnh vực, ngành nghề được cấp
giấy phép hoặc chứng chỉ hành nghề theo quy định của pháp luật.
1.2.2 Đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động kinh doanh
Thuế thu nhập cá nhân trong hoạt động kinh doanh có đối tượng nộp thuế là cá nhân
có thu nhập chịu thuế từ hoạt động kinh doanh. Theo quy định của Luật thuế thu nhập cá
nhân đối tượng nộp thuế bao gồm cá nhân cư trú và cá nhân không cư trú.
1.2.2.1 Cá nhân cư trú
Nơi cư trú của cá nhân là nơi người đó thường xuyên sinh sống8. Trong Luật thuế
thu nhập cá nhân thì nơi cư trú là nơi người đó thường xuyên sinh sống, làm việc và có
thu nhập phát sinh.
Cá nhân cư trú là người đáp ứng một trong các điều kiện sau:9
a) Có mặt tại Việt Nam từ 183 ngày trở lên tính trong một năm dương lịch hoặc
trong 12 tháng liên tục kể từ ngày đầu tiên có mặt tại Việt Nam.
b) Có nơi ở thường xuyên tại Việt Nam bao gồm có nơi ở đăng kí thường trú hoặc
có nhà thuê để ở tại Việt Nam theo hợp đồng thuê có thời hạn
Như vậy cá nhân cư trú phải đáp ứng một trong hai điều kiện:
− Thứ nhất, có mặt tại Việt Nam từ 183 ngày trở lên tính trong một năm dương lịch
hoặc tính theo 12 tháng liên tục kể từ ngày đầu tiên có mặt tại Việt Nam.
Quy định cá nhân cư trú có mặt ở Việt Nam từ 183 ngày trở lên tính trong một năm
dương lịch thì 183 ngày này không cần liên tục, cá nhân có thể cộng dồn theo từng lần
đến Việt Nam sao cho từ ngày 01/01 đến ngày 31/12 cá nhân có mặt ở Việt Nam từ 183
ngày trở lên thì được xem là cá nhân cư trú của Việt Nam.
Trường hợp cá nhân cư trú có mặt tại Việt Nam trong 12 tháng liên tục thì cá nhân
phải ở Việt Nam 12 tháng liên tục nhưng không bắt buộc phải trong một năm dương lịch
mà có thể từ năm này sang năm khác. Ví dụ Ông A cư trú ở Việt Nam từ ngày
01/06/2013 đến ngày 31/05/2014 thì Ông A được xem là cá nhân cư trú của Việt Nam.
− Thứ hai, có nơi ở thường xuyên tại Việt Nam, bao gồm có nơi ở đăng ký thường

trú hoặc có nhà thuê để ở tại Việt Nam theo hợp đồng thuê có thời hạn.
Tiêu chí “nơi ở thường xuyên” của người nước ngoài bao gồm các trường hợp: thuê
nhà ở nhiều nơi, cá nhân ở khách sạn, ở nhà nghỉ, nhà trọ, ở tại nơi làm việc, ở trụ sở cơ
8
9

Xem Khoản 1 Điều 52 Bộ luật Dân sự năm 2005.
Xem khoản 2 Điều 2 Luật thuế thu nhập cá nhân năm 2007 sửa đổi, bổ sung năm 2012.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

16

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh
quan,… không phân biệt cá nhân tự thuê hay người sử dụng lao động thuê cho người lao
động.
Như vậy, việc quy định đối tượng nộp thuế theo tiêu chí cư trú làm cho người Việt
Nam và người nước ngoài cùng được điều chỉnh trong một biểu thuế nếu đáp ứng đủ điều
kiện luật định. Quy định cho thấy chế độ đãi ngộ công dân, thực hiện nguyên tắc công
bằng khi xây dựng luật thuế của Nhà nước Việt Nam, tạo cho cá nhân không phải là
người Việt Nam nhận thấy mình không bị phân biệt đối xử về thuế khi đến Việt Nam đầu
tư, làm ăn hay hợp tác kinh doanh.
1.2.2.2 Cá nhân không cư trú
Cá nhân không cư trú là người không đáp ứng điều kiện là cá nhân cư trú nêu ở
trên. Vì vậy, việc xác định chính xác cá nhân cư trú rất quan trọng vì nếu xác định đối
tượng này là cá nhân cư trú rồi thì sẽ loại trừ đối tượng đó là cá nhân không cư trú.

Tóm lại, Luật thuế thu nhập cá nhân ở Việt Nam sử dụng tiêu chí nơi cư trú làm
căn cứ đánh thuế. Đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ kinh doanh là
cá nhân cư trú và cá nhân không cư trú theo quy định của Luật thuế thu nhập cá nhân
năm 2007 sửa đổi, bổ sung năm 2012.
1.2.3 Lược sử sự phát triển chế định thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ
hoạt động kinh doanh
Về danh nghĩa, trước năm 2007, Việt Nam chưa có Luật thuế thu nhập cá nhân mà
chỉ có những sắc lệnh mang tính chất của thuế thu nhập cá nhân như thuế Lợi tức lương
bổng được áp dụng ở Miền Nam nước ta từ năm 1962 và sau đó cải cách vào năm 1972.
Sau khi đất nước hoàn toàn thống nhất (30/4/1975) đến năm 1990 Nhà nước ta chú
trọng việc thu thuế, chưa nhận thấy rõ vai trò và vị trí của thuế là nguồn thu chủ yếu của
ngân sách Nhà nước do vào thời kì này các khoản thu chủ yếu của Nhà nước là các khoản
vay, khoản viện trợ của các nước Xã hội chủ nghĩa, thực hiện chế độ thu quốc doanh và
chế độ trích nộp lợi nhuận, chỉ thực hiện chế độ thuế đối với kinh tế ngoài quốc doanh.
Sự sụp đổ của hệ thống các nước Xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu, Liên Xô và cùng với
công cuộc đổi mới nền kinh tế, Nhà nước ta quyết định cải cách hệ thống thuế để trở
thành nguồn thu chủ yếu của ngân sách Nhà nước. Hội đồng Nhà nước đã ban hành hàng
loạt thuế mới, trong đó có Pháp lệnh Thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao được
Hội đồng Nhà nước ban hành ngày 27/12/1990, có hiệu lực ngày 01/04/1991. Pháp lệnh
được ban hành nhằm mục tiêu động viên một bộ phận dân cư có thu nhập cao hơn so với
mức thu nhập chung vào nguồn ngân sách nhà nước và thực hiện điều tiết thu nhập giữa
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

17

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm


Đề tài: Pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ hoạt động kinh
doanh

các tầng lớp dân cư, góp phần thực hiện công bằng xã hội về thu nhập và làm tăng nguồn
thu cho ngân sách Nhà nước.
Theo quy định của Pháp lệnh Thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao thì nó là
loại thuế trực thu, đối tượng nộp thuế là các cá nhân không kinh doanh có thu nhập chịu
thuế phát sinh và thu nhập chịu thuế là các khoản thu nhập phát sinh từ lao động và các
khoản khác không từ kinh doanh của cá nhân.
Qua quá trình tổ chức thực hiện Pháp lệnh này được sửa đổi nhiều lần qua các năm
1992, 1993, 1994, 1997 và được thay thế bằng Pháp lệnh Thuế thu nhập đối với người có
thu nhập cao năm 2001 sửa đổi, bổ sung năm 2004. Pháp lệnh này có hiệu lực thi hành
đến ngày 01/01/2009, Luật thuế thu nhập cá nhân năm 2007 có hiệu lực thay thế cho
pháp lệnh trong vấn đề điều tiết thu nhập cá nhân. Đây là lần đầu tiên chính thức có văn
bản lập quy về Thuế thu nhập cá nhân, chứng tỏ tầm quan trọng, cần thiết của loại thuế
này trong chính sách thuế ở nước ta.
Việc Nhà nước cho ra đời Luật thuế thu nhập cá nhân năm 2007 có hiệu lực từ ngày
01/01/2009 trong giai đoạn này xuất phát từ sự đòi hỏi của thực tiễn. Sự đòi hỏi này bắt
nguồn từ chính sự thay đổi trong bối cảnh, bản chất của đời sống kinh tế xã hội Việt Nam
khi chúng ta ngày càng hội nhập sâu với khu vực và thế giới. Hiện thực này đã làm cho
nội dung các quy định của Pháp lệnh Thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao hiện
hành không còn phù hợp với thực tiễn và nhu cầu cần điều tiết thu nhập cá nhân từ phía
Nhà nước, xã hội.
Trong Luật thuế thu nhập cá nhân năm 2007 đã đưa các khoản thu nhập của cá nhân
từ hoạt động kinh doanh vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân, áp dụng thống nhất biểu
thuế lũy tiến từng phần, được giảm trừ gia cảnh, được trừ các khoản đóng góp bảo hiểm
bắt buộc và các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo như cá nhân có thu nhập từ tiền
lương, tiền công là hợp lí. Do đó, có thể đánh giá rằng sự ra đời của văn bản Luật Thuế
thu nhập cá nhân là sự tất yếu của quá trình phát triển chính sách thuế thu nhập cá nhân
của Nhà nước ta.
Sau gần bốn năm thực hiện Luật thuế thu nhập cá nhân, trước yêu cầu đổi mới của
sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, một số nội dung của Luật thuế thu nhập cá
nhân đã tỏ ra bất cập, cần được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp. Vì vậy, ngày 22 tháng 11

năm 2012, Quốc hội đã ban hành Luật sửa đổi, bổ sung luật thuế thu nhập cá nhân. Luật
này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2013.
Tóm lại, trên cơ sở khái quát chung về thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động
kinh doanh, ta thấy đây là một loại thuế tương đối phức tạp và có tác động đến sự phát
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

18

SVTH: Nguyễn Võ Ngân Tâm