Dàn bài gợi ý phân tích đoạn trích chị em thúy kiều truyện kiều nguyễn du

Tuần 6-Bài 5(Tiết 27):

CHỊ EM THÚY KIỀU

(Trích “Truyện Kiều” của Nguyễn Du)
ĐỀ VĂN:
Phân tích nghệ thuật tả người của ngòi bút Nguyễn Du ở đoạn thơ sau trong “Truyện Kiều”:
“Đầu lòng hai ả tố nga,
Thúy Kiều là chò, em là Thúy Vân
Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười
Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn
Làn thu thủy nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh
Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một, tài đành họa hai
Thông minh vốn sẵn tính trời
Pha nghề thi họa, đủ mùi ca ngâm
Cung thương lầu bậc ngũ âm
Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương
Khúc nhà tay lựa nên chương
Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân
Phong lưu rất mực hồng quần
Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê
m đềm trướng rủ màn che
Tường đông ong bướm đi về mặc ai”

Hướng dẫn làm bài:
1.Khái quát về Nguyễn Du, về “Truyện Kiều”, từ đó giới thiệu và trích dẫn đoạn thơ:
Nguyễn Du là nhà thơ thiên tài của dân tộc.“Truyện Kiều” là kiệt tác của văn học trung đại Việt Nam. Giá trò bất
hủ của“Truyện Kiều” không chỉ ở nội dung hiện thực và đậm chất nhân văn, nhân đạo của nó, mà còn là ở tài năng
sáng tạo nghệ thuật của Nguyễn Du. / Chỉ riêng mặt này,“Truyện Kiều” được xem là “công trình nghệ thuật thiên
tài”. Một trong những tài năng đó của ngòi bút Nguyễn Du là nghệ thuật tả người. Đoạn trích tả hai chò em Thúy
Kiều-Thúy Vân sau đây là một minh chứng:
“Đầu lòng hai ả tố nga,
………………………………………………
Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân”
2. Phân tích nghệ thuật tả người của ngòi bút Nguyễn Du ở đoạn thơ :
2.1 Tổng:
-“Chò em Thúy Kiều” là đoạn trích ở phần mở đầu “Truyện Kiều”, giới thiệu gia cảnh nhà Vương viên ngoại. Sau
bốn câu thơ nói về gia đình họ Vương, tác giả dành 24 câu thơ để miêu tả chò em Thúy Kiều,Thúy Vân. Đoạn thơ
trích có kết cấu chặt chẽ, thể hiện ngòi bút miêu tả nhân vật rất tài năng và tinh tế của Nguyễn Du: bắt đầu từ giới
thiệu ấn tượng chung về vẻ đẹp của hai chò em; sau đó, nhà thơ gợi tả vẻ đẹp của Thúy Vân làm nền để cực tả vẻ
đẹp của Thúy Kiều.
-Nếu như bước vào “Truyện Kiều”, người đọc bắt gặp một thế giới nhân vật phong phú, đa dạng như một vườn hoa
rực rỡ nhiều màu sắc, thì hai chò em Thúy Kiều, Thúy Vân là hai cánh hoa lộng lẫy trong vườn hoa ấy, mỗi người
có một vẻ đẹp, một hương sắc riêng.
2.1. Phân:
a. Bốn câu đầu: Giới thiệu chung về vẻ đẹp của hai chò em Thúy Kiều , Thúy Vân .
Mở đầu đoạn thơ, Nguyễn Du giới thiệu chung về vẻ đẹp của hai chò em Thúy Kiều, Thúy Vân:
“Đầu lòng hai ả tố nga
Thúy Kiều là chò, em là Thúy Vân


Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười”
Cách giới thiệu thật giản dò, ngắn gọn mà đầy đủ . Hai người con gái đầu lòng của gia đình họ Vương đều đẹp “hai ả

tố nga”; người chò là Thúy Kiều, người em là Thúy Vân. Cả hai chò em đều có cốt cách duyên dáng, thanh cao như
mai và có tâm hồn trắng trong như tuyết. Hai hình ảnh ước lệ “mai cốt cách” và “tuyết tinh thần” đặt trong câu lục
nhòp 3/3 gợi tả rõ vẻ đẹp đó. Nói chung, vẻ đẹp của cả hai chò em đều là “mười phân vẹn mười”; tuy vậy, mỗi người
vẫn có một vẻ đẹp riêng.
2.2.Bốn câu tiếp:
Tả vẻ đẹp của Thúy Vân.
Tiếp đến, nhà thơ tả về vẻ đẹp của Thúy Vân:
“Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da”
+Câu mở đầu vừa giới thiệu, vừa khái quát được đặc điểm của nhân vật : “Vân xem trang trọng khác vời”. Hai chữ
“trang trọng” nói lên vẻ đẹp cao sang, quý phái của Vân.
+ Còn ba câu tiếp theo tả rõ nét vẻ đẹp “trang trọng khác vời” đó của Thúy Vân . Vẻ đẹp của Thúy Vân được nhà thơ
so sánh với vẻ đẹp của thiên nhiên và những thứ cao đẹp trên bầu trời : trăng, hoa, ngọc, mây, tuyết,... Dường như
Nguyễn Du đã chọn những cái đẹp nhất trong bao nhiêu cái đẹp của thiên nhiên và trong vũ trụ để so sánh. Tuy vẫn
là bút pháp ước lệ với những hình tượng quen thuộc ấy, nhưng khi tả Thúy Vân, ngòi bút Nguyễn Du lại có chiều
hướng cụ thể đến từng chi tiết giúp ta có thể hình dung ra một Thúy Vân với gương mặt đầy đặn, dòu hiền như vầng
trăng tròn “khuôn trăng đầy đặn”, lông mày sắc nét và đậm như đôi con ngài “nét ngài nở nang”, miệng cười tươi
thắm như hoa “hoa cười”, giọng nói trong như ngọc “ngọc thốt”, đi đứng nghiêm trang, đứng đắn”đoan trang”, mái
tóc dài và óng mượt hơn mây trời “mây thua nước tóc”, làn da trắng mòn hơn tuyết “tuyết nhường màu da”.
* Vẻ đẹp của Thúy Vân tạo sự hòa hợp, êm đềm với xung quanh, là một vẻ đẹp cao sang và phúc hậu . Bức chân dung
Thúy Vân như ngầm dự báo một tính cách dòu hiền, phúc hậu, một số phận bình lặng, êm đềm .
2.3. Mười hai câu tiếp:
Tả vẻ đẹp Thúy Kiều
-Cũng như cách tả Thúy Vân, hai câu thơ đầu, Nguyễn Du khái quát đặc điểm nhân vật Kiều:
“Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn”
Để miêu tả “sắc tài” của nàng Kiều , ngòi bút Nguyễn Du đã khái quát trong sự so sánh với Thúy Vân . Thì ra, nhà thơ
đã mượn Thúy Vân làm chuẩn để từ đó nâng Kiều lên. Nói cách khác, Thúy Vân là điểm tựa để nhà thơ đặt đòn

bẩy đẩy Thúy Kiều lên đến chỗ tuyệt vời: Thúy Vân đã đẹp rồi, nhưng so với em Vân, vẻ đẹp của Kiều hơn hẳn . Kiều
đẹp một cách “sắc sảo mặn mà”. Nghóa là Kiều không chỉ đơn thuần là đẹp, mà vẻ đẹp của Kiều còn là đẹp của sự
“sắc sảo” về trí tuệ, đẹp ở sự “mặn mà”ø của tình cảm. Và cũng như vậy, Thúy Vân đã tài rồi, nhưng so với em Vân,
tài của Kiều còn có “phần hơn” hẳn “So bề tài sắc lại là phần hơn”. / Hai chò em Kiều và Vân quả là rất đẹp, tuy
“Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười”, nhưng Thúy Kiều đẹp và có tài hơn Thúy Vân.
- Các câu thơ tiếp theo, Nguyễn Du khắc họa một cách cụ thể về sắc - tài –tình của Kiều.
+Trước hết là nói về “sắc” của Kiều . Như để minh họa cho vẻ đẹp ấy của nàng Kiều, Nguyễn Du lại trực tiếp miêu
tả một cách ước lệ trong sự đối sánh với thiên nhiên :
“Làn thu thủy nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh”
Tác giả chỉ tập trung vào đôi mắt , bởi đôi mắt là “cửa sổ của tâm hồn”. Đôi mắt Kiều đẹp, trong sáng long lanh như
làn nước mùa thu “làn thu thủy”; đôi lông mày Kiều đẹp thanh thoát như nét núi mùa xuân “nét xuân sơn”. Cô Kiều
hiện lên với vẻ đẹp đến mức hoa phải ghen vì không thắm bằng “hoa ghen thua thắm”, liễu phải hờn vì không xanh
bằng “liễu hơn kém xanh”./ Và như để khẳng đònh thêm cái “sắc” tuyệt đỉnh của Kiều , Nguyễn Du còn Việt hóa nội
dung hai câu thơ của Lý Diên Niên (Trung Quốc) “Nhất cố khuynh nhân thành, Tái có khuynh nhân quốc”:
“Một hai nghiêng nước nghiêng thành”
Đúng là sắc đẹp của Kiều hiếm có và hiếm thấy, Kiều có sắc đẹp “nghiêng nước”, “nghiêng thành”.
+Thế nhưng, so với sắc thì tài năng Kiều còn được nhân đôi : “ Sắc đành đòi một, tài đành họa hai”
Cách Nguyễn Du tả tài năng của Kiều cũng thật độc đáo. Khác với cách tả Thúy Vân, miêu tả nàng Kiều, nhà thơ
chỉ dành có ba câu gợi tả về nhan sắc, nhưng phải dùng đến sáu câu tả về tài năng. Nàng Kiều là một cô gái thông
minh và có tài:
“Thông minh vốn sẵn tính trời
Pha nghề thi họa, đủ mùi ca ngâm
Cung thương lầu bậc ngũ âm


Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương
Khúc nhà tay lựa nên chương
Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân”
Theo quan niệm thẩm mỹ phong kiến, một người con gái tài năng phải giỏi cả cầm-kỳ-thi-họa. Kiều đã đạt đến mức lý

tưởng ấy. Chỉ riêng tài thơ của nàng cũng đã làm nhiều người khâm phục. Chẳng hạn, lúc đi tảo mộ “Vạch da cây
vònh bốn câu ba vần”, hay khi buộc phải cầm bút đề thơ trước cửa quan liền được khen ngợi “Tài này sắc ấy nghìn
vàng chưa cân”/ Đặc biệt, tài đàn của nàng đã là “nghề riêng”, tức là sở trường, năng khiếu; và vượt lên trên mọi
người khác “ăn đứt hồ cầm một trương”.
+Nguyễn Du cực tả cái tài của Kiều là để ngợi ca cái tâm đặc biệt của nàng Kiều:
“Khúc nhà tay lựa nên chương
Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân”
Kiều không chỉ hiểu biết âm nhạc, mà còn là một nhạc só “tay lựa nên chương”, lại là một nhạc só có một tâm hồn,
bởi cung đàn bạc mệnh do Kiều sáng tác chính là sự ghi lại tiếng lòng của một trái tim đa sầu đa cảm “Một thiên
bạc mệnh lại càng não nhân”.
*Vẻ đẹp của Kiều là sự kết hợp của cả sắc-tài-tình. Chân dung của Kiều cũng là chân dung mang tính cách, số phận.
Vẻ đẹp của Kiều làm cho tạo hóa phải ghét ghen, các vẻ đẹp khác phải đố kò “tạo vật đố hồng nhan”, nên số phận
của nàng sẽ éo le, đau khổ.
2.4.Bốn câu cuối:
Nhận xét chung về cuộc sống của hai chò em Thúy Kiều , Thúy Vân
Và, khép lại đoạn thơ trích là những nhận xét chung của Nguyễn Du về cuộc sống hai chò em Thúy Kiều, Thúy Vân:
“Phong lưu rất mực hồng quần,
Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê
m đềm trướng rủ màn che,
Tường đông ong bướm đi về mặc ai”
Đức hạnh là cái gốc của con người. Hai chò em họ, nhất là Thúy Kiều - không chỉ có sắc đẹp, có tài năng và tâm hồnmà họ còn có cả đức hạnh. Hai chò em Thúy Kiều, Thúy Vân là “khách hồng quần”. Đẹp là thế, tài là thế, họ còn
sống “phong lưu rất mực” và tuổi xuân đã “xấp xỉ tới tuần cập kê”. Và, cả hai chò em họ lại còn được hưởng một
nền giáo dục theo khuôn phép của lễ giáo, của gia phong rất nghiêm khắc: “Êm đềm trướng rủ màn che, Tường
đông ong bướm đi về mặc ai”. Thật là vẹn toàn và lý tưởng theo quan niệm phong kiến!
3. Đánh giá chung:
-Đoạn thơ trích nói về hai chò em Thúy Kiều, Thúy Vân là một trong những đoạn thơ hay nhất, đẹp nhất trong
“Truyện Kiều”./ Đoạn thơ giúp chúng ta thấy được một trong những tài năng nghệ thuật miêu tả đặc sắc của ngòi
bút thiên tài Nguyễn Du, đó là nghệ thuật tả người. Nguyễn Du tả cô em trước tạo thế đầy dụng công nghệ thuật để
tả vẻ đẹp toàn vẹn, lý tưởng của cô chò . Cách tả không đi sâu vào chi tiết mà chỉ phác họa nhân vật bằng những nét
tiêu biểu, chọn lọc nhất; đặc biệt là bút pháp ước lệ cổ điển: lấy vẻ đẹp của thiên nhiên, vũ trụ để miêu tả vẻ đẹp

của con người./ Đây cũng là một đoạn thơ giàu chất nhân văn, thể hiện thái độ trân trọng, đề cao, ca ngợi vẻ đẹp
-tài năng –tâm hồn-đạo đức của con người và dự cảm về kiếp người tài hoa bạc mệnh của Nguyễn Du. Ngòi bút của
Nguyễn Du đúng là rất mực tài tình.
