Giá trị văn hoá truyền thống với sự phát triển lối sống của thanh niên việt nam hiện nay

B QUC PHềNG
HC VIN CHNH TR

NG TH PHNG DUYấN

GIá TRị VĂN HóA TRUYềN THốNG VớI Sự PHáT TRIểN
LốI SốNG CủA THANH NIÊN VIệT NAM HIệN NAY
Chuyên ngành : Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử
Mã số : 62 22 03 02

NGI HNG DN KHOA HC:
1. GS,TS Nguyn Vn Huyờn
2. TS Nguyn Vn Thanh

H NI 2015


LỜI CAM ĐOAN

T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng
tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè
liÖu trÝch dÉn trong luËn ¸n lµ trung
thùc vµ cã xuÊt xø râ rµng.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Đặng Thị Phương Duyên


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU

5
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
11
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁ TRỊ VĂN HÓA
TRUYỀN THỐNG VỚI SỰ PHÁT TRIỂN LỐI SỐNG
CỦA THANH NIÊN VIỆT NAM
29
1.1.
Lý luận về giá trị văn hóa truyền thống và sự phát triển lối
sống của thanh niên Việt Nam
29
1.2.
Vai trò của giá trị văn hóa truyền thống đối với sự phát
triển lối sống của thanh niên Việt Nam
50
Chương 2 GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VỚI SỰ PHÁT
TRIỂN LỐI SỐNG CỦA THANH NIÊN VIỆT NAM THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA
76
2.1.
Thực trạng phát huy vai trò giá trị văn hóa truyền thống với
sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam
76
2.2.
Một số vấn đề đặt ra từ thực trạng phát huy vai trò giá trị văn
hóa truyền thống với sự phát triển lối sống của thanh niên
Việt Nam
103
Chương 3 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI
TRÒ GIÁ TRỊ VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG NHẰM
PHÁT TRIỂN LỐI SỐNG CỦA THANH NIÊN VIỆT

NAM HIỆN NAY
117
3.1.
Phương hướng phát huy vai trò giá trị văn hoá truyền thống
nhằm phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay
117
3.2.
Một số giải pháp phát huy vai trò giá trị văn hoá truyền
thống nhằm phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam
hiện nay
132
KẾT LUẬN
164
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ
CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
166
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
167
PHỤ LỤC
175


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT

Chữ viết đầy đủ

Chữ viết tắt

1

Chính trị quốc gia

CTQG

2

Công nghiệp hoá, hiện đại hoá

CNH, HĐH

3

Ban chấp hành Trung ương

BCHTƯ

4

Giá trị văn hoá truyền thống

GTVHTT

5

Liên hiệp thanh niên

LHTN

6

Nhà xuất bản

Nxb

7

Xã hội chủ nghĩa

XHCN

8

Thanh niên cộng sản

TNCS

9

Trang

Tr


5
MỞ ĐẦU

1. Giới thiệu khái quát về luận án
Ở bất kỳ giai đoạn lịch sử nào, thanh niên luôn là gương mặt thể hiện
sức sống của dân tộc, của văn hóa dân tộc và nhân loại. Đây là lứa tuổi nhiều

hoài bão và khát vọng, là nguồn lực nội sinh của đất nước, có tiềm năng vô
cùng to lớn trong quá trình phát triển và hội nhập, hứa hẹn những đóng góp
quý giá vào công cuộc kiến thiết nước nhà. Để xứng đáng với vai trò người
chủ tương lai, của đất nước, của dân tộc, thanh niên phải không ngừng hoàn
thiện, phát triển về thể lực, trí lực, tâm lực, về nhân cách, đạo đức, lối sống.
Trong quá trình phát triển lối sống của thanh niên, GTVHTT của dân
tộc có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là điểm tựa tinh thần vững chắc, tạo nội
lực văn hoá mạnh mẽ giúp thanh niên khẳng định mình, đón nhận văn hoá
nhân loại, trí tuệ của thời đại mà không bị choáng ngợp, mất phương hướng.
Vấn đề quan trọng là làm thế nào khai thác và phát huy tốt nhất nguồn sức
mạnh tiềm tàng của GTVHTT trong xây dựng và phát triển lối sống thanh
niên, để thanh niên Việt Nam hiện nay có lối sống lành mạnh, vừa dân tộc và
hiện đại, vừa thấm đậm giá trị nhân văn đồng thời không ngừng được bổ sung
các giá trị mới. Thanh niên phải trở thành người kế thừa và phát huy xuất sắc
những giá trị văn hóa dân tộc, làm cho văn hóa dân tộc không ngừng phát
triển và tỏa sáng, đồng thời phải là lớp người tạo dựng và phát triển lối sống
mới của con người Việt Nam trong tương lai.
Đề tài luận án “Giá trị văn hoá truyền thống với sự phát triển lối sống
của thanh niên Việt Nam hiện nay” tập trung luận giải những vấn đề lý luận
về vai trò và phát huy vai trò của GTVHTT đối với việc phát triển lối sống
của thanh niên Việt Nam, khảo sát thực trạng vấn đề đó, đề xuất một số
phương hướng, giải pháp tiếp tục phát huy GTVHTT nhằm phát triển lối sống
thanh niên Việt Nam trong thời gian tới.


6
2. Lý do chọn đề tài luận án
Sự hình thành, phát triển của lối sống thanh niên Việt Nam chịu tác
động của nhiều nhân tố khác nhau như môi trường tự nhiên – xã hội, điều
kiện kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, các yếu tố đến từ truyền thống cũng

như hiện đại, dân tộc và nhân loại, quốc gia và quốc tế. Mỗi yếu tố có vị
trí, vai trò và mức độ ảnh hưởng khác nhau tới sự phát triển lối sống của
thế hệ trẻ, trong đó các giá trị văn hoá truyền thống có vị trí và vai trò đặc
biệt quan trọng. Không có truyền thống thì không có hiện đại, không có các
giá trị văn hoá truyền thống cũng không có các giá trị văn hoá hiện đại. Sự
phát triển của mỗi cá nhân cũng như cộng đồng, dân tộc đều gắn với dòng
chảy lịch sử, từ quá khứ đến hiện tại và hướng tới tương lai. Sứ mệnh trọng
đại của thanh niên là phải tiếp nối mạch nguồn của dân tộc, làm cho các giá
trị truyền thống thấm trong tư tưởng, tâm hồn của họ, tiếp tục khẳng định
bản sắc dân tộc thông qua lối sống, thúc đẩy sự phát triển của đất nước và
con người Việt Nam trong thời kỳ mới.
Tuy nhiên, trên thực tế, lối sống thanh niên Việt Nam hiện đang nảy sinh
nhiều vấn đề phức tạp. Bên cạnh lối sống văn hoá mới, tiến bộ, nhân văn, là
những hiện tượng tiêu cực, phản văn hoá trong nhận thức, hành vi, cách ứng xử
của một bộ phận thanh niên. Đã có những biểu hiện chỉ chú ý hiệu quả kinh tế
mà xem nhẹ lợi ích văn hoá, chỉ quan tâm đến giá trị hiện đại mà coi nhẹ giá trị
truyền thống, chỉ đề cao, tung hô những giá trị nhân loại mà thờ ơ với các giá
trị của dân tộc trong đời sống xã hội nói chung và trong lối sống của thanh niên
Việt Nam nói riêng. Những nhận thức và hành động thiên lệch như vậy không
chỉ dẫn đến sự lệch lạc trong lối sống, nhân cách của thế hệ trẻ, ảnh hưởng tiêu
cực đến cuộc sống và tương lai của chính họ, mà còn dẫn đến sự đứt đoạn với
quá khứ, nguy cơ huỷ hoại truyền thống, lịch sử, mất bản sắc văn hoá, thậm chí
đe doạ sự tồn vong của dân tộc. Một trong những nguyên nhân cơ bản của tình
hình đó là việc nghiên cứu, phát huy GTVHTT dân tộc chưa thật sự có chiều


7
sâu, cơ bản và chưa được vận dụng một cách khoa học vào việc xây dựng, phát
triển lối sống thanh niên. Tình hình đó đặt ra vấn đề bức thiết đối với việc
nghiên cứu, khai thác, phát huy một cách khoa học và hiệu quả GTVHTT trong

quá trình giáo dục thanh niên nói chung và phát triển lối sống thanh niên Việt
Nam hiện nay nói riêng.
Cho đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về các vấn đề văn hóa, lối
sống, lối sống thanh niên ở nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có
công trình nào nghiên cứu một cách hệ thống và bàn trực tiếp về khía cạnh
GTVHTT với sự phát triển lối sống của thanh niên. Sự thiếu vắng những công
trình về một lĩnh vực quan trọng là khoa học về phát triển lối sống của thanh
niên từ khía cạnh GTVHTT dân tộc sẽ hạn chế rất lớn đến sự phát triển lối sống
thanh niên trong thực tiễn. Việc luận giải, chứng minh vai trò của GTVHTT đối
với phát triển lối sống thanh niên Việt Nam dưới góc độ triết học sẽ giúp khái
quát những khía cạnh bản chất, cho phép đề xuất những giải pháp nhằm giải
quyết hiệu quả những vấn đề đặt ra trong thực tiễn xây dựng, phát triển lối sống
thanh niên Việt Nam hiện nay. Đó là cơ sở để tác giả lựa chọn vấn đề: “Giá trị
văn hoá truyền thống với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện
nay” làm đề tài nghiên cứu luận án tiến sĩ của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích lý luận và khảo sát thực tiễn về vai trò và phát huy
vai trò của GTVHTT dân tộc đối với sự phát triển lối sống thanh niên Việt
Nam, luận án đề xuất phương hướng và giải pháp tiếp tục phát huy vai trò của
GTVHTT trong việc phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ những vấn đề lý luận về vai trò của GTVHTT với sự phát
triển lối sống thanh niên Việt Nam và vấn đề phát huy vai trò của GTVHTT
với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam.


8
- Phân tích, làm rõ thực trạng phát huy vai trò của GTVHTT đối với sự
phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam.

- Đề xuất phương hướng và giải pháp tiếp tục phát huy vai trò của
GTVHTT đối với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Vai trò của giá trị văn hóa truyền thống và phát huy vai trò của giá trị
văn hoá truyền thống nhằm phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Trong mối quan hệ hữu cơ giữa văn hóa và lối sống, giữa truyền thống
và hiện đại, giữa GTVHTT và phát triển lối sống thanh niên, luận án tập trung
nghiên cứu vai trò và việc phát huy vai trò của GTVHTT dân tộc Việt Nam đối
với sự phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay. Phạm trù
GTVHTT trong luận án là GTVHTT của dân tộc Việt Nam. Những giá trị văn
hóa truyền thống mà luận án đề cập cũng tập trung chủ yếu ở các giá trị văn
hóa tinh thần tiêu biểu của dân tộc Việt Nam.
- Luận án tập trung khảo sát vấn đề GTVHTT với sự phát triển lối sống
của đối tượng thanh niên thuộc lứa tuổi 15 – 30, phạm vi thời gian từ đổi mới,
tập trung vào thời gian từ sau đại hội lần thứ IX của Đảng đến nay. Những
giải pháp đề xuất cũng nằm trong phạm vi này.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Luận án dựa vào lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, quan điểm của Đảng ta về văn hoá, phát triển văn hóa, về xây dựng, bồi
dưỡng, phát triển thế hệ thanh niên, trực tiếp là vấn đề mối quan hệ giữa truyền
thống và hiện đại, văn hoá và lối sống, giữa giá trị văn hoá truyền thống và
phát triển lối sống nói chung, lối sống thanh niên Việt Nam nói riêng.


9
5.2. Cơ sở thực tiễn
Luận án được thực hiện trên cơ sở những tài liệu, số liệu thực tiễn qua

các công trình nghiên cứu khoa học, báo cáo, tổng kết, đánh giá của Đảng,
Nhà nước, các cơ quan hữu quan, của hệ thống chính trị các cấp, các tổ chức
đoàn thể, cá nhân về vấn đề xây dựng, phát triển nền văn hóa cũng như vấn
đề xây dựng, phát triển lối sống của thế hệ trẻ Việt Nam. Đề tài cũng dựa
vào sự phân tích những kết quả điều tra, khảo sát thực tiễn của bản thân tác
giả xung quanh vấn đề này.
5.3. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử,
luận án được nghiên cứu với các phương pháp nhận thức khoa học chung
như: lô gíc và lịch sử; phân tích và tổng hợp; khái quát hóa và trừu tượng
hóa. Ngoài ra, luận án còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu đặc thù của
các khoa học cụ thể: phương pháp tiếp cận triết học - văn hóa, điều tra xã
hội học, v.v.
6. Những đóng góp mới của luận án
- Luận án đã làm rõ lý luận về GTVHTT với sự phát triển lối sống
thanh niên Việt Nam, trong đó luận giải cấu trúc và tính quy luật của sự hình
thành và phát triển lối sống, vấn đề phát triển lối sống thanh niên Việt Nam,
mối liên hệ giữa GTVHTT và phát triển lối sống thanh niên Việt Nam, vai trò
của GTVHTT đối với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam và phát huy
vai trò của GTVHTT nhằm phát triển lối sống của thanh niên Việt Nam
- Luận án đã phân tích có căn cứ (số liệu xã hội học) thực trạng và
những vấn đề đặt ra từ thực trạng phát huy vai trò GTVHTT đối với sự phát
triển lối sống của thanh niên Việt Nam.
- Luận án đã đề xuất các giải pháp có tính hệ thống, thiết thực và khả
thi để phát huy hơn nữa vai trò của GTVHTT đối với sự phát triển lối sống
thanh niên Việt Nam hiện nay.


10
7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án

- Ý nghĩa lý luận: Luận án đã chứng minh vai trò quan trọng của
GTVHTT đối với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam, góp phần làm sâu
sắc hơn cơ sở lý luận cho việc xây dựng quan điểm, nội dung xây dựng và phát
triển lối sống nói chung, lối sống thanh niên Việt Nam hiện nay nói riêng.
- Ý nghĩa thực tiễn: Luận án là tài liệu tham khảo cho việc xây dựng
chương trình, giáo trình giảng dạy, đào tạo trong các cơ sở giáo dục, đào tạo,
nghiên cứu về xây dựng và phát triển lối sống thanh niên cũng như các cơ
quan nghiên cứu và những ai quan tâm đến vấn đề này.
8. Kết cấu của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tổng quan tình hình nghiên cứu liên
quan đến đề tài, Danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận án được kết
cấu trong 3 chương, 6 tiết.


11
TỔNG QUAN
TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

1. Những công trình nghiên cứu về giá trị văn
hoá, giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc Việt
Nam, lối sống, lối sống thanh niên và vai trò của giá
trị văn hoá truyền thống đối với sự phát triển lối sống
của thanh niên Việt Nam
1.1. Những công trình nghiên cứu về giá trị văn hoá và giá trị văn
hoá truyền thống của dân tộc Việt Nam
Có rất nhiều công trình nghiên cứu về những vấn đề giá trị, giá trị văn
hoá và giá trị văn hoá truyền thống, trong bối cảnh đất nước đang trong quá
đổi mới và xây dựng, hội nhập và phát triển. Có thể đề cập một số tác giả và
một số công trình khoa học tiêu biểu như: tác giả Phạm Minh Hạc với cuốn
sách “Giá trị học – cơ sở lý luận góp phần đúc kết, xây dựng giá trị chung

của người Việt Nam thời nay”[30]; tác giả Nguyễn Duy Bắc với cuốn sách
“Sự biến đổi của các giá trị văn hóa trong bối cảnh xây dựng nền kinh tế thị
trường ở Việt Nam hiện nay”[7]; tác giả Hoàng Chí Bảo với cuốn sách “Văn
hóa và con người Việt Nam trong đổi mới và hội nhập quốc tế”[4]; tác giả
Trần Văn Giàu với cuốn sách “Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt
Nam”[26]; Nhóm tác giả Phan Huy Lê và Vũ Minh Giang với cuốn sách
“Các giá trị truyền thống và con người Việt Nam hiện nay”[42, 43]; nhóm các
tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn - Phạm Văn Đức - Hồ Sỹ Quý với cuốn
sách“Tìm hiểu GTVHTT trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa”[14];
tác giả Trần Ngọc Thêm (CB) với cuốn sách Một số vấn đề về hệ giá trị Việt
Nam trong giai đoạn hiện tại [77] v.v...
Trong các công trình khoa học trên, các tác giả đều cho rằng giá trị là
cái có ý nghĩa tích cực, tốt đẹp, đáng quý, là thuộc tính có ích của khách thể
đối với các chủ thể, được xem xét trong mối quan hệ rộng lớn của con người,


12
với tự nhiên, với xã hội, với giai cấp, thời đại, đặt nó trong mối quan hệ với
nhu cầu, lợi ích, với sự đánh giá của chủ thể, thể hiện tính có ích trong cải
biến thực tiễn, gắn với không gian và thời gian nhất định. Giá trị có chức năng
định hướng, đánh giá, điều chỉnh hành vi của xã hội, là đơn vị cơ bản của xã
hội và văn hoá, góp phần đảm bảo tính ổn định và bền vững của cộng đồng
[7, tr. 270]. Những nghiên cứu về giá trị là nền tảng lý luận để tác giả luận án
tiếp tục nghiên cứu vấn đề GTVHTT với sự phát triển lối sống thanh niên
Việt Nam và bước đầu đặt vấn đề về xu hướng giá trị hoá lối sống thanh niên.
Về giá trị văn hoá và giá trị văn hoá truyền thống, các nhà nghiên cứu
đều thống nhất ở một điểm, thế giới văn hoá là thế giới của giá trị, trong đó
cốt lõi là giá trị chân – thiện – mỹ. Tác giả Nguyễn Duy Bắc và các cộng sự,
trong công trình “Sự biến đổi các giá trị văn hoá trong bối cảnh xây dựng nền
kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay” đã khẳng định, “Giá trị văn hoá là giá trị

phản ánh năng lực sáng tạo vươn tới các giá trị nhân văn của con người trong hoạt
động thực tiễn xã hội” [7, tr. 277]. Giá trị văn hoá bao gồm tổng thể các giá trị văn
hoá vật chất và các giá trị văn hoá tinh thần, là kết quả lao động sáng tạo của nhiều
thế hệ tạo dựng nên, thể hiện sức mạnh bản chất của con người được “vật thể hoá”
và định hướng cho các hoạt động văn hoá của cá nhân và cộng đồng. Các giá trị
văn hoá tiêu biểu, có tính phổ biến và được nhiều nhà khoa học cũng như cộng
đồng thừa nhận là chân, thiện, mỹ (cái đúng, cái tốt, cái đẹp). Tác giả Hoàng Chí
Bảo đã khẳng định “tính phổ biến, phổ quát của văn hoá - ở đó, con người – dân
tộc và nhân loại gặp gỡ nhau, đó chính là chân – thiện – mỹ. Đây là giá trị đích
thực, bền vững của một nền văn hoá, của các nền văn hoá, các thời đại văn hoá
trong lịch sử nhân loại” [4, tr. 50].
Các tác giả cũng khẳng định, GTVHTT là những giá trị văn hoá có ý
nghĩa tốt đẹp, tích cực, tiêu biểu cho bản sắc văn hoá dân tộc và có khả năng
truyền lại qua không gian và thời gian. Dù có nhiều cách định nghĩa khác
nhau, nhưng nhìn chung, các nhà khoa học đều xem truyền thống là yếu tố di


13
tồn của văn hoá, xã hội, thể hiện trong hành vi, tư tưởng, phong tục tập quán,
lối sống thói quen của con người và cộng đồng, mang tính ổn định, được
truyền từ đời này sang đời khác và được lưu giữ lâu dài. Trong di sản truyền
thống có cả yếu tố lỗi thời, lạc hậu, cần khắc phục hay loại bỏ, có yếu tố tốt
đẹp tạo nên các giá trị và bản sắc riêng cần được duy trì, bảo tồn và phát
triển. Các nhà khoa học đều khẳng định, giá trị truyền thống là những yếu tố
của truyền thống, là cái tốt đẹp, có ý nghĩa thúc đẩy xã hội phát triển. Tác
giả Nguyễn Trọng Chuẩn cho rằng, “khi nói đến giá trị truyền thống thì hàm
ý đã muốn nói tới những gì là tốt đẹp, là tích cực, là tiêu biểu cho bản sắc
dân tộc có khả năng truyền lại qua không gian, thời gian, những gì cần phải
bảo vệ và phát triển” [14].
Trong số các công trình nghiên cứu về GTVHTT của dân tộc Việt

Nam, phải kể đến công trình của GS. NGND Trần Văn Giàu - “Giá trị tinh
thần truyền thống của dân tộc Việt Nam” [26]. Từ góc độ sử học, triết học và
đạo đức học, tác giả đã nghiên cứu và đưa ra những kiến giải sâu sắc và có hệ
thống về nguồn gốc cũng như nội dung các giá trị truyền thống đặc thù của
dân tộc Việt Nam. Các đức tính tốt đẹp như yêu nước, cần cù, anh hùng, sáng
tạo, lạc quan, thương người, vì nghĩa được tác giả luận giải sâu sắc, trình bày
một cách có hệ thống và khoa học với ý nghĩa như một “hằng số”, một bảng
giá trị tinh thần của người Việt. Những giá trị đó, theo tác giả, đã được định
hình ngay từ thời dựng nước, phát triển độc lập, không bị đồng hóa bởi tác
động từ bên ngoài. Dù trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, người Việt luôn giữ
vững và phát huy các giá trị tinh thần truyền thống của mình và coi đó như
“hồn thiêng” của dân tộc. Theo tác giả, tình cảm và tư tưởng chủ yếu của
người Việt, dân tộc Việt là yêu nước, và trong bảng giá trị tinh thần, yêu
nước là giá trị đầu tiên và quan trọng nhất, là thước đo chuẩn cho mọi thước
đo trong cuộc sống của con người. Tác giả cũng dành một nội dung quan


14
trọng có tính kết luận để nói về Hồ Chí Minh, như là sự kết tinh mọi giá trị
truyền thống của dân tộc với những giá trị cao đẹp nhất của nhân loại.
Lần đầu tiên, dưới nhãn quan cộng sản chủ nghĩa sâu sắc và một tinh
thần dân tộc chân chính, các GTVHTT của dân tộc đã được hệ thống một
cách toàn diện và sâu sắc, từ nguồn gốc hình thành đến sự vận động, phát
triển qua lịch sử phong phú của dân tộc Việt Nam. Những khái quát này vô
cùng quý giá, tạo cơ sở khoa học cho nhiều nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh
vực văn hoá, con người Việt Nam. Công trình của GS Trần Văn Giàu là cơ
sở khoa học để tác giả hiểu sâu hơn về lịch sử và văn hoá dân tộc, nhận rõ
hơn tính ổn định, bền vững của các giá trị văn hóa truyền thống, bất chấp
những biến thiên của lịch sử. Từ đó cho phép tác giả luận án tiếp tục khẳng
định mối liên hệ từ quá khứ đến hiện tại và tương lai, khẳng định sức mạnh

của dòng chảy văn hóa dân tộc, khẳng định tính tất yếu, sự cần thiết và khả
năng kế thừa, phát triển tiếp tục các giá trị đó thông qua lối sống thanh niên
Việt Nam hiện nay, trong xu thế hội nhập và phát triển.
1.2. Những công trình nghiên cứu về vấn đề lối sống và lối sống
thanh niên Việt Nam
Cùng với vấn đề giá trị, văn hoá, giá trị văn hoá truyền thống, cũng
có nhiều công trình khoa học quan tâm, luận giải về vấn đề lối sống và lối
sống thanh niên Việt Nam. Có thể kể đến một số tác giả và một số công
trình tiêu biểu như: Tác giả Huỳnh Khái Vinh (CB) với cuốn sách “Một số
vấn đề về lối sống, đạo đức, chuẩn giá trị xã hội”[93]; tác giả Đỗ Huy với
cuốn sách “Lối sống dân tộc, hiện đại - một số vấn đề lý luận và thực
tiễn”[37]; tác giả Nguyễn Ngọc Hà với cuốn sách “Nghiên cứu đặc điểm tư
duy và lối sống của con người Việt Nam hiện nay: một số vấn đề cần quan
tâm”[28]; tác giả Phạm Hồng Tung với cuốn sách “Thanh niên và lối sống
của thanh niên Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế ”[86];
tác giả Lê Thị Hoài với luận văn thạc sĩ triết học “Vấn đề lối sống của
thanh niên Việt Nam hiện nay”[34] v.v...


15
Các công trình khoa học đã tiếp cận vấn đề lối sống ở nhiều góc độ khác
nhau như triết học, văn hoá học, xã hội học, tâm lý học. Đây là khái niệm đa
tầng, đa nghĩa, có cả chiều cạnh khách quan và chủ quan, cả cái chung và cái
riêng, cả tính phổ biến và tính đặc thù. Lối sống không chỉ được xem xét trong
mối quan hệ với điều kiện vật chất, đời sống kinh tế của xã hội mà còn gắn chặt
với đời sống tinh thần, với văn hoá, đạo đức, hệ chuẩn mực xã hội [94, tr.
28,32]. Tác giả Đỗ Huy đã luận giải lối sống như là tổng hoà những dạng hoạt
động sống điển hình của con người trong sự thống nhất với các điều kiện, hoàn
cảnh nhất định, “lối sống có liên quan toàn bộ đến hoạt động vật chất và hoạt
động tinh thần của con người” [37, tr. 33]. Tác giả đã có những luận giải sâu

sắc, đa diện về bản chất xã hội của lối sống. Dưới góc độ triết học gắn với xã
hội học, tác giả nhìn nhận lối sống như là sự phản ánh của phương thức sản
xuất xã hội, in dấu ấn xã hội, do điều kiện xã hội quy định, do đó, lối sống
mang bản chất xã hội rõ nét. Bản chất xã hội của lối sống thể hiện ở mối quan
hệ qua lại giữa cái cá nhân và cái xã hội, được quy định không chỉ bởi phương
thức sản xuất xã hội, mà còn bởi tính dân tộc, gắn với đặc điểm tâm lý, với
truyền thống văn hoá, khí chất của dân tộc đó [37, tr. 46,51].
Xem xét lối sống trong mối quan hệ với văn hoá và với không gian, thời
gian của hoạt động sống, tác giả Phạm Hồng Tung cho rằng, “lối sống của con
người là các chiều cạnh chủ quan của văn hoá, là quá trình hiện thực hoá các
giá trị văn hoá thông qua hoạt động sống của con người. Lối sống bao gồm tất
cả các hoạt động sống được một bộ phận lớn hoặc toàn thể nhóm hay cộng
đồng người chấp nhận và thực hành trong một khoảng thời gian tương đối ổn
định, đặt trong mối tương tác biện chứng của các điều kiện sống hiện hữu và
trong các mối liên hệ lịch sử của chúng” [86, tr. 89 - 90]. Tác giả đã đề xuất
cách tiếp cận liên ngành mới trong nghiên cứu về thanh niên và lối sống thanh
niên. Đó là cách tiếp cận dựa trên lý thuyết xã hội hóa nhân cách trong đó đặt


16
trọng số vào sự phối hợp sử dụng hệ thống phương pháp nghiên cứu của xã hội
học, tâm lý học và nghiên cứu văn hóa chính trị, từ đó tác giả đưa ra đề xuất về
mô hình xác định tuổi thanh niên ở Việt Nam, đề xuất một cách hiểu mới và
cách định nghĩa mới về lối sống và lối sống của thanh niên Việt Nam.
Từ cách tiếp cận văn hoá đối với lối sống thanh niên, tác giả đã chỉ ra
ranh giới tương đối giữa văn hoá và lối sống, từ đó định hướng cách luận giải
lối sống thanh niên và sự biến đổi lối sống thanh niên trong mối quan hệ ba
chiều: chiều dọc – khám phá tác động của giá trị văn hoá, chế định và phương
thức ứng xử truyền thống đối với các nhóm thanh niên được phân chia theo
độ tuổi, chiều phẳng ngang – tiếp cận và khám phá tác động của các yếu tố

văn hoá truyền thống và các yếu tố hiện đại đối với các nhóm thanh niên chia
theo địa bàn cư trú, nghề nghiệp và chiều sâu – khám phá mối liên hệ giữa
những biến đổi của hệ giá trị văn hoá với những biến đổi “bề mặt” của lối ứng
xử, phục trang, ngôn ngữ, lối lao động,…Công trình khoa học này đi sâu luận
giải vấn đề thanh niên và lối sống thanh niên ở góc độ xã hội học, văn hoá
học, dựa trên lý thuyết xã hội hoá nhân cách. Như vậy, cũng như nhiều công
trình bàn về thanh niên và lối sống thanh niên, vấn đề phát triển lối sống
thanh niên ở góc độ triết học còn đang để ngỏ.
Sự tổng hợp và luận giải ở nhiều quan điểm, nhiều góc độ khác nhau về
lối sống, về nội dung và phạm vi của khái niệm lối sống cũng như việc phân
tích, đề cập đến những khái niệm gần gũi với lối sống đã tạo cơ sở lý luận
giúp tác giả luận án có cơ sở tiếp tục đi sâu nghiên cứu vấn đề lối sống thanh
niên cũng như sự phát triển lối sống thanh niên nhìn từ góc độ triết học. Bên
cạnh đó, vấn đề tác động của các nhân tố chính trị, kinh tế, xã hội và xu
hướng chuyển đổi lối sống, đạo đức, chuẩn giá trị văn hóa trong giai đoạn đẩy
mạnh CNH, HĐH đất nước cũng như vấn đề kế thừa và phát triển nếp sống,
đạo đức và các giá trị truyền thống dân tộc và cách mạng mà các tác giả tập
trung luận giải, phân tích thấu đáo đã cung cấp nguồn tư liệu quý giúp nghiên


17
cứu sinh có cách nhìn đa chiều về một vấn đề phức tạp và tinh tế như lối sống
cũng như sự vận động và phát triển của nó.
1.3. Những công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề vai trò của
GTVHTT đối với sự phát triển lối sống thanh niên Việt Nam
Về vai trò của văn hoá, văn hoá truyền thống đối với sự phát triển đất
nước nói chung và phát triển nhân cách, đạo đức, lối sống thanh niên nói
riêng, có các tác giả với các công trình nghiên cứu tiêu biểu như: Tác giả Hồ
Sỹ Quý với bài báo “Về vai trò động lực của văn hoá trong sự phát triển xã
hội”[63]; tác giả Nguyễn Văn Huyên với bài báo “Giá trị truyền thống - nhân

lõi và sức sống bên trong của sự phát triển đất nước, dân tộc”[38]; tác giả
Nguyễn Trọng Chuẩn với bài báo “Văn hoá Việt Nam và sự phát triển lâu bền
của quốc gia”[12]; tác giả Võ Văn Thắng với luận án tiến sĩ triết học “Kế
thừa và phát huy các GTVHTT dân tộc trong xây dựng lối sống ở Việt Nam
hiện nay”[74]; tác giả Hoàng Chí Bảo với bài báo “Hệ GTVHTT Việt Nam
trong đổi mới và hội nhập” [3]; nhóm tác giả Lương Gia Ban, Nguyễn Thế
Kiệt (CB) với cuốn sách “GTVHTT dân tộc với việc xây dựng nhân cách sinh
viên Việt Nam hiện nay”[2] v.v…
Trong công trình nghiên cứu “Giá trị truyền thống - nhân lõi và sức
sống bên trong của sự phát triển đất nước, dân tộc”, tác giả Nguyễn Văn
Huyên đã chứng minh giá trị truyền thống là tinh hoa của dân tộc, nên nó là
nội lực, là sức sống của đất nước, đồng thời khẳng định tính bền vững, trường
tồn của các giá trị truyền thống. Công trình khoa học này đã gợi mở cách nhìn
nhận văn hóa và GTVHTT dân tộc như bản chất cốt lõi, cội nguồn sức sống,
là sức mạnh nội sinh của sự phát triển dân tộc. Việc khẳng định sức mạnh văn
hóa dân tộc đối với sự phát triển đất nước, dân tộc, cho phép nghiên cứu sinh
có thể tiếp tục làm sâu sắc thêm vai trò sức mạnh của các GTVHTT đối với
sự phát triển lối sống thanh niên trong đề tài luận án của mình.


18
Cũng bàn về vai trò của giá trị văn hoá truyền thống, nhưng trong
mối quan hệ với việc xây dựng nhân cách sinh viên Việt Nam hiện nay,
nhóm tác giả Lương Gia Ban, Nguyễn Thế Kiệt và các cộng sự đã khẳng
định GTVHTT là cơ sở để xây dựng, phát triển nhân cách mới cho sinh
viên hiện nay [2, tr. 72]; GTVHTT được kế thừa, phát huy, gia nhập cấu
trúc nhân cách trở thành các phẩm chất mới, lối sống mới tích cực của
sinh viên [2, tr. 75]; các GTVHTT là động lực, là ngọn nguồn phát triển
dân tộc, tạo nên sức mạnh tinh thần và bản lĩnh cho thế hệ thanh niên –
sinh viên vươn lên trong giai đoạn mới [2, tr. 76]. Mặc dù công trình khoa

học này chỉ tập trung luận giải vai trò của GTVHTT đối với việc xây
dựng nhân cách sinh viên Việt Nam cũng như vấn đề phát huy vai trò đó
trong xây dựng nhân cách sinh viên Việt Nam hiện nay, nhưng lại có giá
trị gợi mở đối với nghiên cứu sinh trong việc xác định mối liên hệ cũng
như nhìn nhận ở góc độ triết học, vai trò của GTVHTT đối với sự phát
triển lối sống thanh niên Việt Nam hiện nay.
Như vậy, các công trình khoa học liên quan đến khung lý thuyết của
đề tài luận án đã luận giải ở nhiều góc độ khác nhau về giá trị và giá trị văn
hoá truyền thống, về lối sống và lối sống thanh niên, về vai trò của
GTVHTT đối với sự phát triển đất nước trên mọi lĩnh vực, trong đó có lĩnh
vực nhân cách, đạo đức, lối sống nói chung và nhân cách, đạo đức thanh
niên, sinh viên nói riêng. Từ đó, nghiên cứu sinh nhận thấy, hướng nghiên
cứu ở góc độ triết học, giá trị văn hoá truyền thống, phát triển lối sống thanh
niên, vai trò của GTVHTT đối với sự phát triển lối sống thanh niên Việt
Nam hiện nay không trùng lặp với các công trình nghiên cứu trước đó. Điều
này vừa cho phép nghiên cứu sinh có thể kế thừa một cách có chọn lọc các
kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, vừa có thể tiếp tục làm sâu sắc
thêm những vấn đề mà các công trình nghiên cứu trước đó còn để ngỏ.


19
2. Những công trình nghiên cứu về phát huy giá trị
văn hoá truyền thống nhằm phát triển lối sống thanh
niên Việt Nam
Rất nhiều công trình khoa học đã đi sâu nghiên cứu mối quan hệ giữa
truyền thống và hiện đại, nghiên cứu việc phát huy giá trị truyền thống, giá trị
đạo đức, của dân tộc nhằm giáo dục đạo đức mới, lối sống mới, giáo dục nhân
cách cho thế hệ trẻ, cho thanh niên, sinh viên Việt Nam. Có thể kể đến một số
công trình tiêu biểu như: Tác giả Lê Thị Hoài Thanh với luận án tiến sĩ triết
học “Quan hệ biện chứng giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo

đức cho thanh niên Việt Nam hiện nay”[71]; tác giả Võ Văn Thắng với luận
án tiến sĩ triết học “Kế thừa và phát huy các GTVHTT dân tộc trong xây dựng
lối sống ở Việt Nam hiện nay”[74]; tác giả Huỳnh Văn Sơn với đề tài khoa
học cấp Bộ “Sự lựa chọn các giá trị đạo đức và nhân văn trong định hướng
lối sống của sinh viên tại một số trường Đại học tại Thành phố Hồ Chí Minh
trong giai đoạn hiện nay”[67]; tác giả Ngô Văn Thạo với bài báo “Giáo dục
đạo đức cách mạng và lối sống văn hoá cho thanh niên trên truyền thông đại
chúng”[73]; tác giả Phạm Hồng Tung với cuốn sách “Thanh niên và lối sống
của thanh niên Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế”[86];
tác giả Hoàng Đình Chiều với luận án tiến sĩ triết học “Nhập thân văn hóa
trong phát triển nhân cách Bộ đội Cụ Hồ của thanh niên quân đội hiện
nay”[11], tác giả Mai Thị Dung với bài báo “Về lối sống và định hướng xây
dựng lối sống mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay”[17] v.v...
Trong công trình khoa học “Kế thừa và phát huy các GTVHTT dân tộc
trong xây dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay”[74], tác giả Võ Văn Thắng
nghiên cứu về vấn đề GTVHTT cũng như việc kế thừa và phát huy giá trị đó
trong xây dựng lối sống ở Việt Nam. Đây là một vấn đề liên quan mật thiết
đến hướng nghiên cứu của tác giả luận án - nhìn nhận sự phát triển biện


20
chứng của văn hoá dân tộc từ truyền thống đến hiện đại, thông qua lối sống.
Từ việc phân tích, luận giải, khái quát chung về nội dung các GTVHTT dân
tộc cần kế thừa và phát huy trong xây dựng lối sống ở Việt Nam, tác giả đã có
những khảo sát thực tế về kế thừa, phát huy các giá trị văn hóa trong xây
dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay - dựa vào các nội dung của GTVHTT dân
tộc. Từ đó, tác giả chỉ ra các xu hướng trong việc kế thừa và phát huy các
GTVHTT trong xây dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay. Công trình khoa học
này đã cung cấp một số tư liệu thực tế quan trọng, giúp nghiên cứu sinh có cơ
sở để so sánh, phân tích, đánh giá sự phát triển lối sống người Việt Nam nói

chung và của thanh niên nói riêng trong một thập kỷ qua.
Để đáp ứng yêu cầu xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn
cách mạng mới, vấn đề khai thác các giá trị đạo đức truyền thống trong xây
dựng nhân cách, đạo đức mới, lối sống mới của thanh niên là một lĩnh vực
được quan tâm nghiên cứu rất nhiều trong thời gian gần đây. Điều đó phần
nào cho thấy tính cấp bách cả về lý luận và thực tiễn của vấn đề đạo đức, lối
sống của thế hệ trẻ, của thanh niên, sinh viên trước những đổi thay mạnh mẽ
của thời cuộc. Các công trình nghiên cứu đã chỉ rõ sự cần thiết và tính cấp
bách của việc cần khai thác các giá trị truyền thống nhằm giáo dục đạo đức,
nhân cách, lối sống cho thế hệ trẻ. Các kết quả nghiên cứu đều có điểm chung
thống nhất về những giá trị đạo đức, GTVHTT căn bản cần khai thác và phát
huy trong giai đoạn hiện nay, nhấn mạnh tính tất yếu của sự kế thừa, đổi mới
và phát huy các giá trị đó trong quá trình phát triển của đất nước, hướng tới
mục tiêu xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam.
Liên quan đến hệ giá trị văn hoá và lối sống của thanh niên hiện nay,
Đề tài khoa học cấp Bộ của tác giả Huỳnh Văn Sơn về “Sự lựa chọn các giá
trị đạo đức và nhân văn trong định hướng lối sống của sinh viên tại một số
trường Đại học tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay” [67] đã


21
cung cấp những số liệu điều tra xã hội học về thái độ và sự lựa chọn giá trị
trong định hướng lối sống của sinh viên, trong đó có cả những giá trị thuộc về
truyền thống và giá trị hiện đại. Hội thảo công tác giáo dục đạo đức, lối sống
cho học sinh, sinh viên [9] do Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện cũng mang
lại một cách nhìn tổng quát về tình hình đạo đức lối sống và công tác giáo dục
đạo đức lối sống cho học sinh, sinh viên hiện nay. Những nhận định, đánh giá
và số liệu khảo sát của các công trình khoa học trên đã giúp tác giả luận án có
thêm những minh chứng thực tiễn cho những khái quát về sự phát triển lối
sống thanh niên Việt Nam hiện nay dưới góc độ triết học.

Công trình khoa học “Thanh niên và lối sống của thanh niên Việt Nam
trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế” của tác giả Phạm Hồng Tung
thuộc đề tài khoa học cấp nhà nước mã số KX.03.16/06-10. Tác giả đã chỉ ra
những đặc điểm cơ bản nhất của thanh niên Việt Nam hiện nay và cho rằng,
trong các vấn đề liên quan đến quá trình phát triển nhân cách và định hướng
lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay, vấn đề giáo dục, đặc biệt là giáo
dục nghề nghiệp và đảm bảo công ăn việc làm là hai vấn đề cơ bản, quan
trọng và bức xúc nhất. Tác giả cũng đã phân tích thực trạng và tình hình phát
triển của các xu hướng lối sống tích cực và các xu hướng lối sống tiêu cực có
ảnh hưởng mạnh mẽ nhất trong thanh niên Việt Nam, nhất là trong điều kiện
đổi mới và hội nhập quốc tế. Tác giả cũng chỉ ra và làm sáng rõ vai trò cũng
như những mức độ tác động của các yếu tố có tính chất định hướng đối với sự
biến đổi lối sống của thanh niên nước ta, từ đó đề xuất những khuyến nghị và
giải pháp thực tiễn nhằm góp phần xây dựng lối sống lành mạnh, tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc của thanh niên Việt Nam trong nửa đầu thế kỷ XXI.
Công trình khoa học này đã cung cấp một cách tiếp cận khác về thanh
niên và lối sống thanh niên Việt Nam - cách tiếp cận dựa trên lý thuyết xã hội
hóa nhân cách. Cách tiếp cận này giúp tác giả có một cách nhìn về thanh niên


22
và lối sống thanh niên ở chiều cạnh xã hội học, tâm lý học cũng như văn hóa
chính trị, giúp có sự hiểu biết phong phú hơn về một đối tượng vốn phức tạp
về tâm lý, tính cách, đa dạng trong các mối quan hệ và chiều hướng phát triển
cả phẩm chất, nhân cách, văn hóa, lối sống. Đặc biệt, công trình này giúp tác
giả luận án có nhiều cơ sở dữ liệu – nhờ vào sự khảo sát, điều tra xã hội học
một cách hệ thống, làm căn cứ thực tiễn, giúp cho những khái quát triết học
về thanh niên và lối sống thanh niên có sức thuyết phục hơn.
Về phương hướng kế thừa và phát huy GTVHTT dân tộc trong xây
dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay, tác giả Võ Văn Thắng [74] đã chỉ rõ,

trong kế thừa và phát huy GTVHTT dân tộc trong xây dựng lối sống, cần gắn
với việc phát triển kinh tế - xã hội để tạo lập nền tảng vật chất cho việc nâng
cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, cần gắn với việc xây dựng
nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để đảm bảo định
hướng đúng đắn trong việc kế thừa và phát huy các GTVHTT trong xây dựng
lối sống. Đối với công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt Nam hiện
nay, tác giả Lê Thị Hoài Thanh trong công trình khoa học Quan hệ biện
chứng giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức cho thanh niên
Việt Nam hiện nay [71] đã chỉ rõ, cần gắn bó chặt chẽ hoạt động giáo dục đạo
đức cho thanh niên với công cuộc đổi mới, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện
đại hoá đất nước, đồng thời phải quán triệt quan điểm của chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng ta về mối quan hệ biện chứng giữa
truyền thống và hiện đại trong sự phát triển đạo đức và công tác giáo dục đạo
đức cho thanh niên.
Trên cơ sở khảo sát và đánh giá về thực trạng mối quan hệ giữa truyền
thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức thanh niên, tác giả Lê Thị Hoài
Thanh đề xuất giải pháp kết hợp truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo
đức cho thanh niên Việt Nam hiện nay, trong đó đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu
xây dựng một môi trường giáo dục thống nhất và một môi trường pháp lý cho


23
việc kết hợp truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức cho thanh niên
Việt Nam hiện nay [71]. Tác giả Võ Văn Thắng cũng đề xuất giải pháp chủ
yếu để kế thừa và phát huy các GTVHTT dân tộc trong xây dựng lối sống ở
Việt Nam hiện nay như cần nâng cao nhận thức về vai trò của các GTVHTT
dân tộc đối với việc xây dựng lối sống mới, tạo lập môi trường xã hội lành
mạnh, đấu tranh chống nguy cơ xói mòn các GTVHTT dân tộc, tiếp thu tinh
hoa văn hoá nhân loại đồng thời phải hiện đại hoá các GTVHTT dân tộc, xây
dựng và hoàn thiện các thể chế về hoạt động văn hoá nhằm kế thừa và phát

huy các GTVHTT dân tộc [74].
Những kết quả nghiên cứu này giúp nghiên cứu sinh có thể xem xét
dòng chảy văn hóa, lối sống, đạo đức từ quá khứ đến hiện tại để định hướng
phát triển lối sống thanh niên trong hiện tại và tương lai. Tiếp cận truyền
thống và hiện đại trong xây dựng lối sống, trong giáo dục đạo đức nói chung
và cho thanh niên Việt Nam hiện nay nói riêng cũng là cách gợi mở, giúp tác
giả luận án định hướng giải pháp phát triển lối sống thanh niên Việt Nam trên
nền gốc giá trị văn hóa dân tộc, với một logic truyền thống - hiện đại, quá khứ
- hiện tại - tương lai, ở cả mặt lý luận cũng như giải pháp thực tiễn.
Cũng bàn về những giải pháp xây dựng lối sống cho thế hệ trẻ, trong
công trình nghiên cứu “Về lối sống và định hướng xây dựng lối sống mới cho
thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay”, trên cơ sở lý luận về lối sống và đặc điểm tâm
sinh lý cũng như những ưu điểm và hạn chế của tuổi trẻ, tác giả Mai Thị
Dung đã đề xuất những định hướng xây dựng lối sống mới cho thế hệ trẻ, theo
hướng vừa kế thừa tinh hoa văn hoá của người Việt Nam, vừa tiếp thu văn
minh nhân loại, phù hợp với thời đại mới. Các nội dung xây dựng lối sống
mới cho thế hệ trẻ bao gồm các khía cạnh cơ bản như lối sống có lòng yêu
quê hương đất nước, có ý chí vươn lên, vì cộng đồng, nhân ái, có trách nhiệm,
có văn hoá, văn minh, lối sống có lý tưởng, ước mơ và hoài bão. Đồng thời,
tác giả cũng chỉ rõ yêu cầu rèn luyện đạo đức, nâng cao trình độ chuyên môn
để có đủ bản lĩnh, năng lực, phẩm chất tiếp nối sự nghiệp cách mạng của ông


24
cha [17]. Những giải pháp tác giả đề xuất đã gợi mở định hướng giá trị cho sự
phát triển lối sống thanh niên Việt Nam hiện nay.
Về cách thức và phương pháp giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh
niên, tác giả Ngô Văn Thạo trong công trình “Giáo dục đạo đức cách mạng
và lối sống văn hoá cho thanh niên trên truyền thông đại chúng”[73] đã tiếp
cận từ góc độ nhu cầu, sở thích của thanh niên cũng như thế mạnh của truyền

thông đại chúng để đề xuất việc tuyên truyền, giáo dục đạo đức, lối sống cho
thanh niên. Trong công trình này, tác giả đã chỉ rõ ý nghĩa, tầm quan trọng
của việc đẩy mạnh công tác giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng và lối sống
văn hoá cho thanh niên, nhấn mạnh các giải pháp nhằm phát huy hiệu quả
giáo dục đạo đức, lối sống văn hoá cho thanh niên trên phương tiện thông tin
đại chúng, như việc tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp uỷ
Đảng, xây dựng quy chế phối hợp chỉ đạo nội dung, phương thức giáo dục,
đổi mới, cải tiến các chương trình trên các phương tiện thông tin đại chúng,
tăng sức hấp dẫn và lôi cuốn đối với thanh niên, có sự quan tâm nhiều hơn
đến internet và các thông tin trên internet cũng như các ấn phẩm thông tin
dành cho thanh niên. Kết quả nghiên cứu này đã gợi mở cho tác giả những
vấn đề về cách thức và giải pháp khai thác và phát huy các GTVHTT nhằm
phát triển lối sống thanh niên Việt Nam hiện nay một cách hiệu quả.
3. Đánh giá khái quát kết quả nghiên cứu và những vấn đề đặt ra
luận án cần tiếp tục giải quyết
3.1. Đánh giá khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa
học liên quan đến đề tài
Một là, các công trình khoa học đã làm rõ quan niệm về giá trị và
GTVHTT Việt Nam, xác định hệ GTVHTT Việt Nam và khẳng định vai trò
của các giá trị đó đối với sự phát triển văn hóa, con người, đất nước Việt Nam
trong giai đoạn cách mạng hiện nay; khẳng định sự cần thiết phải khai thác và


25
phát huy giá trị đó trong sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước. Các công trình nghiên cứu đã tập trung làm rõ cơ sở khách quan của
việc hình thành các GTVHTT của dân tộc, đặc trưng cốt lõi của bản sắc văn
hoá dân tộc cũng như những nội dung cơ bản của GTVHTT Việt Nam, đặc
biệt là các giá trị văn hoá tinh thần truyền thống. Các tác giả đã nhận diện
tổng quát nội dung giá trị văn hoá tinh thần truyền thống cơ bản của dân tộc

Việt Nam như: lòng yêu nước, ý chí tự cường dân tộc; tinh thần đoàn kết, ý
thức cộng đồng, tinh thần nhân ái, khoan dung, trọng tình nghĩa; tinh thần lao
động cần cù, sáng tạo; truyền thống hiếu học cũng như lối ứng xử tinh tế.
Những kết quả nghiên cứu về cơ sở, nội dung và ý nghĩa của GTVHTT dân
tộc sẽ giúp tác giả luận án nhìn nhận một cách sâu sắc, đa chiều về truyền
thống, văn hoá truyền thống và giá trị văn hoá truyền thống. Đây là cơ sở
khoa học để nghiên cứu sinh tiếp cận và làm sâu sắc thêm mối quan hệ giữa
GTVHTT của dân tộc với phát triển lối sống thanh niên Việt Nam, trong
khung lý thuyết của đề tài luận án.
Các công trình khoa học kể trên cũng đã tiếp cận vấn đề thanh niên, lối
sống thanh niên và xây dựng lối sống thanh niên hiện nay ở nhiều góc độ:
triết học, xã hội học, văn hóa học, tâm lý học, chủ nghĩa xã hội khoa học.
Những nghiên cứu đó đã đi sâu phân tích đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi thanh
niên, đặc điểm phát triển nhân cách thanh niên, khẳng định vai trò quan trọng
của thanh niên trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước cũng như trong sự
nghiệp xây dựng và phát triển đất nước hiện nay. Trên cơ sở đó, các tác giả
cũng khẳng định tầm quan trọng của việc xây dựng nhân cách, đạo đức, lối
sống mới cho thanh niên Việt Nam hiện nay.
Hai là, các công trình khoa học đã thực hiện việc khảo sát thực trạng
phát huy vai trò của các GTVHTT trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước, thực trạng vấn đề kết hợp truyền thống và hiện đại trong xây