Các cuộc nổi dậy của nhân dân chống lại nhà Nguyễn

Hàng trăm cuộc nổi dậy từ Bắc chí Nam, từ miền xuôi đến miền
ngược đã bùng lên suốt hơn nửa thế kỉ thống trị của nhà Nguyễn.
Nổi bật hơn cả là các cuộc khởi nghĩa của Phan Bá Vành, Nông
Văn Vân, Lê Văn Khỏi, Cao Bá Quát...
Hàng trăm cuộc nổi dậy từ Bắc chí Nam, từ miền xuôi đến miền ngược đã bùng lên suốt hơn nửa thế kỉ
thống trị của nhà Nguyễn. Nổi bật hơn cả là các cuộc khởi nghĩa của Phan Bá Vành, Nông Văn Vân, Lê
Văn Khỏi, Cao Bá Quát... Khởi nghĩa Phan Bá Vành (1821 -1827)Phan Bá Vành người làng Minh Giám
(Thái Bình), thuở nhỏ đi ở chăn trâu cho nhà địa chủ. Năm 1821, ông kêu gọi nông dân trong vùng nổi
dậy chống địa chủ, quan lại. Hoạt động của nghĩa quân lan khắp Thái Bình, Nam Định, Hải Dương,
Quảng Yên.Phan Bá Vành lập căn cứ chính ở Trà Lũ (Nam Định), đánh nhau hàng chục trận lớn với quân
triều đình, sử nhà Nguyễn ghi: "Khi lâm trận thì đàn bà con gái cũng cầm giáo mác mà đánh".Năm 1827,
nhà Nguyễn huy động hàng chục viên tướng đem hàng vạn quân bao vây, tấn công căn cứ Trà Lũ. Phan
Bá Vành không chống nổi, định thoát ra biển, chẳng may bị bắt. Cuộc khởi nghĩa bị đàn áp.Khởi nghĩa
Nông Văn Vân (1833 -1835)Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc (Cao
Bằng). Không chịu nổi sự chèn ép của triều đình nhà Nguyễn, Nông Văn Vân cùng một số tù trưởng tập
hợp dân chúng nổi dậy.Cuộc khởi nghĩa lan khắp miền núi Việt Bắc và một số làng người Mường, người
Việt ở trung du. Nhà Nguyễn đã hai lần cử những đạo quân lớn kéo lên đàn áp, nhưng không hiệu quả.
Lần thứ ba (năm 1835), quân triều đình tấn công dữ dội từ nhiều phía và bao vây đốt rừng. Nông Văn
Vân chết trong rừng. Cuộc khởi nghĩa bị dập tắt.Khởi nghĩa Lê Văn Khôi (1833 - 1835)Lê Văn Khôi là
một thổ hào ở Cao Bằng, sau vào Nam. Tháng 6 -1833, ông khởi binh chiếm thành Phiên An (Gia Định),
tự xưng là Bình Nam Đại nguyên soái, giết tên quan gian ác Bạch Xuân Nguyên. Mấy tháng sau, cả sáu
tỉnh Nam Kì đều theo ông khởi nghĩa. Sau đó, viên tướng Thái Công Triều làm phản, đầu hàng triều đình.
Lê Văn Khôi bị cô lập, lâm bệnh rồi qua đời (1834). Nghĩa quân đưa con trai ông mới 8 tuổi lên thay.
Tháng 7 -1835, cuộc khởi nghĩa bị đàn áp khốc liệt.Khởi nghĩa Cao Bá Quát (1854 - 1856)Cao Bá Quát
người huyện Gia Lâm (Hà Nội), là một nhà nho nghèo, một nhà thơ lỗi lạc. Căm ghét chính sách cai trị
của nhà Nguyễn, ông cùng một số bè bạn tập hợp nông dân và các dân tộc miền trung du, định nổi dậy ỏ
Hà Nội, Bắc Ninh. Nhưng kế hoạch bị lộ, nghĩa quân buộc phải khởi sự sớm hơn dự tính.Đầu năm 1855,
trong một trận chiến đấu ác liệt ở vùng Sơn Tây (Hà Nội), Cao Bá Quát hi sinh. Nghĩa quân vẫn tiếp tục
chiến đấu, đến cuối năm 1856, cuộc khởi nghĩa mới bị dập tắt.Phong trào đấu tranh của nông dân và nhân
dân các dân tộc dưới triều Nguyễn là sự kế thừa truyền thống chống áp bức, cường quyền ở các thế kỉ
trước, nhất là ở thế kỉ XVIII.