dùng cặp phạm trù bản chất - hiện tượng phân tích lối sống của SVVN hiện nay

Mở đầu
Hiện nay, Việt Nam chúng ta đã và đang tiến hành xây dựng đất nớc theo
công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc. Đây là một quá trình khó
khăn, đầy thử thách mặc dù trong những năm vừa qua chúng ta đã đạt đợc một
số thành tựu khả quan: Tỷ lệ tăng trởng GDP năm 2003 đạt mức cao nhất so với
các năm trớc - 7,24%, nạn thất nghiệp giảm bớt, đời sống của nhân dân ngày
càng đợc nâng cao cả về mặt chất cũng nh mặt lợng. Và trong giai đoạn phát
triển này thì không thể không kể đến vai trò của lớp trẻ mà cụ thể là Sinh Viên
(SV) - thế hệ sẽ kế tiếp những truyền thống tốt đẹp của cha ông trong sự nghiệp
xây dựng đất nớc giàu mạnh, công bằng và văn minh. Tuy nhiên, cùng với sự
thay đổi sang cơ chế thị trờng nh hiện nay thì lối sống, cách nghĩ của SV cũng
biến chuyển theo: Có rất nhiều SV đã trởng thành và phát huy mọi khả năng của
mình để góp một phần sức lực trong việc đổi mới đất nớc, cũng có nhiều SV đã
biết vợt qua số phận nghiệt ngã của chính mình để học tập. Đồng thời đó cũng
không phải ngẫu nhiên mà hàng loạt các tệ nạn nh: đua xe, ma tuý, cờ bạc, rợu
chè ngày càng xâm nhập sâu vào giảng d ờng. Tất cả những điều đó trở thành
điều nhức nhối cho toàn xã hội. Trên hết, tất cả chúng ta phải quan tâm hơn nữa
đến lực lợng chủ chốt này, phải làm sao cho Sinh viên Việt Nam (SVVN) có lối
sống đứng đắn, thực sự nhận thức rõ vai trò quan trọng của mình đối với sự phát
triển của đất nớc.
Qua một thời gian nghiên cứu, tìm hiểu và bản thân mình cũng là một SV,
em đã chọn đề tài này để viết thành tiểu luận, nhằm làm rõ hơn vai trò của SV.
Để đi sâu vào và do khuôn khổ bài viết có hạn, đề tài của em chỉ nghiên cứu
trong phạm vi nhỏ là dùng cặp phạm trù bản chất - hiện tợng phân tích lối
sống của SVVN hiện nay.
1

Nội dung
1. Cặp phạm trù bản chất - hiện tợng.
a. Khái niệm:

Thực tế chúng ta thấy, khi xem xét những sự vật và quá trình diễn ra trong
tự nhiên và xã hội sẽ xó những mặt bên ngoài mà giác quan có thể nhận thức đ-
ợc nhng cũng có những mặt, những mối liên hệ ở bên trong bị che khuất, chỉ
dùng t duy trừu tợng mới có thể hiểu đợc. Mặt bên ngoài đó gọi là hiện tợng,
còn mặt bên trong gọi là bản chất. Trong cuộc sống, sự vật và quá trình nào
cũng có cả hai mặt ấy, chúng luôn luôn vận động và phát triển cùng nhau. Vì
vậy, khi xem xét sự vật và quá trình trong tự nhiên và xã hội, ta cần phân biệt rõ
đâu là bản chất và đâu là hiện tợng.
Bản chất là tổng hợp tất cả những mặt, mối liên hệ tất nhiên tơng đối ổn
định trong sự vật, quy định sự vận động phát triển của sự vật đó.
Hiện tợng là cái biểu hiện ra bên ngoài của bản chất.
b. Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất - hiện tợng.
* Bản chất và hiện tợng có tính khách quan và gắn bó chặt chẽ, thống
nhất với nhau:
Bản chất và hiện tợng luôn luôn tồn tại song song với nhau. Bản chất bao
giờ cũng bộc lộ ra qua hiện tợng và ngợc lại hiện tợng bao giờ cũng là sự biểu
hiện của một bản chất nào đó.
Thực vậy, không có bản chất nào thuần tuý nằm ở một nơi nào đó bên
ngoài các sự vật, bản chất cũng không phải là cái gì thần bí bên trong sự vật.
Bản chất nhất thiết phải bộc lộ qua hiện tợng. Hiện tợng có tính bản chất, nghĩa
là bất cứ hiện tợng nào cũng là biểu hiện của bản chất, hoặc biểu hiện một mặt
nào đó của bản chất. Bản chất nh thế nào thì hiện tợng cũng nh thế ấy. Khi bản
2

chất bị tiêu diệt thì sớm hay muộn hiện tợng do nó sinh ra cũng biến mất theo.
Bản chất mới ra đời thì các hiện tợng mới phù hợp với nó cũng dần xuất hiện.
Chính vì có sự thống nhất giữa bản chất và hiện tợng mà con ngời mới có
thể thông qua những hiện tợng để nhận thức bản chất, phát hiện ra những quy
luật phát triển của sự vật.
* Bản chất và hiện tợng là quan hệ có tính mâu thuẫn:

- Mâu thuẫn giữa bản chất và hiện tợng là mâu thuẫn giữa cái bên trong
và cái bên ngoài.
Bản chất phản ánh cái chung sâu xa, cái bên trong của sự vật. Hiện tọng
phản ánh cái riêng, cái biểu hiện ra bên ngoài của bản chất. Tất cả các hiện tợng
biểu hiện bản chất theo nhiều cách khác nhau: có hiện tợng biểu hiện một phần
bản chất, có hiện tợng biểu hiện bản chất tơng đối đầy đủ, đúng đắn, nhng đôi
khi hiện tợng biểu hiện bản chất không hoàn toàn đúng đắn, thậm chí còn sai
lệch bản chất bởi vì nếu hiện tợng nào cũng bộc lộ ngay tức khắc và hoàn toàn
đầy đủ bản chất thì con ngời chỉ cần dùng giác quan mà nhận thức sự vật, chứ
không cần dùng đến các ngành khoa học, kỹ thuật hiện đại.
- Mâu thuẫn giữa bản chất và hiện tợng còn biểu hiện là mâu thuẫn giữa
cái tơng đối ổn định và cái thờng xuyên biến đổi.
Bản chất của sự vật tồn tại trong suốt quá trình phát triển của nó, chỉ khi
nào sự vật mất đi thì bản chất của nó mới thay đổi hẳn. Chính vì thế bản chất có
tính tơng đối ổn định. Nhng trong quá trình phát triển của sự vật thì bản chất của
nó đợc biểu hiện bằng những hiện tợng khác nhau và luôn thay đổi tuỳ vào
những điều kiện khách quan bên ngoài. Điều đó chứng tỏ hiện tợng thờng xuyên
biến đổi.
- Hiện tợng phong phú hơn bản chất còn bản chất thì sâu sắc hơn hiện t-
ợng.
3

Hiện tợng phong phú hơn bản chất vì ngoài bản chất chung mà các hiện t-
ợng đều có ra nó còn chứa đựng những nhân tố cá biệt mà chỉ riêng nó có vì
trong hiện tợng có sự thống nhất giữa cái bản chất và những cái không bản chất
vì bản chất là cái tơng đối ổn định ở trong còn hiện tợng là cái biểu hiện ra bên
ngoài. Ngợc lại, bản chất sâu sắc hơn hiện tợng vì nó là những mối liên hệ tất
nhiên bên trong, là những quy luật quyết định sự tồn tại và phát triển của sự vật,
nó đợc lặp đi lặp lại trong những hiện tợng khác nhau, biểu hiện quy luật phát
triển chung của hiện tợng đó.

c.ý nghĩa phơng pháp luận:
- Con đờng nhận thức sự vật là đi từ hiện tợng đến bản chất, từ bản chất
cấp 1 đến bản chất cấp 2 để nhận thức ngày càng sâu hơn, chính xác hơn.
- Con ngời muốn làm chủ đợc sự vật phải nắm đợc bản chất của nó nhng
không thể nắm bản chất trực tiếp đựơc mà phải thông qua hiện tợng. Nhng trong
hiện tợng có những loại khác nhau, vì thế phải biết thu thập phân tích nhiều hiện
tợng để rút ra bản chất, và từ bản chất soi sáng, kiểm tra lại hiện tợng và tiếp tục
nắm sâu hơn bản chất.
2. Vận dụng cặp phạm trù bản chất - hiện tợng để phân tích lối sống của
SVVN hiện nay.
Trớc hết, chúng ta có thể khẳng định một điều rằng SV hiện nay rất năng
động, sáng tạo và nhạy bén với cuộc sống. Nếu nh trớc đây, khi cuộc sống đang
còn khó khăn, chúng ta chỉ thấy một lớp SV học hành chăm chỉ cốt sao cho sau
này ra trờng sẽ xin đợc một công việc vào biên chế trong Nhà nớc, từ đó cuộc
sống cứ thế tiếp diễn. Nhng ngày nay cơ chế thị trờng mở của, SV đã có điều
kiện để phát triển khả năng sáng tạo do có đầy đủ thông tin, một cuộc sống chất
lợng tốt hơn và chủ động hơn trong việc lựa chọn nghề nghiệp. Tất cả những yếu
tố đó làm cho SV năng động hơn, ngày càng chiếm lĩnh những lĩnh vực mới lạ.
Vì thế mà bốn bạn trẻ: Trịnh Xuân Hảo, Phạm Thị Hoàng lam, Trịnh Minh Khôi
4

và Lê Nguyễn Vũ Bình ( SV ĐH GTVTTPHCM) đã có sự khởi đầu khá ngoạn
mục: Khi đang là SV năm thứ 3, họ đã hoàn thành công trình nghiên cứu "thiết
kế bảng đèn thông tin điện tử" - đã đoạt giải nhất SV nghiên cứu khoa học cấp
trờng và đoạt giải ba Eureka 2002 do Sở Khoa học Công nghệ và Môi trờng
cùngTtrung tâm Khoa học Công nghệ trẻ Thành đoàn TPHCM tổ chức.
Hẳn nhiên, chúng ta chẳng thể nào quên đợc một chơng trình "Ngời đơng
thời" trên sóng VTV3 khi có sự xuất hiện của Bạch Đình Vinh (SV ĐH Bách
Khoa HN) trên chiếc xe lăn điện tử giữa cả gia đình anh - ngời đã bị một tai nạn
bất ngờ ập đến làm cho anh bị liệt toàn thân, không cử động và cũng không nói

đợc nhng bằng chính nghị lực vợt khó phi thờng của mình anh đã tập bập bẹ nói,
đọc lại sách vở, thể dục trí óc để phục hồi dần sự làm việc của não bộ và đã đi
học trở lại cùng lớp đàn em, để rồi ngày vui thực sự đã đến với anh khi với điểm
số 9,5 xác nhận anh đã bảo vệ thành công luận văn tốt nghiệp. Khi nói về ớc mơ
của bản thân mình, mọi ngời trong trờng quay đều lặng đi xúc động khi nghe
anh nói "có nơi làm việc ổn định, chữa bệnh để cải thiện sức khoẻ tốt hơn khi bố
mẹ tuổi già sức yếu, và có một gia đình riêng nho nhỏ " - một điều t ởng chừng
nh đơn giản, hiển nhiên đối với tất cả chúng ta nhng nó lại là "ớc mơ" của
Vinh
Cuộc sống không phải lúc nào cũng suôn sẻ với tất cả mọi ngời nên trong
cả nớc hiện nay lực lợng SV chiếm đa số và để theo học đợc một trờng ĐH, CĐ,
THCN thì vấn đề đầu tiên mà ngời học cần phải có là tiền. Đây quả thật không
phải là điều dễ chịu đối với những SV xuất thân từ những gia đình khó khăn.
Chính vì thế mà ngoài việc tìm thêm nguồn vốn từ việc làm thêm, SV đã biết tìm
tòi ra những nguồn hỗ trợ tài chính của ngân hàng Nhà nớc, tổ chức kinh tế Xã
hội. Không những thế, những SV có học lực khá rất dễ dàng trở thành ứng cử
viên của các chơng trình học bổng hỗ trợ SV nghèo vợt khó, học giỏi mà Vũ
Ngọc Vinh - đội trởng đội Telematic vô địch cuộc thi sáng tạo ro bot Robocon
5