thực trạng và một số giải pháp nhằm đảm bảo bình đẳng giới trên lĩnh vực kinh tế và lao động

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
---------  ---------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (2011 – 2015)

ĐỀ TÀI:

THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM
ĐẢM BẢO BÌNH ĐẲNG GIỚI TRÊN LĨNH VỰC
KINH TẾ VÀ LAO ĐỘNG

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

ThS. ĐINH THANH PHƯƠNG

NGUYỄN PHAN HOÀNG YẾN

Bộ môn: Luật hành chính

MSSV: 5117449
Lớp: Luật Tư pháp K37

Cần Thơ, Tháng 9/2104


Lời cảm ơn
Đầu tiên, em xin gửi lời cám ơn chân thành nhất đến những Thầy, Cô của

trường Đại học Cần Thơ đã nhiệt tình giảng dạy cũng như cung cấp các kiến thức
hữu ích cho em cho suốt quá trình em học tập tại trường. Những kiến thức này là
nguồn tài sản vô cùng quý báu giúp em làm hành trang khi bước vào đời.
Em xin gửi lời cám ơn sâu sắc đến giảng viên đã hướng dẫn cho em trong
suốt quá trình em thực hiện luận văn – Thầy Đinh Thanh Phương. Cám ơn Thầy
đã tận tình giảng dạy, sữa chữa những sai sót cũng như cung cấp các kiến thức và
động viên giúp em có thể hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp của mình.
Em cũng lời cám ơn đến các thầy cô trong Hội đồng bảo vệ luận văn tốt
nghiệp đã chỉ ra những chỗ còn thiếu sót cũng như cung cấp thêm nhiều kiến
thức mới để em có thể bổ sung vào vốn kiến thức còn chưa hoàn thiện của mình.
Cuối cùng, em xin kính chúc Thầy, Cô thật nhiều sức khỏe. Em xin chân
thành cảm ơn!

Cần Thơ, ngày

tháng

năm 2014

Sinh viên

Nguyễn Phan Hoàng Yến


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
......................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................


MỤC LỤC
Trang
LỜI NÓI ĐẦU...……………………………………………………………………………..1
1. Tính cấp thiết của đề tài..........................................................................................1
2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài............................................................................1
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài.......................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài..............................................................................2
5. Kết cấu của luận văn...............................................................................................2
CHƯƠNG 1 KHÁI QUÁT CHUNG, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI
TRONG PHÁP LUẬT VIỆT NAM…………………….......................................................3
1.1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ GIỚI VÀ GIỚI TÍNH………………………………...3
1.1.1 Khái niệm và đặc điểm chung của giới……………………………………….3
1.1.1.1 Khái niệm…………………………………………………………………....3
1.1.1.2 Đặc điểm…………………………………………………………………….4
1.1.2 Khái niệm và đặc điểm của giới tính………………………………….………4
1.1.2.1 Khái niệm……………………………………………………………………4
1.1.2.2 Đặc điểm…………………………………………………………………….5
1.2 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI…………………………………...6
1.2.1 Khái niệm bình đẳng…………………………………………………………..6
1.2.2 Khái niệm bình đẳng giới……………………………………………………...6
1.2.2.1 Khái niệm bình đẳng giới theo quan niệm xã hội…………………………..6
1.2.2.2 Khái niệm bình đẳng giới theo pháp luật…………………………………...7

1.2.3 Đặc điểm của bình đẳng giới…………………………………………………..8
1.2.3.1 Tính ngang quyền……………………………………………………………8
1.2.3.2 Tính ưu đãi…………………………………………………………………..8
1.2.3.3 Tính linh hoạt………………………………………………………………..8
1.2.3.4 Tính phân loại……………………………………………………………….9
1.2.4 Cơ sở của bình đẳng giới……………………………………………………....9
1.2.4.1 Cơ sở pháp lý…………………………………………………………….....9
1.2.4.2 Cơ sở về mặt chính sách…………………………………………………...11
1.2.4.3 Cơ sở thực tiễn…………………………………………………………….12


1.2.5 Nội dung của bình đẳng giới…………………………………………………13
1.3 MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA BÌNH ĐẲNG GIỚI TRÊN CÁC LĨNH
VỰC THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH.....................................14
1.3.1 Bình đẳng giới trong lĩnh vực chính trị……………………………………..14
1.3.2 Bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế………………………………….……15
1.3.3 Bình đẳng giới trong lĩnh vực lao động……………………………………...15
1.3.4 Bình đẳng giới trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo…………………………15
1.3.5 Bình đẳng giới trong lĩnh vực khoa học và công nghệ……………………...16
1.3.6 Bình đẳng giới trong lĩnh vực văn hoá, thông tin, thể dục, thể thao………16
1.3.7 Bình đẳng giới trong lĩnh vực y tế…………………………………………...16
1.3.8 Bình đẳng giới trong gia đình…………………………………………...…...17
CHƯƠNG 2 NỘI DUNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP ĐẢM BẢO BÌNH ĐẲNG GIỚI
TRONG LĨNH VỰC KINH TẾ VÀ LAO ĐỘNG.............................................................18
2.1 QUYỀN CÔNG DÂN TRÊN LĨNH VỰC KINH TẾ VÀ LAO ĐỘNG...............18
2.1.1 Khái niệm công dân…………………………………………………………..18
2.1.2 Khái niệm quyền công dân…………………………………………………...18
2.1.3 Đặc điểm của quyền công dân……………………………………………….19
2.1.4 Các quyền của công dân trên lĩnh vực kinh tế và lao động………………..20
2.1.4.1 Trên lĩnh vực kinh tế……………………………………………………….20

2.1.4.2 Trên lĩnh vực lao động……………………………………………………..22
2.2 NỘI DUNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP ĐẢM BẢO BÌNH ĐẲNG GIỚI TRÊN LĨNH
VỰC KINH TẾ................................................................................................................27
2.2.1 Nội dung của bình đẳng giới trên lĩnh vực kinh tế........................................27
2.2.1.1 Bình đẳng giới trong việc thành lập doanh nghiệp, tiến hành các hoạt động
sản xuất, kinh doanh, quản lý doanh nghiệp.............................................................27
2.2.1.2 Bình đẳng giới trong việc tiếp cận thông tin, nguồn vốn, thị trường, nguồn lao
động.....................................................................................................................29
2.2.2 Các biện pháp đảm bảo bình đẳng giới trên lĩnh vực kinh tế......................29


2.2.2.1 Doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ được ưu đãi về thuế và tài chính theo
quy định của pháp luật......................................................................................29
2.2.2.2 Lao động nữ khu vực nông thôn được hỗ trợ tín dụng, khuyến nông, khuyến
lâm, khuyến ngư theo quy định của pháp luật..........................................................30
2.3 NỘI DUNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP ĐẢM BẢO BÌNH ĐẲNG GIỚI TRÊN LĨNH
VỰC LAO ĐỘNG...........................................................................................................31
2.3.1 Nội dung của bình đẳng giới trên lĩnh vực lao động......................................31
2.3.1.1 Bình đẳng giới về tiêu chuẩn, độ tuổi khi tuyển dụng...................................31
2.3.1.2 Bình đẳng giới trong việc được đối xử công bằng tại nơi làm việc về việc làm,
điều kiện lao động, điều kiện làm việc..............................................................31
2.3.1.3 Bình đẳng giới về chế độ tiền lương, tiền công, tiền thưởng........................32
2.3.1.4 Bình đẳng giới về chế độ bảo hiểm xã hội....................................................33
2.3.1.5 Bình đẳng giới về tiêu chuẩn, độ tuổi khi được đề bạt, bổ nhiệm giữ các chức
danh trong các ngành, nghề có tiêu chuẩn chức danh.....................................33
2.3.2 Các biện pháp đảm bảo bình đẳng giới trên lĩnh vực lao động....................34
2.3.2.1 Quy định tỷ lệ nam, nữ được tuyển dụng lao động.......................................34
2.3.2.2 Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho lao động nữ.............................34
2.3.2.3 Người sử dụng lao động tạo điều kiện vệ sinh an toàn lao động cho lao động
nữ làm việc trong một số ngành, nghề nặng nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với các chất

độc hại...............................................................................................................34
2.3.2.4 Bảo vệ thai sản, chế độ nghỉ thai sản cho lao động nữ................................35
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẢM BẢO BÌNH ĐẲNG
GIỚI TRONG LĨNH VỰC KINH TẾ VÀ LAO ĐỘNG......................................36
3.1 NHỮNG THÀNH TỰU ĐÃ ĐẠT ĐƯỢC VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI TRONG LĨNH
VỰC KINH TẾ VÀ LAO ĐỘNG.......................................................................36
3.2 THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẢM BẢO BÌNH ĐẲNG GIỚI
TRONG LĨNH VỰC KINH TẾ...........................................................................38
3.2.1 Trong lĩnh vực kinh doanh..............................................................................38
3.2.1.1 Thực trạng trong lĩnh vực kinh doanh..........................................................38


3.2.1.2 Giải pháp......................................................................................................39
3.2.2 Trong lĩnh vực nông nghiệp.............................................................................40
3.2.2.1 Thực trạng và giải pháp về tiếp cận thông tin khoa học – kỹ thuật............40
3.2.2.2 Thực trạng và giải pháp về tiếp cận nguồn lực đất đai................................41
3.2.3 Thực trạng và giải pháp về tiếp cận các dịch vụ tài chính, tín dụng...........45
3.2.3.1 Thực trạng về tiếp cận các dịch vụ tài chính, tín dụng.................................45
3.2.3.2 Giải pháp.......................................................................................................45
3.3 THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẢM BẢO BÌNH ĐẲNG GIỚI
TRONG LĨNH VỰC LAO ĐỘNG......................................................................46
3.3.1 Thực trạng và giải pháp về phân công, tuyển dụng lao động.......................46
3.3.1.1 Thực trạng về phân công, tuyển dụng lao động............................................46
3.3.1.2 Giải pháp.......................................................................................................47
3.3.2 Thực trạng và giải pháp về trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ........48
3.3.2.1 Thực trạng về trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ..............................48
3.3.2.2 Giải pháp.......................................................................................................50
3.3.3 Thực trạng và giải pháp về thời gian, điều kiện và môi trường làm việc....50
3.3.3.1 Thực trạng về thời gian, điều kiện và môi trường làm việc..........................50
3.3.3.2 Giải pháp.......................................................................................................52

3.3.4 Thực trạng và giải pháp về thu nhập: hưởng lương, phụ cấp......................55
3.3.4.1 Thực trạng về thu nhập: hưởng lương, phụ cấp...........................................55
3.3.4.2 Giải pháp......................................................................................................55
3.3.5 Thực trạng và giải pháp về chính sách bảo hiểm xã hội...............................57
3.3.5.1 Thực trạng về chính sách bảo hiểm xã hội...................................................57
3.3.5.2 Giải pháp......................................................................................................59
KẾT LUẬN...........................................................................................................................61
TÀI LIỆU THAM KHẢO


BẢNG DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ADB

Ngân hàng phát triển châu Á

CEDAW

Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt với phụ nữ

CP

Chính phủ

CPRGS

Chiến lược toàn diện về tăng cường và giảm nghèo

DFID

Vụ phát triển quốc tế Anh

FAO

Tổ chức Liên hợp quốc về lương thực và nông nghiệp

ICCPR

Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị

ICESCR

Công ước quốc tế về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa

IPM

Chương trình quản lý dịch hại tổng hợp

LĐLĐ

Liên đoàn lao động

LĐ – TB & XH

Lao động – Thương binh và Xã hội

LHQ

Liên hợp quốc

TW

Trung ương

WB

Ngân hàng thế giới

VCCI

Phòng công nghiệp và thương mại Việt Nam


LỜI NÓI ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Trong thời gian gần đây vấn đề bình đẳng giới đang được cả cộng đồng quốc tế
đặc biệt quan tâm. Bởi vì thực tế tình trạng bất bình đẳng giới đã và đang diễn ra phổ
biến, đây là một trong những nguyên nhân hạn chế quá trình phát triển kinh tế- xã hội.
Bất bình đẳng giới cũng là nguyên nhân làm tăng đói nghèo, cản trở việc chăm sóc sức
khỏe dân cư, hạn chế các cơ hội tăng thu nhập và gây nên hàng loạt tổn thất khác cho xã
hội. Những nước tích cực thúc đẩy bình đẳng giới thường đạt được tốc độ phát triển kinh
tế xã hội cao và phát triển bền vững hơn. Theo Báo cáo đánh giá tình hình giới ở Việt
Nam của Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), Vụ phát triển
quốc tế Anh (DFID) và cơ quan phát triển quốc tế Canađa thì “Việt Nam là một trong
những nước dẫn đầu thế giới về tỉ lệ phụ nữ tham gia các hoạt động kinh tế, là một trong
những nước nước tiến bộ hàng đầu về bình đẳng giới, là quốc gia đạt được sự thay đổi
nhanh chóng nhất về xóa bỏ khoảng cách giới trong 20 năm qua ở khu vực Đông Á”1.
Tuy nhiên không phải vì những thành tựu đó mà Việt Nam đã đạt được mục tiêu bình
đẳng giới thực sự. Thực tế cho thấy thực trạng bất bình đẳng giới, khoảng cách giới, phân
biệt đối xử về giới ở Việt Nam vẫn đang tồn tại trong đời sống xã hội, tiêu biểu như: định

kiến giới, bạo lực gia đình, bất bình đẳng về vị trí, vai trò của phụ nữ so với nam giới
trong các lĩnh vực của đời sống xã hội đặc biệt là bất bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh
tế và lao động. Và kinh tế và lao động có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống con
người. Vì vậy, việc nghiên cứu, tìm hiểu các quy định, thực trạng về bình đẳng giới

trong lĩnh vực kinh tế và lao động không chỉ là yêu cầu của các nhà nghiên cứu
khoa học mà còn là nhu cầu thiết thực của từng công dân trong xã hội. Chính vì lý
do đó nên người viết đã nghiên cứu và chọn đề tài: “Thực trạng và một số giải
pháp nhằm đảm bảo bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và lao động” làm đề tài
luận văn tốt nghiệp cử nhân Luật của mình.
2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI
 Mục đích:
Trên cơ sở nhận diện đúng thực trạng bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và lao
động ở Việt Nam hiện nay, luận văn nêu những định hướng và đề xuất một số giải pháp
nhằm thúc đẩy bình đẳng giới ở hai lĩnh vực này trong thời gian tới.
 Nhiệm vụ:
- Phân tích cơ sở lý luận của vấn đề bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và lao
động.
1

Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), Vụ phát triển quốc tế Anh (DFID) và cơ quan phát
triển quốc tế Canađa, Báo cáo đánh giá tình hình giới, tr.5.

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


- Làm rõ những thực trạng và những vấn đề đặt ra đối với việc thực hiện bình đẳng
giới trong lĩnh vực kinh tế và lao động ở Việt Nam hiện nay.

- Nêu lên những định hướng cơ bản và đề xuất một số giải pháp chủ yếu góp phần
thúc đẩy bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế vào lao động ở Việt Nam trong thời gian
tới.
3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
Luận văn nghiên cứu:
- Các quy định của pháp luật Việt Nam về bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và
lao động.
- Tình hình thực trạng bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và lao động với bối
cảnh kinh tế - xã hội Việt Nam trong thời kỳ đổi mới.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của tư tưởng Hồ Chí Minh, quan
điểm của Đảng Cộng Sản Việt Nam về vấn đề bình đẳng giới và mối quan hệ giữa bình
đẳng giới với kinh tế và lao động nói riêng và sự phát triển của xã hội nói chung.
Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở sử dụng tổng hợp các phương pháp kết
hợp phân tích – tổng hợp, so sánh – điều tra xã hội học, lịch sử - logic, thống kê,…
5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 3
chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận và một số quy định của pháp luật Việt Nam về bình đẳng giới
- Chương 2: Nội dung và các biện pháp đảm bảo bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và
lao động
- Chương 3: Thực trạng và một số giải pháp nhằm đảm bảo bình đẳng giới trong lĩnh vực
kinh tế và lao động

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

2

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến

LỜI NÓI ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Trong thời gian gần đây vấn đề bình đẳng giới đang được cả cộng đồng quốc tế
đặc biệt quan tâm. Bởi vì thực tế tình trạng bất bình đẳng giới đã và đang diễn ra phổ
biến, đây là một trong những nguyên nhân hạn chế quá trình phát triển kinh tế- xã hội.
Bất bình đẳng giới cũng là nguyên nhân làm tăng đói nghèo, cản trở việc chăm sóc sức
khỏe dân cư, hạn chế các cơ hội tăng thu nhập và gây nên hàng loạt tổn thất khác cho xã
hội. Những nước tích cực thúc đẩy bình đẳng giới thường đạt được tốc độ phát triển kinh
tế xã hội cao và phát triển bền vững hơn. Theo Báo cáo đánh giá tình hình giới ở Việt
Nam của Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), Vụ phát triển
quốc tế Anh (DFID) và cơ quan phát triển quốc tế Canađa thì “Việt Nam là một trong
những nước dẫn đầu thế giới về tỉ lệ phụ nữ tham gia các hoạt động kinh tế, là một trong
những nước nước tiến bộ hàng đầu về bình đẳng giới, là quốc gia đạt được sự thay đổi
nhanh chóng nhất về xóa bỏ khoảng cách giới trong 20 năm qua ở khu vực Đông Á”2.
Tuy nhiên không phải vì những thành tựu đó mà Việt Nam đã đạt được mục tiêu bình
đẳng giới thực sự. Thực tế cho thấy thực trạng bất bình đẳng giới, khoảng cách giới, phân
biệt đối xử về giới ở Việt Nam vẫn đang tồn tại trong đời sống xã hội, tiêu biểu như: định
kiến giới, bạo lực gia đình, bất bình đẳng về vị trí, vai trò của phụ nữ so với nam giới
trong các lĩnh vực của đời sống xã hội đặc biệt là bất bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh
tế và lao động. Và kinh tế và lao động có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống con
người. Vì vậy, việc nghiên cứu, tìm hiểu các quy định, thực trạng về bình đẳng giới

trong lĩnh vực kinh tế và lao động không chỉ là yêu cầu của các nhà nghiên cứu
khoa học mà còn là nhu cầu thiết thực của từng công dân trong xã hội. Chính vì lý
do đó nên người viết đã nghiên cứu và chọn đề tài: “Thực trạng và một số giải
pháp nhằm đảm bảo bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và lao động” làm đề tài
luận văn tốt nghiệp cử nhân Luật của mình.
2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI
 Mục đích:

Trên cơ sở nhận diện đúng thực trạng bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và lao
động ở Việt Nam hiện nay, luận văn nêu những định hướng và đề xuất một số giải pháp
nhằm thúc đẩy bình đẳng giới ở hai lĩnh vực này trong thời gian tới.
 Nhiệm vụ:
2

Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), Vụ phát triển quốc tế Anh (DFID) và cơ quan phát
triển quốc tế Canađa, Báo cáo đánh giá tình hình giới, tr.5.

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

3

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


- Phân tích cơ sở lý luận của vấn đề bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và lao
động.
- Làm rõ những thực trạng và những vấn đề đặt ra đối với việc thực hiện bình đẳng
giới trong lĩnh vực kinh tế và lao động ở Việt Nam hiện nay.
- Nêu lên những định hướng cơ bản và đề xuất một số giải pháp chủ yếu góp phần
thúc đẩy bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế vào lao động ở Việt Nam trong thời gian
tới.
3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
Luận văn nghiên cứu:
- Các quy định của pháp luật Việt Nam về bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và
lao động.
- Tình hình thực trạng bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và lao động với bối
cảnh kinh tế - xã hội Việt Nam trong thời kỳ đổi mới.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI

Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của tư tưởng Hồ Chí Minh, quan
điểm của Đảng Cộng Sản Việt Nam về vấn đề bình đẳng giới và mối quan hệ giữa bình
đẳng giới với kinh tế và lao động nói riêng và sự phát triển của xã hội nói chung.
Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở sử dụng tổng hợp các phương pháp kết
hợp phân tích – tổng hợp, so sánh – điều tra xã hội học, lịch sử - logic, thống kê,…
5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 3
chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận và một số quy định của pháp luật Việt Nam về bình đẳng giới
- Chương 2: Nội dung và các biện pháp đảm bảo bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế và
lao động
- Chương 3: Thực trạng và một số giải pháp nhằm đảm bảo bình đẳng giới trong lĩnh vực
kinh tế và lao động

PHẦN NỘI DUNG
GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

4

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ MỘT SỐ QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT
NAM VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI
1.1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ GIỚI VÀ GIỚI TÍNH
1.1.1 Khái niệm và đặc điểm chung của giới
1.1.1.1 Khái niệm
Giới được định nghĩa theo từ điển Tiếng Việt là tầng lớp trong xã hội gồm những
người cùng nghề nghiệp, cùng xu hướng hay cùng địa vị.3 Ví dụ: giới trí thức, giới lao

động, giới thượng lưu, giới công nhân…
Theo quan điểm xã hội học, giới chỉ các vai trò, hành vi, các hoạt động và các
thuộc tính do quan niệm xã hội hình thành nên được coi là chuẩn mực được công nhận
rộng rãi của nam giới và nữ giới. Ví dụ: Trong các xã hội mà quan hệ nam nữ không
bình đẳng, phụ nữ chỉ ở nhà nội trợ, phụ thuộc nam giới về mặt kinh tế, còn nam giới
tham gia các hoạt động xã hội và quyết định các vấn đề quan trọng của gia đình.
Theo pháp luật Việt Nam, khái niệm “đàn ông”, “đàn bà”, “phụ nữ”, “nam giới”,
“nam”, “nữ”, “trai”, “gái”,…đã được sử dụng trong các bản Hiến pháp cũng như trong
nhiều các văn bản pháp luật khác. Tuy nhiên, cho đến khi Luật bình đẳng giới năm 2006
ra đời được Quốc hội khóa XI kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 29/11/2006 và có hiệu lực
từ ngày 01/07/2007 thì khái niệm giới mới được quy định cụ thể 4, đó là: “Giới chỉ đặc
điểm, vị trí, vai trò của nam và nữ trong tất cả các mối quan hệ xã hội.” 5 Khái niệm này
giống với quan niệm xã hội học ở điểm đó là mối quan hệ giữa nam giới và nữ giới trong
tất cả các mặt của đời sống xã hội, chúng phản ánh và tác động lên các vai trò khác nhau
mà phụ nữ và nam giới có thể thực hiện trong xã hội, cũng như vị trí, sức mạnh kinh tế,
chính trị mà họ có thể có.

1.1.1.2 Đặc điểm
Giới có đặc điểm như sau:

3

Nguyễn Hữu Hoành, Từ điển Tiếng Việt, Nxb Từ điển Bách Khoa, 2012, tr. 345.
Thư viện tài liệu, Giáo trình Luật bình đẳng giới Việt Nam, [ngày truy cập 28-8-2014].
5
Luật bình đẳng giới năm 2006, điều 5, khoản 1.
4

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

5

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


- Giới là sản phẩm của xã hội và hình thành trong môi trường xã hội chứ không tự
nhiên sinh ra bao gồm vị trí, vai trò, thái độ, hành vi ứng xử và mối quan hệ xã hội. Nó là
những vai trò, trách nhiệm và hành vi mong đợi ở nam và nữ trong một mối quan hệ văn
hóa, xã hội cụ thể 6;
- Giới có tính đa dạng, tùy theo vùng miền khác nhau và nền văn hóa khác nhau 7;
- Giới luôn thay đổi và vận động không ngừng theo thời gian và không gian. Điều
kiện kinh tế - xã hội nào thì quy định về sự khác biệt về giới trong xã hội đó. Những yếu
tố của giới khác nhau giữa các nền văn hóa và bên trong các nền văn hóa. Khi điều kiện
kinh tế - xã hội, văn hóa, phong tục, tập quán, tôn giáo, đạo đức cũng như thể chế xã hội
(bao gồm pháp luật, đường lối, chủ trương, chính sách) thay đổi (theo không gian và thời
gian) thì quan hệ “giới” cũng được hình thành khác nhau 8;
- Giới nam (đặc điểm, vị trí, vai trò của nam trong quan hệ xã hội) và giới nữ (đặc
điểm, vị trí, vai trò của nữ trong quan hệ xã hội) có thể thay đổi vai trò trong một mối
quan hệ xã hội 9;
Nói tóm lại, giới là phạm trù chỉ mối quan hệ giữa nam giới và phụ nữ, nó thể hiện
việc đánh giá vai trò, khả năng của nam giới hoặc phụ nữ trong mối quan hệ xã hội nào
đó.
1.1.2 Khái niệm và đặc điểm của giới tính
1.1.2.1 Khái niệm
Trong sinh vật học, giới tính là một quá trình kết hợp và pha trộn những đặc điểm
di truyền học của sinh vật, thường dẫn đến kết quả là sự chuyên môn hóa thành giống đực
(male) và giống cái (female). Quá trình hình thành và hoàn thiện giới tính sinh học cần
trải qua bốn bước nhịp nhàng, liên tục và thành công. Bốn bước đó bao gồm: sự quy định
sẵn có trong di truyền từ bố mẹ, sự khác biệt và trưởng thành của tuyến sinh dục, sự phát
triển của cơ quan sinh dục ngoài, sự hoàn thiện ở não bộ và vùng hạ đồi. Quá trình này

trên cơ bản vận hành bởi gene di truyền và yếu tố hormone sinh dục.10

6

Tìm tài liệu, Bài giảng Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, [ngày truy cập 28-8-2014].
7
Tìm tài liệu, Bài giảng Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, [ngày truy cập 28-8-2014].
8
Tìm tài liệu, Bài giảng Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, [ngày truy cập 28-8-2014].
9
Tìm tài liệu, Bài giảng Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, [ngày truy cập 28-8-2014].
10
Bảo vệ pháp luật – Cơ quan của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, 5 khái niệm cơ bản về giới tính cần nói với trẻ
dậy thì, [ngày truy cập 28-8-2014].

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

6

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


Theo từ điển Tiếng Việt, giới tính được định nghĩa là những đặc điểm riêng của
nam hoặc nữ; giống đực hay giống cái.11 Và theo khoản 2 Điều 5 Luật bình đẳng giới
2006: “Giới tính chỉ các đặc điểm sinh học của nam, nữ”.12
Như vậy, giới tính là một khái niệm xuất phát từ môn sinh vật học chỉ các đặc
điểm về cơ thể, liên quan đến chức năng sinh sản của phụ nữ và nam giới. Hay nói cách
khác, giới tính là sự khác biệt sinh học giữa phụ nữ và nam giới không thể thay đổi được.
Chỉ có một số khác biệt nhỏ về vai trò của nam và nữ về mặt sinh học và sinh lý trên cơ
sở giới tính. Ví dụ: Việc mang thai, sinh nở và sự khác biệt và sinh lý có thể là do các đặc

điểm giới tính.
1.1.2.2 Đặc điểm
Giới tính có những đặc điểm như sau:
- Giới tính mô tả chúng ta là nam hay nữ (khác biệt sinh học giữa nam và nữ);
- Giới tính là sinh học – đó là những đặc tính thể chất đã có từ khi chúng ta sinh
ra;
- Giới tính có tính phổ biến, giống nhau ở mọi nơi;
- Giới tính thể hiện tính ổn định, bất biến.
Từ hai khái niệm trên, ta có thể nhận thấy được khác biệt của “giới” và “giới tính”.
Đó là “giới” chỉ đặc điểm, vị trí, vai trò của nam và nữ trong tất cả các mối quan hệ xã
hội còn “giới tính” chỉ các đặc điểm sinh học của nam, nữ. Từ đó nhằm phân biệt được
hai loại đặc điểm của phụ nữ và nam giới: một loại đặc điểm do yếu tố sinh học quyết
định – đặc điểm giới tính, loại thứ hai do quan niệm xã hội và sự phân công lao động xã
hội tạo nên – đặc điểm giới. Trên thực tế, chúng ta chỉ có thể tác động làm thay đổi các
đặc điểm và tính chất về giới chứ không thể làm biến đổi các đặc điểm và tính chất của
giới tính.13 Vì vậy, muốn thực hiện bình đẳng giới tức là bình đẳng xã hội giữa nam và nữ
thì vấn đề không phải là thay đổi các đặc điểm về giới tính mà cần phải thay đổi quan
niệm về vị trí, vai trò của phụ nữ và nam giới cũng như thay đổi cách phân công lao động
trong gia đình và xã hội.

1.2 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI
1.2.1 Khái niệm bình đẳng
11

Huyền Linh, Từ điển Tiếng Việt, Nxb Thời Đại, Hà Nội, 2014, tr. 220.
Luật bình đẳng giới năm 2006, điều 5, khoản 2.
13
Tìm tài liệu, Bài giảng Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, [ngày truy cập 28-8-2014].
12

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

7

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


Bình đẳng được định nghĩa theo Từ điển Tiếng Việt đó là: “Ngang nhau về nghĩa
vụ và quyền lợi”.14 Điều này có nghĩa là tất cả mọi người đều được đối xử công bằng với
nhau cả về nghĩa vụ quyền lợi. Người này được hưởng quyền lợi như thế nào thì người
kia cũng được hưởng y như vậy, người này có nghĩa vụ như thế nào thì người kia cũng
phải thực hiện nghĩa vụ như vậy, không ai bị đối xử thiệt thòi, thiên vị hay trù dập.
Trong bản Tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam năm 1945, ở đoạn mở đầu Chủ
tịch Hồ Chí Minh cũng đã khẳng định: “Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình
đẳng”.15 Ngoài ra, luận điểm: “Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật và được pháp
luật bảo vệ bình đẳng không kỳ thị”16 cũng được quy định trong bản Tuyên ngôn quốc tế
nhân quyền năm 1948. Tại Điều 16, Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam năm 2013 quy định: “Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật” 17; “Không ai bị
phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa xã hội”.18
Quyền bình đẳng trước pháp luật là một quyền con người, quyền công dân. Đó là
quyền được xác lập tư cách công dân trước pháp luật; không bị pháp luật phân biệt đối xử
và quyền có vị thế ngang nhau trước pháp luật và được pháp luật bảo vệ như nhau. 19
Tóm lại, bình đẳng là tạo ra môi trường công bằng để cho những người rất khác nhau
được hưởng những điều kiện cơ bản giống nhau mà không bị phân biệt đối xử bởi bất cứ
yếu tố nào bao gồm: dân tộc, tôn giáo, giới tính, địa vị, tầng lớp xã hội,… và được bảo vệ
cụ thể bằng văn bản pháp luật quốc gia, điều ước quốc tế. Bình đẳng có thể là bình đẳng
giữa nam giới với phụ nữ, giữa công dân với nhau trước pháp luật, giữa các dân tộc với
nhau,…
1.2.2 Khái niệm bình đẳng giới
1.2.2.1 Khái niệm bình đẳng giới theo quan niệm xã hội

Trong quan niệm xã hội học, bình đẳng giới là sự đối xử ngang quyền giữa hai
giới nam và nữ, cũng như giữa các tầng lớp phụ nữ trong xã hội, bao gồm mọi địa vị, mọi
tầng lớp, chủng tộc, trình độ,… có xét đến đặc điểm riêng của nữ giới, được điều chỉnh
bởi các chính sách đối với phụ nữ một cách hợp lý. Hay nói cách khác, bình đẳng giới là
sự thừa nhận, sự coi trọng ngang nhau đối với các đặc điểm giới tính và sự thiết lập các

14

Đăng Khoa, Thùy Uyên, Kim Danh, Ngọc Hằng, Từ điển Tiếng Việt, Nxb Thanh niên, Tp.Hồ Chí Minh, 2014, tr.
91.
15
Tuyên ngôn độc lập Việt Nam năm 1945.
16
Tuyên ngôn quốc tế Nhân quyền năm 1948, điều 7.
17
Hiến pháp năm 2013, điều 16, khoản 1.
18
Hiến pháp năm 2013, điều 16, khoản 2.
19
Ủy ban nhân quyền Việt Nam, Quyền bình đẳng, [truy cập ngày 28-8-2014].

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

8

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


cơ hội ngang nhau đối với nam và nữ trong xã hội.20 Bình đẳng giới có nghĩa là những
ứng xử, những khát vọng và những nhu cầu khác nhau của phụ nữ và nam giới đều được

cân nhắc, đánh giá và ủng hộ như nhau. Bình đẳng giới không có nghĩa là phụ nữ và nam
giới phải trở thành như nhau, nhưng các quyền, trách nhiệm và các cơ hội của họ sẽ
không phụ thuộc vào việc họ sinh ra là nam giới hay phụ nữ.
1.2.2.2 Khái niệm bình đẳng giới theo pháp luật
Trong lĩnh vực khoa học pháp lý, các thuật ngữ “bình đẳng nam nữ”, “nam nữ
bình quyền” đã được sử dụng trong các văn bản pháp luật để thể hiện sự bình đẳng về địa
vị pháp lý của nam, nữ trong các quan hệ pháp luật cụ thể. Theo khoản 3 điều 5 Luật
Bình đẳng giới năm 2006: “Bình đẳng giới là việc nam, nữ có vị trí, vai trò ngang nhau,
được tạo điều kiện và cơ hội phát huy năng lực của mình cho sự phát triển của cộng
đồng, của gia đình và thụ hưởng như nhau về thành quả của sự phát triển đó”.21 Như
vậy, trên tất cả mọi mặt của đời sống xã hội, bao gồm: chính trị, kinh tế, lao động, y tế,
giáo dục, văn hóa, thể thao,…thì giới nam và giới nữ cũng được đối xử công bằng với
nhau về vị trí, vai trò, cơ hội, sự thụ hưởng và được tạo điều kiện tốt nhất để phát huy hết
năng lực của mình vì sự phát triển của gia đình, xã hội. Trên phương diện pháp lý quốc
tế, Công ước CEDAW (Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt với phụ nữ được
phê chuẩn năm 1979) quy định: “Bình đẳng giới là sự thừa nhận và coi trọng như nhau
các đặc điểm giống và khác nhau giữa phụ nữ và nam giới”.
Tóm lại, bình đẳng giới là nam nữ được công nhận có vị thế xã hội ngang nhau, có
những điều kiện như nhau để thực hiện đầy đủ các quyền con người, có cơ hội như nhau
để đóng góp và hưởng lợi từ sự phát triển chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa của đất
nước.22 Muốn đạt được bình đẳng giới thì một trong những điều kiện quan trọng là nam
và nữ được bình đẳng với nhau trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó
lĩnh vực kinh tế, lao động việc làm giữ vai trò cốt yếu nhất.

1.2.3 Đặc điểm của bình đẳng giới
1.2.3.1 Tính ngang quyền

20

Lương Văn Tuấn, Thực trạng thi hành Luật bình đẳng giới ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, Luận văn tốt

nghiệp Đại học, trường Đại học Huế, 2009, tr. 12 – 13.
21
Luật bình đẳng giới năm 2006, điều 5, khoản 3.
22
Lê Thi, Vài nét bàn về thực thi công bằng, dân chủ và bình đẳng giới nam nữ ở Việt Nam hiện nay, Nxb Khoa học
xã hội, Hà Nội, 2011, tr. 103 – 104.

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

9

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


Để đạt được bình đẳng giới, phụ nữ cần được tạo điều kiện và cơ hội ngang bằng
nam giới trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, như cần có các quy định như nhau (bình
đẳng) chung cho nam giới và phụ nữ về hưởng thụ các quyền và gánh vác nghĩa vụ 23; Ví
dụ: Phụ nữ và nam giới đều được hưởng quyền bình đẳng về bầu cử và ứng cử, về quyền
tự do kết hôn, tự do ly hôn, về quyền tự do kinh doanh theo quy định của pháp luật.
1.2.3.2 Tính ưu đãi
Do đặc điểm sinh học và truyền giống của phụ nữ khác biệt so với nam giới. để
đạt được bình đẳng giới cần có sự đối xử ưu đãi, khuyến khích đặc biệt và hợp lý đối với
phụ nữ 24; Ví dụ: Phụ nữ phải đảm nhận thiên chức sinh sản và nuôi con nhỏ, vì vậy pháp
luật lao động quy định khi nữ lao động nghỉ thai sản họ vẫn được hưởng nguyên lương
đồng thời được trợ cấp thai sản.
1.2.3.3 Tính linh hoạt
Sự đối xử ưu đãi với phụ nữ cần được điều chỉnh linh hoạt trong từng hoàn cảnh
lịch sử cụ thể, không mang tính bất biến 25; Ví dụ: Do đặc điểm sinh học nên phụ nữ
thường có thể chất yếu hơn và sức chịu đựng kém hơn so với nam giới, vì vậy pháp luật
các nước đều có quy định cấm tuyển dụng nữ lao động vào các ngành nghề, lĩnh vực

nguy hiểm, nặng nhọc. Tuy nhiên, khi khoa học – kỹ thuật phát triển, điều kiện lao động
được cải thiện, cần có sự điều chỉnh cho phù hợp nhằm loại bỏ quy định cấm này đối với
các ngành nghề, lĩnh vực đã được cải thiện điều kiện lao động, để tạo thêm cơ hội việc
làm cho phụ nữ.
1.2.3.4 Tính phân loại
Bình đẳng giới không chỉ được xem xét vị thế của phụ nữ và nam giới trong xã hội
mà còn được xem xét giữa các tầng lớp phụ nữ thuộc các thành phần xã hội khác nhau
trong các vùng lãnh thổ khác nhau, trong phạm vi quốc gia và trên thế giới. 26 Ví dụ: Quy
định tăng độ tuổi nghỉ hưu đối với phụ nữ, thì mặt bằng chung này có thể có lợi cho nữ
giới lao động trong lĩnh vực nghiên cứu khoa, giảng dạy,…nhưng lại bất lợi đối với nữ
giới ở khu vực lao động nặng nhọc, phụ nữ nông thôn,…Như vậy, quy định trên chỉ đem
lại mặt bằng ưu tiên hạn hẹp, dẫn đến sự phân biệt đối xử trong nữ giới nói chung.
1.2.4 Cơ sở của bình đẳng giới
23

Tìm tài liệu, Bài giảng Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, [ngày truy cập 28-8-2014].
24
Tìm tài liệu, Bài giảng Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, [ngày truy cập 28-8-2014].
25
Tìm tài liệu, Bài giảng Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, [ngày truy cập 28-8-2014].
26
Tìm tài liệu, Bài giảng Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, [ngày truy cập 28-8-2014].

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

10

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến

1.2.4.1 Cơ sở pháp lý
Trên phương diện pháp lý quốc tế, vấn đề bảo vệ phụ nữ đã trở thành nội dung của
nhiều công ước quốc tế từ đầu thế kỷ XX. Mặc dù vậy, quyền bình đẳng của phụ nữ mới
chỉ được chính thức đề cập trong pháp luật quốc tế kể từ khi Liên hợp quốc ra đời. Hiến
chương Liên hợp quốc năm 1945 lần đầu tiên khẳng định sự “bình đẳng về quyền giữa
phụ nữ và nam giới” trong Lời nói đầu. Tuyên ngôn toàn thế giới về quyền con người
năm 1948 xác lập nguyên tắc nền tảng là "tất cả mọi người đều được hưởng các quyền và
tự do một cách bình đẳng, không có bất cứ sự phân biệt nào về chủng tộc, giới tính, tôn
giáo, ngôn ngữ, quan điểm chính trị và các yếu tố khác" (Điều 1 và Điều 2). Năm 1949,
LHQ thông qua Công ước về trấn áp việc buôn bán người và bóc lột mại dâm người
khác. Năm 1952, LHQ thông qua Công ước về các quyền chính trị của phụ nữ. Năm
1957, LHQ thông qua Công ước về quốc tịch của phụ nữ khi kết hôn. Năm 1962, LHQ
thông qua Công ước về kết hôn tự nguyện, tuổi tối thiểu khi kết hôn và việc đăng ký kết
hôn. Nguyên tắc bình đẳng nam nữ cũng được khẳng định trong cả hai Công ước quốc tế
quan trọng nhất về quyền con người năm 1966 là Công ước quốc tế về các quyền dân sự
và chính trị (ICCPR) và Công ước quốc tế về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa
(ICESCR) (Lời nói đầu, điều 2, điều 3 của Công ước).
Các văn kiện kể trên đã bước đầu xác lập vị thế chủ thể bình đẳng của quyền con
người của phụ nữ so với nam giới, nhưng chưa đưa ra được những giải pháp để đảm bảo
cho phụ nữ được hưởng thụ đầy đủ các quyền bình đẳng đó trên thực tế. Phải đến khi
LHQ thông qua Tuyên bố về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ
(CEDAW) năm 1967 vào ngày 18 tháng 12 năm 1979 các biện pháp đảm bảo cho phụ nữ
được hưởng thụ đầy đủ các quyền con người mới được thiết lập và được nhiều quốc gia
cam kết thực hiện.27 Việt Nam thuộc vào nhóm quốc gia sớm tham gia vào CEDAW.
Nhà nước Việt Nam ký Công ước này vào ngày 29 tháng 7 năm 1980 và phê chuẩn vào
ngày 17 tháng 2 năm 1982. Từ khi tham gia cho đến nay, Việt Nam đã rất nỗ lực và đã
đạt được nhiều thành tựu trong việc thực hiện Công ước. Một trong những thành tựu đó
là hài hòa hệ thống pháp luật quốc gia với các nguyên tắc và quy định cơ bản của
CEDAW.
Về cơ sở pháp lý, Hiến pháp đầu tiên của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà

(năm 1946), quan điểm bình đẳng giới đã được thể hiện bằng nguyên tắc “không phân
biệt giống nòi, gái trai”; và đã quy định: “Tất cả các công dân Việt Nam đều ngang
quyền về mọi phương diện chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội”28 và “Đàn bà ngang quyền

27
28

Trung tâm phát triển và hội nhập (CDI), Tài liệu tập huấn về thực hiện Luật bình đẳng giới – Tập 1, tr.10 – 13.
Hiến pháp năm 1946, điều 6.

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

11

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


với đàn ông về mọi phương diện”29,…Điều này đã góp phần vào sự nghiệp giải phóng
phụ nữ, giải phóng con người trong lịch sử lập hiến Việt Nam.
Trong giai đoạn đổi mới và hội nhập, công tác xây dựng pháp luật dựa trên nguyên
tắc tiếp cận về quyền và bình đẳng giới được Đảng, Nhà nước, Quốc hội và các cơ quan
Nhà nước rất quan tâm. Vấn đề bình đẳng giới được thể chế hoá trong hầu hết các văn
bản pháp luật, đã tạo cơ sở pháp lý, tạo điều kiện và cơ hội trao quyền bình đẳng cho cả
nam và nữ trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hoá - xã hội, như: Luật bảo hiểm xã
hội, Luật dạy nghề, Luật giáo dục, Bộ luật dân sự, Bộ luật hình sự, Luật hôn nhân và gia
đình, Luật chăm sóc sức khoẻ nhân dân, Luật cư trú, Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục
trẻ em,…và nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác như các nghị định, quyết định của
Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các thông tư hướng dẫn của các Bộ, ngành.
Bộ luật lao động sửa đổi được Quốc hội thông qua tháng 6/2012 quy định tăng
thời gian nghỉ thai sản của lao động nữ từ bốn tháng lên thành sáu tháng. Luật bình đẳng

giới năm 2006 tiếp tục thể chế hoá quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước Việt Nam
về bình đẳng giới nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nam và nữ; đồng thời tiếp tục
khẳng định quyết tâm mạnh mẽ của Việt Nam trong việc cụ thể hoá và thực hiện các điều
ước quốc tế về quyền con người và bình đẳng giới mà Việt Nam là thành viên. Đặc biệt
bình đẳng giới trong Hiến pháp năm 2013 cơ bản tiếp tục kế thừa các quy định của Hiến
pháp năm 1992. Hiến pháp mới quy định các vấn đề chung, có tính nguyên tắc liên quan
đến gia đình tại Điều 16: “Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật; không ai bị phân
biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội”30 và Điều 26:
“Công dân nam nữ bình đẳng về mọi mặt”31;…Các quy định trực tiếp về hôn nhân, gia
đình được Hiến định tại Điều 36: “Nam nữ có quyền kết hôn, ly hôn; hôn nhân theo
nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ, một chồng, vợ chồng bình đẳng, tôn trọng lẫn
nhau”.32
1.2.4.2 Cơ sở về mặt chính sách
Phụ nữ là một nửa nhân loại, là lực lượng lao động quan trọng góp phần phát triển
kinh tế - xã hội và thúc đẩy sự tiến bộ của xã hội. Trong tác phẩm “Đường Kách mệnh”
được tập hợp từ những bài giảng tại các lớp huấn luyện cán bộ cách mạng Việt Nam, tổ
chức ở Quảng Châu (Trung Quốc), Người viết: “Ai đã biết lịch sử thì biết rằng muốn sửa
29

Hiến pháp năm 1946, điều 9.
Hiến pháp năm 2013, điều 16.
31
Hiến pháp năm 2013, điều 26.
32
Nguyễn Văn Thanh, Bình đẳng giới trong Hiến pháp và pháp luật Việt Nam, Báo điện tử Lâm Đồng, 2014,
[ngày truy
cập 28-8-2014].
30

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

12

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


sang xã hội mà không có phụ nữ giúp vào, thì chắc không làm nổi. Xem tư tưởng và việc
làm của đàn bà con gái, thì biết xã hội tấn bộ ra thế nào?” Người cũng dẫn lời của
V.I.Lênin “Đảng cách mệnh phải làm sao dạy cho đàn bà nấu ăn cũng biết làm việc
nước, như thế cách mệnh mới gọi là thành công”, (Hồ Chí Minh, toàn tập, Nxb CTQG,
Hà Nội, 1995, tập 2).33
Cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân và Cách mạng xã hội chủ nghĩa dưới
sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đặt vấn đề xóa bỏ bất bình đẳng giới thành
một trong mười nhiệm vụ cốt yếu của cách mạng là “nam nữ bình quyền” và quan điểm
“nam nữ bình quyền” đã từng được Đảng và Bác Hồ xác định từ Cương lĩnh đầu tiên của
Đảng năm 1930. Cùng năm đó, Hội Phụ nữ cứu quốc (tiền thân của Hội Liên hiệp Phụ nữ
Việt Nam) đã được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc thành lập, trở thành một trong những tổ
chức xã hội của phụ nữ lâu đời nhất trên thế giới. Sau đó, tiếp tục được khẳng định trong
Nghị quyết của Đảng trong các nhiệm kỳ, được thể chế hóa hệ thống pháp luật của Nhà
nước ta, cụ thể là trong các bản Hiến pháp và nhiều văn bản như: Nghị quyết 04-

NQ/TW ngày 12/7/1993 của Bộ Chính trị về đổi mới và tăng cường công tác vận động
phụ nữ trong tình hình mới, đã xác định: “Phụ nữ Việt Nam có truyền thống vẻ vang, có
những tiềm năng to lớn, là một động lực quan trọng của công cuộc đổi mới và phát triển,
kinh tế, xã hội….Sự nghiệp giải phóng phụ nữ là công tác của phụ nữ, là trách nhiệm của
Đảng, nhà nước, các đoàn thể nhân dân, của toàn xã hội và của từng gia đình”; Chỉ thị
số 28 - CT/TW ngày 29/9/1993 củ Ban Bí thư Trung ương Đảng về “thực hiện nghị
quyết của Bộ Chính trị về đổi mới, tăng cường công tác vận động phụ nữ trong tình hình
mới”; Chỉ thị 37/CT - TW16/5/1994 của Ban Bí thư Trung ương về “một số vấn đề công
tác cán bộ nữ trong tình hình mới”; tiếp theo là nghị quyết Đại hội IX của Đảng Cộng

Sản Việt Nam; Quyết định số 2351/QĐ - TTg ngày 24 tháng 12 năm 2010 của Thủ tướng
Chính phủ phê duyệt chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2011 - 2020; Quyết
định số 19/2002/QĐ - TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 21 tháng 01 năm 2002 phê
duyệt chiến lược quốc gia vì sự tiến bộ của phụ nữ Việt Nam đến năm 2010,…
Từ khi Luật bình đẳng giới được ban hành năm 2006 thì những văn bản pháp lý
kèm theo cũng được ban hành nhằm hướng dẫn thực hiện đúng mục tiêu của luật như:
Chỉ thị số 10/2007/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 3 tháng 5 năm 2007 về việc
triển khai thi hành Luật bình đẳng giới; Nghị định số 70/2008/NĐ-CP của Chính phủ
ngày ngày 4 tháng 6 năm 2008 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật bình đẳng
giới;... Ngoài ra, trong lĩnh vực gia đình, từ khi Luật phòng, chống bạo lực gia đình ra đời
33

Nguyễn Văn Thanh, Bình đẳng giới trong Hiến pháp và pháp luật Việt Nam, Báo điện tử Lâm Đồng, 2014,
[ngày truy
cập 28-8-2014].

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

13

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


năm 2007 thì các văn bản quy phạm pháp luật kèm theo cũng được ban hành để bảo vệ
quyền lợi của người phụ nữ cũng như vì sự phát triển của gia đình: Chỉ thị số
16/2008/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 30 tháng 5 năm 2008 về việc tổ chức
triển khai thi hành Luật phòng, chống bạo lực gia đình;...
Bên cạnh đó, để thực hiện mục tiêu bình đẳng giới, Chính phủ đã có nhiều giải
pháp như ban hành các chính sách đặc thù; lồng ghép vào các chiến lược, chương trình
mục tiêu quốc gia như: Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và giảm nghèo (CPRGS),

Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo, về việc làm, về bảo hộ lao động, về giáo
dục, về dạy nghề, về y tế cộng đồng; nhiều văn bản quy phạm pháp luật thuộc các lĩnh
vực chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội và gia đình đã có những quy định riêng cho phụ nữ,
tạo điều kiện đảm bảo cho việc thực hiện bình đẳng giới một cách thực chất...Chung quy
lại, tất cả mọi văn bản đều nhất quán một quan điểm “thực hiện tốt chính sách, pháp luật
về bình đẳng giới, bồi dưỡng đào tạo nghề nghiệp, nâng cao trình độ học vấn, có cơ chế
chính sách để phụ nữ tham gia ngày càng nhiều vào các cơ quan lãnh đạo và quản lý ở
các cấp…”34
1.2.4.3 Cơ sở thực tiễn
Trải qua hàng trăm năm tranh đấu, ngày nay quyền của phụ nữ đã trở thành vấn đề
được thừa nhận và trân trọng trên phạm vi thế giới. Tuy nhiên ngày nay, nhiều phụ nữ
Việt Nam dường như sống ở hai thế giới khác nhau. Trong công việc họ là những người
phụ nữ hiện đại, song vẫn bị đối xử như những người ở vị trí thấp kém hơn. Những quan
niệm truyền thống về vị trí, vai trò và trách nhiệm của người phụ nữ tiếp tục ảnh hưởng
lớn tới chất lượng cuộc sống của phụ nữ và trẻ em gái cũng như cản trở nỗ lực tiến tới
bình đẳng giới thực sự ở Việt Nam. Định kiến đối với phụ nữ đặc biệt sâu sắc ở các vùng
nông thôn. Cho tới tận những năm đầu của thế kỷ XXI này, người phụ nữ vẫn chưa đạt
được sự bình đẳng tương đối với nam giới. Tư tưởng “trọng nam, khinh nữ” hằn sâu
trong nếp nghĩ của những người dân Việt khiến không ít bé gái vừa mới chào đời đã phải
chịu sự ghẻ lạnh của chính những người thân trong gia đình, vì thế các em cũng không
được hưởng sự quan tâm, chăm sóc đầy đủ như các bé trai. 35 Từ đó dẫn đến sự bất bình
đẳng về giới tính, đòi hỏi Đảng và Nhà nước phải đề ra kế hoạch tích cực để thu hẹp
khoảng cách bất bình đẳng này. Mặc dù Việt Nam đã tiến hành nhiều biện pháp nhằm
đảm bảo bình đẳng nam nữ, song phụ nữ vẫn thường gặp khó khăn trong việc phát huy
quyền bình đẳng của mình mà luật pháp đã quy định vì hiện vẫn còn tồn tại những quan
niệm và tư tưởng cổ truyền về phụ nữ. Trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập với nền

34
35

Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng Cộng Sản Việt Nam.
Đinh Thị Tuyết Mai, Bình đẳng giới trong giáo dục ở Việt Nam, Đại học quốc gia Hà Nội, tr. 416 – 417.

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

14

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


kinh tế toàn cầu, việc đối xử không công bằng với phụ nữ sẽ dẫn đến chi phí cơ hội lớn
cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.36
Tóm lại, bình đẳng giới là vấn đề quan tâm của hầu hết các quốc gia và được xác
định là 1 trong 8 mục tiêu Thiên niên kỷ của toàn cầu. Đồng thời bình đẳng giới cũng
được quan tâm trong các chương trình, dự án phát triển hợp tác song phương và đa
phương giữa các quốc gia, sở dĩ cần phải thực hiện bình đẳng giới vì bình đẳng giới bảo
đảm cho quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân của nam và nữ được thực hiện
đầy đủ; đảm bảo không tồn tại bất cứ sự phân biệt đối xử trực tiếp hoặc gián tiếp nào đối
với nam hoặc nữ tạo nên sự không công bằng và làm hạn chế sự phát triển, sự đóng góp
tích cực của nam, nữ vào quá trình phát triển trên tất cả lĩnh vực của đời sống xã hội.
1.2.5 Nội dung của bình đẳng giới
Nói đến bình đẳng giới về cơ bản là nói đến sự bình đẳng về quyền của phụ nữ với
nam giới. Hay nói cách khác, cốt lõi của vấn đề quyền con người của phụ nữ chính là sự
bình đẳng về vị thế, cơ hội và các quyền của phụ nữ với nam giới. Chính vì vậy, ở góc độ
chung nhất, đấu tranh cho bình đẳng giới cũng chính là đấu tranh cho các quyền con
người của phụ nữ và ngược lại.37
Bình đẳng giới bao gồm các khía cạnh: Về quyền: cả hai giới đều có quyền như
nhau trong việc ra quyết định, bầu cử, thừa kế và các quyền khác; Về cơ hội: tham gia
vào các hoạt động xã hội và được tạo điều kiện để tham gia tốt nhất; Về tiếp cận các
nguồn lực: không có sự phân biệt nào về cơ hội tiếp cận đến các nguồn lực cho sự phát

triển; Về vị thế: phụ nữ có địa vị bình đẳng và không lệ thuộc vào nam giới, ý kiến của cả
hai giới đều được xem trọng; Về hưởng lợi: bình đẳng trong chia sẻ phúc lợi là thành quả
của sự phát triển.
Bình đẳng giới phải được thể hiện một cách toàn diện, trên tất cả các lĩnh vực của
đời sống xã hội và gia đình. Tùy thuộc vào đặc điểm chính trị, kinh tế, xã hội, của từng
quốc gia, đối với từng lĩnh vực cụ thể, bình đẳng giới có thể được quan tâm ở mức độ
khác nhau. Tuy nhiên, bình đẳng giới đầy đủ và thật sự không cho phép loại trừ hay coi
nhẹ bất cứ một lĩnh vực nào. Như vậy, bình đẳng giới không chỉ là những vấn đề của phụ
nữ mà nó đề cập cả hai giới. Nó có nghĩa là chấp nhận và tôn trọng sự khác biệt giữa hai
giới và các vai trò khác nhau của họ trong xã hội. Bình đẳng giới còn cho rằng những
khác biệt giữa nam và nữ không nên có ảnh hưởng tiêu cực đến điều kiện sống của họ và
cản trở việc chia sẻ quyền lực công bằng trên các mặt của cuộc sống.
36

Trường đại học Hoa Sen, Bình đẳng giới đồng nghĩa với thịnh vượng và tăng trưởng kinh tế,
[ngày truy
cập 28-8-2014].
37
Trung tâm phát triển và hội nhập (CDI), Tài liệu tập huấn về thực hiện Luật Bình đẳng giới – Tập 1, tr.10.

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

15

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến


1.3 MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA BÌNH ĐẲNG GIỚI TRÊN CÁC LĨNH
VỰC THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH
1.3.1 Bình đẳng giới trong lĩnh vực chính trị

Nói đến chính trị là nói đến vấn đề quyền lực, quyền bình đẳng về chính trị của
công dân là quyền bình đẳng sử dụng quyền lực nhà nước bằng các hình thức dân chủ
trực tiếp và dân chủ gián tiếp.38 Quyền bình đẳng giới trong lĩnh vực chính trị theo pháp
luật Việt Nam được quy định tại điều 11 Luật bình đẳng giới năm 2006: “Nam, nữ bình
đẳng trong tham gia quản lý nhà nước, tham gia hoạt động xã hội...Nam, nữ bình đẳng
về tiêu chuẩn chuyên môn, độ tuổi khi được đề bạt, bổ nhiệm vào cùng vị trí quản lý, lãnh
đạo của cơ quan, tổ chức.”39
Ngoài ra, để cụ thể hóa quy định này, các văn bản pháp luật đã được ban hành
như: Luật bầu cử đại biểu Quốc hội, Luật bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân quy định:
“Công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam không phân biệt nam nữ, đủ mười
tám tuổi trở lên có quyền bầu cử và đủ hai mươi mốt tuổi trở lên có quyền ứng cử đại
biểu Quốc hội”40; “Công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam không phân
biệt nam nữ, đủ mười tám tuổi trở lên có quyền bầu cử và đủ hai mươi mốt tuổi trở lên có
quyền ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân”41. Bên cạnh đó, các quy định về bình đẳng
giới trong quản lý cán bộ, công chức hay không phân biệt đối xử nam nữ trong tuyển
dụng công chức, trong thi đua, khen thưởng, nâng ngạch, bổ nhiệm,…cũng được quy
định trong Luật cán bộ công chức năm 2008.

1.3.2 Bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế
Quyền bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế theo pháp luật Việt Nam được quy
định tại điều 12 Luật bình đẳng giới năm 2006:
“Nam, nữ bình đẳng trong việc thành lập doanh nghiệp, tiến hành hoạt động sản
xuất, kinh doanh, quản lý doanh nghiệp, bình đẳng trong việc tiếp cận thông tin, nguồn
vốn, thị trường và nguồn lao động”.

38

Tìm tài liệu, Bài giảng Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, [ngày truy cập 28-8-2014].
39
Luật bình đẳng giới năm 2006, điều 11.

40
Luật bầu cử đại biểu Quốc hội năm 1997 (sửa đổi, bổ sung năm 2001 và 2010), điều 2.
41
Luật bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2003 (sửa đổi, bổ sung năm 2010), điều 2.

GVHD : Ths. Đinh Thanh Phương

16

SVTH: Nguyễn Phan Hoàng Yến