kế toán và phân tích tình hình tiêu thụ tại công ty cổ phần dược hậu giang

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QTKD

Lý Nhật Trân

KẾ TOÁN VÀ PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH
TIÊU THỤ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN
DƯỢC HẬU GIANG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Kế toán
Mã số ngành: 52340301

Cần Thơ, tháng 12 năm 2013


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QTKD

Lý Nhật Trân
MSSV: LT11365

KẾ TOÁN VÀ PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH
TIÊU THỤ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN
DƯỢC HẬU GIANG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Kế toán
Mã số ngành: 52340301

Giáo viên hướng dẫn

Ths Nguyễn Thu Nha Trang

Cần Thơ, tháng 12 năm 2013


LỜI CẢM TẠ
Qua quá trình học tại trường Đại Học Cần Thơ và thời gian thực tập tại
công ty Cổ phần Dược Hậu Giang tôi đã tích lũy được nhiều kiến thức để hoàn
thành luận văn tốt nghiệp này. Đồng thời tôi cũng nhận được sự giúp đỡ của
rất nhiều người. Bằng tất cả tấm lòng, tôi chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến:
- Ban Giám Hiệu, Ban Chủ Nhiệm khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh
trường Đại Học Cần Thơ. Cô Nguyễn Thu Nha Trang cùng quý thầy,cô khoa
Kinh tế và Quản trị kinh doanh đã truyền đạt cho tôi những kiến thức, kinh
nghiệm quý báu trong thời gian học tại trường.
- Ban Giám Đốc công ty Cổ phần Dược Hậu Giang cùng các cô, chú, anh,
chị tại phòng Quản Trị Tài Chính đã đồng ý và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho
tôi thực tập.
Xin kính chúc mọi người luôn dồi dào sức khỏe, hạnh phúc, luôn thành đạt
trong công việc cũng như trong cuộc sống.
Với hiểu biết còn hạn hẹp và hạn chế về thời gian nên luận văn không
tránh khỏi thiếu sót. Mong sự bỏ qua và đóng góp ý kiến của quý thầy (cô).
Xin chân thành cảm ơn!

Cần Thơ, ngày
tháng
năm
Sinh viên thực hiện

Lý Nhật Trân

i


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả
nghiên cứu của tôi và các kết quả nghiên cứu này chưa được dùng cho bất cứ
luận văn cùng cấp nào khác.

Cần Thơ, ngày tháng năm
Sinh viên thực hiện

Lý Nhật Trân

ii


NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

Cần Thơ, ngày
tháng
Thủ trưởng đơn vị

iii

năm


BẢNG NHẬN XÉT LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
Họ và tên người nhận xét: .................................................... Học vị: ................
Chuyên ngành: ..................................................................................................
Nhiệm vụ trong Hội đồng: Giáo viên hướng dẫn
Cơ quan công tác:..............................................................................................
Tên sinh viên: ...................................................................... MSSV: ................
Lớp: ..................................................................................................................
Tên đề tài: .........................................................................................................
Cơ sở đào tạo: ...................................................................................................
NỘI DUNG NHẬN XÉT
1. Tính phù hợp của đề tài với chuyên ngành đào tạo:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

..........................................................................................................................
2. Hình thức trình bày:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
3. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và tính cấp thiết của đề tài:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
4. Độ tin cậy của số liệu và tính hiện đại của luận văn:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
5. Nội dung và kết quả đạt được (theo mục tiêu nghiên cứu):
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
6. Các nhận xét khác:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

iv


7. Kết luận (cần ghi rõ mức độ đồng ý hay không đồng ý nội dung đề tài và
các yêu cầu chỉnh sửa)
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

Cần Thơ, ngày tháng năm
GIÁO VIÊN NHẬN XÉT

v


BẢNG NHẬN XÉT LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
Họ và tên người nhận xét: .................................................... Học vị:.................
Chuyên ngành: ..................................................................................................
Nhiệm vụ trong Hội đồng: Giáo viên phản biện
Cơ quan công tác:..............................................................................................
Tên sinh viên:....................................................................... MSSV: ................
Lớp: ..................................................................................................................
Tên đề tài: .........................................................................................................
Cơ sở đào tạo: ...................................................................................................
NỘI DUNG NHẬN XÉT
1. Tính phù hợp của đề tài với chuyên ngành đào tạo:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
2. Hình thức trình bày:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
3. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và tính cấp thiết của đề tài:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
4. Độ tin cậy của số liệu và tính hiện đại của luận văn:
..........................................................................................................................

..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
5. Nội dung và kết quả đạt được (theo mục tiêu nghiên cứu):
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
6. Các nhận xét khác:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

vi


7. Kết luận (cần ghi rõ mức độ đồng ý hay không đồng ý nội dung đề tài và
các yêu cầu chỉnh sửa)
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
Cần Thơ, ngày tháng năm
GIÁO VIÊN NHẬN XÉT

vii


MỤC LỤC
Trang
CHƯƠNG 1 ...................................................................................................1
GIỚI THIỆU .................................................................................................1
1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .................................................................1

1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ......................................................................1
1.2.1 Mục tiêu chung ....................................................................................1
1.2.2 Mục tiêu cụ thể ....................................................................................2
1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU.........................................................................2
1.3.1 Đối tượng nghiên cứu ..........................................................................2
1.3.2 Không gian nghiên cứu ........................................................................2
1.3.3 Thời gian nghiên cứu ...........................................................................2
1.4 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU..........................................................................2
CHƯƠNG 2 ...................................................................................................4
PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................4
2.1 PHƯƠNG PHÁP LUẬN ...........................................................................4
2.1.1 Một số khái niệm .................................................................................4
2.1.1.1 Khái niệm tiêu thụ sản phẩm....................................................... 4
2.1.1.2 Doanh thu và các khoản giảm trừ doanh thu................................ 4
2.1.1.3 Phân tích chung tình hình tiêu thụ ............................................... 6
2.1.1.4 Một số chỉ số tài chính phản ánh tình hình tiêu thụ ..................... 6
2.1.2 Chứng từ và sổ kế toán sử dụng ...........................................................7
2.1.3 Tài khoản sử dụng................................................................................8
2.1.4 Phương pháp hạch toán một số nghiệp vụ chủ yếu .............................10
2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................12
2.2.1 Phương pháp thu thập số liệu .............................................................12
2.2.2 Phương pháp phân tích số liệu ...........................................................12
CHƯƠNG 3 .................................................................................................15
GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC HẬU
GIANG.........................................................................................................15
3.1 GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ CÔNG TY.............................................15
3.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển .........................................................15
3.1.2 Lĩnh vực kinh doanh ..........................................................................15
3.2 CƠ CẤU TỔ CHỨC, QUẢN LÝ ............................................................16
3.2.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức ..........................................................................16

3.2.2 Chức năng, nhiệm vụ của các phòng ban ...........................................18
3.2.3 Tổ chức kế toán .................................................................................18
3.2.3.1 Tổ chức bộ máy kế toán ............................................................ 18

viii


3.2.3.2 Đặc điểm kế toán tại công ty ..................................................... 19
3.3 KHÁI QUÁT KẾT QUẢ KINH DOANH CỦA CÔNG TY QUA 3 NĂM
2010 – 2012 VÀ 6 THÁNG ĐẦU NĂM 2013 ..............................................21
3.3.1 Kết quả hoạt động kinh doanh qua 3 năm 2010 – 2012 ......................21
3.3.2 Kết quả hoạt động kinh doanh qua 6 tháng 2011 – 2013 ....................24
3.4 THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN.............26
3.4.1 Thuận lợi ...........................................................................................26
3.4.2 Khó khăn ...........................................................................................26
3.4.3 Phương hướng phát triển năm 2013 ...................................................26
CHƯƠNG 4 .................................................................................................28
KẾ TOÁN VÀ PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TIÊU THỤ TẠI CÔNG TY
CỔ PHẦN DƯỢC HẬU GIANG................................................................28
4.1 TÌNH HÌNH CÔNG TÁC KẾ TOÁN TIÊU THỤ SẢN PHẨM TẠI
CÔNG TY.....................................................................................................28
4.1.1 Hệ thống phân phối............................................................................28
4.1.2 Kế toán doanh thu ..............................................................................28
4.1.3 Kế toán các khoản giảm trừ doanh thu ...............................................31
4.2 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TIÊU THỤ SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY QUA
3 NĂM 2010 – 2012 VÀ 6 THÁNG ĐẦU NĂM 2013..................................46
4.2.1 Phân tích tình hình tiêu thụ theo cơ cấu sản phẩm ..............................46
4.2.1.1 Phân tích tình hình tiêu thụ theo ngành hàng............................. 46
4.2.1.2 Phân tích tình hình tiêu thụ theo nhóm sản phẩm ...................... 49
4.2.2 Phân tích tình hình tiêu thụ theo thị trường ........................................54

4.2.2.1 Phân tích tình hình tiêu thụ theo thị trường qua 3 năm 2010 - 2012
............................................................................................................. 54
4.2.2.2 Phân tích tình hình tiêu thụ theo thị trường qua 6 tháng đầu năm
2011 - 2013 .......................................................................................... 56
4.3 PHÂN TÍCH MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG CỦA NHÂN TỐ SẢN LƯỢNG
VÀ GIÁ BÁN ĐẾN DOANH THU ..............................................................59
4.3.1 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến doanh thu của hai sản phẩm chủ
lực qua 3 năm 2010 – 2012 ...........................................................................59
4.3.2 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến doanh thu của hai sản phẩm chủ
lực qua 6 tháng đầu năm 2011 – 2013 ...........................................................61
4.4 MỘT SỐ CHỈ SỐ TÀI CHÍNH PHẢN ÁNH TÌNH HÌNH TIÊU THỤ ..62
4.4.1 Tỷ số hoạt động tồn kho.....................................................................62
4.4.2 Kỳ thu tiền bình quân.........................................................................63
4.4.3 Tỷ suất lợi nhuận ròng trên doanh thu (ROS).....................................64

ix


CHƯƠNG 5 .................................................................................................66
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KẾ TOÁN
VÀ ĐẨY MẠNH TIÊU THỤ SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN
DƯỢC HẬU GIANG ..................................................................................66
5.1 ĐÁNH GIÁ .............................................................................................66
5.2 MỘT SỐ GIẢI PHÁP .............................................................................66
CHƯƠNG 6 .................................................................................................67
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .....................................................................67
6.1 KẾT LUẬN.............................................................................................67
6.2 KIẾN NGHỊ VỚI NHÀ NƯỚC...............................................................68
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................69
PHỤ LỤC 1................................................................................................. 70

PHỤ LỤC 2................................................................................................. 73
PHỤ LỤC 3................................................................................................. 75
PHỤ LỤC 4................................................................................................. 77
PHỤ LỤC 5................................................................................................. 79

x


DANH SÁCH BẢNG
Trang
Bảng 3.1 Kết quả kinh doanh của công ty qua 3 năm 2010 – 2012 ............... 23
Bảng 3.2 Kết quả kinh doanh của công ty 6 tháng 2011 – 6 tháng 2013 ....... 25
Bảng 4.1 Số lượng tiêu thụ của ngành hàng qua 3 năm 2010 – 2012 ............ 46
Bảng 4.2 Số lượng tiêu thụ của ngành hàng qua tháng đầu năm 2011 – 2013
..................................................................................................................... 47
Bảng 4.3 Doanh thu tiêu thụ của ngành hàng qua 3 năm 2010 – 2012 .......... 48
Bảng 4.4 Doanh thu tiêu thụ của ngành hàng qua 6 tháng đầu năm 2011 –
2013 ............................................................................................................. 48
Bảng 4.5 Số lượng tiêu thụ của nhóm sản phẩm qua 3 năm 2010 – 2012...... 50
Bảng 4.6 Số lượng tiêu thụ của nhóm sản phẩm qua 6 tháng đầu năm 2011 –
2013 ............................................................................................................. 51
Bảng 4.7 Doanh thu tiêu thụ của nhóm sản phẩm qua 3 năm 2010 – 2012.... 52
Bảng 4.8 Doanh thu tiêu thụ của nhóm sản phẩm qua 6 tháng đầu năm 2011 –
2013 ............................................................................................................. 53
Bảng 4.9 Doanh thu tiêu thụ trong và ngoài nước qua 3 năm 2010 – 2012 ... 54
Bảng 4.10 Doanh thu từng vùng trong nước năm qua 3 năm 2010 – 2012 .... 55
Bảng 4.11 Doanh thu tiêu thụ trong và ngoài nước qua 6 tháng đầu năm 2011 2013 ............................................................................................................. 56
Bảng 4.12 Doanh thu từng vùng trong nước năm qua 6 tháng đầu năm 2011 –
2013 ............................................................................................................. 57
Bảng 4.13 Sản lượng và giá bán hai sản phẩm chủ lực của công ty qua 3 năm

2010 - 2012 .................................................................................................. 59
Bảng 4.14 Các nhân tố ảnh hưởng đến doanh thu của hai sản phẩm chủ lực
năm 2010 - 2011 .......................................................................................... 60
Bảng 4.15 Các nhân tố ảnh hưởng đến doanh thu của hai sản phẩm chủ lực
năm 2011 - 2012 .......................................................................................... 60
Bảng 4.16 Sản lượng và giá bán hai sản phẩm chủ lực của công ty qua 6 tháng
đầu năm 2011 - 2013 .................................................................................... 61
Bảng 4.17 Các nhân tố ảnh hưởng đến doanh thu của hai sản phẩm chủ lực 6
tháng đầu năm 2011 - 2012 .......................................................................... 61
Bảng 4.18 Các nhân tố ảnh hưởng đến doanh thu của hai sản phẩm chủ lực 6
tháng đầu năm 2012 – 2013.......................................................................... 62
Bảng 4.19 Tỷ số hoạt động tồn kho của công ty qua 3 năm 2010 – 2012 ...... 62
Bảng 4.20 Tỷ số hoạt động tồn kho của công ty qua 6 tháng đầu năm 2011 –
2013 ............................................................................................................. 63
Bảng 4.21 Kỳ thu tiền bình quân của công ty qua 3 năm 2010 – 2012 .......... 63

xi


Bảng 4.22 Kỳ thu tiền bình quân của công ty qua 6 tháng đầu năm 2011 –
2012 ............................................................................................................. 64
Bảng 4.23 Tỷ suất lợi nhuận ròng trên doanh thu của công ty qua 3 năm 2010
– 2012 .......................................................................................................... 64
Bảng 4.24 Tỷ suất lợi nhuận ròng trên doanh thu của công ty qua 6 tháng đầu
năm 2011 – 2013.......................................................................................... 65

xii


DANH SÁCH HÌNH

Trang
Hình 3.1 Sơ đồ tổ chức công ty .................................................................... 17
Hình 3.2 Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán công ty............................................ 19
Hình 3.3 Hình thức kế toán chứng từ ghi sổ ................................................. 20

xiii


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
ASEAN: Hiệp hội các nước Đông Nam Á
BHXH, BHYT: Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế
CM Pharma: Công ty trách nhiệm hữu hạn MTV Dược phẩm Cà Mau
DHG Nature: Công ty trách nhiệm hữu hạn MTV Dược liệu DHG
DHG PP: Công ty trách nhiệm hữu hạn MTV In – Bao bì DHG
GLP: Good Laboratory Practice
GMP: Good Manufacturing Practice
GSP: Good Storage Practice
GTGT, VAT: Thuế giá trị gia tăng
IEC: International Electrotechnical Commission
ISO: International Organnization for Standardization
QĐ – BTC: Quyết định của Bộ Tài Chính
SGDCK Tp. HCM: Sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh
SP: Sản phẩm
ST Pharma: Công ty trách nhiệm hữu hạn MTV Dược phẩm Sóc Trăng
TNHH XD – TM – VT: Trách nhiệm hữu hạn xây dựng – thương mại – vận
tải
TPCN: Thực phẩm chức năng
TTĐB, TGNH: Thuế tiêu thụ đặc biệt, tiền gửi ngân hàng

xiv

CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU
1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Với nền kinh tế mở cửa và hội nhập như hiện nay, sự cạnh tranh giữa các
doanh nghiệp ngày càng trở nên gay gắt. Trong cuộc cạnh tranh đó có nhiều
doanh nghiệp trụ vững, phát triển sản xuất nhưng cũng có không ít doanh
nghiệp đã thua lỗ, giải thể, phá sản. Để có thể tồn tại các doanh nghiệp cần
phải tự nỗ lực, phấn đấu, cải thiện tốt hơn để nâng cao chất lượng hàng hóa,
giảm chi phí sản xuất, nâng cao uy tín trên thị trường nhằm hướng tới mục tiêu
tối đa hóa lợi nhuận trong kinh doanh và phát triển bền vững.
Đối với một doanh nghiệp tiêu thụ hàng hóa là khâu cuối cùng của một
vòng luân chuyển vốn. Bên cạnh đó việc tiêu thụ sản phẩm được đặt lên hàng
đầu nó có vị trí quyết định sự tồn tại và phát triển của công ty. Các doanh
nghiệp cần đưa ra những chiến lược sản xuất, kinh doanh hợp lý nhằm đẩy
mạnh quá trình tiêu thụ sản phẩm, đem lại hiệu quả kinh doanh cao nhất.
Chính vì vậy, công tác kế toán và phân tích tình hình tiêu thụ sản phẩm là một
yêu cầu không thể thiếu tại các doanh nghiệp.
Thông qua việc phân tích tình hình tiêu thụ sẽ giúp cho các nhà quản trị
của doanh nghiệp tìm ra những nhân tố tích cực, nhân tố tiêu cực ảnh hưởng
đến quá trình tiêu thụ sản phẩm. Từ đó, đề ra những biện pháp, chính sách để
phát huy những nhân tố tích cực, khắc phục hay loại bỏ những nhân tố tiêu
cực nhằm nâng cao lợi nhuận và năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp. Đồng
thời tránh được những nhận định sai lầm để có thể đưa ra những quyết định
đúng đắn nhất nhằm phục vụ mục đích phát triển hiệu quả hoạt động của
doanh nghiệp.
Nhận thức được tầm quan trọng của quá trình tiêu thụ sản phẩm đến hoạt
động sản xuất, kinh doanh cũng như sự tồn tại và phát triển của công ty, tôi
quyết định chọn đề tài: “Kế toán và phân tích tình hình tiêu thụ tại công ty

Cổ phần Dược Hậu Giang” để làm luận văn tốt nghiệp cuả mình.
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1 Mục tiêu chung
Đánh giá công tác kế toán tiêu thụ tại công ty Cổ phần Dược Hậu Giang,
đồng thời phân tích tình hình tiêu thụ tại công ty trong 3 năm 2010 – 2012 và
6 tháng đầu năm 2013. Từ kết quả phân tích đề ra một số giải pháp nhằm góp
phần hoàn thiện công tác kế toán, đẩy mạnh hoạt động tiêu thụ và nâng cao
hiệu quả hoạt động của công ty.
1


1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- Thực trạng công tác kế toán tiêu thụ tại công ty Cổ phần Dược Hậu
Giang.
- Phân tích tình hình tiêu thụ của công ty qua 3 năm 2010 – 2012 và 6
tháng đầu năm 2103.
- Phân tích mức độ ảnh hưởng của nhân tố sản lượng và giá bán đến
doanh thu trong 3 năm từ 2010 - 2012 và 6 tháng đầu năm 2013.
- Đề ra một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện công tác kế toán, đẩy
mạnh hoạt động tiêu thụ và nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty.
1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1 Đối tượng nghiên cứu
Tình hình tiêu thụ sản phẩm tại công ty Cổ phần Dược Hậu Giang qua 3
năm 2010 – 2012 và 6 tháng đầu năm 2013. Công ty Cổ phần Dược Hậu
Giang là một công ty sản xuất kinh doanh nhiều mặt hàng có hệ thống phân
phối trên toàn quốc và nước ngoài. Do giới hạn về không gian cũng như thời
gian, em chỉ tập trung phân tích tình hình tiêu thụ sản phẩm chủ yếu của công
ty còn các mặt hàng kinh doanh phụ thì không đề cập đến.
1.3.2 Không gian nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu tại công ty Cổ phần Dược Hậu Giang.

1.3.3 Thời gian nghiên cứu
Số liệu mô tả cho thực trạng công tác kế toán là số liệu phát sinh trong
tháng 12/2010. Số liệu sử dụng cho phân tích tình hình tiêu thụ từ năm 2010 –
2012 và 6 tháng đầu năm 2013. Thời gian thực hiện luận văn từ ngày
12/08/2013 đến ngày 18/11/2013.
1.4 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
Phạm Thị Hương (2010), nghiên cứu “Phân tích tình hình tiêu thụ cát, đá
tại công ty TNHH XD-TM-VT Phan Thành”, luận văn tốt nghiệp Đại học Cần
Thơ. Bài viết sử dụng phương pháp so sánh và phương pháp thay thế liên hoàn
để phân tích tình hình biến động, mức ảnh hưởng của các nhân tố đến tình
hình tiêu thụ qua 3 năm 2007 – 2009. Qua việc phân tích tìm ra những khó
khăn và thế mạnh của doanh nghiệp, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm cải
thiện tình hình tiêu thụ, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Nguyễn Thị Yến Linh (2011), nghiên cứu “Phân tích tình hình tiêu thụ
gạo và lợi nhuận của công ty Cổ phần Mê Kông”, luận văn tốt nghiệp Đại học
Cần Thơ. Bài viết phân tích tình hình tiêu thụ và lợi nhuận, phân tích những

2


nhân tố ảnh hưởng đến tiêu thụ và lợi nhuận từ 2008 đến 2010 thông qua
phương pháp thống kê mô tả với phương pháp so sánh. Đồng thời tác giả còn
sử dụng phương pháp phân tích ma trận SWOT để phân tích điểm mạnh, điểm
yếu, cơ hội và đe dọa đối với công ty. Dựa trên cơ sở phân tích cũng như căn
cứ vào thực tiễn đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao công tác tiêu thụ gạo
và gia tăng lợi nhuận của công ty trong tương lai.

3

CHƯƠNG 2
PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 PHƯƠNG PHÁP LUẬN
2.1.1 Một số khái niệm
2.1.1.1 Khái niệm tiêu thụ sản phẩm
Tiêu thụ là quá trình cung cấp sản phẩm cho khách hàng và thu được tiền
hàng hoặc được khách hàng chấp nhận thanh toán. Sản phẩm của doanh
nghiệp nếu đáp ứng được nhu cầu thị trường sẽ tiêu thụ nhanh, tăng vòng quay
vốn nếu có giá thành hạ sẽ làm tăng lợi nhuận của doanh nghiệp. Có nhiều
phương thức phổ biến để tiêu thụ thành phẩm, có thể đó là tiêu thụ sản phẩm
theo phương thức xuất bán trực tiếp cho khách hàng, cũng có thể đó là tiêu thụ
sản phẩm theo phương thức xuất gửi đại lý bán. Nếu doanh nghiệp tiêu thụ sản
phẩm theo phương thức xuất bán trực tiếp cho khách hàng, doanh nghiệp có
thể bán hàng theo giá bán trả ngay, cũng có thể bán hàng theo giá bán trả góp;
doanh nghiệp có thể xuất bán sản phẩm cho khách hàng và thu được tiền hàng
hoặc được khách hàng chấp nhận thanh toán, cũng có thể xuất bán sản phẩm
cho khách hàng theo phương thức trao đổi hàng không tương tự. Doanh
nghiệp có thể cung cấp sản phẩm theo yêu cầu và thỏa thuận với các tổ chức,
các cá nhân khác nhau; cũng có thể cung cấp sản phẩm theo yêu cầu, đơn đăt
hàng của Nhà nước. Doanh nghiệp có thể tiêu thụ sản phẩm trong nước, cũng
có thể xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài để mở rộng thị trường tiêu thụ của
doanh nghiệp,…
Nguồn: Phan Đức Dũng (2008), Kế toán tài chính, NXB Thống kê, Tp.HCM, trang 240

2.1.1.2 Doanh thu và các khoản giảm trừ doanh thu
 Doanh thu
Doanh thu là tổng giá trị các lợi ích kinh tế doanh nghiệp thu được trong
kỳ kế toán, phát sinh từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh thông thường của
doanh nghiệp, góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu.
Doanh thu chỉ bao gồm tổng giá trị của các lợi ích kinh tế doanh nghiệp

đã thu được hoặc sẽ thu được. Các khoản thu hộ bên thứ ba không phải là
nguồn lợi ích kinh tế, không làm tăng vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp sẽ
không được coi là doanh thu (ví dụ: Khi người nhận đại lý thu hộ tiền bán
hàng cho đơn vị chủ hàng thì doanh thu của người nhận đại lý chỉ là tiền hoa
hồng được hưởng). Các khoản góp vốn của cổ đông hoặc chủ sở hữu làm tăng
vốn chủ sở hữu nhưng không phải là doanh thu.

4


Doanh thu bán hàng được ghi nhận khi đồng thời thỏa mãn tất cả năm
điều kiện sau:
Doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với
quyền sở hữu sản phẩm hoặc hàng hóa cho người mua;
Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lý hàng hóa như người sở
hữu hàng hóa hoặc quyền kiểm soát hàng hóa;
Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn;
Doanh nghiệp đã thu được hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch
bán hàng;
Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng.
Nguồn: Phan Đức Dũng (2008), Kế toán tài chính, NXB Thống kê, Tp.HCM, trang 240
- 241

 Các khoản giảm trừ doanh thu
- Chiết khấu thương mại là khoản doanh nghiệp bán giảm giá niêm yết
cho khách hàng mua hàng với khối lượng lớn. Khoản giảm giá có thể phát sinh
trên khối lượng từng lô hàng mà khách hàng đã mua, cũng có thể phát sinh
trên tổng khối lượng hàng lũy kế mà khách hàng đã mua trong một quãng thời
gian nhất định tùy thuộc vào chính sách chiết khấu thương mại của bên bán.
- Giảm giá hàng bán là khoản giảm trừ cho người mua do toàn bộ hay

một phần hàng hóa kém phẩm chất, sai quy cách hoặc lạc hậu thị hiếu. Như
vậy giảm giá hàng bán và chiết khấu thương mại có cùng bản chất như nhau:
đều là giảm giá cho người mua, song lại phát sinh trong hai tình huống khác
nhau hoàn toàn.
- Hàng bán bị trả lại là giá trị khối lượng hàng bán đã xác định là tiêu thụ
bị khách hàng trả lại và từ chối thanh toán do các nguyên nhân như: vi phạm
cam kết; vi phạm hợp đồng kinh tế; hàng bị mất, kém phẩm chất; không đúng
chủng loại, quy cách. Khi doanh nghiệp ghi nhận trị giá hàng bán bị trả lại cần
đồng thời ghi giảm tương ứng trị giá vốn hàng bán trong kỳ.
- Thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất khẩu, thuế giá trị gia tăng tính theo
phương pháp trực tiếp là các khoản thuế được xác định trực tiếp trên doanh
thu bán hàng theo quy định hiện hành của các luật thuế tùy thuộc vào từng mặt
hàng khác nhau. Thuế tiêu thụ đặc biệt (trường hợp được coi là một trong
những khoản giảm trừ doanh thu) phát sinh khi doanh nghiệp cung cấp các
loại sản phẩm do doanh nghiệp sản xuất (hoặc các loại dịch vụ) thuộc đối
tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt cho khách hàng. Khi đó doanh thu bán hàng
được ghi nhận trong kỳ theo giá bán trả ngay đã bao gồm thuế tiêu thụ đặc biệt
(nhưng chưa bao gồm thuế giá trị gia tăng).

5


Doanh nghiệp phải xác định phần thuế tiêu thụ đặc biệt phải nộp vào
ngân sách Nhà nước căn cứ vào doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ phát
sinh trong kỳ.
Nguồn: Phan Đức Dũng (2008), Kế toán tài chính, NXB Thống kê, Tp.HCM, trang
267- 268

2.1.1.3 Phân tích chung tình hình tiêu thụ
 Phân tích khái quát: Tình hình thực hiện kế hoạch tiêu thụ theo hai

mặt số lượng và giá trị.
- Phân tích mặt giá trị để đánh giá tổng quát tình hình hoạt động, mức độ
hoàn thành chung về kế hoạch tiêu thụ;
- Phân tích mặt số lượng để xem xét chi tiết từng mặt hàng và sự ảnh
hưởng của các nhân tố nội tại và các nhân tố khách quan.
 Phân tích bộ phận
Dựa vào tài liệu phân tích: Các hợp đồng mua bán (hoặc hợp đồng ngoại
thương); tình hình và kết quả thực hiện (các bảng thanh lý hợp đồng) để phân
tích toàn diện, xuyên suốt quá trình kinh doanh. Bao gồm:
- Phân tích các yếu tố đầu vào: nguồn cung cấp hàng hóa; nhóm nguồn
cung cấp hàng; phương thức mua.
- Phân tích tình hình tiêu thụ theo nhóm hàng, mặt hàng chủ yếu.
- Phân tích tình hình tiêu thụ phương thức bán hàng, hình thức thanh
toán; tỷ trọng của từng loại.
- Phân tích tình hình tiêu thụ theo thị trường: nhóm thị trường: nhóm thị
trường, thị trường chủ yếu, thị trường mở, thị trường có hạn ngạch và thị
trường tự do.
Mỗi nội dung phân tích trên đều có ý nghĩa đối với việc hình thành chiến
lược kinh doanh lâu dài, ổn định hoặc xác định các giải pháp trước mắt của
doanh nghiệp.
Kết quả phân tích là cơ sở cho các quyết định quản trị về: cơ cấu sản
phẩm, chiến lược tiếp thị, chất lượng hàng hóa, giá cả cạnh tranh.... trong từng
giai đoạn kinh doanh hoặc trong chiến lược dài hạn.
Nguồn: Nguyễn Tấn Bình (2000), Phân tích hoạt động doanh nghiệp, NXB Đại học
quốc gia Tp.HCM, trang 43-46

2.1.1.4 Một số chỉ số tài chính phản ánh tình hình tiêu thụ
- Tỷ số hoạt động tồn kho: Để đánh giá hiệu quả quản lý tồn kho của
doanh nghiệp chúng ta có thể sử dụng tỷ số hoạt động tồn kho. Tỷ số này có
thể đo lường bằng chỉ tiêu số vòng quay hàng tồn kho trong năm. Chỉ tiêu

vòng quay hàng tồn kho cho biết bình quân hàng tồn kho quay được bao nhiêu
vòng trong kỳ để tạo ra doanh thu.
6


Doanh thu
Vòng quay hàng tồn kho =
Bình quân giá trị hàng tồn kho

(2.1)

- Kỳ thu tiền bình quân: Tỷ số này dùng để đo lường hiệu quả và chất
lượng quản lý khoản phải thu. Nó cho biết bình quân mất bao nhiêu ngày để
công ty có thể thu hồi được khoản phải thu.
Doanh thu
Vòng quay khoản phải thu =
Bình quân giá trị khoản phải thu

(2.2)

Số vòng vay trong năm
Kỳ thu tiền bình quân =

(2.3)
Vòng quay khoản phải thu

Nguồn: Nguyễn Minh Kiều (2009), Tài chính doanh nghiệp căn bản, NXB Thống kê,
trang 79 -81

- Tỷ số lợi nhuận trên doanh thu (ROS): Tỷ số này phản ánh quan hệ

giữa lợi nhuận và doanh thu nhằm cho biết một đồng doanh thu tạo ra được
bao nhiêu đồng lợi nhuận.
Lợi nhuận ròng
Tỷ số lợi nhuận trên doanh thu =

x 100

(2.4)

Doanh thu
Nguồn: Nguyễn Minh Kiều (2009), Tài chính doanh nghiệp căn bản, NXB Thống kê,
trang 93

2.1.2 Chứng từ và sổ kế toán sử dụng
Tùy theo phương thức, hình thức bán hàng mà kế toán nghiệp vụ bán
hàng sử dụng các chứng từ sau:
- Hóa đơn GTGT (Mẫu 01- GTKT – 3LL đối với doanh nghiệp nộp thuế
GTGT theo phương pháp khấu trừ);
- Phiếu xuất kho hoặc phiếu xuất kho kiêm vận chuyển nội bộ;
- Báo cáo bán hàng;
- Hóa đơn cước phí vận chuyển;
- Các chứng từ thanh toán: phiếu thu, bảng kê nộp séc, báo cáo có của
ngân hàng;
- Các chứng từ gốc khác.
Kế toán tùy thuộc vào hình thức kế toán đơn vị áp dụng mà sử dụng các
sổ kế toán bao gồm:
- Sổ tổng hợp tài khoản doanh thu;
- Sổ chi tiết tài khoản doanh thu theo từng loại sản phẩm;

7

- Sổ cái tài khoản 511, 512, 521,…..
- Sổ chi tiết thanh toán với người mua.
2.1.3 Tài khoản sử dụng
 Tài khoản 511 “Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ” dùng để
phản ánh doanh thu bán hàng thực tế của doanh nghiệp thực hiện trong một kỳ
kế toán của hoạt động sản xuất - kinh doanh. Doanh thu bán hàng có thể thu
được tiền ngay, cũng có thể chưa thu được tiền (do các thỏa thuận về thanh
toán hàng bán), sau khi doanh nghiệp đã giao sản phẩm, hàng hóa hoặc cung
cấp dịch vụ cho khách hàng và được khách hàng thanh toán.
Tài khoản 511 “Doanh thu bán hàng”
Số thuế TTĐB, hoặc thuế xuất
khẩu, hoặc thuế GTGT theo
phương pháp trực tiếp phải nộp
tính trên doanh thu bán hàng thực
tế của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ
đã cung cấp cho khách hàng và đã
được xác định là tiêu thụ trong kỳ
kế toán;
Trị giá khoản chiết khấu thương
mại, khoản giảm giá hàng bán,
hàng bán bị trả lại kết chuyển vào
cuối kỳ;
Kết chuyển doanh thu thuần vào
tài khoản 911 “Xác định kết quả
kinh doanh”.

Doanh thu bán sản phẩm, hàng hóa
và cung cấp dịch vụ của doanh

nghiệp đã thực hiện trong kỳ kế
toán.

Tổng số phát sinh nợ

Tổng số phát sinh có

Tài khoản 511 không có số dư cuối kỳ.
 Tài khoản 512 “Doanh thu nội bộ” dùng để phản ánh doanh thu của số
sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ tiêu thụ trong nội bộ các doanh nghiệp. Doanh
thu tiêu thụ nội bộ là số tiền thu được do bán hàng hóa, sản phẩm, cung cấp
dịch vụ tiêu thụ nội bộ giữa các đơn vị trực thuộc trong cùng một công ty, tổng
công ty,...

8


Tài khoản 512 “Doanh thu nội bộ”
Trị giá hàng bán bị trả lại, khoản
chiết khấu thương mại và khoản
giảm giá hàng bán đã chấp nhận
trên khối lượng hàng hóa, sản
phẩm dịch vụ tiêu thụ nội bộ kết
chuyển vào cuối kỳ.
Số thuế TTĐB phải nộp của số
hàng hóa, sản phẩm, dịch vụ đã
xác định là tiêu thụ nội bộ.
Thuế GTGT phải nộp cho số
hàng hóa tiêu thụ nội bộ (phương
pháp trực tiếp).

Kết chuyển doanh thu nội bộ vào
tài khoản 911 “Xác định kết quả
kinh doanh”.

Tổng doanh thu tiêu thụ nội bộ
phát sinh kỳ kế toán.

Tổng số phát sinh nợ

Tổng số phát sinh có

Tài khoản 512 không có số dư cuối kỳ.
 Tài khoản 521 “Chiết khấu thương mại” dùng để phản ánh khoản chiết
khấu thương mại mà doanh nghiệp đã giảm trừ hoặc đã thanh toán cho người
mua hàng do người mua hàng đã mua hàng với khối lượng lớn theo thỏa thuận
về chiết khấu thương mại đã ghi trên hợp đồng kinh tế hoặc các cam kết mua,
bán hàng.
Tài khoản 521 “Chiết khấu thương mại”
Số chiết khấu thương mại đã
chấp thuận cho khách hàng được
hưởng.

Kết chuyển số chiết khấu thương
mại phát sinh trong kỳ vào tài
khoản 511 “Doanh thu bán hàng
và cung cấp dịch vụ” để xác định
doanh thu thuần của kỳ hạch
toán

Tổng số phát sinh nợ

Tổng số phát sinh có

Tài khoản 521 không có số dư cuối kỳ.
 Tài khoản 531 “Hàng bán bị trả lại” dùng để phản ánh trị giá của số
sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đã tiêu thụ, bị khách hàng trả lại do các nguyên
nhân như: vi phạm cam kết, vi phạm hợp đồng kinh tế, hàng bị mất hoăc kém
phẩm chất, hàng không đúng chủng loại hoặc quy cách.

9