CHUYÊN đề bồi DƯỠNG SINH học lớp 9 LAI một cặp TÍNH TRẠNG

CHUYÊN ĐỀ: LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG
A. Tóm tắt kiến thức cơ bản:
1. Các khái niệm cơ bản:
- Cặp tính trạng tương phản: Là 2 trạng thái khác nhau của
cùng một tính trạng nhưng biểu hiện trái ngược nhau.
VD: Thân cao và thân thấp là 2 trạng thái của tính trạng chiều
cao thân, thành cặp tính trạng tương phản.
- Tính trạng trội là tính trạng biểu hiện ở F1.
- Tính trạng lặn là tính trạng đến F2 mới được biểu hiện.
- Kiểu hình là tổ hợp các tính trạng của cơ thể.
VD: Ruồi giấm có kiểu hình thân xám cánh dài hoặc thân đen
cánh ngắn.


- Kiểu gen là tổ hợp toàn bộ các gen trong tế bào cơ thể.
VD: AA, Aa, aa, BB, Bb, bb ...
- Thể đồng hợp có kiểu gen chứa cặp gen tương ứng giống
nhau (AA, aa).
-Thể dị hợp có kiểu gen chứa cặp gen gồm 2 gen tương ứng
khác nhau (Aa).
-Giống thuần chủng là giống có đặc tính di truyền đồng nhất,
các thế hệ sau giống với thế hệ trước.


Các kí hiệu thường dùng:
P: thế hệ bố mẹ.
F: thế hệ con lai
F1 thế hệ con thứ nhất
F2 thế hệ con thứ hai
Fn thế hệ lai thứ n
FB: thế hệ con lai phân tích.

G: giao tử (GP: giao tử của P, GF1: giao tử của F1...)
Dấu nhân (X): sự lai giống.
♂: giống đực ; ♀: giống cái.
Gen trội được quy định bởi các chữ cái in hoa
Gen lặn được quy định bởi các chữ cái in thường


2. Nội dung quy luật phân ly:
Trong quá trình phát sinh giao tử, mỗi nhân tố di truyền
trong cặp nhân tố di truyền trong cặp nhân tố di truyền
phân li về một giao tử và giữ nguyên bản chất như ở cơ thể
thuần chủng của P


Lai phân tích:- là phép lai giữa cá thể mang tính trạng
trội cần xác định kiểu gen với cá thể mang tính trạng lặn.
+ Nếu kết quả phép lai đồng tính thì cá thể mang tính
trạng trội có kiểu gen đồng hợp.(cơ thể thần chủng)
P: AA x aa
===>
FB : Aa
+ Nếu kết quả phép lai phân tính theo tỉ lệ 1:1 thì cá thể
mang tính trạng trội có kiểu gen dị hợp.(cơ thể không thuần
chủng)
P: Aa x aa ====>
FB : 1Aa : 1aa


3. Các sơ đồ lai có thể gặp khi lai một cặp tính trạng
Nếu quy ước: gen A quy định tính trạng trội

gen a quy định tính trạng lặn
P:
GP:

P:
GP:

AA
A
F1 :
AA
A

F1:

P:
GP:
F1 :

x
,

AA
A
AA
Đồng tính trội

P:
GP:
F1:

x
,

P:
GP:
F1 :

aa
a
Aa

Đồng tính trội
Aa
A; a

x
aa
,
a
1 Aa: 1 aa
1 trội : 1 lặn

P:
GP:

AA
A

x

Aa
,
A; a
AA: Aa
Đồng tính trội
Aa
x
Aa
A; a
,
A; a
1 AA: 2 Aa: 1aa
3 trội : 1 lặn
aa
a
F1 :

x

aa
,
a
aa
Đồng tính lặn


Ví dụ 1: Ở chuột, tính trạng lông đen trội hoàn toàn so với
lông trắng. Khi cho chuột đực lông đen giao phối với chuột cái
lông trắng thì kết quả giao phối sẽ như thế nào?

Thí dụ 2. Trong phép lai giữa hai cây lúa thân cao, người ta
thu được kết quả ở con lai như sau:
- 3018 hạt cho cây thân cao
- 1004 hạt cho cây thân thấp.
Hãy biện luận và lập sơ đồ cho phép lai trên.


Ví dụ 3: Ở người, màu mắt nâu là tính trạng trội so với màu
mắt xanh.Trong một gia đình, bố và mẹ đều có mắt nâu. Trong
số các con sinh ra thấy có đứa con gái mắt xanh.
Hãy xác định kiểu gen của bố mẹ và lập sơ đồ lai minh hoạ.


C. Bài tập vận dụng
Bài 1. Ở cây cà chua, màu quả đỏ là tính trạng trội hoàn
toàn, màu quả vàng là tính trạng lặn.
a. Khi đem thụ phấn hai cây cà chua thuần chủng quả
màu đỏ và quả màu vàng thì F1 và F2 sẽ như thế nào?
b. Nếu đem những cây cà chua quả màu vàng thụ phấn
với nhau thì ở đời con sẽ có kiểu hình như thế nào? Tỉ lệ là
bao nhiêu?


Bài 2. Ở ruồi giấm gen trội B qui định cánh dài và gen lặn b
qui định cánh ngắn.
Trong một phép lai giữa một cặp ruồi giấm, người ta thu
được ở con lai có 84 con cánh dài và 27 con cánh ngắn.
a. Xác định kiểu gen và kiểu hình của cặp bố mẹ đem lai và
lập sơ đồ lai.

b. Nếu cho F1 trong phép lai trên lai phân tích thì kết quả sẽ
như thế nào?


Bài 3. Một bò cái không sừng (1) giao phối với bò đực có
sừng (2), năm đầu đẻ được một bê có sừng (3) và năm sau đẻ
được một bê không sừng (4). Con bê không sừng nói trên lớp
lên giao phối với một bò đực không sừng (5) đẻ được một bê
có sừng ( 6).
a. Xác định tính trội, tính lặn
b. Xác định kiểu gen của mỗi cá thể nêu trên.
c. Lập sơ đồ lai minh hoạ.


B. Phương pháp giải bài toán lai một cặp tính trạng
1. Bài toán thuận:
a. Nhận dạng: bài toán thuận là bài toán đã cho biết tính trội
lặn, kiểu hình của bố, mẹ. Yêu cầu tìm F và lập sơ đồ lai
minh họa.
b. Phương pháp giải
* Bước 1: Dựa vào đề bài, qui ước gen trội, gen lặn (có
thể không có bước này nếu như đề bài đã qui ước sẵn).
* Bước 2: Từ kiểu hình của bố, mẹ; biện luận để xác
định kiểu gen của P.
* Bước 3: Lập sơ đồ lai, xác định kết quả kiểu gen,
kiểu hình ở con lai.


2: Bài toán nghịch.
a. Nhận dạng: Là dạng bài toán dựa vào kết quả lai để xác

định kiểu gen, kiểu hình của bố, mẹ và lập sơ đồ lai.
b. Phương pháp giải
Trường hợp 1: Nếu đề bài đã nêu tỉ lệ phân li kiểu hình
của con lai
* Bước 1: Xác định tính trội, tính lặn và quy ước gen ( căn
cứ vào sự phân ly tính trạng của F nếu có)
* Bước 2: Căn cứ vào tỉ lệ kiểu hình của con lai ( có thể
rút gọn tỉ lệ ở con lai thành tỉ lệ quen thuộc để dễ nhận xét );
từ đó suy ra kiểu gen của bố mẹ.
* Bước 3: Lập sơ đồ lai và nhận xét kết quả.


Trường hợp 2: Nếu đề bài không nêu tỉ lệ kiểu hình của
con lai.
Để giải dạng bài toán này, dựa vào cơ chế phân li và tổ
hợp NST trong quá trình giảm phân và thụ tinh. Cụ thể là căn
cứ vào kiểu gen của con để suy ra loại giao tử mà con có thể
nhận từ bố, mẹ.
Nếu có yêu cầu thì lập sơ đồ lai kiểm nghiệm.