Bảo vệ người tiêu dùng trong hợp đồng mua bán hàng hóa

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA
T
BỘ MÔN
T THƯƠNG MẠI

N VĂN TỐT NGHIỆP

B

VỆ NGƯỜI TI
NG TR NG H P
Đ NG M
B N H NG H

Giáo viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện :
ớp:
MSSV: B110169

Cần Thơ, 04/ 2014


LỜI CẢM ƠN!
Để hoàn thành đề tài luận văn “Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong
hợp đồng mua bán hàng hoá” người viết đã nhận được nhiều sự quan tâm, động
viên của cha, mẹ, sự hướng dẫn nhiệt tình, tâm huyết của thầy Cao Nhất inh và
sự giúp đỡ của bạn bè đã nhiệt tình góp ý kiến giúp người viết có thể hoàn thành
tốt luận văn này.
Con xin cảm ơn cha mẹ đã luôn động viên, quan tâm con trong suôt quá

trình học tập tại trường, Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy Cao Nhất inh
đã hướng dẫn tận tình cho em trong suốt quá trình làm luận văn, em xin cảm ơn
thầy cô Khoa uật – trường Đại học Cần Thơ đã truyền đạt cho em kiến thức góp
phần hoàn thành luận văn này.Đồng thời em cũng xin cảm ơn các anh chị khoá
trên và bạn bè đã đóng góp ý kiến để em có thể hoàn thành tốt luận văn này và
cũng cảm ơn các tác giả của những bài viết, sách báo, tạp chí chuyên đề mà người
viết đã sử dụng làm tài liệu trong quá trình nghiên cứu.
Xin cảm ơn!
Sinh viên thực hiện

ê Nguyễn Thiên Tài


NH N XÉT CỦ GI NG VI N HƯỚNG ẪN
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

Cần Thơ, ngày…. Tháng …. Năm 2014

Giảng viên hướng dẫn


NH N XÉT CỦ GI NG VI N PH N BIỆN
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…. Tháng …. Năm 2014

Giảng viên phản biện


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU .................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BẢO VỆ NGƯỜI TIÊU DÙNG
TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HOÁ ........................................... 4
1.1 KHÁI QUÁT VỀ TIÊU DÙNG ................................................................ 4
1.1.1 Tiêu dùng và người tiêu dùng ................................................................... 4
1.1.1.1 tiêu dùng ............................................................................................... 4
1.1.1.2 người tiêu dùng .................................................................................... 5

1.2 KHÁI QUÁT VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HOÁ ...................... 8
1.2.1 Khái niệm hợp đồng mua bán hàng hoá ................................................. 8
1.2.2 Đặc điểm hợp đồng mua bán hàng hoá ................................................... 9
1.2.3 Hợp đồng mua bán hàng hoá .................................................................. 10
1.2.3.1 Khái niệm hợp đồng mua bán hàng hoá .............................................. 11
1.2.3.2 Đặc điểm của hợp đồng mua bán hàng hoá trong nước....................... 12
1.2.4 Chủ thể của hợp đồng mua bán hàng hoá ............................................... 13
1.3 KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA PHÁP LUẬT VIỆT
NAM VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG ............................. 15
1.4 NHỮNG QUY ĐỊNH HIỆN HÀNH VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI
TIÊU DÙNG ..................................................................................................... 18
1.4.1 NHỮNG NG Y N TẮC CƠ B N TR NG B
VỆ Q YỀN
I
NGƯỜI TI
NG ........................................................................................ 18
1.4.1.1 Các nguyên tắc chung của iên hiệp quốc về bảo vệ quyền lợi người tiêu
dùng .................................................................................................................... 18
1.4.1.2 Các nguyên tắc bảo vệ quyền lợi NT theo pháp luật Việt Nam ....... 19
1.5 NHỮNG QUYỀN CƠ BẢN CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG ...................... 19


1.5.1 Quyền của người tiêu dùng trên thế giới ............................................... 19
1.5.2 Quyền của người tiêu dùng Việt Nam .................................................... 21
CHƯƠNG 2. PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG
TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HOÁ ........................................... 23
2.1 Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng về hình thức hợp đồng .................... 23
2.2 Trách nhiệm của thương nhân trong việc thực hiện hợp đồng theo mẫu và
điều kiện giao dịch chung .................................................................................. 24
2.2.1 Khái niệm và đặc điểm về điều kiện giao dịch chung ............................ 24

2.2.2 Khái niệm và đặc điểm hợp đồng theo mẫu ........................................... 28
2.2.3Rủi ro của người tiêu dùng khi sử dụng hợp đồng theo mẫu và điều kiện
giao dịch chung .................................................................................................. 28
2.3 BẢO VỆ NTD TRONG TRÌNH TỰ KÝ KẾT HỢP ĐỒNG ................ 29
2.3.1 Giao kết hợp đồng và các nguyên tắc trong giao kết hợp đồng mua bán
hàng hoá ............................................................................................................. 29
2.3.1.1 Giao kết hợp đồng ................................................................................ 29
2.3.1.2 Các nguyên tắc trong giao kết hợp đồng mua bán hàng hoá ............... 30
2.3.2 Đề nghị giao kết hợp đồng và thời điểm đề nghị giao kết hợp đồng có hiệu
lực ....................................................................................................................... 31
2.3.2.1Đề nghị giao kết hợp đồng .................................................................... 31
2.3.2.2 Thời điểm đề nghị giao kết hợp đồng có hiệu lực ............................... 32
2.3.3 Chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng mua bán hàng hoá ...................... 34
2.4 BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG QUÁ TRÌNH
THỰC HIỆN HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HOÁ ................................... 35
2.4.1 Trách nhiệm của bên bán trong việc giao hàng và chứng từ liên quan .. 35
2.4.2 Trách nhiệm của bên bán trong việc cung cấp thông tin về hàng hoá .... 37
2.4.3 Trách nhiệm của bên bán trong việc bảo hành hàng hoá ........................ 41


2.4.4 Trách nhiệm của bên bán trong giao hàng không đúng với hợp đồng .... 46
2.5 CƠ CHẾ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG HỢP
ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HOÁ KHI QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG BỊ
XÂM PHẠM ..................................................................................................... 51
2.5.1 Thủ tục tiếp nhận và giải quyết yêu cầu bảo vệ quyền lợi NT .............. 51
2.5.1.1 Thủ tục tiếp nhận yêu cầu bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ................ 52
2.5.1.2 Giải quyết yêu cầu bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ........................... 53
2.5.2 Những phương thức giải quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và thương
nhân trong hợp đồng mua bán hàng hoá ............................................................ 54
2.5.2.1 Giải quyết bằng con đường thương lượng ............................................. 56

2.5.2.2 Giải quyết bằng con đường hoà giải ...................................................... 57
2.5.2.3 Giải quyết bằng con đường trọng tài ..................................................... 60
2.5.2.4 Giải quyết bằng con đường Toà án ........................................................ 61
CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VỀ BẢO VỆ
QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG
HOÁ................................................................................................................... 63
3.1 THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU
DÙNG TRONG GIAO KẾT HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HOÁ ......... 63
3.1.1 Vấn đề cung cấp thông tin hàng hoá, dịch vụ cho NT ........................... 64
3.1.2 Vấn đề quy định về hình thức hợp đồng .................................................. 65
3.1.3 Vấn đề quy định về điều kiện giao dịch chung ......................................... 66
3.1.4 Vấn đề về chất lượng hàng hoá và dịch vụ ............................................... 67
3.1.5 Vấn đề cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng...................................... 68
3.2 MỘT SỐ THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP KHÁC VỀ BẢO VỆ QUYỀN
LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HOÁ
............................................................................................................................ 70
3.2.1 Một số thực trạng khác.............................................................................. 70


3.2.2 Giải pháp hoàn thiện khác ......................................................................... 72
3.2.2.1 Giải pháp từ phía nhà nước .................................................................... 72
3.2.2.2 Giải pháp từ chính người tiêu dùng ....................................................... 74
KẾT LUẬN ....................................................................................................... 75
NH MỤC T I IỆ TH M KH


LỜI NÓI ĐẦU
 Lý do chọn đề tài
Hơn hai mươi năm từ khi Việt Nam mở cửa hợp tác kinh tế với các nước trên
thế giới vấn đề bảo vệ người tiêu dùng không chỉ có tính chất quốc gia mà còn

mang tính quốc tế vì hầu hết các nước trên thế giới đều coi trọng công tác này.
Nhiều quốc gia đã sớm ban hành các đạo luật với mục đích bảo vệ các quyền và
lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng
Việc thừa nhận nền kinh tế thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế đã làm thay đổi
về vấn đề nhận thức của nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở
Việt Nam. Bảo vệ người tiêu dùng được coi là một trong những chính sách quan
trọng của Đảng và nhà nước bởi vì bảo vệ người tiêu dùng chính là bảo vệ sự phát
triển bền vững của toàn xã hội. Tuy nhiên thực tế cho thấy quyền lợi của người
tiêu dùng hiện nay đang bị xâm phạm nghiêm trọng mà nguyên nhân chủ yếu là do
pháp luật bảo vệ người tiêu dùng nước ta chưa đủ mạnh để tạo nên sự răn đe đối
với các hành vi trái pháp luật. Đồng thời, do người tiêu dùng nước ta có trình độ
về tiêu dùng chưa cao nên họ chưa nhận thức được quyền lợi của mình đang bị
xâm phạm vì vấn đề bảo vệ người tiêu dùng còn khá mới mẻ ở nước ta.
Xuất phát từ những vấn đề trên, Quốc hội nước ta đã ban hành uật Bảo vệ
quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 và có hiệu lực ngày 01 tháng 07 năm 2011.
uật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ra đời có ý nghĩa rất quan trọng trong việc
bảo vệ người tiêu dùng, đảm bảo sự công bằng giữa người tiêu dùng và doanh
nghiêp. uật khẳng định bảo vệ người tiêu dùng là trách nhiệm của toàn xã hội
nhà nước khuyến khích mọi tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động bảo vệ người tiêu
dùng sử dụng sức mạnh thị trường để loại bỏ những doanh nghiệp yếu kém, làm
ăn bất chính. Thực tế hiện nay cho thấy vấn đề vi phạm quyền lợi người tiêu dùng
trong hợp đồng mua bán hàng hóa rất phổ biến phần lớn người tiêu dùng không
được bồi thường. Đồng thời vị trí yếu thế hơn người tiêu dùng không đi khởi kiện
các hành vi vi phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Từ những lý do trên


mà người viết chọn đề tài là: “ Bảo vệ người tiêu dùng trong hợp đồng mua bán
hàng hóa” để nghiên cứu làm luận văn tốt nghiệp cử nhân ngành luật cho mình.
 Mục tiêu nghiên cứu
Việc tìm hiểu đề tài “ Bảo vệ người tiêu dùng trong hợp đồng mua bán

hàng hóa” sẽ giúp cho người viết có thêm những hiểu biết liên quan đến người
tiêu dùng, tổ chức, cá nhân kinh doanh, cơ chế bảo vệ người tiêu dùng khi họ tiến
hành giao dịch với các tổ chức kinh doanh bán hàng hóa. Qua đó làm sang tỏ
những vấn đề lý luận và thực tiễn nhằm làm rõ vấn đề bảo vệ người tiêu dùng
trong hợp đồng mua bán hàng hóa. Trên cơ sở đó người viết đưa ra những kiến
nghị cụ thể để hạn chế những qui định bất cập, thiếu sót trong pháp luật hiện hành
qua đó góp phần nâng cao hiệu quả của việc bảo vệ người tiêu dùng trong hợp
đồng mua bán hàng hóa.
 Phạm vi nghiên cứu
Bảo vệ người tiêu dùng trong hợp đồng mua bán hàng hóa là đề tài rộng và
phức tạp. Vì vậy trong phạm vi có hạn người viết chỉ tập trung nghiên cứu và giải
quyết một số vấn đề chính liên quan đến trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh
doanh hàng hóa với người tiêu dùng trong hợp đồng mua bán hàng hóa thực tiễn
áp dụng pháp luật cũng như các giải pháp hoàn thiện các quy định của vấn đề này.
 Phương pháp nghiên cứu
Trong đề tài, người viết sử dụng nhiều phương pháp , từ việc tham khảo những
qui định của pháp luật, các bài viết chuyên đề, tạp chí, giáo trình… Sử dụng
phương pháp phân tích những qui định của pháp luật, các bài viết và ý kiến của
các chuyên gia. Qua đó tổng hợp, đối chiếu những qui định có liên quan và tìm
hiểu việc áp dụng các quy định đó trên thực tế trong quá trình nghiên cứu người
viết còn tham khảo quy định pháp luật của một số nước trên thế giới sau đó dùng
phương pháp so sánh để phân tích những hạn chế của pháp luật Việt Nam bên


cạnh đó người viết còn sưu tầm, thống kê các số liệu thực tế để đánh giá hoạt động
bảo vệ người tiêu dùng.
 Bố cục của đề tài
Trong luận văn này, nội dung được bố trí gồm phần mở đầu, phần nội dung và
phần kết luận. Ngoài ra còn có các phần như mục lục, tài liệu tham khảo, phụ
lục…

Phần nội dung gồm 3 chương:
Chương 1: Khái quát chung về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong
hợp đồng mua bán hàng hóa,
Trong chương này, nội dung được đề cập là làm rõ một số khái niệm liên quan
đến tiêu dùng, người tiêu dùng, như thế nào là hợp đồng mua bán hàng hóa,
Chương 2: Những quy định của pháp luật hiện hành về bảo vệ quyền lợi
người tiêu, trách nhiệm của tổ chức cá nhân kinh doanh hàng hóa đối với
người tiêu dùng
Trong chương này sẽ tập trung vào những quy định pháp luật hiện hành về
trách nhiệm đối với người tiêu dùng trong quá trình thực hiện hợp đồng, các chế
tài đối với người kinh doanh hàng hóa khi vi phạm quyền lợi người tiêu dùng như
trách nhiệm bảo hành, thu hồi hàng hóa khuyết tật, trách nhiệm bồi thường thiệt
hại và các trách nhiệm khác. Ngoài ra, trong chương 2 cũng đề cập đến trách
nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước và tổ chức xã hội trong việc bảo vệ người
tiêu dùng.
Chương 3: Thực trạng và một số kiến nghị về bảo vệ quyền lợi người tiêu
dùng trong hợp đồng mua bán hàng hóa.
Trong nội dung Chương 3, sẽ nêu lên những bất cập xuất phát từ chính những
quy định của pháp luật liên quan đến vấn đề bảo vệ người tiêu dùng trong hợp
đồng mua bán hàng hóa. Qua đó đề ra những giải pháp để hoàn thiện. Đồng thời
cũng nêu lên những tồn tại thực tế có thể ảnh hưởng đến vấn đề bảo vệ người tiêu


dùng và đưa ra giải pháp hoàn thiện vấn đề bảo vệ người tiêu dùng trong thời gian
tới.

CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BẢO VỆ NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG
HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA


KHÁI QUÁT VỀ NGƯỜI TIÊU DÙNG

Muốn tiêu dùng phát triển thì phải có người tiêu dùng sử dụng hàng hóa,
dịch vụ của tổ chức, cá nhan kinh doanh cung cấp. Trong nền kinh tế thị trường
người tiêu dùng đóng vai trò hết sức quan trọng quyết định sự tồn tại và phát triển
của doanh nghiệp. Việc ký kết hợp đồng giữa người tiêu dùng và các tổ chức, cá
nhân kinh doanh rất phổ biến do đó việc tìm hiểu rõ khái niệm người tiêu dùng và
hợp đồng là rất quan trọng, khi làm rõ khái niệm trên thì ta có thể căn cứ vào
những quy phạm pháp luật để điều chỉnh những vấn đề có liên quan trong giao kết
hợp đồng
 Tiêu dùng và người tiêu dùng
1.1.1.1 Tiêu dùng
Tiêu dùng có thể hiểu là việc sử dụng của cải vật chất (hàng hóa, dịch vụ) được
sáng tạo, sản xuất để thỏa mãn nhu cầu của xã hội.1 Ngoài ra tiêu dùng còn là giai
đoạn quan trọng của tái sản xuất nó giúp cho sản xuất phát triển.Như vậy có thể
hiểu tiêu dùng là việc một chủ thể mua, trao đổi hàng hóa hoặc yêu cầu cung ứng
dịch vụ nhằm thỏa mãn nhu cầu sinh hoạt hoặc sản xuất cho chính chủ thể đó.
Thông qua quá trình tiêu dùng hàng hóa dịch vụ mà người bán hàng, hóa dịch vụ
mới có doanh thu để có thể tái sản xuất và có động lực sáng tạo ra hàng hóa dịch
vụ khác tốt hơn nhằm thỏa mãn nhu cầu cho chủ thể sử dụng hàng hóa dịch vụ.


Một nhà sản xuất hàng hóa, cung ứng dịch vụ mục tiêu hướng tới của họ trước tiên
là lợi nhuận. Muốn có lợi nhuận thì hàng hóa và dịch vụ của họ phải có người sử
dụng lâu dài. Nếu hàng hóa và dịch vụ của họ không có người sử dụng thị họ sẽ tự
__________________________
1

Từ điển tiếng việt- [Truy cập ngày

10/03/2014]

động bị đào thải ra khỏi thị trường. Chính vì vậy , tiêu dùng sẽ quyết định sự tồn
tại và phát triển của nhà sản xuất, cung ứng dịch vụ.
Tiêu dùng có thể được phân thành hai nhóm là tiêu dùng cho sản xuất và
tiêu dùng cho đời sống. Tiêu dùng cho sản xuất là sử dụng những của cải vật chất
được tạo ra trong quá trình sản xuất để tiếp tục đưa vào một quy trình sản xuất mới
để tạo ra những của cải vật chất mới nhằm đáp ứng nhu cầu cần thiết khác so với
tiêu dùng ban đầu mà của cải vật chất này đáp ứng.
Tiêu dùng cho đời sống là việc sử dụng của cải vật chất được tạo ra chủ yếu
để thỏa mãn nhu cầu cho chủ thể tiêu dùng của cải vật chất đó
Từ những phân tích trên có thể thấy rằng tiêu dùng và sản xuất có mối quan
hệ qua lại rất mật thiết và không thể tách rời. Nếu không có tiêu dùng thì sản xuất
không thể tồn tại và phát triển.
1.1.1.2 Người tiêu dùng
o sự phát triển kinh tế, xã hội và chế độ chính trị ở mỗi quốc gia khác
nhau. Cho nên ở mỗi nước khác nhau sẽ có những cách hiểu khác nhau về khái
niệm người tiêu dùng.
Đối với luật của Trung Quốc trong Bộ luật bảo vệ quyền lợi người tiêu
dùng 1993 tuy không có điều khoản riêng giải thích khái niệm người tiêu dùng
như tại điều 2 của Bộ luật này có quy định “ r ờ
cầ c ộc số , m a, sử dụ

óa dịc vụ

ợp

ờ

dù

ì c c q ề v lợ íc

, vì nhu
ợp p

p


của mì
q

đị

sẽ đ ợc bả vệ

e q

ì sẽ đ ợc bả vệ

đị

của l

e c cq

đị

v

r ờ

c có l

ợp l
q a của p

ô
pl

”

điều này đã ngụ ý, người tiêu dùng theo pháp luật Trung quốc chỉ là cá nhân (mua,
sử dụng hang hóa dịch vụ vì nhu cầu sinh hoạt của mình chứ không phải vi mục
đích kinh doanh nghề nghiệp).
Các quy định về bảo vệ người tiêu dùng ở Hoa Kỳ nằm cả trong pháp luật
liên bang và pháp luật của các bang. Tuy không có một đạo luật chung thống nhất
về bảo vệ người tiêu dùng mà trong đó khái niệm người tiêu dùng được giải thích
rõ ràng, nhưng theo các chuyên gia pháp luật của Hoa kỳ, khái niệm người tiêu
dùng chỉ được quan niệm là cá nhân người tiêu dùng.
Điều 4 uật bảo vệ người tiêu dùng của Philippines năm 1992 quy định rõ
“ng ờ
,

dù

l tự nhiên nhân (c

a

óa, dịc vụ, ì dụ

â ) m a,

,

, có ềm ă

dùng” Hàng hóa, dịch vụ tiêu

m a,
dùng

được giải thích tại điều 4 là hàng hóa, dịch vụ sử dụng chủ yếu cho mục đích sinh
hoạt cá nhân, gia đình hoặc cho hoạt động nghề nghiệp.2
Ngoài uật philipines, uật bảo vệ người tiêu dùng Malaysia năm 1999 cũng đề
cập khái niệm người tiêu dùng tại điều 3. “người tiêu dùng nhận được hàng hóa,
dịch vụ sử dụng cho mục đích cá nhân, sử dụng cho hộ gia đình sử dụng hoặc tiêu
dùng và không sử dụng hàng hóa dịch vụ hoặc dùng hàng hóa dịch vụ vào mục
đích cung cấp lại vì mục đích thương mại, tiêu dùng chúng vào quá trình sản xuất
hoặc trong trường hợp hàng hóa dịch vụ sửa chữa hoặc xử lý, các hàng hóa tài sản
gắn liền với đất khác.3 Ngoài ra uật Malaysia có một điều khác biệt với hầu hết
các quốc gia khác trên thế giới chính là xác định người tiêu dùng bao gồm cả
những người nào nhìn thấy quảng cáo hoặc một hình thức tiếp thị khác.4 Đối
tượng này có thể được xem như một nhóm người tiêu dùng tiềm năng, măc dù
không cần tham gia bất cứ giao dịch nào với nhà cung cấp thì nhóm đối tượng này
vẫn được bảo vệ đầy đủ như người tiêu dùng.
__________________________

2

Nguyễn Văn Cường: Q a

ệm về

ớ v vấ đề xâ dự

ệm

ờ
ờ

dù
dù

r

p pl

r

dự

của c c q ốc

ả p pl

Vệ

a r

ế

am từ trang 2

đến trang 4
3

Vân Anh: uật bảo vệ người tiêu dùng (1999) của Malaysia và bài học rút ra cho việc xây dựng
uật bảo vệ người tiêu dùng ở Việt Nam, Bản tin Cạnh tranh và Người tiêu dùng, Cục Quản lý

Cạnh tranh, Bộ Công thương Bản tin số 14-2010, tr.18.
4

Điểm 3, khoản 3, Điều 3 uật về quảng cáo của Malaysia

Tóm lại, do đặc điểm về kinh tế- xã hội và chế độ chính trị của mỗi quốc
gia đều có những nét riêng nên mỗi quốc gia sẽ có nhận thức về khái niệm người
tiêu dùng khác nhau. Có quốc gia thì công nhận người tiêu dùng là cá nhân, có nơi
công nhận là tổ chức cũng được bảo vệ như cá nhân khi quyền lợi bị xâm phạm và
đặc biệt còn có quốc gia quy định cả về người tiêu dùng tiềm năng như Malaysia.
Nhưng cho dù có hiểu như thế nào đi nữa, thì mục tiêu xây dựng khái niệm người
tiêu dùng chung quy là nhằm mục đích bảo vệ những quyền lợi chính đáng của
NT trước pháp luật khi mà đa số NT

luôn yếu thế trước nhà kinh doanh khi có

tranh chấp xảy ra.

Tại Việt Nam, nhận thức được vai trò quan trọng của NT

nên năm 1999

Ủy ban thường vụ quốc hội đã ban hành pháp lệnh bảo vệ người tiêu dùng. Pháp
lệnh này giúp NT tránh được sự xâm phạm quyền lợi chính đáng của NT . Theo
quy định của Pháp lệnh “
cho mục đíc

dù

s

ờ

dù
c

l
â ,

ờ m a, sử dụ
a đì

v

óa dịc vụ

ổ c ức”.5 Đồng thời, Nghị

định 69/2001/NĐ-CP Quy định chi tiết thi hành pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người
tiêu dùng đã được giải thích cụ thể khái niệm NT

tại điều 2 và điều 3 như sau:

Người mua sử dụng hàng hóa, dịch vụ phục vụ cho mục đích tiêu dùng, sinh hoạt
và nhu cầu công việc của tổ chức, cá nhân, gia đình bao gồm: Người mua hàng
hoá dịch vụ đã mua cho chính bản thân mình; Người mua hàng hoá dịch vụ cho
người khác, cho gia đình hoặc cho tổ chức sử dụng ; Cá nhân, gia đình, tổ chức sử
dụng hàng hoá, dịch vụ do người khác mua hoặc do được cho tặng. Người mua sử


dụng, hàng hoá, dịch vụ cho mục đích sản xuất, kinh doanh không thuộc phạm vi
điều chỉnh của Nghị định này.6
_______________________________________
5

Điều 1, pháp lệnh bảo vệ về quyền lợi người tiêu dùng năm 1999 ( có hiệu lực ngày 01.10.1999-

đã hết hiệu lực)
6

Điều 2. Điều 3 Nghị định 69/2001/Nghị định này đã được thay thế bằng Nghị định của Chính phủ Quy

định chi tiết thi hành pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Nghị Định này được thay thế bằng nghị
định 22/2008/NĐ-CP ngày 24/04/2008 Quy định chi tiết pháp lệnh bảo vệ người tiêu dùng. (đã hết hiệu
lực)

Như vậy, những người mua hàng hoá, dịch vụ để phục vụ sản xuất, kinh
doanh, nghĩa là phục vụ cho mục đích sinh lợi thì không được coi là NT , cũng

như không được bảo vệ theo Pháp lệnh bảo vệ người tiêu dùng. Khái niệm người
tiêu dùng sẽ giúp phân biệt khách nghĩa rộng dùng để chỉ người mua hàng hoá
dịch vụ sử dụng cho bản thân hoặc làm nguyên liệu cho sản xuất, kinh doanh. Như
vậy không phải mọi khách hàng đều là NT . Để dễ hiểu hơn NT

là “người sử

dụng cuối cùng”
Sau hơn 10 năm thi hành, Pháp lệnh bảo vệ người tiêu dùng đã hoàn thành
nhiệm vụ của mình, tạo khung pháp lý an toàn để NT

có thể bảo vệ quyền và lợi

hợp pháp của mình, góp phần nâng cao trách nhiệm của nhà sản xuất, kinh doanh
hàng hoá dịch vụ nhằm bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng.
Năm 2010, uật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ra đời, kế thừa quy định
về NT

của Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 1999, uật bảo vệ người

tiêu dùng cũng quy định: “

Dl

đíc

â ,

hiểu NT

dù

s

c

ờ m a, sử dụ
a đì

v

, dịc vụ c

mục

ổ c ức”7 Từ quy định trên ta có thể

là những người mua hàng hoá dịch vụ cần thiết để phục vụ cho chính

bản thân, gia đình và tổ chức (không nhằm mục đích kinh doanh).


Tóm lại, pháp luật mỗi quốc gia sẽ có tiêu chí xác định và định nghĩa khác
nhau về NT

chủ yếu dựa vào tư cách chủ thể và mục đích sử dụng để quy định

như thế nào là người tiêu dùng.
Ở nước ta người tiêu dùng được hiểu là người mua sử dụng hàng hoá dịch
vụ cho mục đích tiêu dùng, sinh hoạt cá nhân, gia đình, tổ chức.

1.2 KH I Q

T VỀ H P Đ NG M

B N H NG H

1.2.1 Khái niệm hoạt động mua bán hàng hoá
Ở nước ta theo cách hiểu thông thường, hành vi mua bán hàng hoá là những
__________________________
7

Khoản 1 Điều 3- uật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010

hoạt động trao đổi hay giao lưu hàng hoá, dịch vụ dựa trên cơ sở thuận mua vừa
bán đối với doanh nghiệp mỗi sản phẩm được sản xuất ra nhằm để bán cho NT .
Không phải không có cơ sở khi người ta đưa ra phương châm của sản xuất kinh
doanh “Khách hàng là thương đế”8 hoặc “người tiêu dùng bao giờ cũng có lý”.
Nói một cách khác, NT

giữ một vị trí trung tâm là đối tượng chú trọng của sản

xuất kinh doanh. Hoạt động mua bán hàng hoá là một là hoạt động chủ yếu trong
hoạt động thương mại và được định nghĩa ở khoảng 8 Điều 3 uật thương mại
2005 “

ab

a

,c

ĩa vụ

e

ả

l

độ

ể q ề sở ữ c

a

c

b

b

m ,
b

,

m av
v c

e đó b
a

b

có
;b

ĩa vụ
m a có

ể q ề sở ữ

”9

Về cơ bản, hoạt động thương mại ở tất cả các nước đều diễn ra dưới hai
hình thức mua bán trong nước và mua bán quốc tế, về bản chất đều là những hoạt
động mà trong đó người bán có nghĩa vụ chuyển giao hàng hoá dịch vụ cho người
mua. Còn người mua có nghĩa vụ chuyển cho người bán một khoản ngang bằng
với giá trị hàng hoá, dịch vụ được trao đổi.


Như vậy khoản 8 Điều 3 uật thương mại 2005 thì hành vi mua bán thể
hiện mối quan hệ kinh tế giữa các cá nhân, các đơn vị kinh doanh hợp pháp có khả
năng và nhu cầu về hàng hoá và đồng thời đó cũng là mối quan hệ pháp luật rang
buộc trách nhiệm giữa người mua và người bán. Mối quan hệ này có sự tương
xứng về quyền và nghĩa vụ.


Đặc điểm của hoạt động mua bán hàng hoá
Hoạt động mua bán hàng hoá là một hoạt động chủ yếu trong các hoạt động

thương mại, nhiều hoạt động thương mại khác gắn với hoạt động mua bán hàng
hoá hoặc nhằm phục vụ cho mua bán hàng hoá.

o đó hoạt động mua bán hàng

hoá có
__________________________
8

Quan điểm của giáo sư Philip Kotler về khách hàng trong quyển sách “ ấ

9

Khoản 8 Điều 3 uật thương mại 2005 đã dẫn

ể

ếp

ị ừ -Z”

một số đặc điểm sau:
Thứ nhất, chủ thể của hành vi mua bán hàng hoá là bất kỳ cá nhân, tổ chức,
đơn vị kinh doanh nào có nhu cầu về hàng hoá.
Mỗi cá nhân, tổ chức đều có quyền thực hiện hành vi mua bán hàng hoá với
các cá nhân tổ chức khác trong khuôn khổ pháp luật.
Theo quy định của uật thương mại, quan hệ mua bán hàng hoá có thể phát
sinh giữa các thương nhân với nhau hoặc với một bên là thương nhân với bên kia
không phải là thương nhân. Theo Khoản 3 Điều 1 của uật thương mại 2005 quy
định “

độ
â

trong tr ờ
p dụ

l

ô
ực
ợp b

ệ

ằm mục đíc s
r

lã

ực

ệ

ổ

ớc
độ

lờ của mộ b

r

ộ

Xã ộ c ủ

ô

ằm mục đíc s

a dịc vớ
ĩa V ệ

am

lờ đó c ọ

”10. Như vậy, chủ thể của hoạt động mua bán hàng hoá, theo uật

thương mại của nước ta, ít nhất một bên phải là thương nhân, có nghĩa là tổ chức,


cá nhân có đủ điều kiện để trở thành thương nhân theo quy định của pháp luật.
Còn bên kia có thể là thương nhân khác hoặc tổ chức, cá nhân không phải là
thương nhân nhưng có năng lực pháp luật.
Thứ hai, quá trình thực hiện hành vi mua bán hàng hoá gắn liền với quá
trình chuyển giao quyền sở hữu hàng hoá giữa bên mua và bên bán. Cùng với sự
chuyển giao hàng hoá của người bán cho người mua sẽ có sự chuyển giao sở hữu
đối với hàng hoá. Tuy nhiên cách thức, thủ tục, thời điểm chuyển giao quyền sở

hữu hàng hoá phải theo đúng quy định của pháp luật.


Hợp đồng mua bán hàng hoá

Theo lý thuyết về hợp đồng, thì hợp đồng là căn cứ phát sinh nghĩa vụ, cụ
thể hơn, hợp đồng trước hết là sự kiện pháp lý8, là giao dịch nhằm tạo lập hệ quả
pháp lý. Với từ cách là sự kiện pháp lý, hợp đồng bao gồm hai yếu tố đó là sự thoả
thuận và mục đích tạo lập hiệu lực pháp lý (mục đích xác lập, thay đổi hoặc chấm
dứt
__________________________
10

Khoản 3 Điều 1 uật thương mại 2005

quyền và nghĩa vụ). Hợp đồng chỉ được thiết lập khi có sự thoả thuận giữa hai hay
nhiều bên, tức là có sự thống nhất ý chí giữa các bên. Song sự thoả thuận giữa các
bên không nhằm mục đích tạo lập hệ quả pháp lý làm phát sinh quyền và nghĩa vụ
thì cũng không có hợp đồng nào được hình thành. Vậy, hợp đồng được hiểu là sự
thoả thuận giữa các bên nhằm xác lập, thay đổi hay chấm dứt các quyền và nghĩa
vụ của mình cho từng loại hợp đồng cụ thể.9 Chẳng hạn, đối với việc giao kết hợp
thương mại thì quyền và nghĩa vụ của các bên khi xác lập hợp đồng phải dựa trên
sự thoả thuận nhưng vẫn đảm bảo rằng sự thoả thuận đó không vi phạm pháp luật
về hợp đồng thương mại và các pháp luật khác có liên quan .
Một hợp đồng thì nhất thiết phải có tên gọi. Khi hợp đồng được các bên gọi
bằng một tên nhất định và tên này được ghi nhận trong luật, thì toàn bộ chế độ
pháp lý của hợp đồng đó được áp dụng để chi phối các mối quan hệ kết ước có
liên quan mà không cần sự bài tỏ ý chí rành mạch của các bên.11 o đó tên gọi của
hợp đồng rất quan trọng nó sẽ ảnh hưởng lớn đến vấn đề xác định hậu quả pháp lý

nếu như các bên có tranh chấp, làm cơ sở để cơ quan có thẩm quyền xem xét giải
quyết những quyền và lợi ích chính đáng của các bên, đặc biệt là bảo vệ quyền lợi
NT trong các giao dịch hiện nay.
1.2.3.1 Khái niệm hơp đồng mua bán hàng hoá
Quan hệ mua bán hàng hoá được xác lập và thực hiện thông qua hình thức
pháp lý là hợp đồng mua bán hàng hoá. Hợp đồng mua bán hàng hoá có bản chất
chung của hợp đồng, là sự thoả thuận nhằm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt các
quyền và nghĩa vụ trong quan hệ mua bán. uật thương mại 2005 không đưa ra
định nghĩa về hợp đồng mua bán hàng hoá nhưng có thể xác định bản chất pháp lý
của hợp đồng mua bán hàng hoá trong thương mại trên cơ sở quy định của bộ uật
dân sự 2005 về hợp đồng mua bán tài sản.
__________________________
11

Nguyễn Ngọc Điện- Bì

l

c c ợp đồ

ô

dụ

r

l

dâ sự V ệ

am- Nhà xuất

bản trẻ thành phố Hồ Chí Minh năm 2001- trang 7

Theo Điều 428 Bộ uật dân sự 2005 “ ợp đồ
ữa c c b ,
ề , cò b

e đó b

m a có

b
ĩa vụ

có

ĩa vụ
sả v

m ab
a

sả l sự

sả c

rả ề c

b
b

ả

m a và
b

”12 cần

nhấn mạnh các từ khoá trong định nghĩa: “bán”, “tài sản”, “tiền”. Hợp đồng mua
bán đặc trưng bởi việc giao một tài sản để đổi lấy một số tiền. Không có yếu tố đặc
trưng đó, hợp đồng sẽ mang một tên khác chứ không thể gọi là hợp đồng mua bán.
Mua bán có thể hiểu đây là một hợp đồng song vụ theo khoản 1 Điều 406 Bộ uật
dân sự 2005 “Hợp đồng song vụ là hợp đồng mà mỗi bên đều có nghĩa vụ với
nhau”13 tức là nó làm phát sinh nghĩa vụ của hai bên. Đó là hợp đồng chuyển giao
tài sản có đền bù, khác với hợp đồng tặng cho là hợp đồng chuyển giao quyền sở
hữu tài sản không có đền bù. Từ đó cho thấy hợp đồng mua bán hàng hoá trong
thương mại là một dạng cụ thể của hợp đồng mua bán tài sản. Bất cứ khi nào một


người mua hàng hoá bằng tiền hoặc phương thức thanh toán khác và nhận quyền
sở hữu hàng hoá thì khi đó hình thành nên quan hệ hợp đồng mua bán hàng hoá.
Theo khoản 8 điều 3 uật thương mại 2005. Căn cứ vào yếu tố chủ thể hợp đồng
mua bán hàng hoá được chia thành hợp đồng mua bán hàng hoá trong nước và hơp
dồng mua bán hàng hoá quốc tế. Tuy nhiên trong phạm vi nghiên cứu của đề tài
chỉ nghiên cứu về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng mua bán hàng
hoá trong nước.
1.2.3.2 Đặc điểm của hợp đồng mua bán hàng hoá trong nước
Có thể xem xét hợp đồng mua bán hàng hoá trong mối liên hệ hợp đồng

mua bán tài sản trong dân sự theo nguyên lý của mối liên hệ giữa cái chung và cái
riêng. Nhiều vấn đề hợp đồng mua bán hàng hoá được điều chỉnh bởi pháp luật
không có sự khác biệt với hợp đồng mua bán tài sản trong dân sự như: Giao kết
hợp đồng, hợp đồng vô hiệu và xử lý hợp đồng vô hiệu. Bên cạnh đó để phù hợp
với bản chất thương mại của hợp đồng mua bán hàng hoá, một số vấn đề như: Chủ
thể, hình thức,
__________________________
12

Điều 428 bộ uật dân sự 2005 đã dẫn

13

Khoản 1 Điều 406 bộ uật dân sự 2005 đã dẫn

quyền và nghĩa vụ các bên trong mối quan hệ mua bán hàng hoá, chế tài và giải
quyết tranh chấp trong hơp đồng mua bán hàng hoá được quy định trong pháp luật
thương mại có tính chất phát triển tiếp tục từ những quy định truyền thống về hợp
đồng mua bán tài sản.


Chủ thể của hợp đồng mua bán hàng hoá

Hợp đồng mua bán hàng hoá được thiết lập giữa các chủ thể chủ yếu là thương
nhân. Theo quy định của uật thương mại 2005 khoản 1 Điều 6 “
ba

ồm ổ c ức

mộ c c

ờ

ế đ ợc
x

v có đă

l p ợp p

p, c

â

độ

â
m

ý kinh doanh”14. Thương nhân là chủ thể của


hợp đồng mua bán hàng hoá có thể là thương nhân Việt Nam hoặc thương nhân
nước ngoài (trong hợp đồng mua bán quốc tế). Ngoài chủ thể là thương nhân, các
tổ chức, cá nhân không phải là thương nhân cũng có thể trở thành chủ thể của hợp
đồng mua bán hàn hoá. Hoạt động của bên chủ thể không phải là thương nhân và
không nhằm mục đích lợi nhuận trong quan hệ hợp đồng mua bán phải tuân theo
uật thương mại 2005 khoản 3 Điều 1 quy định. Riêng, cá nhân hoạt động thương
mại độc lập thường xuyên, không phải đăng ký kinh doanh sẽ chịu sự điều chỉnh
của Nghị định 39/2007/NĐ-CP ngày 16 tháng 3 năm 2007 về cá nhân hoạt động

thương mại một cách độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh Theo
đó, “

â

mộ số

ặc

, c

ứ

ô
đă

độ
bộ c c

l c

độ

dịc vụ v c c

ôc đố
ý

m

d a

ợ

p ả đă
v

ô

ý
ọ l

â

ự mì

ằ

đ ợc p

pl

độ

ằm mục đíc s
d a
â

c

ực

ệ mộ ,

p ép về mua bán hàng
lợ

c
pl

e q

đị

của p

e q

đị

của

về

m ”15. Cụ thể bao
__________________________
14

Khoản 1 Điều 6 uật thương mại 2005. Thuật ngữ đăng ký kinh doanh trong uật thương mại

hiện nay được goi là đăng ký doanh nghiệp theo Nghị Định43/2010/NĐ-CP về đăng ký doanh
nghiệp
15

Khoản 1 Điều 3 Nghị định 39/2007

gồm những cá nhân thực hiện các hoạt động thương mại sau:
- Buôn bán rong (buôn bán dạo) là các hoạt động mua, bán không có địa
điểm cố định (mua rong, bán rong hoặc vừa mua rong vừa bán rong), bao gồm cả
việc nhận sách báo, tạp chí văn hoá phẩm của các thương nhân được phép kinh
doanh các sản phẩm này theo quy định của pháp luật để bán rong;
- Buôn bán vặt là hoạt đông mua bán những vật dụng nhỏ bé lẻ có hoặc
không có địa điểm cố định;


- Buôn bán quà vặt là hoạt động bán quà bánh, đồ ăn, nước uống (hàng
nước) có hoặc không có địa điểm cố định;
- Buôn chuyến là hoạt động mua bán hàng hoá từ nơi khác về theo từng
chuyến để bán cho người mua buôn hoặc người bán lẻ;
- Thực hiện các dịch vụ: Đánh giày, bán vé số, chữa khoá, sửa chữa xe,
trông giữ xe, rửa xe, cắt tóc, vẽ tranh, chụp ảnh và các dịch vụ khác không có địa
điểm cố định;
- Các hoạt động thương mại một cách độc lập, thường xuyên không phải
đăng ký kinh doanh khác.
Còn theo quy định của uật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010
“ ổ c ức, c
số

â

d a

, dịc vụ l

ặc ấ cả c c cô

đ

của q

ụ

ặc c

ứ

dịc vụ r

ồm:

â

e q

m

độc l p

ờ

đị

x

rì

đầ

ổ c ức, c
, ừq

ị r ờ

của
,

ô

rì

ực

ệ mộ

sả x ấ đế

ằm mục đíc s
m ;

p ả đă

â

â

lờ , ba
độ

ý kinh doanh”16. Như vậy quy

định này đã cụ thể chủ thể nào là tổ chức, cá nhân kinh doanh.
Như vậy trong định nghĩa tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hoá dịch vụ là
tổ
__________________________
16

Khoản 2 Điều 3 uật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010

chức, cá nhân đó phải thực hiện, một hoặc một số hoặc tất cả các công đoạn của
quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ hàng hoá hoặc cung ứng dịch vụ trên thị
trường nhằm mục đích sinh lợi. Như chúng ta đã biết, hoạt động thương mại là
hoạt động sinh lời. Khi đó một cá nhân hay tổ chức kinh doanh tham gia thực hiện
sản xuất hàng hoá, dịch vụ để bán, cung ứng dịch vụ nói tóm lại là người bán hàng
hoá nhằm mục đích sinh lời thì có thể hiểu đó là tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng
hoá. Và đương nhiên, một khi cá nhân, tổ chức này xâm phạm đến quyền lợi hợp


pháp của NT

thì sẽ chịu sự điều chỉnh của pháp luật về bảo vệ quyền lợi người

tiêu dùng.
1.3 KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA PHÁP LUẬT VIỆT
NAM VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG.
Việt Nam mới chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa trong thời gian chưa dài. Vì vậy việc bảo vệ quyền lợi NT

trong pháp

luật Việt Nam còn là một lĩnh vực mới nhìn chung, có thể phân chia sự hình thành
và phát triển của uật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo những mốc thời gian
sau:
Trước năm 1986
Đây là thời kỳ ở Viêt Nam hầu như không có văn bản pháp luật nào liên
quan đến bảo vệ quyền lợi NT

việc sản xuất hàng hoá dịch vụ trong nền kinh tế

kế hoạch hoá tập không phải do sự lựa chọn hay sức ép của NT nên trong thời kỳ
này NT rất ít khi được đề cập.
Từ năm 1986 – 1999
Đại hội VI của Đảng năm 1986 đã đánh dấu bước chuyển của nền kinh tế
nước ta từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế. Với việc
hình thành nền kinh tế thị trường, khái niệm NT

xuất hiện, kết quả là sau một

thời gian đổi mới hàng hoá dịch vụ sản xuất ở Việt Nam đã trở nên phong phú hơn
thời kỳ bao cấp, NT

bước đầu đã có quyền lựa chọn những sản phẩm phù hợp

với nhu cầu và túi tiền của mình thay vì phải theo cơ chế tem phiếu như trước kia.
Những quy định về bảo vệ quyền lợi NT

trong thời kỳ này nằm rải rác ở

nhiều văn bản pháp luật khác nhau như Hiến pháp 1992 Điều 2817, Bộ luật hình sự
năm 1985 Điều 170 “tội lừa dối khách hàng”18, Điều 177 “tội lưu hành sản phẩm
kém chất lượng”19. Ngoài ra một số pháp lệnh và nghị định có liên quan cũng đề
cập đến vấn đề bảo vệ quyền lợi NT

như Pháp lệnh đo lường ngày 06/07/1990,


Pháp lệnh chất lượng hàng hoá ngày 27/12/1990 và các văn bản khác. Tuy nhiên
trước sự phát triển của kinh tế thị trường hệ thống văn bản pháp luật về bảo vệ
quyền lợi NT

đã bộc lộ nhược điểm như các quy định còn mang tính chung

chung đặc biệt là thiếu cơ chế để thực hiện do vậy NT

bị lừa dối thường xuyên

xảy ra.
Từ năm 1999 – 2010
Ngày 27/04/1999 Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi NT đã được

ỷ ban thường

vụ Quốc hội thông qua và có hiệu lực ngày 01/10/1999. Với 6 chương 30 điều,
pháp lệnh này đã phần nào cụ thể hoá được đường lối và chính sách của Đảng. Sự
ra đời của Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi NT

có ý nghĩa rất lớn vì đây là văn bản

đầu tiên mang tính tổng hợp quy định đầy đủ những quyền và trách nhiệm của
NT , trách nhiệm của các cấp chính quyền, trách nhiệm của các doanh nghiệp,
các tổ chức xã hội đối với quyền lợi NT .
Đến ngày 02/10/2001 Chính phủ ban hành Nghị định số 69/2001/NĐ-CP quy định
chi tiết thi hành Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi NT , Nghị định 69/2001/NĐ-CP
gồm:
__________________________
17

Điều 28 Hiến pháp 1992 “Mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh bất hợp pháp, mọi hành vi phá hoại nền
kinh tế quốc dân, làm thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tập t hể và của
công dân đều bị xử lý nghiêm minh theo pháp luật. Nhà nước có chính sách bảo hộ quyền lợi của người sản
xuất và người tiêu dùng.”
18

Điều 170 Bộ luật hình sự năm 1985 “Người nào trong việc mua bán mà cân, đong, đo, đếm, tính gian,

đánh tráo loại hàng hoặc dùng thủ đoạn gian dối khác gây thiệt hại cho khách hàng, đã bị xử lý hành chính
mà còn vi phạm thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc bị phạt tù từ ba tháng đến ba năm”
Điều 177 Bộ luật hình sự năm 1985 “Người nào có trách nhiệm trong chỉ đạo sản xuất, kiểm tra chất
lượng sản phẩm, phân phối, lưu thông vì vụ lợi mà cho lưu hành nhiều lần hoặc với số lượng lớn những sản
phẩm không đúng tiêu chuẩn chất lượng đã định gây hậu quả nghiêm trọng, thì bị phạt cải tạo không giam

giữ đến một năm hoặc bị phạt tù từ ba tháng đến ba năm”
19

Đến ngày 02/10/2001 Chính phủ ban hành Nghị định số 69/2001/NĐ-CP quy định
chi tiết thi hành Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi NT , Nghị định 69/2001/NĐ-CP gồm