phân tích thực trạng rủi ro tín dụng và các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng phương nam – pgd cần thơ

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH
----------

NGUYỄN THỊ BÍCH THANH

PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG RỦI RO
TÍN DỤNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP
HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG PHƢƠNG NAM – PGD
CẦN THƠ

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Tài chính Ngân hàng
Mã số ngành: 52340201

8 – 2013


TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH
----------

NGUYỄN THỊ BÍCH THANH
MSSV: 4104549

PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG RỦI RO
TÍN DỤNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP
HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG PHƢƠNG NAM – PGD
CẦN THƠ

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Tài chính Ngân hàng
Mã số ngành: 52340201

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
LÊ KHƢƠNG NINH

8 – 2013


LỜI CẢM TẠ
Trƣớc hết tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý Thầy Cô Khoa Kinh
tế - Quản trị kinh doanh, trƣờng Đại học Cần Thơ đã tận tình giảng dạy, truyền
đạt những kiến thức quý báu cũng nhƣ những kinh nghiệm về nghiên cứu và
cuộc sống trong suốt thời gian tôi học tập tại trƣờng. Đặc biệt là sự hƣớng dẫn
và giúp đỡ tận tình của thầy Lê Khƣơng Ninh trong suốt quá trình tôi thực
hiện đề tài. Đồng thời tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến anh, chị, cô,
chú đang công tác tại Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam Phòng Giao dịch Cần
Thơ đã nhiệt tình cung cấp số liệu cũng nhƣ thông tin cần thiết liên quan đến
đề tài.
Trong thời gian thực hiện đề tài, dù đã có cố gắng hết sức nhƣng vẫn
không tránh khỏi những thiếu sót kiến thức và kinh nghiệm còn hạn chế. Rất
mong nhận đƣợc những lời góp ý, phê bình của quý Thầy Cô.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời chúc sức khỏe và công tác tốt đến quý Thầy Cô
và các anh, chị, cô, chú đang công tác tại Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam
Phòng Giao dịch Cần Thơ.

Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm …..

Nguyễn Thị Bích Thanh

i


TRANG CAM KẾT
Tôi xin cam kết luận văn này đƣợc hoàn thành dựa trên các kết quả
nghiên cứu của tôi và các kết quả nghiên cứu này chƣa đƣợc dùng cho bất cứ
luận văn cùng cấp nào khác.

Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm …..

Nguyễn Thị Bích Thanh

ii


NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
Ngày ….. tháng ….. năm …......
Thủ trƣởng đơn vị
(Ký tên và đóng dấu)

iii


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
Ngày ….. tháng ….. năm …......
Giáo viên hƣớng dẫn

iv


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
Ngày ….. tháng ….. năm ….......
Giáo viên phản biện

v


MỤC LỤC
Trang
Chƣơng 1: GIỚI THIỆU .................................................................................. 1
1.1 SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ................................................................ 1
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ...................................................................... 2
1.2.1 Mục tiêu chung ....................................................................................... 2
1.2.2 Mục tiêu cụ thể ....................................................................................... 2
1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU ......................................................................... 3
1.3.1 Phạm vi không gian ................................................................................ 3
1.3.2 Phạm vi thời gian .................................................................................... 3
1.3.3 Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................. 3
Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .... 4
2.1 PHƢƠNG PHÁP LUẬN ........................................................................... 4
2.1.1 Tổng quan về tín dụng ............................................................................ 4
2.1.2 Phân loại nợ ............................................................................................ 8
2.1.3 Khái quát về rủi ro tín dụng .................................................................. 10
2.1.4 Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động tín dụng và rủi ro tín dụng................... 11
2.2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................ 13
2.2.1 Phƣơng pháp thu thập số liệu ................................................................ 13
2.2.2 Phƣơng pháp phân tích số liệu .............................................................. 14

Chƣơng 3: TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN
PHƢƠNG NAM – PHÒNG GIAO DỊCH CẦN THƠ ................................... 15
3.1 GIỚI THIỆU VỀ NGÂN HÀNG PHƢƠNG NAM – PHÒNG GIAO
DỊCH CẦN THƠ .......................................................................................... 15
3.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển ............................................................ 15
3.1.2 Cơ cấu tổ chức ...................................................................................... 16
3.1.3 Các hoạt động kinh doanh chủ yếu của Ngân hàng ............................... 18
3.2 KHÁI QUÁT KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN
HÀNG TMCP PHƢƠNG NAM – PGD CẦN THƠ TỪ NĂM 2010 ĐẾN 6
THÁNG ĐẦU NĂM 2013 ............................................................................ 19
vi


3.2.1 Tổng thu nhập....................................................................................... 21
3.2.2 Tổng chi phí ......................................................................................... 21
3.2.3 Lợi nhuận ............................................................................................. 22
Chƣơng 4: PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG VÀ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN PHƢƠNG NAM – PHÒNG
GIAO DỊCH CẦN THƠ ................................................................................ 23
4.1 KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH NGUỒN VỐN CỦA NGÂN HÀNG ............ 23
4.1.1 Tình hình nguồn vốn............................................................................. 23
4.1.2 Huy động vốn theo kỳ hạn .................................................................... 25
4.2 PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG
PHƢƠNG NAM – PGD CẦN THƠ TỪ NĂM 2010 ĐẾN 6 THÁNG ĐẦU
NĂM 2013 .................................................................................................... 27
4.2.1 Doanh số cho vay ................................................................................. 27
4.2.2 Doanh số thu nợ.................................................................................... 32
4.2.3 Dƣ nợ ................................................................................................... 36
4.3 PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG
PHƢƠNG NAM – PGD CẦN THƠ TỪ NĂM 2010 ĐẾN 6 THÁNG ĐẦU

NĂM 2013 .................................................................................................... 39
4.3.1 Tình hình nợ xấu .................................................................................. 39
4.3.2 Các chỉ tiêu đánh giá chất lƣợng tín dụng và đo lƣờng rủi ro tín dụng... 44
Chƣơng 5: GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN PHƢƠNG NAM – PHÒNG
GIAO DỊCH CẦN THƠ ................................................................................ 48
5.1 NHỮNG MẶT LÀM ĐƢỢC VÀ NHỮNG TỒN TẠI TRONG
VIỆC PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN
HÀNG ........................................................................................................... 48
5.1.2 Những mặt làm đƣợc ............................................................................ 48
5.1.2 Những hạn chế...................................................................................... 48
5.2 NHỮNG GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TÍN
DỤNG ........................................................................................................... 49
5.2.1 Thẩm định hồ sơ trƣớc khi cho vay và theo dõi sau khi cho vay ........... 49
5.2.2 Phân tán rủi ro tín dụng ........................................................................ 49
vii


5.2.3 Nâng cao trình độ và kỹ năng của cán bộ hoạt động trong Ngân hàng... 50
5.2.4 Đẩy mạnh hơn nữa công tác thu hồi nợ ................................................. 51
Chƣơng 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................... 52
6.1 KẾT LUẬN ............................................................................................. 52
6.2 KIẾN NGHỊ ............................................................................................ 52
6.2.1 Đối với Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam ............................................... 52
6.2.2 Đối với các cơ quan Nhà nƣớc .............................................................. 53
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 54

viii

DANH SÁCH BẢNG
Trang
Bảng 3.1 Kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam –
PGD Cần Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013....................................................... 20
Bảng 4.1 Tình hình nguồn vốn của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam – PGD
Cần Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013 ............................................................... 24
Bảng 4.2 Tình hình huy động vốn theo kỳ hạn của Ngân hàng TMCP Phƣơng
Nam – PGD Cần Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013 ........................................... 26
Bảng 4.3 Doanh số cho vay của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam – PGD Cần
Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013....................................................................... 29
Bảng 4.4 Doanh số thu nợ của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam – PGD Cần
Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013....................................................................... 34
Bảng 4.5 Dƣ nợ của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam – PGD Cần Thơ giai
đoạn 2010 – T6/2013..................................................................................... 38
Bảng 4.6 Tình hình nợ xấu của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam – PGD Cần
Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013....................................................................... 43
Bảng 4.7 Các chỉ tiêu đánh giá chất lƣợng tín dụng và đo lƣờng rủi ro
tín dụng của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam – PGD Cần Thơ từ năm 2010 –
T6/2013 ......................................................................................................... 44

ix


DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 3.1 Tổ chức bộ máy của Ngân hàng Phƣơng Nam – PGD Cần Thơ ..... 16
Hình 4.1 Doanh số cho vay theo thời hạn của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam
– PGD Cần Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013 .................................................... 27
Hình 4.2 Doanh số cho vay theo ngành kinh tế của Ngân hàng TMCP
Phƣơng Nam – PGD Cần Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013 .............................. 30

Hình 4.3 Doanh số thu nợ theo thời hạn của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam –
PGD Cần Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013....................................................... 32
Hình 4.4 Doanh số thu nợ theo ngành kinh tế của Ngân hàng TMCP
Phƣơng Nam – PGD Cần Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013 .............................. 33
Hình 4.5 Dƣ nợ theo thời hạn của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam –
PGD Cần Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013....................................................... 36
Hình 4.6 Dƣ nợ theo ngành kinh tế của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam –
PGD Cần Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013....................................................... 37
Hình 4.7 Nợ xấu theo thời hạn của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam – PGD
Cần Thơ giai đoạn 2010 – T6/2013 ............................................................... 40
Hình 4.8 Tỷ lệ nợ xấu của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam – PGD Cần Thơ
giai đoạn 2010 – T6 2013 .............................................................................. 46

x


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Tiếng Việt
CN

:

Chi nhánh

CKH

:

Có kỳ hạn

DPRRTD

:

Dự phòng rủi ro tín dụng

HĐQT

:

Hội đồng quản trị

KKH

:

Không kỳ hạn

NHNN

:

Ngân hàng Nhà nƣớc

NHTM

:

Ngân hàng Thƣơng mại

PGD

:

Phòng giao dịch

QTRR

:

Quản trị rủi ro

RRTD

:

Rủi ro tín dụng

SGD

:

Sở giao dịch

TCKT

:

Tổ chức kinh tế

TMCP

:

Thƣơng mại cổ phẩn

TSĐB

:

Tài sản đảm bảo

TG

:

Tiền gửi

VHĐ

:

Vốn huy động

ATM

:

Automated Teller Machine (Máy rút tiền tự động)

CIC

:

Credit Information Center (Trung tâm Thông tin Tín
dụng)

NFSC

:

National Financial Supervisory Commission (Ủy ban
giám sát Tài chính Quốc gia)

Tiếng Anh

Southern Bank :

Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Phƣơng Nam

WTO

World Trade Organization (Tổ chức Thƣơng mại Thế
giới)

:

xi

CHƢƠNG 1
GIỚI THIỆU
1.1 SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Các ngân hàng thƣơng mại (NHTM) đã và đang có những đóng góp vô
cùng to lớn trong sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam. Thông qua hoạt
động kinh doanh của mình, các NHTM đã góp phần làm tăng tốc độ lƣu thông
vốn, tạo điều kiện giúp các doanh nghiệp phát triển sản xuất, thúc đẩy nền
kinh tế không ngừng phát triển mạnh mẽ hơn nữa. Đến đầu năm 2011 ngành
ngân hàng nƣớc ta bƣớc vào một thách thức lớn: cam kết với Tổ Chức Thƣơng
Mại Thế Giới (WTO) ngày 01/01/2011 lĩnh vực tài chính – ngân hàng sẽ mở
cửa hoàn toàn. Sự kiện này đã thúc đẩy nền kinh tế nói chung và ngành ngân
hàng nói riêng phát triển mạnh mẽ nhƣng cũng ngày càng cạnh tranh khốc liệt
hơn khi nƣớc ta trở thành điểm đầu tƣ hấp dẫn đối với các Ngân hàng nƣớc
ngoài. Vì thế nên các Ngân hàng trong nƣớc cần phải phát huy đƣợc ƣu điểm,
nâng cao khả năng cạnh tranh mà nhất là chất lƣợng tín dụng bởi lẽ tín dụng là
nghiệp vụ quan trọng nhất của các NHTM nƣớc ta, có nhƣ thế các Ngân hàng
trong nƣớc mới cạnh tranh đƣợc với các Ngân hàng nƣớc ngoài đang thâm
nhập càng nhiều vào thị trƣờng Việt Nam.
Năm 2012, chúng ta đã chứng kiến một năm đi qua với những biến động
đầy “bỉ cực”. Nhìn ra thế giới, thấy đặc những mảng màu đen, nào khủng
hoảng nợ công ở châu Âu, nào suy thoái kéo dài của cả nền kinh tế các quốc
gia phát triển và mới nổi,… Ngoảnh vào trong nƣớc, ta cũng không tránh khỏi
những khó khăn, những bất ổn của kinh tế vĩ mô, nợ xấu, hàng tồn kho, bất
động sản đóng băng,… Tất cả những điều này đã gây ảnh hƣởng nặng nề đến
cỗ máy hoạt động của nền kinh tế nói chung và hệ thống Ngân hàng Việt Nam
nói riêng. Có lẽ chƣa bao giờ hai từ “Ngân hàng” lại đƣợc nhắc đến nhiều nhƣ
năm 2012. Điều đó cũng chứng tỏ vai trò của một ngành kinh tế nhạy cảm,
mang tính huyết mạch của Nhà nƣớc lớn nhƣ thế nào.
Nợ xấu và tăng trƣởng tín dụng vẫn luôn là vấn đề nóng đƣợc quan tâm
hiện nay. Nhiều chuyên gia kinh tế gọi nợ xấu là “cục máu đông trong mạch

máu” của nền kinh tế. Giải quyết đƣợc vấn đề này mới có thể khai thông bế
tắc cho nền kinh tế, giúp ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy sự phục hồi của
tăng trƣởng kinh tế. Tại hội thảo chuyên đề về Quản trị rủi ro (QTRR) ngân
hàng trong khuôn khổ Banking Vietnam 2013, rủi ro tín dụng (RRTD) tiếp tục
đƣợc tái khẳng định là rủi ro lớn nhất trong hoạt động ngân hàng hiện nay. Sở
dĩ nhƣ vậy một phần cũng bởi, tín dụng là nghiệp vụ quan trọng, cơ bản của
ngân hàng, chiếm phần lớn trong các hoạt động kinh doanh của ngân hàng cả
1


về doanh thu và lợi nhuận. Đƣơng nhiên, rủi ro trong lĩnh vực này cũng tỷ lệ
thuận với tầm quan trọng của nó và chiếm phần lớn trong tổng mức rủi ro của
hoạt động ngân hàng.
Cũng nhƣ những Ngân hàng khác, Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần
Phƣơng Nam (Southern Bank) Phòng Giao dịch Cần Thơ cũng không nằm
ngoài tình trạng trên. Vì thế tôi chọn đề tài “Phân tích thực trạng rủi ro tín
dụng và các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Phương Nam Phòng Giao dịch Cần Thơ” làm đề tài nghiên cứu của mình nhằm phản ánh
rõ nét hơn về rủi ro tín dụng và việc quản lý rủi ro tín dụng đối với sự an toàn
và vững mạnh của các NHTM nói chung và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam Phòng Giao dịch Cần Thơ nói riêng đồng thời đƣa ra những giải pháp hạn chế
và phòng ngừa rủi ro mà Ngân hàng có nguy cơ gặp phải.
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1

Mục tiêu chung

Mục tiêu của đề tài là phân tích thực trạng rủi ro tín dụng tại Ngân hàng
Phƣơng Nam - Phòng Giao dịch Cần Thơ từ năm 2010 đến 6 tháng đầu năm
2013 để thấy đƣợc những rủi ro tại ngân hàng và tìm ra nguyên nhân rủi ro.
Trên cơ sở đó, luận văn kiến nghị một số giải pháp hạn chế và phòng ngừa
những rủi ro tín dụng trong thời gian tới để ngân hàng hoạt động ngày càng

hiệu quả hơn.
1.2.2

Mục tiêu cụ thể

Để đạt đƣợc mục tiêu tổng quát trên, luận văn cần thực hiện những mục
tiêu cụ thể sau:
 Mục tiêu 1: Phân tích khái quát kết quả hoạt động kinh doanh và hoạt
động tín dụng của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam - Phòng Giao dịch Cần
Thơ từ năm 2010 đến 6 tháng đầu năm 2013.
 Mục tiêu 2: Phân tích thực trạng và đánh giá rủi ro tín dụng thông
qua các chỉ số tài chính của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam – Phòng Giao
dịch Cần Thơ từ năm 2010 đến 6 tháng đầu năm 2013.
 Mục tiêu 3: Dựa vào thực trạng phân tích và đánh giá để đƣa ra một
số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng nhằm nâng cao hiệu quả
hoạt động của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam - Phòng Giao dịch Cần Thơ.

2


1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1

Phạm vi không gian

Đề tài đƣợc tiến hành tại Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Phƣơng Nam Phòng Giao dịch Cần Thơ tọa lạc tại số 110 Lý Tự Trọng, phƣờng An Cƣ,
quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ.
1.3.2

Phạm vi thời gian

Nhằm đảm bảo tính thực tế khi phân tích, số liệu đƣợc lấy từ các năm
2010, 2011, 2012 và 6 tháng đầu năm 2013.
1.3.3

Đối tƣợng nghiên cứu

Do đây là đề tài phân tích về rủi ro tín dụng ngân hàng nên đề tài chủ yếu
tập trung phân tích các chỉ tiêu đánh giá chất lƣợng tín dụng của ngân hàng
qua 3 năm 2010 – 2012 và 6 tháng đầu năm 2013 nhƣ: doanh số cho vay,
doanh số thu nợ, dƣ nợ cho vay, nợ xấu theo các tiêu chí thời hạn, cũng nhƣ
ngành kinh tế và các chỉ tiêu tài chính đo lƣờng rủi ro tín dụng của ngân hàng.

3


CHƢƠNG 2
PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 PHƢƠNG PHÁP LUẬN
2.1.1

Tổng quan về tín dụng

2.1.1.1 Khái niệm về tín dụng
Tín dụng là một hoạt động ra đời và phát triển gắn liền với sự tồn tại và
phát triển của sản xuất hàng hoá. Tín dụng là một quan hệ kinh tế thể hiện
dƣới hình thức vay mƣợn và có hoàn trả. Ngày nay tín dụng đƣợc hiểu theo
những định nghĩa sau:
- Tín dụng là quan hệ kinh tế đƣợc biểu hiện dƣới hình thái tiền tệ hay
hiện vật, trong đó ngƣời đi vay phải trả cho ngƣời cho vay cả gốc và lãi sau

một thời gian nhất định.
- Tín dụng là một phạm trù kinh tế, phản ánh quan hệ sử dụng vốn lẫn
nhau giữa các pháp nhân và thể nhân trong nền kinh tế hàng hóa.
- Tín dụng là một giao dịch giữa hai bên, trong đó một bên (trái chủ ngƣời cho vay) cấp tiền, hàng hóa, dịch vụ, chứng khoán,…dựa vào lời hứa
thanh toán lại trong tƣơng lai của bên kia (thụ trái – ngƣời cho vay).
Nhƣ vậy, “tín dụng” đƣợc diễn đạt bằng nhiều lời lẽ khác nhau, nhƣng
chúng cùng chỉ những hành động thống nhất: Hoạt động cho vay và đi vay và
quan hệ này đƣợc ràng buộc trên cơ sở pháp luật hiện hành (Thái Văn Đại,
2012, trang 36).
2.1.1.2 Bản chất của tín dụng
Tín dụng là một hoạt động rất đa dạng và phong phú nhƣng ở bất cứ
dạng nào thì tín dụng cũng thể hiện ở ba đặc trƣng cơ bản:
-

Chỉ thay đổi quyền sử dụng mà không thay đổi quyền sở hữu vốn.

- Thời hạn tín dụng đƣợc xác định do sự thỏa thuận giữa ngƣời đi vay
và ngƣời cho vay.
- Ngƣời sở hữu vốn tín dụng nhận đƣợc một phần thu nhập dƣới hình
thức lợi tức.
2.1.1.3 Phân loại tín dụng
a. Căn cứ vào thời hạn tín dụng
 Tín dụng ngắn hạn: là loại tín dụng có thời hạn dƣới 12 tháng, đƣợc
xác định phù hợp với chu kỳ sản xuất kinh doanh và khả năng trả nợ của
4


khách hàng, loại tín dụng này chiếm chủ yếu trong các Ngân hàng thƣơng mại.
Tín dụng ngắn hạn thƣờng đƣợc dùng để cho vay bổ sung thiếu hụt tạm thời
vốn lƣu động và cho vay phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân.

 Tín dụng trung hạn: là loại tín dụng có thời hạn từ 1 đến 5 năm. Mục
đích của loại cho vay này là nhằm tài trợ cho việc đầu tƣ vào tài sản cố định,
cải tiến và đổi mới kỹ thuật, mở rộng và xây dựng các công trình nhỏ có thời
gian thu hồi vốn nhanh.
 Tín dụng dài hạn: là loại tín dụng có thời hạn trên 5 năm đƣợc sử
dụng để cấp vốn cho các doanh nghiệp cho việc xây dựng cơ bản, đầu tƣ xây
dựng các xí nghiệp mới, các công trình thuộc cơ sở hạ tầng, cải tiến và mở
rộng sản xuất có quy mô lớn.
b. Căn cứ vào đối tượng tín dụng
 Tín dụng vốn lƣu động: là loại tín dụng cung cấp nhằm hình thành
vốn lƣu động của các tổ chức kinh tế nhƣ cho vay dự trữ hàng hóa, mua
nguyên vật liệu cho sản xuất. Tín dụng vốn lƣu động thƣờng đƣợc sử dụng để
cho vay bù đắp mức vốn lƣu động thiếu hụt tạm thời. Loại tín dụng này
thƣờng chia ra các loại sau: cho vay để dự trữ hàng hóa, cho vay để thanh toán
nợ dƣới hình thức chiết khấu thƣơng phiếu.
 Tín dụng vốn cố định: là loại tín dụng cung cấp nhằm hình thành vốn
cố định. Loại tín dụng này thƣờng đƣợc thực hiện dƣới hình thức cho vay
trung và dài hạn. Tín dụng vốn cố định thƣờng đƣợc cấp phát phục vụ đầu tƣ
mua sắm tài sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật, mở rộng sản xuất, xây
dựng các xí nghiệp công trình mới.
c. Căn cứ vào mục đích sử dụng vốn tín dụng
 Tín dụng sản xuất và lƣu thông hàng hóa: là loại tín dụng cung cấp
cho các nhà doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân để tiến hành sản xuất và kinh
doanh.
 Tín dụng tiêu dùng: là loại tín dụng dành cho cá nhân để đáp ứng
nhu cầu tiêu dùng nhƣ mua sắm nhà cửa, xe cộ,… đƣợc thể hiện bằng hình
thức tiền hoặc bán chịu hàng hóa. Việc cấp tín dụng bằng tiền thƣờng do các
ngân hàng, quỹ tiết kiệm thực hiện. Bên cạnh hình thức tín dụng bằng tiền còn
có hình thức tín dụng bán trả góp do các công ty, cửa hàng thực hiện.
 Tín dụng học tập: là hình thức cấp tín dụng để phục vụ việc học của

sinh viên.

5


d. Căn cứ vào chủ thể trong quan hệ tín dụng
 Tín dụng thƣơng mại: là quan hệ tín dụng giữa các nhà doanh nghiệp
đƣợc biểu hiện dƣới hình thức mua bán chịu hàng hóa và đáp ứng nhu cầu vốn
cho những doanh nghiệp tạm thời thiếu vốn, đồng thời giúp cho các doanh
nghiệp tiêu thụ đƣợc hàng hóa của mình.
 Tín dụng ngân hàng: là quan hệ tín dụng giữa ngân hàng, các tổ chức
tín dụng khác với các doanh nghiệp và cá nhân. Tín dụng ngân hàng không chỉ
đáp ứng nhu cầu về vốn ngắn hạn để dự trữ vật tƣ, hàng hóa, trang trải các chi
phí sản xuất và thanh toán các khoản nợ mà còn tham gia cấp vốn cho đầu tƣ
xây dựng cơ bản và đáp ứng một phần đáng kể nhu cầu tín dụng tiêu dùng cá
nhân.
 Tín dụng Nhà nƣớc: là quan hệ tín dụng mà trong đó Nhà nƣớc biểu
hiện là ngƣời đi vay, ngƣời cho vay là dân chúng, các tổ chức kinh tế, ngân
hàng và nƣớc ngoài. Mục đích đi vay của tín dụng Nhà nƣớc là bù đắp khoản
bội chi của ngân sách.
e. Căn cứ vào đối tượng trả nợ
 Tín dụng trực tiếp: là hình thức tín dụng mà trong đó ngƣời đi vay
cũng là ngƣời trực tiếp trả nợ.
 Tín dụng gián tiếp: là hình thức tín dụng mà trong đó ngƣời đi vay
và ngƣời trả nợ là hai đối tƣợng khác nhau (Thái Văn Đại và Bùi Văn Trịnh,
2010, trang 32).
2.1.1.4 Vai trò của tín dụng
- Đáp ứng nhu cầu vốn để duy trì quá trình sản xuất đƣợc liên tục
đồng thời góp phần đầu tƣ phát triển kinh tế.
-

Thúc đẩy quá trình tập trung vốn và tập trung sản xuất.

- Tín dụng là công cụ tài trợ cho các ngành kinh tế kém phát triển và
ngành mũi nhọn.
- Góp phần tác động đến việc tăng cƣờng chế độ hạch toán kinh tế của
các doanh nghiệp Nhà nƣớc.
-

Tạo điều kiện để phát triển các quan hệ kinh tế với nƣớc ngoài.

2.1.1.5 Chức năng của tín dụng
a. Chức năng phân phối lại tài nguyên
Đƣợc thể hiện bằng hai cách:

6


+ Phân phối trực tiếp: là việc phân phối vốn từ chủ thể có vốn tạm thời
chƣa sử dụng sang chủ thể trực tiếp sử dụng vốn đó là kinh doanh và tiêu
dùng.
+ Phân phối gián tiếp: là việc phân phối đƣợc thực hiện thông qua các
tổ chức trung gian nhƣ ngân hàng, hợp tác xã tín dụng, công ty tài chính…
b. Chức năng thúc đẩy lưu thông hàng hóa và phát triển sản xuất
+ Tín dụng tạo ra nguồn vốn hỗ trợ cho quá trình sản xuất kinh doanh
đƣợc thực hiện bình thƣờng, liên tục và phát triển.
+

Tín dụng tạo nguồn vốn để đầu tƣ mở rộng phạm vi và quy mô sản

xuất.
+ Tín dụng tạo điều kiện đẩy nhanh tốc độ thanh toán góp phần thúc
đẩy lƣu thông hàng hóa bằng việc tạo ra tín tệ và bút tệ (Thái Văn Đại và Bùi
Văn Trịnh, 2010, trang 35).
2.1.1.6 Nguyên tắc tín dụng
- Tiền vay phải được sử dụng đúng mục đích đã thỏa thuận trên hợp
đồng tín dụng. Nguyên tắc này nhằm đảm bảo tính hiệu quả của việc sử dụng
vốn vay tạo điều kiện cho việc thực hiện tốt việc hoàn trả nợ vay của khách
hàng. Để thực hiện tốt điều này, mỗi lần vay vốn khách hàng làm giấy đề nghị
vay vốn, trong giấy này khách hàng phải ghi rõ mục đích sử dụng vốn vay của
mình và kèm theo phƣơng án sản xuất kinh doanh có hiệu quả. Khách hàng
vay vốn phải sử dụng vốn vay đúng nhƣ mục đích đã cam kết, nếu ngân hàng
phát hiện khách hàng sử dụng vốn sai mục đích thì ngân hàng có quyền yêu
cầu thu hồi nợ trƣớc thời hạn để tránh tình trạng rủi ro do sự thất tín của ngƣời
đi vay. Nguyên tắc này có tác dụng thúc đẩy khách hàng vay vốn chú trọng
hơn trong việc thực hiện kế hoạch sản xuất kinh doanh, tiết kiệm vốn, nâng
cao hiệu quả sử dụng vốn. Giúp ngân hàng thực hiện đƣợc sứ mệnh của mình
là góp phần phát triển sản xuất đồng thời tạo ra lợi nhuận cho chính mình.
- Tiền vay phải được hoàn trả đầy đủ cả gốc và lãi đúng hạn đã thỏa
thuận trên hợp đồng tín dụng. Nguyên tắc này bắt nguồn từ bản chất tín dụng
là giao dịch cung cầu về vốn, tín dụng chỉ là giao dịch vốn trong một thời hạn
nhất định. Trong khoảng thời gian cam kết giao dịch, ngân hàng và bên vay
thỏa thuận trong hợp đồng tín dùng rằng ngân hàng sẽ chuyển giao quyền sử
dụng một lƣợng giá trị nhất định cho bên vay, khi kết thúc thời hạn bên vay
phải hoàn trả quyền này cho ngân hàng (trả nợ gốc) và một khoản chi phí (lợi
tức) nhất định cho việc sử dụng vốn vay. Nếu đến hạn khách hàng đi vay
không chủ động trả nợ cho ngân hàng thì ngân hàng sẽ phong tỏa tài khoản
7

tiền gửi của khách hàng (trƣờng hợp khách hàng có tài khoản tiền gửi tại ngân
hàng), chuyển nợ quá hạn (trƣờng hợp không đƣợc cơ cấu lại thời hạn), hoặc
ngân hàng có thể sử dụng biện pháp cứng rắn hơn nhƣ phát mãi tài sản để thu
hồi nợ. Nguyên tắc này đảm bảo cho tiền vay không bị giảm giá, tiền vay phải
đƣợc thu hồi đầy đủ và có sinh lời (Thái Văn Đại, 2012).
2.1.1.7 Phương thức cấp tín dụng
Tổ chức tín dụng thỏa thuận với khách hàng vay về việc áp dụng các
phƣơng thức cho vay:
-

Cho vay từng lần
Cho vay theo hạn mức tín dụng
Cho vay theo dự án đầu tƣ
Cho vay hợp vốn
Cho vay trả góp
Cho vay theo hạn mức tín dụng dự phòng
Cho vay thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng
Cho vay theo hạn mức thấu chi (Thái Văn Đại, 2012)

2.1.2

Phân loại nợ

Theo quyết định 493/2005/QĐ-NHNN và quyết định sửa đổi bổ sung số
18/2007/QĐ-NHNN, Tổ chức tín dụng thực hiện phân loại nợ thành 5 nhóm
nhƣ sau:
 Nhóm 1 (Nợ đủ tiêu chuẩn) bao gồm:
- Các khoản nợ trong hạn mà tổ chức tín dụng đánh giá là có khả năng
thu hồi đƣợc cả gốc và lãi đúng hạn;
- Các khoản nợ quá hạn dƣới 10 ngày và tổ chức tín dụng đánh giá là

có khả năng thu hồi cả gốc và lãi bị quá hạn và thu hồi đƣợc cả gốc và lãi đúng
thời hạn còn lại;
- Các khoản nợ đƣợc phân loại vào nhóm 1 theo qui định (khoản 2
điều 6 QĐ 18/2007/QĐ-NHNN).
 Nhóm 2 (Nợ cần chú ý) bao gồm:
- Các khoản nợ quá hạn từ 10 ngày đến 90 ngày;
- Các khoản nợ điều chỉnh kì hạn trả nợ lần đầu (đối với khách hàng là
doanh nghiệp, tổ chức thì tổ chức tín dụng phải có hồ sơ đánh giá khách hàng
về khả năng trả nợ đầy đủ cả gốc và lãi đúng kì hạn đƣợc điều chỉnh lần đầu);
- Các khoản nợ đƣợc phân loại và nhóm 2 theo qui định (khoản 2 điều
6 QĐ 18/2007/QĐ-NHNN).

8


 Nhóm 3 (Nợ dƣới tiêu chuẩn) bao gồm:
- Các khoản nợ quá hạn từ 91 ngày đến 180 ngày;
- Các khoản nợ đƣợc cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu, trừ các khoản
nợ điều chỉnh lại kỳ hạn trả nợ lần đầu phân loại vào nhóm 2 theo qui định tại
Điểm b Khoản này;
- Các khoản nợ đƣợc miễn giảm lãi do khách hàng không đủ khả năng
trả lãi đầy đủ theo hợp đồng tín dụng;
- Các khoản nợ đƣợc phân loại vào nhóm 3 theo qui định (khoản 2
điều 6 QĐ 18/2007/QĐ-NHNN).
 Nhóm 4 (Nợ nghi ngờ) bao gồm:
- Các khoản nợ quá hạn từ 181 ngày đến 360 ngày;
- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn dƣới 90
ngày theo thời hạn trả nợ đƣợc cơ cấu lại lần đầu;
- Các khoản nợ đƣợc cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai;
- Các khoản nợ đƣợc phân loại vào nhóm 4 theo qui định (khoản 2

điều 6 QĐ 18/2007/QĐ-NHNN).
 Nhóm 5 (Nợ có khả năng mất vốn) bao gồm:
- Các khoản nợ quá hạn trên 360 ngày;
- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn từ 90 ngày
trở lên theo thời hạn trả nợ đƣợc cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu;
- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai quá hạn theo thời
hạn trả nợ đƣợc cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai;
- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ ba trở lên, kể cả chƣa
bị quá hạn hoặc đã bị quá hạn;
- Các khoản nợ khoanh, nợ chờ xử lý;
- Các khoản nợ đƣợc phân loại vào nhóm 5 theo qui định (khoản 3
điều 6 QĐ 18/2007/QĐ-NHNN).
Trong đó:
- Nợ là các khoản cho vay, ứng trƣớc, cho thuê tài chính; các khoản
chiết khấu, tái chiết khấu thƣơng phiếu, giấy tờ có giá; các khoản bao thanh
toán, hình thức tín dụng khác.
- Nợ quá hạn là khoản nợ gồm một phần hoặc toàn bộ gốc và lãi đã
quá hạn. Nợ quá hạn là dạng dƣ nợ mà Ngân hàng luôn phấn đấu ở mức thấp
nhất. Nợ quá hạn càng thấp chứng tỏ hoạt động tín dụng của Ngân hàng càng
hiệu quả.

9


- Nợ xấu là những khoản nợ không hiệu quả, nó bao gồm tất cả các
khoản nợ từ nhóm 3 đến nhóm 5.
- Nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ là khoản nợ ngân hàng nơi cho vay
chấp nhận điều chỉnh thời hạn trả nợ cho khách hàng, do ngân hàng cho vay
đánh giá khách hàng suy giảm khả năng trả nợ gốc hoặc lãi đúng hạn ghi trên
hợp đồng tín dụng nhƣng ngân hàng nơi cho vay không đủ cơ sở để đánh giá

khách hàng có khả năng trả nợ đầy đủ nợ gốc và lãi theo thời hạn trả nợ đã cơ
cấu lại.
Tỷ lệ trích lập dự phòng cụ thể đối với năm nhóm nợ quy định khoản 1
điều này nhƣ sau:






Nhóm 1: 0%
Nhóm 2: 5%
Nhóm 3: 20%
Nhóm 4: 50%
Nhóm 5: 100%

Riêng đối với các khoản nợ khoanh chờ Chính phủ xử lý, tổ chức tín
dụng trích lập dự phòng cụ thể theo khả năng tài chính của tổ chức tín dụng.
2.1.3

Khái quát về rủi ro tín dụng

2.1.3.1 Khái niệm rủi ro tín dụng
Theo khoản 1 Điều 2 Quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự
phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng
ban hành kèm theo Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 của
Thống đốc Ngân hàng Nhà nƣớc (NHNN): Rủi ro tín dụng là rủi ro do một
hoặc một nhóm khách hàng không thực hiện đƣợc các nghĩa vụ tài chính đối
với ngân hàng. Hay nói cách khác rủi ro tín dụng là rủi ro xảy ra khi xuất hiện
những biến cố không lƣờng trƣớc đƣợc do nguyên nhân chủ quan hay khách

quan mà khách hàng không trả đƣợc nợ cho ngân hàng một cách đầy đủ cả gốc
và lãi khi đến hạn, từ đó tác động đến hoạt động và có thể làm ngân hàng bị
phá sản.
Theo A. Saunder and H. Lange (March 1994) định nghĩa rủi ro tín dụng
là khoản lỗ tiềm tàng khi ngân hàng cấp tín dụng cho một khách hàng, nghĩa là
khả năng các luồng thu nhập dự tính mang lại từ khoản cho vay của ngân hàng
không thể đƣợc thực hiện đầy đủ về cả số lƣợng và thời hạn.
Còn theo Henie Van Greuning and Sonja Brajovic Bratanovic (1999,
p.222) rủi ro tín dụng đƣợc định nghĩa là nguy cơ mà ngƣời đi vay không thể
chi trả tiền lãi hoặc hoàn trả vốn gốc so với thời hạn đã ấn định trong hợp
10


đồng tín dụng. Đây là thuộc tính vốn có của hoạt động ngân hàng. Rủi ro tín
dụng tức là việc chi trả bị trì hoãn, hoặc tồi tệ hơn là không chi trả đƣợc toàn
bộ. Điều này gây ra sự cố đối với dòng chu chuyển tiền tệ và ảnh hƣởng tới
khả năng thanh khoản của ngân hàng.
2.1.3.2 Thiệt hại do rủi ro tín dụng gây ra
a. Đối với bản thân ngân hàng
Rủi ro tín dụng sẽ tác động trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của ngân
hàng nhƣ thiếu tiền chi trả cho khách hàng, vì phần lớn nguồn vốn hoạt động
của ngân hàng là nguồn vốn huy động. Khi ngân hàng không thu đƣợc gốc và
lãi trong cho vay thì khả năng thanh toán của ngân hàng sẽ gặp nhiều khó
khăn, lâm vào tình trạng thiếu hụt vốn, làm mất cân đối trong thanh toán, dẫn
đến ngân hàng bị thua lỗ và có nguy cơ phá sản.
Ngoài ra ngân hàng còn phải gánh chịu những thiệt hại về uy tín, làm
mất lòng tin của công chúng là những tổn thất còn lớn hơn rất nhiều so với
những tổn thất về mặt tài chính.
b. Đối với nền kinh tế xã hội
Hoạt động của ngân hàng có liên quan đến hoạt động của toàn bộ nền

kinh tế, đến tất cả các doanh nghiệp nhỏ, vừa, lớn và đến toàn bộ các tầng lớp
dân cƣ. Vì vậy rủi ro tín dụng xảy ra có thể làm phá sản một vài ngân hàng,
khi đó nó có khả năng phát sinh lây lan các ngân hàng khác và tạo cho dân
chúng một tâm lý sợ hãi. Khi đó dân chúng sẽ đƣa nhau đến ngân hàng để rút
tiền trƣớc thời hạn. Điều đó cũng có thể đƣa đến phá sản đồng loạt các ngân
hàng. Khi đó rủi ro tín dụng sẽ tác động đến toàn bộ nền kinh tế (Thái Văn
Đại, 2012, trang 88).
2.1.4

Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động tín dụng và rủi ro tín dụng

2.1.4.1 Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động tín dụng
a. Hệ số thu nợ (%)
Chỉ tiêu này phản ánh hiệu quả thu nợ của ngân hàng hay khả năng trả
nợ vay của khách hàng, cho biết số tiền mà ngân hàng thu đƣợc trong một kỳ
kinh doanh nhất định từ một đồng doanh số cho vay. Hệ số thu nợ càng lớn thì
càng đƣợc đánh giá tốt, cho thấy công tác thu hồi vốn của ngân hàng có hiệu
quả.
Doanh số thu nợ
Hệ số thu nợ =

× 100%
Doanh số cho vay

11


b. Vòng quay vốn tín dụng (vòng)
Chỉ tiêu này đo lƣờng tốc độ luân chuyển vốn tín dụng, thời gian thu hồi
nợ vay nhanh hay chậm. Nếu số vòng quay càng lớn thì đồng vốn của ngân

hàng quay càng nhanh, luân chuyển liên tục, đạt hiệu quả cao.
Doanh số thu nợ
Vòng quay vốn tín dụng =

Dƣ nợ bình quân

Trong đó:
Dƣ nợ đầu kỳ + Dƣ nợ cuối kỳ
Dƣ nợ bình quân =

2

c. Tổng dư nợ trên vốn huy động (%)
Chỉ số này xác định hiệu quả đầu tƣ của một đồng vốn huy động trong
hoạt động cho vay. Nó giúp cho nhà phân tích so sánh khả năng cho vay của
ngân hàng với nguồn vốn huy động. Chỉ tiêu này quá lớn hay quá nhỏ đều
không tốt bởi vì nếu chỉ số này quá cao đồng nghĩa với rủi ro tín dụng càng
lớn hay khả năng huy động vốn của Ngân hàng thấp và ngƣợc lại chỉ số này
quá nhỏ có nghĩa là Ngân hàng sử dụng vốn không hiệu quả.
Tổng dƣ nợ
Tổng dƣ nợ /Vốn huy động =

Vốn huy động

× 100%

2.1.4.2 Các chỉ tiêu đo lường rủi ro tín dụng
a. Tỷ lệ nợ xấu (Hệ số rủi ro tín dụng)
Chỉ tiêu này đo lƣờng chất lƣợng tín dụng của ngân hàng. Nếu tỷ lệ này
càng thấp có nghĩa là chất lƣợng tín dụng của ngân hàng càng cao. Vì vậy,

ngân hàng cần có những biện pháp để duy trì tỷ lệ này càng nhỏ càng tốt.
Nợ xấu
Hệ số rủi ro tín dụng =

Tổng dƣ nợ

× 100%

b. Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng (%)
Chỉ tiêu này đánh giá việc trích lập dự phòng RRTD của ngân hàng
nhằm xử lý tổn thất cho ngân hàng khi rủi ro xảy ra. Nếu tỷ lệ dự phòng rủi ro
tín dụng càng cao cho thấy ngân hàng càng quan tâm hơn trong việc dự đoán
12