Dự báo kiệt quệ tài chính thông qua sự kết hợp các yếu tố tài chính, thị trường và vĩ mô tại các doanh nghiệp niêm yết việt nam

TR

NG

B

GIÁO D C VĨ ĨO T O
I H C KINH T TP.H CHÍ MINH

VÕ TRUNG NHÂN

D

BÁO KI T QU TÀI CHÍNH THÔNG QUA S

H P CÁC Y U T

TÀI CHÍNH, TH TR

K T

NG VÀ V MỌ

T I CÁC DOANH NGHI P NIÊM Y T VI T NAM

Chuyên ngành: Tài Chính ậ Ngân Hàng
Mã s : 60340201

LU Nă V NăTH CăS KINH T
NG

Iă H

NG D N KHOA H C:

TS. Hay Sinh

Tp. H Chí Minh ậ N mă2015


L I CAM

OAN

Tôi xin cam đoană đơyă lƠă côngă trìnhă nghiênă c u c aă riêngă tôiă d
khoa h c c a TS.Hay Sinh. Các s li u và k t qu đ
trung th c, khách quan,ă ch aă đ

i s h

ng d n

c trình bày trong lu nă v nă lƠă

c công b trong b t c công trình nào khác.

Tp.H Chí Minh, Ngày

thángă ăăăăn m

Tác gi lu nă v n

Võ Trung Nhân


M CL C
TRANG PH BÌA
L IăCAMă OAN
M CL C
DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

VI T T T

DANH M C CÁC B NG
DANH M C CÁC HÌNH V ,ă

TH

TÓM T T ............................................................................................................................. 1
CH

NG 1. GI I THI U ................................................................................................. 2

1.1 Lý do ch n đ tài ........................................................................................................ 2
1.2 M c tiêu nghiên c u................................................................................................... 4
1.3

it

1.4 Ph

ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u ......................................................... 4
ng pháp nghiên c u........................................................................................... 5

1.5 ụ ngh a c a nghiên c u ............................................................................................. 5
1.6 K t c u bài nghiên c u .............................................................................................. 6
CH
NG 2: T NG QUAN LÝ THUY T KI T QU TÀI CHÍNH VÀ CÁC
NGHIÊN C U TR
C ỂY V D BÁO KI T QU TÀI CHÍNH ......................... 7
2.1 C s lý thuy t v ki t qu tài chính......................................................................... 7
2.1.1 B n ch t c a ki t qu tài chính .............................................................................. 7
2.1.2 H qu c a ki t qu tài chính................................................................................. 8
2.2 T ng k t các nghiên c u v d báo ki t qu tài chính .......................................... 10
2.2.1 Các nghiên c u s d ng các y u t tài chính ...................................................... 10
2.2.2 Các nghiên c u s d ng các y u t th tr

ng .................................................... 15

2.2.3 Các nghiên c u s d ng các y u t v ămô ........................................................... 17
2.2.4 Các nghiên c u k t h p các y u t th tr

ng,ătƠiăchínhăvƠăv ămô ..................... 17

2.2.5 Mô hình h i quy Logit ......................................................................................... 25
CH

NG 3: PH

NG PHÁP NGHIểN C U ............................................................. 29

3.1 D li u nghiên c u ................................................................................................... 29
3.2 L a ch n các bi n s trong mô hình và mô hình nghiên c u th c nghi m ........ 31
3.2.1 L a ch n các bi n s cho mô hình h i quy Logit................................................ 31
3.2.2 Xây d ng các mô hình nghiên c u th c nghi m ................................................. 45


3.3 Các th

c đo l

3.3.1ăCácăth

ng hi u qu c a mô hình và các ki m đ nh .............................. 46

căđoăl

ng hi u qu c a mô hình .......................................................... 46

3.3.2 Các ki măđ nhăđ
CH

c s d ng trong nghiên c u ................................................... 48

NG 4: K T QU NGHIÊN C U ........................................................................ 51

4.1 K t qu th ng kê mô t và ki m đ nh t

ng quan các bi n đ c l p ................... 51

4.1.1 K t qu th ng kê mô t ........................................................................................ 51

4.1.2 K t qu ki măđ nhăt
4.2 K t qu
4.2.1 K t qu

cl

ngăquanăcácăbi năđ c l p.................................................. 55

ng mô hình h i quy Logit ............................................................. 58
căl

ng mô hình h i quy Logit .......................................................... 58

4.2.2 Hi u ch nh mô hình ............................................................................................. 62
4.2.3 K t qu đoăl

ng hi u ng biên .......................................................................... 65

4.3 K t qu l a ch n mô hình d báo ki t qu tài chính ............................................ 68
4.3.1 K t qu đoăl

ng kh n ngăd báo c a các mô hình hi u ch nh ......................... 70

4.3.2 K t qu ki măđ nh các giá tr AUC ..................................................................... 71
4.3.3 B ng phân lo iăđ chính xác................................................................................ 77
CH

NG 5: K T LU N ................................................................................................. 81

TÀI LI U THAM KH O

PH L C A: DANH SÁCH 568 CÔNG TY NIÊM Y T
PH L C B: KI Mă

NH S

KHÁC BI T GI A CÁC GIÁ TR AUC C A CÁC MÔ

HÌNH HI U CH NH VÀ KHÔNG HI U CH NH


DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

AUC: Vùng di nătíchăd
EBIT: Thu nh pă tr

ng cong ROC

c thu , lãi vay

EBITDA: Thu nh pă tr
FTSE: Th tr

iă đ

VI T T T

c thu , lãi vay và kh u hao

ng ch ng khoán th iăđ i tài chính (Financial Times Stock Exchange)

HNX: S giao d ch ch ng khoán Hà N i
HOSE: S giao d ch ch ng khoán Thành Ph H Chí Minh
IFS: Th ng kê tài chính qu c t (International Financial Statistics)
IMF: Qu ti n t qu c t
MDA:ă Phơnă tíchăđaăy u t phân bi t (Multiple Discriminant Analysis)
ROC:ă

cătr ngă ho tăđ ng ti p nh n (Receiver Operating Characteristics)

TANH:ă HƠmă l

ng giác tang (Hyperbolic tangent)

TCTK: T ng c c th ng kê
VIF: Nhân t phóngă đ iăph
WTO: T ch căth

ngă saiă(Varianceă Inflation Factor)

ngă m i th gi i


DANH M C CÁC B NG

B ng 2.1: Tóm l

c các nghiên c u v d báo ki t qu tài chính ................................. 20

B ng 3.1: Th ng kê s quan sát b ki t qu và không b ki t qu tài chính (bao g m
568 doanh nghi p, trong giai đo n 2009-2014)................................................................ 34

B ng 3.2: T ng h p các bi n đ c l p cho mô hình h i quy Logit.................................. 43
B ng 4.1: Th ng kê mô t các bi n đ c l p ..................................................................... 52
B ng 4.2: Ki m đ nh s khác bi t trung bình gi a hai nhóm quan sát ki t qu và
không ki t qu tài chính .................................................................................................... 53
B ng 4.3: Ma tr n h s t
B ng 4.4: K t qu

cl

ng quan vƠ đa c ng tuy n .................................................. 57
ng mô hình h i quy Logit ..................................................... 59

B ng 4.5: K t qu h i quy Logit c a các mô hình hi u ch nh ....................................... 64
B ng 4.6: K t qu đo l

ng hi u ng biên ...................................................................... 66

B ng 4.7: K t qu đo l

ng hi u qu c a các mô hình hi u ch nh ............................... 69

B ng 4.8: Ki m đ nh s khác bi t gi a giá tr AUC c a mô hình MDA 1 và MDA 3 . 72
B ng 4.9: Ki m đ nh s khác bi t gi a giá tr AUC c a mô hình MDA 2 và MDA 3 . 73
B ng 4.10: Ki m đ nh s khác bi t gi a giá tr AUC c a mô hình MDA 4 và MDA 3
.............................................................................................................................................. 74
B ng 4.11: Ki m đ nh s khác bi t gi a giá tr AUC c a mô hình MDA5 và MDA3 . 75
B ng 4.12: Ki m đ nh s khác bi t gi a giá tr AUC c a mô hình MDA 1, MDA 2,
MDA 4, MDA 5 và MDA 3 ................................................................................................ 76
B ng 4.13: B ng phân lo i đ chính xác .......................................................................... 79

DANH M C CÁC HÌNH V ,

TH

Hình 4.1:

ng cong ROC c a MDA 1 và MDA 3....................................................... 72

Hình 4.2:

ng cong ROC c a MDA 1 và MDA 3....................................................... 73

Hình 4.3:

ng cong ROC c a MDA 4 và MDA 3....................................................... 74

Hình 4.4:

ng cong ROC c a MDA 5 và MDA 3....................................................... 75

Hình 4.5:

ng cong ROC c a MDA 1, MDA 2, MDA 4, MDA 5 và MDA 3 ........... 76


1

TÓM T T
Các nghiên c uă tr

t

că đơyă th

ng d báo tình tr ng ki t qu tài chính b ng các y u

tài chính c a doanh nghi p, ho c k t h p các y u t

tài chính và th tr

ng.

Nh ngă cóă r t ít các nghiên c u d báo ki t qu tài chính khi k t h pă đ ng th i các
y u t tài chính, th tr

ngă vƠă v ă mô. Doă đó, bài nghiên c u xem xét kh n ngă d

báo ki t qu tài chính khi có s k t h păđ ng th i các y u t tài chính, th tr
v ă môă vƠoă m t mô hình nghiên c u.

ng và

ơyă c ngă lƠă đi m m i c a nghiên c u. Nghiên

c u th c hi n trên m t m u g m 568 doanh nghi p phi tài chính niêm y t trên th
tr

ng ch ng khoán Vi t Nam, giaiă đo n 2009-2014. Trênă c ă s v n d ng mô hình

h i quy Logit, nghiên c u ti n hành h iă quyă cácă môă hìnhă chính,ă sauă đóă lo i b các

bi nă khôngă cóă Ủă ngh aă th ng kê ra kh i mô hình, nghiên c u ti p t c h i quy l i các
mô hình hi u ch nh đ cho ra các giá tr

că l

ng cu i cùng. Quaă đó,ă nghiên c u

đưă tìm th y b ng ch ng v kh n ng d báo ki t qu tài chính tr
y u t tài chính, th tr

că 1ă n m c a các

ngă vƠă v ă mô. Trongăđó,ăy u t tài chính và th tr

ng có kh

n ngă d báo t t nh t, nh ngă y u t v ă môă l i th hi nă kháă ắm nh t”ă n ngă l c d
báo ki t qu tài chính. Nghiên c u c ngă đưă ch ngă minhă đ
k t h pă đ ng th i c a các y u t tài chính, th tr

c r ng mô hình có s

ngă vƠă v ă môă lƠă môă hình d báo

ki t qu tài chính hi u qu nh t so v i các mô hình không có s k t h p ho c ch
k t h p 2 trong 3 y u t . Nh ă v y có th nh nă đ nh r ng, tình tr ng ki t qu tài
chính c a doanh nghi p phi tài chính niêm y t t i Vi t Nam có th đ
đ ng th i b i các y u t tài chính, th tr

c d báo

ngă vƠă v mô. Hay nói cách khác kh n ngă

doanh nghi pă r iă vƠo tình tr ng ki t qu tài chính không ch ch u nhă h

ng t các

y u t n i t i mà còn ch u nhă h

ng ch ng

ng t các y u t bên ngoài nh : th tr

khoán, tình hình kinh t - v ămôăc a qu c gia.

T khóa: d báo ki t qu tài chính, mô hình Logit


2

CH

NG 1. GI I THI U

1.1 Lý do ch n đ tài
Vào ngày 7-11-2006 Vi t Nam gia nh pă WTO,ă vƠă đ

c công nh n là thành viên

chính th c c a t ch c này vào ngày 11-1-2007. Vi c gia nh pă WTOă đưă m raă c ă

h i l n cho hàng hóa và d ch v c a Vi t Nam v i m t th tr

ng r ng l n h n. Sau

h n 8 n mă giaă nh p WTO, kinh t Vi tă Namă đưă phátă tri n m nh m trên m iă l nhă
v c,ă đ c bi tă trongă l nhă v că th
gia nh p WTO, Vi t Nam s
tr

ngă m i, d ch v . Bên c nh nh ngă c ă h i m i khi
ph iă đ i m t v i nh ng thách th că khóă kh nă phíaă

c. C th ,ă đó là s c nh tranh ngày càng tr nênă ắkhócă li t” h n gi a các doanh

nghi pă trongă n
trongă n

c v i các doanh nghi pă n

c ngoài, và k c các doanh nghi p

c v i nhau ngayă chínhă trênă ắsơnă nhƠ”. M t vi n c nh x u có th x y ra đ i

v i các doanh nghi p là r iă vƠoă tìnhă tr ng ki t qu tài chính ho c th m chí phá s n,
gi i th .ă VƠă đi uă nƠyă đưă th c s x y ra. Theo s li u c a TCTK (2013), s doanh
nghi p g pă khóă kh nă ph i gi i th ho c ng ng ho tă đ ng là 60,737 doanh nghi p.
Con s này còn ti p t că giaă t ngă trongă n mă 2014,ă c n

c có 67,823 doanh nghi p

g pă khóă kh nă bu c ph i gi i th , ho că đ ngă kỦă t m ng ng ho tă đ ng có th i h n,
ho c ng ng ho tă đ ng ch đóngă mưă s doanh nghi p ho că khôngă đ ngă kỦ (TCTK ,
2014). Th tr

ng ch ng khoán Vi tă Namă c ngă khôngă lƠă m t ngo i l .ă Trongă3ăn m

2012, 2013 và 2014 danh sách các doanh nghi păđ ngăkỦăxinăh y niêm y t xu t hi n
ngày càng nhi u trongă cácă báoă cáoă th

ng niên c a S giao d ch ch ng khoán Hà

N i và S giao d ch ch ng khoán Thành Ph H Chí Minh. T n mă 2012ă đ nă n mă
2014, s doanh nghi p xin ho c b h y niêm y t b t bu c l nă l

t là 20, 41 và 32

doanh nghi p.ă Trongă đóă nguyênă nhơnă ch y u là ho tă đ ng kinh doanh b thua l
liên ti p trong 3ă n m,ă ho c s l l yă k l nă h nă v nă đi u l c a doanh nghi p. Nh ă
v y, có th th y r ng n n kinh t Vi tă Namă đangă ngƠyă cƠngă h i nh p sâu r ng vào
n n kinh t chung c a th gi i. Bên c nh nh ngă c ă h i t tă đ

c m ra, các doanh

nghi p Vi t Nam đang ph iă đ i m t v i nh ng thách th că vƠă khóă kh n trong c nh
tranh mà có th d nă đ n tình tr ng ki t qu tài chính, th m chí là phá s n, gi i th .


3

Ngoài ra, nguyă c ă b ki t qu tƠiă chínhă c ngă b t ngu n t các chi phí tài chính c

đ nhă caoă (liênă quană đ n v nă đ c u trúc v n c a doanh nghi p ho că liênă quană đ n
nh ng b t n c a th tr

ng tài chính, n n kinh t làm lãi su tă t ngă cao); tài s n c a

doanh nghi p kém thanh kho n (kh n ngă chuy nă đ i tài s n thành ti n kém, t n
nhi u chi phí) và s y u kém trong qu n tr doanh nghi p (Milton, 2002). Vì v y
vi c d báo kh n ngă r i vào tình tr ng ki t qu tài chính là m t trong nh ng v năđ
c t lõi trong ho tă đ ng qu n tr tài chính giúp các nhà qu n tr đ aă raă nh ng quy t
đ nhă đúngă đ n, phù h p nh m ắgi i c u”ă doanhă nghi p thoát kh i nguyă c ă lơmă vƠo
tình tr ng b ki t qu tài chính, và duy trì s t n t i, phát tri n c a doanh nghi p.
Có nhi u y u t
nhă h

các y u t

nhă h

ngă đ n kh n ngă lơmă vƠoă ki t qu tài chính. Trongă đóă cóă

ng t bên trong doanh nghi pă nh các y u t tài chính (Beaver,

1966; Altman, 1968; Ohlson ,1980); các y u t
t th tr

nhăh

ng t bên ngoƠiănh các y u

ng (Campbell và c ng s , 2008; Pindado và c ng s , 2008), các y u t v ă

mô (Alifiah, 2014; Bhattacharjee và Han, 2014). Có nhi u nghiên c u có s k t h p
gi a các y u t

v i nhau trong m t mô hình nghiên c u. Campbel và c ng s

(2008) đưă k t h p các y u t tài chính và các y u t th tr

ng; Bhattacharjee và

Han (2014) k t h p các y u t tài chính và các y u t v ă mô; Tinoco và Wilson
(2013), Christidis và Gregory (2010) đư k t h p c ba y u t tài chính, th tr

ng

vƠă v ă mô.ă Nh ng có r t ít các nghiên c u phân tích, xem xét v tính hi u qu c a
vi c k t h p đ ng th i các y u t tài chính, th tr

ngă vƠă v ă môă vƠoă trongă m t mô

hình d báo ki t qu tài chính (Tinoco và Wilson, 2013).
Xu t phát t

các v nă đ

CHÍNH THÔNG QUA S

nêu trên, bài nghiên c u ắD
K T H P CÁC Y U T

BÁO KI T QU

TÀI

TÀI CHÍNH, TH TR

NG

VÀ V ă MỌă T I CÁC DOANH NGHI P NIÊM Y T VI Tă NAM”ă đ

c th c hi n

nh m xem xét tính hi u qu c a s k t h p 3 y u t tài chính, th tr

ngă vƠă v ă môă

trong m t mô hình d báo ki t qu tƠiă chính,ăđ ng th i qua đóăgiúp các nhà qu n tr
doanh nghi p có nh ng bi n pháp phù h p, ng n ch n k p th i các t n th t có th
x y ra tr

c khi doanh nghi p lâm vào ki t qu tài chính.


4

1.2 M c tiêu nghiên c u
Bài nghiên c u này đ

c th c hi n v i m c tiêu là d báo kh n ngă doanhă nghi p

r iă vƠoă tìnhă tr ng ki t qu tài chính thông qua s k t h p đ ng th i các y u t tài
chính, th tr

ngă vƠă v ă mô.ă

th c hi n m c tiêu này, bài nghiên c u c n gi i

quy t các câu h i nghiên c u sau:
(1) Nh ng d u hi uă nƠoă dùngă lƠmă c nă c

đ xácă đ nh doanh nghi pă r iă vƠoă tìnhă

tr ng ki t qu tài chính ?
(2) Các nhóm y u t tài chính, th tr

ngă vƠă v ă môă cóă th đ

c dùng làm d báo

ki t qu tài chính c a doanh nghi p trênă c ă s ti p c n t mô hình h i quy Logit
hay không ? C th :
 Phân tích riêng l nhóm y u t tài chính, th tr

ng

 Phân tích k t h p các nhóm y u t tài chính, th tr

ngă vƠă v ă mô

 L a ch n mô hình d báo ki t qu tài chính hi u qu nh t

it

1.3


ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u
it

ng nghiên c u

D báo ki t qu tài chính t i các doanh nghi p phi tài chính niêm y t trên th tr

ng

ch ng khoán Vi t Nam.
 Ph m vi nghiên c u
M u d li u g m 568 doanh nghi p phi tài chính (các doanh nghi p thu c t t c các
ngành ngo i tr

ngƠnhă tƠiă chính)ă đ

c niêm y t trên HNX và HOSE, trong giai

đo nă 6ă n mă t n mă 2009ă đ n 2014. Vi c thu th p d li uă đ tính toán các bi n s
trongă môă hìnhă đ

c l y t cácă báoă cáoă tƠiă chínhă n m,ă cácă báoă cáoă th

ngă niênăđưă

ki m toán c a các doanh nghi p,ă giaiă đo n t 2009-2014. Ngu n d li uă nƠyă đ
cung c p b i công ty c ph n StockPlus. D li u v các bi n s v ămôăđ
t

IFS c ngă trongăgiaiă đo n 2009-2014.

c

c thu th p


5

1.4 Ph

ng pháp nghiên c u

 Ph

ng pháp th ng kê mô t

Nghiên c u ti n hành thu th p, t ng h p, phân tích và phân tích các d li u các bi n
đ c l p, nh mă b

că đ uă đánhă giáă t ng quan cácă đ că tr ngă c a hai nhóm quan sát

ki t qu và không ki t qu tài chính.
 Ph

ng pháp đ nh l

ng

gi i quy t v nă đ bi n ph thu c là nh phân, bài nghiên c u s d ng mô hình
Logit đ

că l

ng các tham s h i quy,ă quaă đó d báo kh n ngă r iă vƠoă ki t qu

tài chính c a doanh nghi p. Nh mă đápă ngă đi u ki n c a mô hình h i quy Logit là
hi nă t

ngă đaă c ng tuy n gi a các bi nă đ c l p không nghiêm tr ng, nghiên c u

ti n hành ki mă đ nh hi nă t

ngă đaă c ng tuy n gi a các bi nă đ c l p. Ngoài ra,

nghiên c uă c ngă th c hi n các ki mă đ nh khácă nh :ă ki mă đ nh s khác bi t trung
bình gi a hai m uă đ c l p, nh mă giaă t ngă nh nă đ nh v cácă đ că tr ngă gi a nhóm
ki t qu tài chính và không ki t qu tài chính; ki mă đ nh Hosmer & Lemeshow,
nh m ki mă đ nh s

phù h p c a mô hình d báo v i d li u m u; ki mă đ nh phi

tham s Mann ậ Whitney, nh m ki mă đ nh s khác nhau gi a các giá tr AUC c a
các mô hình.
1.5 ụ ngh a c a nghiên c u
K t qu trong bài nghiên c uă nƠy,ă cóă Ủă ngh aă nh tă đ nh đ i v i th c ti nă c ngă nh ă

trong nghiên c u h c thu t:


i v i th c ti n

Vi că đ aă raă m t mô hình d

báo kh

n ngă ă r iă vƠoă tìnhă tr ng ki t qu

tài chính

c a doanh nghi pă chínhă xácă h nă giúpă cácă doanhă nghi p có bi nă phápă ng nă ch n k p
th i các t n th t có th x yă ra.ă i u này giúp nâng cao hi u qu ho tă đ ng c a
doanh nghi p trong m t n n kinh t ngày càng c nhă tranhă ắkhócă li t”. M t khác,


6

vi c d báo kh n ngă r iă vƠoă tìnhă tr ng ki t qu tài chính c a doanh nghi p s giúp
n , cácă nhƠă đ uă t ă c ngă nh ă cácă t ch c tín d ng s đ a ra các quy tăđ nh

các ch

đúngă đ n và phù h p h n.


i v i nghiên c u h c thu t

Bài nghiên c uă đưă gópă ph n t o thêm m t mô hình d báo m i b ng s k t h p các
y u t tài chính, th tr
tr ng ki t qu
nhă h
tr

ng vƠă v ă môă trongă m t mô hình.

tài chính không ch đ

c d báo t

ng b i các y t bên ngoài t môiă tr

i u này hàm ý r ng tình

các y u t tài chính, mà còn ch u
ng kinh t v ă môă vƠă các y u t th

ng.

1.6 K t c u bài nghiên c u
Bài nghiên c uăđ

c k t c uăthƠnhă 5ăch

ngă nh ă sau:

CH

NGă 1:ăGi i thi u t ng quan v nghiên c u;

CH

NGă 2:ă T ng quan lý thuy t ki t qu tài chính và các nghiên c uătr

d báo ki t qu tài chính;
CH

NGă 3:ăPh

ngă phápă nghiênă c u;

CH

NGă 4:ăK t qu nghiên c u;

CH

NGă 5:ăK t lu n.

căđơyăv


7

CH

NG 2: T NG QUAN LÝ THUY T KI T QU TÀI CHÍNH VÀ

CÁC NGHIÊN C U TR

C

ỂY V D

BÁO KI T QU TÀI CHÍNH

2.1 C s lý thuy t v ki t qu tài chính
2.1.1 B n ch t c a ki t qu tài chính
Ki t qu tài chính là tình tr ng mà doanh nghi p không th đápă ngă cácăngh aăv n
đ n h nă hayă đápă ng m tă cáchă khóă kh nă choă cácă ch n ,ă đôiă khiă ki t qu tài chính
có th d nă đ n phá s n (Tr n Ng că Th ă vƠă c ng s , 2007). Vi c doanh nghi p
không th đápă ngă cácă ngh aă v n đ n h n có th xu t phát t nhi u nguyên nhân
khác nhau, c th nh ă sau:
Th

nh t: Thi u kh n ngă liênă k t v i th tr

ng v n. Có r t nhi u ví d v các

doanh nghi p có nhu c u thanh kho n, có ti mă n ngă t ngă tr
còn” cu i cùng là kh n ngă k t n i vào các th tr
nghi p, khôngă đ

c ti p c n v i th tr

ng v n.ă

ng,ă vƠă đi u ắs ng

i v i các doanh

ng v n khi c n thi t là m tă đi u ch t ch n

doanh nghi p lâm vào tình tr ng khóă kh n v tài chính.
Th

hai: S suy gi m v hi u su t ho tă đ ng c a doanh nghi p là m t lý do ph

bi n d nă đ n m t kh n ngă chiă tr các kho n n đ n h n. Các lý do d nă đ n s suy
gi mă nh ă v y thì r t nhi u, ch n h nă nh : các cu c suy thoái theo chu k kinh t ,
l m phát chi phí, c nh tranh, lu t đ nh / bãi b lu t đ nh, s n ph m ho c d ch v có
tính c nh tranh, k ho ch kinh doanh không th c t , hay qu n lý y u kém. Hi m khi
cácă tr

ng h p x y ra đ ng th i, ch là m t trong nh ng y u t trên x y ra d n t i

s suy gi m hi u su t ho tă đ ng. Có th có m t s k t h p c a các y u t trên d n
đ n s xu ng c pă nh ă v y, mà t iă đó các doanh nghi p s ng ng ho tă đ ng trong
tình tr ng ki t qu tài chính.
Th ba: S suy y u trong t ch c b máy k toán. K toán tài chính theo nguyên lý
chu n m c k toán (GAAP 1) là m t h th ngă trongă đóă cácă báoă cáoă đ

c th c hi n

m t cách c ng nh c theo các quyăđ nh,ătrongăkhiăđó mô t v th c t còn h n ch và
1

GAAP: Generally Accepted Accounting Principles

8

trong nhi uă tr

ng h p l i không th c t . Tr ng tâm c a các nhà phân tích c phi u

là nh m vào nh ng gì các con s c a GAAP th hi n, trong khi tình tr ng ki t qu
ho c giá tr đ uăt ,ătr ng tâm l i là nh ng con s mangă tínhăỦăngh a.
Ngoài ra nguyă c ă ki t qu tƠiă chínhă giaă t ngă khiă doanhă nghi p có nh ng chi phí tài
chính c

đ nhă caoă (liênă quană đ n v nă đ s

d ng n ), tài s n doanh nghi p kém

thanh kho n (kh n ngă chuy nă đ i tài s n thành ti n ch m ho c t n kém chi phí),
doanh thu nh y c m v i s bi năđ ng c a n n kinh t .
Quană đi m v ki t qu tài chính có th nhìn nh n t

gócă đ

nghi p. Foster (1986) cho r ng n pă đ nă xină pháă s năđ

phá s n c a doanh

c xem là d u hi u cho bi t

doanh nghi pă đóă đangă b ki t qu tài chính. Theo Jones và Hensher (2004) có hai
tình tr ng mà m t doanh nghi p niêm y t trên th tr

ng ch ngă khoánă đ

c xem là

ki t qu tài chính. Tình tr ng th nh t: doanh nghi p m t kh n ngă thanhă toánă đ i
v i các kho n n đ n h n. Tình tr ng th hai: doanh nghi p n pă đ nă xină pháă s n.
Hayă Bruweră vƠă Hammană (2006)ă c ngă xácă đ nh m t doanh nghi p lâm vào tình
tr ng ki t qu tài chính khi nó n pă đ nă xină pháă s n ho c h y niêm y t ho c tái c u
trúc toàn di n b máy t ch c. Nh ă v y trong các nghiên c u th c nghi m v ki t
qu tài chính, các nhà nghiên c u có th xem m t doanh nghi p lâm vào tình tr ng
ki t qu tài chính khi nó b phá s n.
2.1.2 H qu c a ki t qu tài chính
Doanh nghi pă khiă r iă vƠoă tìnhă tr ng ki t qu tài chính s ph i gánh ch u nhi u h
qu nghiêm tr ng, gây t n th tă ắn ng n ”ă choă doanhă nghi p. Các h qu mà ki t qu
tài chính có th k đ nănh ă sau:
Th nh t: Ki t qu tài chính gây ra các mâu thu n quy n l iăgi aăc ăđôngăvƠăch ăn ă
, làm c n tr

các quy tă đ nhă đúngă đ n v ho tă đ ngă đ uă t ă vƠă tƠiă tr c a doanh

nghi p. Có th phân tích c th nh ă sau:
 V phía các c đông


9

H th

ng t b m că tiêuă thôngă th

ng là t iă đaă hóaă giáă tr th tr

ng c a doanh

nghi pă vƠă thayă vƠoă đóă lƠă m c tiêu h n h pă h nă lƠ quy n l i riêng c a mình. H có
khuynhă h

ng th c hi nă cácă ắtròă ch i”ă (Ủă đ ) riêng mà ph n thi t h i s do các trái

ch gánh ch u. Ví d nh ă vi c c đôngă ch p nh n các d án m o hi mătrênăt ăt
ắđ

ng

că nă c ngã v không”ă khiă tƠiă s n c a doanh nghi p khôngă đ đ tr n , n u d

án này thành công thì doanh nghi p v c d yă đ

c, còn n u th t b i thì ph n thi t

h i trái ch s gánh ch u; hay c đôngă cóă th t ch iă đóngă gópă c ph nă đ đ uă t ă
vào các d án t t có l i cho doanh nghi p vì l i ích này ph iă đ

c chia s v i các

trái ch .ă NgoƠiă raă cònă cóă cácă tròă ch iă khácă nh ă thuă ti n và b ch yă d

i hình th c

c t c b ng ti n m t; kéo dài th i gian tr n hay phát hành thêm nhi u n đ thu
lãi t l v n c a các trái ch c ă khiă t t c n tr nên r iă roă h n.ă Khiă doanhă nghi p
càng lâm vào tình tr ngă khóă kh n,ă cƠngă khôngă cóă kh n ngă th c hi nă ngh aă v tr
n ă thìă s ă h pă d nă c aă cácă tròă ch iă cƠngă l nă vƠă xácă su t c đôngă th c hi năỦăđ c a
mìnhă cƠngă cao,ă đi u này rõ ràng là r t t n kém cho doanh nghi p vì các trò ch iănƠy
đ uă mangă Ủă ngh aă cácă quy tă đ nh t i v đ uă t ă vƠă ho tă đ ng;ă d nă đ nă s ă s tă gi mă
giáă tr ăth ătr

ngă c aătoƠnădoanhă nghi p.

 V phía các trái ch
H nh n th c r ngă cácă Ủă đ đóă cóă th đ

c th c hi n v i r i ro do h gánh ch u,

nên h đưă t b o v b ngă cáchă th că hi nă cácă tròă ch iă riêngăc aămình. Tuyănhiên,ăđ ă
th că hi nă ắtròă ch i”,ă cácă ch ă n ă c ngă ph iă t nă k măchiă phí.ă Bi nă phápă nƠoă c ngă cóă
cáiă giáă ph iă tr ă riêngă c aă nó,ă taă ph iă chiă tr ăthêmăti năđ ăcóăth ăti tăki măđ

căti n.ă

NgoƠiă chiă phíă choă vi că so nă th oă cácă h pă đ ngă ph căt p,ă cácă tráiă ch ă cònă ph iă t nă
thêmă ti nă choă cácă ho tă đ ngă ki mă tra,ă giámă sátă k tăqu ă th că thiă h pă đ ng.ă Cácă ch ă
n ă ph iă d ă báoă đ

că chiă phíă nƠyă vƠă th

ngă đòi m că đ nă bùă caoă h nă d

iăhìnhăth că

lưiă su tă caoă h n,ă nh ă v yă nóă c ngă chínhă lƠă m tă lo iă chiă phíă đ iă di nă c aă n ă ậă cu iă
cùngă s ădoăcácăc ăđôngăchiătr .
Th hai: Ki t qu tài chính còn nhă h

ngă đ n tài s n c a doanh nghi p. Khi lâm

vƠoă khóă kh n,ă mu n thanh lý ch ng h n, giá tr thuă đ

c t vi c thanh lý tài s n s


10

nh h n.ă Cácă tƠiă s n b
tr th
Th

nhă h

ng nghiêm tr ng nh t là các tài s nă vôă hìnhă nh ă giáă

ngă hi u, công ngh , v n nhân l c, hình nh doanh nghi p.
ba: Khi doanh nghi p trong tình tr ngă khóă kh nă h u h t nhân viên luôn c m

th yă c ngă th ng, h lo s m t vi c nên c g ng tìm ki m nh ngă c ă h i ngh nghi p
m i. Nh ngă ng

i gi i th

ng s r i b doanh nghi p, nh ngă ng

i

l iă th

ng

làm vi c v i tâm tr ng không t p trung, kém hi u qu .ă Nh ă v y, t n th tă nƠyă c ngă
đ

căxemănh ă lƠăchiăphíăki t qu tài chính.

Th t : Các khách hàng và các nhà cung c pă c ngă s không mu n gánh ch u r i ro
khi giao d ch v i nh ng doanh nghi pă đangă lơmă vƠoă ki t qu tài chính. Khách hàng
không s n lòng

ngă tr

c ti n hàng ho c nhà cung c p không mu n bán ch u.

Doanh nghi p còn có th m tă điă nh ngă đ i tác quan tr ng. C đ uăraăvƠăđ uăvƠoăđ u
b s t gi m làm tình hình ho tăđ ng c a doanh nghi pă cƠngă khóă kh nă h n.
2.2 T ng k t các nghiên c u v d báo ki t qu tài chính
N i dung trong ph n này, nghiên c u s trình bày các nghiên c u th c nghi m trên
th gi i v d báo ki t qu tài chính. Quaă đó nghiên c u s l a ch n cách ti p c n
v d báo ki t qu tài chính

gócăđ m i.

2.2.1 Các nghiên c u s d ng các y u t tài chính
M t trong nh ngă ng

i kh iă x

ng nghiên c u v d báo ki t qu tài chính, phá

s nă đóă lƠă Fitzpatrickă (1932). Trong nghiên c u v d báo phá s n,ă ôngă đưă l a ch n
m t m u nghiên c u g m 19 doanh nghi p và d a trên các d u hi u tài chính chia
các doanh nghi p thành hai nhóm: nhóm phá s n và nhóm không phá s n. Và ông
đưă tìmă th y b ng ch ng r ng t s tƠiă chínhă nh :ă lãi ròng trên v n c ph n, v n c
ph n trên t ng n là hai t s có kh n ngă d báo v phá s n cao nh t. H nă60ăn mă
sau, các nghiên c u v phá s n m i ắbùngă phát”ă tr l i. Beaver (1966), Altman
(1968), Altman và c ng s (1977), Ohlson(1980) là nh ng nghiên c uă ắchơmăngòi”ă
cho nh ngă xuăh

ng m i, mô hình m i trong d báo ki t qu tài chính, phá s n.


11

Beaveră (1966)ă đưă ti n hành ch n m u g m 79 doanh nghi p b phá s n thu c 38
ngành khác nhau t i M , giaiă đo n t 1954 ậ 1964, m u đ

c l y t báo cáo ngành

c a hãng x p h ng tín nhi m Moody. Ông đư áp d ngă ph

ngă phápă ch n m u c p,

t că lƠă t

ngă ng m t doanh nghi p v n thì s có m t doanh nghi p ho tă đ ng

bìnhă th

ng trong cùng ngành và cùng quy mô. Beaver ch n ra 30 t s tài chính,

đ

c chia thành 6 nhóm bao g m: nhóm t s dòng ti n, nhóm các t s thu nh p

ròng, nhóm t s đònă b y tài chính, nhóm t s tài s n thanh kho n trên t ng tài
s n, nhóm t s tài s n thanh kho n trên n ng n h n và nhóm t s sinh l i nh m
ki mă đ nh kh n ngă d báo phá s n c a các t s này t 1ă đ nă 5ă n mă tr

c khi s

ki n phá s n x y ra. K t qu cu i cùng cho th y, các t s tƠiă chínhă đ nă l có kh
n ngă d báo phá s n t t,ă vƠă khiă t ngă s n mă d báoă lênă 5ă n măthìăt l phân lo i sai
cóă t ngă nh ngă khôngă đángă k .

c bi t t s dòng ti n ho tă đ ng trên t ng n có

kh n ngă d báoă lênă đ nă 87%ă tr

că 1ă n măb phá s n. Beaver đư đúcăk t 6 t s đ i

di n cho các 6 t s trên có th d báo đ

c phá s n: dòng ti n ho tăđ ng trên t ng

n (đ i di n cho nhóm t s dòng ti n), thu nh p ròng trên t ng tài s nă (đ i di n
nhóm các t s thu nh p ròng), t ng n trên t ng tài s nă (đ i di n nhóm t s đònă
b y tài chính), v n luân chuy n trên t ng tài s n (đ i di n nhóm t s tài s n thanh
kho n trên t ng tài s n), t s thanh toán hi nă hƠnhă (đ i di n nhóm t s tài s n
thanh kho n trên n ng n h n) và t s (tài s n thanh kho n nhanh tr n ng n h n)
chia cho chi phí ho tăđ ng hàng ngày (đ i di n nhóm t s sinh l i)
K th a nghiên c u c a Beaver (1966), mô hình d báo phá s n đi m Z (Z-Score)
đ

c Altman (1968) xây d ng d a trên k thu tă Phơnă Tíchă aă Y u T Phân Bi t

(MDA). MDA là m t k thu tă đ

c s d ngă đ phân l p các quan sát vào trong m t

nhóm d aă trênă cácă đ că tr ngă c aă quană sátă đóă (Rettig,ă 1964).ă K thu t th ng kê này
t o ra m t k t h p tuy n tính ậ cácă đ că tr ngă saoă choă phơnă bi t t t nh t gi a các
nhóm. Ch s Z-Scoreă trongă môă hìnhă đ

c tính toán d a trên 5 t s tài chính ậ k

toán: v n luân chuy n trên t n tài s n, l i nhu n gi l i trên t ng tài s n, thu nh p
tr

c thu , lãi vay (EBIT) trên t ng tài s n, giá tr th tr

tr s

ng c a c phi u trên giá

sách c a n , doanh thu trên t ng tài s n. Trong nghiên c uă nƠyă Altmană đưă


12

ch n ra 66 doanh nghi p đưă c ph n hóa trong ngành s n xu t t i M ,ă trongă đóă cóă
33 doanh nghi p b phá s nă trongă giaiă đo n 1946 ậ 1965. K t qu cho th y,ăđi m Z
< 1.81ă đ

c phân lo i là phá s n,ă Ză >ă 2.99ă đ

c phân lo i là không phá s n, 1.81 <

Z < 2.99 là ắkhu v c xám”, khu v c c nh báo, t c là có th doanh nghi p b phá
s n ho c không b phá s n,ă đi m Z càng g n v 1.81 thì kh n ngă pháă s n càng cao,
vƠă ng

c l i Z càng g n 2.99 thì kh n ngă pháă s n th p.ă Môă hìnhă đi m Z c a

Altman (1968) có th cho k t qu d báoă chínhă xácă lênă đ n 95% tr

că 1ă n mă s

ki n phá s n x yă ra.ă i u này cung c p thêm b ng ch ng cho s h u ích c a các t
s tài chính ậ k toán trong d báo phá s n. G nă 10ă n mă sau,ă Altmană vƠă c ng s
(1977)ă đưă choă raă m t mô hình d báo m i ậ mô hình ZETA, trong m t nghiên c u
v phá s n t i M . Môă hìnhăđưăl a ch n các nhóm t s tƠiăchínhăsauăđ đ aăvƠoămôă
hình: nhóm t s kh n ngă thanhă kho n, nhóm t s v n hóa, nhóm t su t sinh l i,

nhómă đònă b y tài chính. K t qu là mô hình ZETA có kh n ngă d báoă lênă đ n 5
n mă tr

c khi phá s n x y ra. Môă hìnhă cóă đ chính xác khá cao, 70%ătr

khi s ki n phá s n x yă ra,ă vƠă 96%ătr

că5ăn mă

că1ăn m. Các t s có kh n ngăd báo trong

mô hình ZETA là: t su t sinh l i trên t ng tài s n (ROA), t s kh n ngă thanhă
toán lãi vay (đoă l

ng b ng EBIT / chi phí lãi vay), t s thanh toán hi n hành, quy

mô doanh nghi pă (đoă l
v n hóa th tr

ng b ng t ng tài s n), t s v n hóa (đoă l

ng b ng giá tr

ng / t ng ngu n v n), t su t sinh l iă tíchă l yă (đoă l

ng b ng l i

nhu n gi l i / t ng tài s n).
Ohlsonă (1980)ă đưă ch trích nh ng gi đ nh ràng bu c c a k thu t MDA nh :ă các
bi nă đ c l pă đ aă vƠoă môă hìnhă ph i tuân theo phân ph i chu n, ma tr n h s t

ngă

quan gi ng nhau gi a các nhóm doanh nghi p ki t qu và không ki t qu ,ă đ ng
th iă c ngă đưă gi i thi u m t k thu t th ng kê kinh t l
So v iă ph

ngă phápă MDA,ă uă đi m c aă ph

đ nh v phân ph i chu n, ma tr n h s t
cho bi tă đ
ph

ng d a trên mô hình Logit.

ngă phápă Logit lƠă khôngă đ aă raă cácă gi
ngă quan.ă

ng th i,ă ph

ngă phápă nƠyă

c xác su t x y ra ki t qu c a doanh nghi p là bao nhiêu trong khi đó

ngă phápă MDAă ch cho bi t có ki t qu hay không ki t qu ho c có thu c vùng

c nh báo ki t qu hay không. Ohlsonă (1980)ă đưă ch n m t m u d li u g m 105


13

doanh nghi p phá s n và 2058 doanh nghi p không phá s n t i M , th i k 1970 ậ
1976. Ọngă c ngă đưă tuy n ch n 9 t s tài chính đ i di n cho 9 bi nă đ c l p trong
mô hình Logit. K t qu c a mô hình Logit cho th y m că đ d báo chính xác phá
s n l nă l

t là 96.1%,ă 95.5%,ă 92.8%ă t

n m,ă 1ă ho că 2ă n m. Các t s

ngă ng v i kh n ngă d báoă lƠă 1ă n m,ă 2ă

có kh n ngă d báo phá s n trong mô hình c a

Ohlson: quy mô doanh nghi p [log(t ng tài s n/GNP)], t ng n trên t ng tài s n,
thu nh p ròng trên t ng tài s n, dòng ti n ho tă đ ng trên t ng n ,ăthayăđ i trong thu
nh p ròng (thu nh pă ròngă n mă tă ậ thu nh pă ròngă n mă t-1)/(|thu nh pă ròngă n mă t|ă +ă
|thu nh pă ròngă n mă t-1|), chênh l ch gi a t ng n so v i t ng tài s n (b ng 1, n u
t ng n l năh nă t ng tài s n,ă vƠă ng

c l i thì b ng 0).

Nghiên c u c aă Zmijewskiă (1984)ă c ngă đưă choă th y kh n ngă d báo c a các t s
tƠiă chínhă nh :ă t ng tài s n trên t ng n , thu nh p ròng trên t ng tài s n và tài s n
ng n h n trên n ng n h n b ng mô hình Logit, khi ông nghiên c u v d báo phá
s n g m 129 doanh nghi p phá s n t i M ,ă giaiă đo n t

1972-1978. Shumway

(2001)ă đưă thuă th p b d li u g m 300 doanh nghi p b phá s n niêm y t t i M ,

giaiă đo n t 1962-1992. Thông qua vi c ng d ng mô hình Hazard (mô hình Logit
đ ng) đ d báo phá s n, ông k t lu n các t s sau có kh n ngă d báo phá s n
doanh nghi p: t s t ng n trên t ng tài s n, t s thu nh p ròng trên t ng tài s n,
EBIT trên t ng tài s n và giá tr v n hóa th tr

ng trên t ng n .

M t s nghiên c u khác g nă đơy v d báo ki t qu tài chính v n áp d ng các t s
tài chính vào mô hình nghiên c u. Trong nghiên c u Agarwal và Taffler (2007), hai
tác gi đưă nghiênă c u d báo phá s n các doanh nghi p t i Anh b ngă môă hìnhă đi m
Ză (giaiă đo n 1968-1993), v i m t m u g mă 25,688ă quană sát.ă Haiă ôngă c ngă đưă tìmă
th y b ng ch ng v kh n ngă d báo phá s n c a nh ng t s tài chính sau: t s
thanh kho n [(tài s n có tính thanh kho n nhanh ậ n ng n h n) / chi phí ho tă đ ng
hàng ngày], thu nh pă tr

c thu trên n ng n h n, tài s n ng n h n trên t ng n , n

ng n h n trên t ng tài s n. M t nghiên c u khác c a Altman và Sabato (2007) trên
m t m u g m 2,000 doanh nghi p niêm y t t i M ,ă giaiă đo n t 1994-2002ă đưă cóă


14

m t k t lu n v hi u qu d báo c a các t s tài chính sau thông qua ng d ng mô
hình Logit: kh n ngă thanhă toánă lưiă vayă ( đoă l

ng b ng EBITDA / chi phí lãi vay),

thu nh p gi l i trên t ng tài s n, ti n trên t ng tài s n, n ng n h n trên giá tr s
sách c a v n c

ph n, EBITDA trên t ng tài s n. Nghiên c u c a Christidis và

Gregory (2010) khi ng d ng mô hình Hazard (mô hình Logit đ ng) trong d báo
ki t qu tài chính v i m t m u quan sát g m 589 doanh nghi p niêm y t

Anh

(giaiă đo n 1978-2006) c ngă cóă k t lu n v các t s tài chính sau có kh n ngă d
báo phá s n: t ng n trên t ng tài s n, v n luân chuy n trên t ng tài s n, dòng ti n
trên t ng tài s n,ă thayă đ i trong thu nh p ròng, dòng ti n ho tă đ ng trên t ng n , t
s thanh toán nhanh. Monti và Garcia (2010) trong m t nghiên c u v d báo ki t
qu tài chính d a trên 45 t s tài chính b ng mô hình Logit, m u th c hi n trên 86
doanh nghi p t i Argentina. Hai tác gi đưă tìmă raă đ

c kh n ngă d báo ki t qu tài

chính c a các t s sau: t s n ng n h n trên t ng tài s n , lãi vay trên t ng n , t
su t sinh l i t

ho tă đ ng trên doanh thu và ph nă tr mă thayă đ i trong ROE. Bae

(2012) đưă s d ng 11 t s tài chính trong nghiên c u d báo ki t qu tài chính t i
các doanh nghi p s n xu t Hàn Qu c. Trong nghiên c uă nƠy,ă Baeă đưă đ aă vƠoă nhi u
mô hình khác nhau: m ng th n kinh nhân t o (ANN), MDA, Logit, RSVM, MLP,
C5.0 nh m tìm ra mô hình d báo t t nh t. Trong m t nghiên c u khác c a Mondal
và Roy (2013) các ch báo tài chính v tình tr ng ắs c kh e” c a doanh nghi p
trong ngành thép t i

nă

,ă đưă cho th y r ng t l t ngă tr

ng trong l i nhu n sau

thu và t s n trên v n c ph n có ý ngh a cao trong d báo tình tr ng ắs c kh e”
doanh nghi p. Lin và c ng s (2014) đưă đ aă 44ă t s tài chính vào trong mô hình
thu t toán vector h tr (SVM), nh m d báo ki t qu tài chính, v.v.
Nh ă v y, qua các nghiên c u trên có th th y vi c d báo ki t qu tài chính, phá s n
d a trên các d u hi u t các t s tài chính ậ k toán là t r t s m, và do hi u qu
trong vi c ng d ng các t s tài chính nên chúng v năđ
c u g nă đơy. Các nghiên c u ch khác nhau v ph
ph m vi nghiên c u.

c duy trì trong các nghiên

ngă phápă th ng kê kinh t l

ng,


15

2.2.2 Các nghiên c u s d ng các y u t th tr

ng

Balcaen và Ooghe (2004) l p lu n r ng n u các nhà nghiên c u ch đ aăcácăch tiêu
tài chính trong mô hình d báo phá s n, thì h ng mă đ nh r ng t t c các ch báo
liênă quană đ n phá s n - c bên trong l n bên ngoài - đ uă đ

c ph n ánh trong các

báoă cáoă tƠiă chínhă hƠngă n m.ă Rõă rƠngă lƠă cácă báoă cáoă tƠiă chínhă khôngă baoă g m các
thôngă tină cóă liênă quană đ n d báo ki t qu tài chính và các bi n th tr

ng có kh

n ngă b sung vào s thi u h t này (Tinoco và Wilson, 2013).
M t s các nghiên c uă tr

că đơyă đưă ki mă đ nh các y u t th tr

ng trong d báo

phá s n nh nghiên c u c a Black và Scholes (1973), Merton (1974) d a trên cách
ti p c n quy n ch n v n c ph n hayă môă hìnhă đ nh giá quy n ch n và s d ng mô
hìnhă nƠyă đ tính toán kh n ngă x y ra ki t qu tài chính. Mô hình gi đ nh r ng th
tr

ng bi t t t c nh ng thông tin c n thi t v doanh nghi p và ph n ánh nh ng

thông tin này thông qua giá c

phi u. Bharah và Shumway (2008), Hillegeist và

c ng s (2004), Reisz và Perlich (2007) c ngă đưă đ aă cácă bi n s th tr

ng trong

nghiên c u kh n ngă pháă s n. Hillegeist và c ng s (2004)ă đưă choă th y mô hình
quy n ch n c a Black ậ Scholes ậ Merton cung c p nhi u thông tin cóă Ủă ngh aă v
xác su t phá s n so v iă môă hìnhă đi m Z c aă Altmană (1968),ă hayă môă hìnhă đi m O
c a Ohlson (1980). Hillegeist và c ng s
nghiên c u nên s
th

d ngă ph

(2004)ă đưă khuy n ngh r ng các nhà

ngă phápă c a Black ậ Scholes ậ Merton thay vì các

că đoă truy n th ng ch d a vào các y u t tài chính nh m nghiên c u v kh

n ngă pháă s n. Keasey và Watson (1991) c ngă choă th y b ng ch ng v s chính xác
và tính k p th iă đ

c c i thi nă đángă k trong mô hình d báo khi có s tham gia c a

bi n giá c phi u. Nh ng phát hi n c a Dichew (1998), trong m t nghiên c u v đoă
l

ng r i ro phá s n s d ng các mô hình c aă Altmană (1968)ă vƠă Ohlsonă (1980),ăđưă

ch ra r ng có m t m i quan h ngh ch bi n gi a t su t sinh l i c phi u và kh
n ngă pháă s n.ă Theoă đó,ă t su t sinh l i c phi uă caoă h nă t su t sinh l i c a th
tr

ng s gi m xác su t b ki t qu tài chính c a doanh nghi p. Ree (1995) g i ý

r ng, giá tr c phi u có th h u ích trong vi c d báo xác su t phá s n vì chúng bao
g m các thông tin v dòng ti n k v ng trong t

ngălai.ăDoăđóăăgiáăc phi u s ch a


16

đ ng nh ngă thôngă tină liênă quană đ n xác su tă r iă vƠoă ki t qu tài chính, ngay c khi
chúng không ph i là m tă th
2005). Th tr

că đoă tr c ti p cho v nă đ này (Beaver và c ng s ,

ng ch ng khoán là m t ngu n thay th thông tin vì nó ch a thông tin

t các ngu n khác nhau ngoài báo cáo tài chính (Hillegeist và c ng s , 2004).
Tinoco và Wilson (2013) trong m t nghiên c u v d báo ki t qu tài chính các
doanh nghi p niêm y t t i Anh, v i m u g mă 23,218ă quană sátă (giaiă đo n 1980 2011) d a trên ti p c n t mô hình Logit. Hai tác gi đưătìmăth y b ng ch ng v kh
n ngă d báo ki t qu tài chính c a y u t th tr

ng nh :ăgiá th tr

su t sinh l iă v t tr i c a c phi u, giá tr v n hóa tr tr

ng c a doanh nghi p trên

t ng n , quy mô doanh nghi pă (đoă b ng giá tr v n hóa th tr
trên giá tr v n hóa c a toàn th tr

ng c phi u, t

ng c a doanh nghi p

ng).

Nh ă v y nh ngă đi m m nh mà các y u t th tr

ng mang l i trong d báo ki t qu

tài chính, phá s n có th k đ n nh ă sauă (Tinoco và Wilson, 2013):
(1) Giá tr th tr

ng ph n ánh nh ng thông tin ch aă đ ng trong các báo cáo tài

chính c ng v i các thông tin không ch a trong các báo cáo tài chính (Agarwal và
Taffler, 2008), t o nên m t t p h p thông tin toàn di n h u ích cho vi c d

báo v

n c a doanh nghi p.
(2) Các y u t th tr

ng có th lƠmă t ngă lênă đángă k kh n ngă d báo k p th i ậ

đúngă lúcă c a mô hình do giá th tr

ng thì có s n

c pă đ hàng ngày, trong khi d

li u t các báo cáo tài chính có s n và t t nh tă c ngă ch có
(3) Giá th tr

c păđ hàng quý.

ng có th thích h pă h nă đ d báo phá s n, b i vì chúng ph n ánh

dòng ti n mongă đ iă trongă t

ngă lai,ă tráiă l i, các báo cáo tài chính ph n ánh k t qu

trong quá kh c a doanh nghi p.
(4) Các y u t th tr
đ ng ậ m tăth
tài chính.

ng có th cung c p m t s đánhă giá ngay l p t c các bi n

c đoăd báo r i ro phá s n m nh m mà không có trong các báo cáo


17

2.2.3 Các nghiên c u s d ng các y u t v mô
Có m t s

quană đi mă đ ng thu n cho r ng t n t i m i quan h gi a ki t qu tài

chính và chu k kinh t . Tình tr ng ki t qu tƠiă chínhă t ngă caoă s tácă đ ngă đ n chu
k kinh t nói chung, b i t o ra các cú s c trong chu trình cho vay tín d ng và nh
h

ng lan truy nă đ n các ch báo kinh t khác (Bernanker và Gerler,ă1989).ăH năth

n a, các t ch c tín d ng s th t ch t các kho năchoăvayăđ i v i doanh nghi p trong
tình tr ng r i ro th tr

ngă t ngă cao,ă đi uă nƠyă lƠmă giaă t ngă chiă phíă s d ng v n c a

doanh nghi pă vƠă đ y doanh nghi pă r i nhanh vào tình tr ng ki t qu tài chính. Chu
k kinh t tácă đ ngă đ nă môiă tr

ng kinh doanh c a doanh nghi p và vì th các bi n

v ă môă cóă th mang l i kh n ngă d báo tình tr ng ki t qu tài chính nh ă cácă t s
tài chính truy n th ng (Bruneau, 2012). S b t n trong n n kinh t có kh n ngă
gi i thích cao cho tình tr ng ki t qu tài chính c a doanh nghi p (Bhattacharjee và
Han, 2014). Nhi u nhà kinh t h c cho r ng các y u t v ămôănh ăchínhăsáchăti n t
th t ch t (Altman, 1971), lãi su t cao (Charitou và c ng s , 2004), l m phát cao
(Liou và Smith, 2007) có th là nguyên nhân d nă đ n ki t qu tài chính. Taffler
(1982)ă đưă đ xu t r ng, nh ngă thayă đ iă đángă k c a n n kinh t và nh ngă thayă đ i
l n trong h th ng thu có th giaă t ng kh n ngă d báo ki t qu tài chính. Mare
(2012) đưă tìmă raă b ng ch ng v m iă t

ngă quană d

ngă gi a l m phát và xác su t

r iă vƠoă phá s n, trong m t nghiên c u c a ông v phá s n các ngân hàng t i Ý (giai
đo n 1993-2011), v i m t m u g m 6,279 quan sát.
2.2.4 Các nghiên c u k t h p các y u t th tr

ng, tƠi chính vƠ v mô

Bunn và Redwood (2003), trong nghiên c u v ki t qu tài chính, phá s n các
doanh nghi p t i Anh, v i m t m u g mă100,000ăquanăsátă(giaiăđo n 1991-2001)ăđưă
tìm th y kh n ngă k t h p c a các y u t v ă môă vƠă tƠiă chínhă đ d báo phá s n. K t
qu các y u t có kh n ngă d báo ki t qu tài chính trong nghiên c u c aă ôngănh ă
sau: y u t

tài chính ( bao g m: EBIT trên chi phí lãi vay, EBIT trên doanh thu,

t ng n trên t ng tài s n, tài s n ng n h n trên n ng n h n, s l
y u t v ă mô:ăch có t căđ t ngătr

ng kinh t (đoăl

ng b ng GDP).

ng nhân viên),


18

Alifiahă (2014)ă đưă tìmă th y b ng ch ng v kh n ngă k t h p c a các y u t tài chính
vƠă v ă môă đ d báo ki t qu tài chính trongă môă hìnhă Logită đ d báo ki t qu
chính t i các doanh nghi pă th

ngă m i và d ch v

tài

Malaysia, m u nghiên c u c a

tác gi g m 20 doanh nghi p (m u c p),ă giaiă đo n 2001-2010. C th k t qu các
y u t có kh n ngă d báo ki t qu tài chính trong nghiên c u c aăôngănh ăsau:ăy u
t tài chính ( bao g m: thu nh p ròng trên t ng tài s n, v n luân chuy n trên t ng tài
s n, t ng n trên t ng tài s n, doanh thu thu n trên t ng tài s n), y u t v ă mô:ă ch
có lãi su tă c ăb n.
Christidis và Gregory (2010) đưă ki mă đ nh m t t p h p các bi n s tài chính, th
tr

ng vƠă v ă mô trong m t mô hình d báo ki t qu tài chính cho các doanh nghi p

niêm y t t i Anh b ng mô hình Hazard (mô hình Logit đ ng), v i m u g m 589
doanh nghi p niêm y tă (giaiă đo n 1978-2006). K t qu c a h cho th y, vi c k t
h pă đ ng th i các bi n tài chính, th tr

ng vƠă v ă môă cóă kh n ngă d báo ki t qu

tài chính. C th các bi n có kh n ngă d báo ki t qu tài chính trong nghiên c u
c aă haiă ôngă nh ă sau:ă cácă bi n tài chính (bao g m: t ng n trên t ng tài s n), các
bi n th tr

ng (bao g m: giá th tr

phi u, dòng ti n trên giá tr th tr

ng c phi u, t su t sinh l iă v t tr i c a c
ng c a t ng tài s n, sai s chu n c a t su t sinh

l i c phi u trong 6 tháng, thu nh p ròng trên giá tr th tr

ng c a t ng tài s n, giá

tr v n hóa tr tr

ng) và bi nă v ă môă (baoă

ng trên t ng giá tr v n hóa toàn th tr

g m: ch s l m phát, lãi su t tín phi u kho b c ng n h n).
Tinocoă vƠă Wilsonă (2013)ă đưă tìmă th yă b ngă ch ng m nhă m v ă kh ă n ngă d ăbáoăki tă
qu ă tƠiă chính t tă h n khiă k tă h pă đ ngă th iă 3ă y uă t ă tƠiă chính,ă th ă tr

ngă vƠă v ă mô

trongă m tă môă hìnhă nghiênă c u. Hai tácă gi đư d ă báoă b ng mô hình h iă quy Logit,
v iă m uă g mă 23,218ă quană sátă (giaiă đo nă 1980ă- 2011). C ăth ăcácăbi n cóăkh ăn ngă
d ă báoă ki tă qu ă tƠiă chínhătrongănghiênăc uăc aăhaiăôngănh sau: cácăy uăt tài chính
(baoă g m:ă t ngă n ă trênă t ngă tƠiă s n, dòngă ti nă ho tă đ ngă trênă t ngă n ,ă bi nă thanhă
kho n,ă kh ă n ngă thanhă toánă lưiă vay ),ă cácă y uă t ă th ă tr

ngă (baoă g m:ă giáă th ă tr

ngă

c ă phi u,ă t ă su tă sinhă l iă v tă tr iă c aă c ă phi u, quy mô doanhă nghi p, giáă tr ă v nă