phân tích hiệu quả sản xuất của mô hình trồng hành tím tại thị xã vĩnh châu tỉnh sóc trăng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRƯƠNG DUY KHÁNH

PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ SẢN XUẤT CỦA
MÔ HÌNH TRỒNG HÀNH TÍM TẠI THỊ XÃ
VĨNH CHÂU TỈNH SÓC TRĂNG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số ngành: 5620115

Tháng 8- Năm 2014


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRƯƠNG DUY KHÁNH
MSSV: 4114623

PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ SẢN XUẤT CỦA
MÔ HÌNH TRỒNG HÀNH TÍM TẠI THỊ XÃ
VĨNH CHÂU TỈNH SÓC TRĂNG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Kinh tế nông nghiệp
MÃ SỐ NGÀNH: 5620115

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

PHẠM QUỐC HÙNG

Tháng 8- Năm 2014


LỜI CẢM TẠ

Trong suốt quá trình học tập vừa qua, được sự hướng dẫn của Quý
thầy cô Khoa Kinh Tế & Quản trị kinh doanh Trường Đại học Cần Thơ, em
đã tiếp thu được rất nhiều kiến thức bổ ích, đặc biệt là trong quá trình thực
hiện Luận văn tốt nghiệp.
Em xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô Khoa Kinh Tế & QTKD đã
tạo điều kiện cho em thực hiện đề tài này, đặc biệt là thầy Phạm Quốc Hùng
đã nhiệt tình hướng dẫn, định hướng kiến thức và góp ý kiến để em hoàn
thành tốt đề tài luận văn này.
Bên cạnh đó, em cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban lãnh đạo, các cô
chú, anh chị trong phòng kinh tế, bà con trồng hành tím tại thị xã Vĩnh Châu
- tỉnh Sóc Trăng đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, chỉ dẫn nhiệt tình, hỗ trợ và
cung cấp số liệu cùng những kiến thức quý báu để em hoàn thành đề tài.
Cuối cùng em xin kính chúc quý thầy cô Khoa Kinh Tế & Quản trị
kinh doanh, Ban lãnh đạo, cùng các cô chú, anh chị phòng kinh tế thị xã
Vĩnh Châu dồi dào sức khoẻ và luôn thành công trong công việc.
Em xin chân thành cảm ơn!
Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2014

Sinh viên thực hiện

Trương Duy Khánh

i

TRANG CAM KẾT
Tôi xin cam kết luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả nghiên
cứu của tôi và các kết quả nghiên cứu này chưa được dùng cho bất cứ luận văn
cùng cấp nào khác.
Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm …..
Sinh viên thực hiện

Trương Duy Khánh

ii


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................

.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................

Ngày……tháng……..năm 2014
Giảng viên phản biện

iii


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẨN

.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................

.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................

Ngày……tháng……..năm 2014
Giảng viên hướng dẫn

iv


MỤC LỤC
Trang
CHƯƠNG 1 ...................................................................................................... 1
GIỚI THIỆU .................................................................................................... 1
1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI........................................................................... 1
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .................................................................... 2
1.2.1 Mục tiêu chung................................................................................... 2
1.2.2 Mục tiêu cụ thể ................................................................................... 2
1.3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ..................................................................... 2
1.4 PHẠM VI NGHIÊN CỨU ..................................................................... 2
1.4.1 Phạm vi không gian............................................................................ 2
1.4.2 Phạm vi thời gian ............................................................................... 3
1.4.3 Đối tượng nghiên cứu ........................................................................ 3
CHƯƠNG 2 ..................................................................................................... 4
PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................ 4
2.1 PHƯƠNG PHÁP LUẬN ......................................................................... 4
2.1.1 Các khái niệm liên quan tới đề tài nghiên cứu ................................... 4
2.1.2 Các khái niệm về hiệu quả và hiệu quả sản xuất ............................... 4
2.1.3 Một số chỉ tiêu dùng trong nghiên cứu .............................................. 5

2.1.4 Hàm sản xuất và hàm sản xuất biên ngẫu nhiên ................................ 6
2.1.5 Hàm lợi nhuận và hàm lợi nhuận biên ngẫu nhiên ............................ 8
2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................... 9
2.2.1 Chọn địa bàn nghiên cứu ................................................................... 9
2.2.2 Phương pháp thu thập số liệu ........................................................... 10
2.2.3 Phương pháp phân tích số liệu ......................................................... 11
CHƯƠNG 3 .................................................................................................... 19
TỔNG QUAN VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ............................................. 19
3.1 TỔNG QUAN VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ..................................... 19
3.1.1 Vị trí địa lí ........................................................................................ 19

v


3.1.2 Điều kiện tự nhiên ............................................................................ 19
3.1.3 Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................. 23
3.2 TÌNH HÌNH SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HUYỆN VĨNH CHÂU... 25
3.2.1 Về trồng trọt ..................................................................................... 25
3.2.2 Về chăn nuôi .................................................................................... 26
3.2.3 Về nuôi trồng thủy sản ..................................................................... 26
3.3 THỰC TRẠNG SẢN XUẤT CỦ HÀNH TÍM CỦA NÔNG HỘ TẠI
HUYỆN VĨNH CHÂU - TỈNH SÓC TRĂNG ........................................... 27
3.3.1 Giới thiệu về hành tím ..................................................................... 27
3.3.2 Quy trình kỹ thuật trồng hành tím.................................................... 28
3.3.3 Diện tích, năng suất, sản lượng hành tím của thị xã Vĩnh Châu từ
năm 2011- 2013 ........................................................................................ 31
3.3.4 Mô tả nguồn lực của nông hộ .......................................................... 33
3.3.5 Tình hình tiêu thụ ............................................................................. 37
CHƯƠNG 4 .................................................................................................... 39
PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ SẢN XUẤT CỦA NÔNG HỘ TRỒNG HÀNH

TÍM TẠI VĨNH CHÂU-SÓC TRĂNG ........................................................ 39
4.1 PHÂN TÍCH CHI PHÍ SẢN XUẤT ..................................................... 39
4.1.1 Chi phí giống .................................................................................... 39
4.1.2 Chi phí lao động ............................................................................... 40
4.1.3 Chi phí máy móc .............................................................................. 40
4.1.4 Chi phí phân bón .............................................................................. 40
4.1.5 Chi phí thuốc BVTV ........................................................................ 41
4.1.6 Chi phí khác ..................................................................................... 41
4.2 PHÂN TÍCH DOANH THU, LỢI NHUẬN VÀ CÁC TỶ SỐ TÀI
CHÍNH CỦA NÔNG HỘ TRỒNG HÀNH TÍM Ở HUYỆN VĨNH
CHÂU .......................................................................................................... 42
4.3 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ KỸ THUẬT VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH
HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ KỸ THUẬT.................................................... 44
4.3.1 Phân tích hiệu quả kỹ thuật và các yếu tố ảnh hưởng ...................... 44
4.3.2 Phân phối mức hiệu quả của nông hộ .............................................. 47
vi


4.4 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ KINH TẾ VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN HIỆU QUẢ KINH TẾ CỦA MÔ HÌNH ............................................ 48
4.4.1 Phân tích hiệu quả kinh tế của mô hình ........................................... 48
4.4.2 Phân phối mức hiệu quả kinh tế của nông hộ .................................. 50
4.4.3 Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế ...................... 52
4.5 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO SẢN XUẤT CỦA NÔNG HỘ
TRỒNG HÀNH TÍM TẠI THỊ XÃ VĨNH CHÂU- SÓC TRĂNG ............ 53
4.5.1 Nhận định về những thuận lợi và khó khăn của nông hộ trồng hành
tím ở thị xã Vĩnh Châu- Sóc Trăng ........................................................... 53
4.5.2 Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất của nông hộ trồng hành
tím ở Vĩnh Châu- Sóc Trăng ..................................................................... 55
CHƯƠNG 5 .................................................................................................... 57

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................... 57
5.1 KẾT LUẬN ........................................................................................... 57
5.2 KIẾN NGHỊ........................................................................................... 57
5.2.1 Đối với địa phương .......................................................................... 57
5.2.2 Đối với nhà nước.............................................................................. 58
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 59

vii


DANH SÁCH BẢNG
Trang
Bảng 2.1: Kỳ vọng các biến trong mô hình có ảnh hưởng đến hàm sản xuất
biên ngẫu nhiên ................................................................................................ 15
Bảng 2.2: Kỳ vọng các biến độc lập trong mô hình có ảnh hưởng đến hàm lợi
nhuận biên ngẫu nhiên ..................................................................................... 16
Bảng 2.3: Kỳ vọng các biến kinh tế- xã hội có ảnh hưởng đến hàm lợi nhuận
biên ngẫu nhiên ................................................................................................ 18
Bảng 3.1: Diện tích, dân số và mật đố dân số năm 2012 theo xã, phường...... 23
Bảng 3.2: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa ở Vĩnh Châu từ 2011- 2013 .... 25
Bảng 3.3: Tình hình vật nuôi ở huyện Vĩnh Châu từ năm 2011- 2013 ........... 26
Bảng 3.4: Phân bón sử dụng cho 1.000m2 hành tím thương phẩm ................. 31
Bảng 3.5: Diện tích, năng suất, sản lượng trồng hành tím từ năm 2011-2013
.......................................................................................................................... 32
Bảng 3.6: Số nhân khẩu và lao động ............................................................... 33
Bảng 3.7: Trình độ học vấn của chủ hộ ........................................................... 34
Bảng 3.8: Tình hình sử dụng đất trong sản xuất hành tím............................... 35
Bảng 3.9: Nguồn giống của nông hộ ............................................................... 36
Bảng 3.10: Hình thức tiêu thụ hành tím .......................................................... 37
Bảng 3.11: Đối tượng quyết định giá bán ........................................................ 38

Bảng 4.1: Các khoản chi phí trong sản xuất hành tím ..................................... 39
Bảng 4.2: Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tài chính ......................................... 42
Bảng 4.3: Thống kê mô tả các biến số trong hàm năng suất biên ................... 44
Bảng 4.4: Kết quả ước lượng hàm sản xuất biên Cobb- Douglas bằng phương
pháp MLE ........................................................................................................ 45
Bảng 4.5: Bảng phân phối mức hiệu quả kỹ thuật của nông hộ ...................... 47
Bảng 4.6: Phân phối mức năng suất bị mất đi do kém hiệu quả kỹ thuật ....... 48
Bảng 4.7: Thống kê mô tả các biến trong hàm lợi nhuận ................................ 49
Bảng 4.8: Kết quả ước lượng hàm lợi nhuận biên Cobb- Douglas ................. 49
Bảng 4.9: Phân phối mức hiệu quả kinh tế của nông hộ ................................. 51
viii


Bảng 4.10: Phân phối mức lợi nhuận bị thất thoát do kém hiệu quả kinh tế ... 52
Bảng 4.11: Kết quả chạy mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh
tế....................................................................................................................... 52

ix


DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 3.1 Tập huấn và kiến thức khoa học kỹ thuật của nông hộ .................... 34
Hình 3.2 Nguồn gốc vốn của chủ hộ ............................................................... 36
Hình 4.1 Cơ cấu tổng chi phí trồng hành tím .................................................. 42

x


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ĐBSCL

: Đồng bằng sông Cửu Long

DT

: Doanh thu

LN

: Lợi nhuận

CP

: Chi phí

BVTV

: Bảo vệ thực vật

FAO

: Tổ chức lương thực và nông nghiệp thế giới

OLS

: Phương pháp bình phương bé nhất

MLE

: Phương pháp thích hợp cực đại

xi


CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU
1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Việt Nam là nước đi lên và phát triển từ truyền thống nông nghiệp lâu đời
70% nông dân sống bằng nghề nông, với những đặc trưng của thiên nhiên về
khí hậu và mặt thổ nhưởng, mọi vùng miền trên đất nước điều có những sản
phẩm nông nghiệp mang đặc trưng riêng. Nông nghiệp là ngành sản xuất vật
chất đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Sản xuất nông nghiệp cung
cấp cho con người những sản phẩm thiết yếu như: lương thực, thực phẩm, là
nguồn dinh dưỡng cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của con người. Không
những thế sản phẩm nông nghiệp Việt Nam còn đóng vai trò hết sức quan trọng
trong việc cung cấp lương thực, thực phẩm, nguyên liệu cho công nghiệp chế
biến, là những mặt hàng xuất khẩu đem lại nguồn ngoại tệ lớn cho nền kinh tế.
Với những điều kiện tương đối thuận lợi, từ lâu Đồng Bằng Sông Cửu
Long được xem là vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm của cả nước. Trong
đó, Sóc Trăng một trong 13 tỉnh thuộc vùng ĐBSCL không chỉ được biết đến
với những loại thực phẩm đã tạo được thương hiệu nổi tiếng như: bánh bía Sóc
Trăng, bánh cống Sóc Trăng…Mà Sóc Trăng còn được biết đến là một trong
những vùng có diện tích trồng hành tím lớn nhất vùng ĐBSCL. Hành tím là cây
rau màu truyền thống cũng là mặt hàng đặc sản của tỉnh Sóc Trăng, trước đây
hành tím được trồng chủ yếu để làm gia vị. Từ khi có chính sách của chính phủ
về chuyển đổi cây trồng vật nuôi để phát triển kinh tế nhà nông, cây hành tím
được chú ý như là một giải pháp để thoát nghèo. Từ đó diện tích hành tím không
ngừng tăng lên mỗi năm, trong đó diện tích sản xuất tập trung nhiều nhất ở thị
xã Vĩnh Châu kế đến là huyện Mỹ Xuyên và Huyện Long Phú. Do Sóc Trăng

có vị trí địa lí thuận lợi nằm ở cửa sông hậu và tiếp giáp biển đông, những giồng
cát được phân bổ khắp nơi trong tỉnh, đặc biệt ở các xã ven biển thị xã Vĩnh
Châu. Đây là yếu tố tài nguyên ảnh hưởng quyết định đến sự phát triển cây màu
trong tỉnh, trong đó hành tím chiếm vị trí không nhỏ. Trong một vài năm trở lại
đây sản xuất hành tím đóng vai trò quan trọng cơ cấu phát triển nông nghiệp của
địa phương nói riêng và tỉnh Sóc trăng nói chung.
Tuy nhiên, những hộ nông dân trồng hành tím hiện nay còn gặp rất nhiều
khó khăn trong sản xuất. Đó là tình hình dịch bệnh ngày càng nhiều, thời tiết
diễn biến phức tạp, giá cả thị trường không ổn định. Trong khi đó giá cả vật tư
nông nghiệp ngày càng tăng cao khiến cho người trồng hành tím rơi vào tình
thế hết sức nan giải. Xuất phát từ thực tế đó đề tài “ Phân tích hiệu quả sản
xuất mô hình trồng hành tím của nông hộ tại huyện Vĩnh Châu, tỉnh Sóc
1


Trăng”. Nhằm đánh giá thực sản xuất của nông dân từ đó tìm ra những nhân tố
của mô hình có ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất hành tím, từ đó tìm ra những
giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả trong sản xuất hành tím cho các nông hộ
trồng hành tím.
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1 Mục tiêu chung
Mục tiêu của đề tài hướng đến là phân tích hiệu quả sản xuất và các nhân
tố có ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất của mô trồng hành tím ở thị xã Vĩnh
Châu, tỉnh Sóc Trăng. Từ kết quả của mô hình để tìm ra các nhân tố có ảnh
hưởng tốt đến mô hình, bên cạnh đó cũng tìm và khắc phục những nhân tố có
ảnh hưởng xấu đến mô hình, sau đó đề ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả
mô hình.
1.2.2 Mục tiêu cụ thể







Mục tiêu 1: Phân tích thực trạng sản xuất hành tím tại thị xã Vĩnh
Châu- tỉnh Sóc Trăng.
Mục Tiêu 2: Phân tích hiệu quả kỹ thuật và các nhân tố ảnh hưởng đến
hiệu quả kỹ thuật của mô hình trồng hành tím tại thị xã Vĩnh Châutỉnh Sóc Trăng
Mục tiêu 3: Phân tích hiệu quả kinh tế và các nhân tố ảnh hưởng đến
hiệu quả kinh tế của mô hình trồng hành tím tại thị xã Vĩnh Châu- tỉnh
Sóc Trăng
Mục tiêu 4: Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất
hành tím của mô hình

1.3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU





Thực trạng sản xuất hành tím của các nông hộ tại thị xã Vĩnh ChâuSóc Trăng như thế nào?
Hoạt động sản xuất hành tím Vĩnh Châu có mang lại hiệu quả cho
nông hộ trồng hay tím hay không?
Những nhân tố nào có ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất của nông hộ
trồng hành tím Vĩnh Châu- Sóc Trăng?
Cần có những giải pháp gì để nâng cao hiệu quả của việc sản xuất hành
tím Vĩnh Châu- Sóc Trăng?

1.4 PHẠM VI NGHIÊN CỨU

1.4.1 Phạm vi không gian

2


Địa bàn nghiên cứu gồm một số xã có diện tích trồng hành tím nhiều của
thị xã như: xã Vĩnh Hải, Vĩnh Phước, Phường 2…
1.4.2 Phạm vi thời gian
Thời gian thực hiện đề tài từ 8/2014-12/2014
Số liệu thứ cấp của đề tài được thu thập từ phòng kinh tế thị xã Vĩnh Châu
1.4.3 Đối tượng nghiên cứu
Các nông hộ có tham gia sản xuất hành tím trong thị xã Vĩnh Châu

3


CHƯƠNG 2
PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 PHƯƠNG PHÁP LUẬN
2.1.1 Các khái niệm có liên quan tới đề tài nghiên cứu
2.1.1.2 Khái niệm về nông hộ
Theo Nguyễn Hoài Giang (2012), nông hộ là những hộ nông dân làm nông
nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, dịch vụ, tiểu thủ công nghiệp hoặc kết hợp làm
nhiều nghề, sử dụng lao động, tiền vốn của gia đình là chủ yếu để sản xuất, kinh
doanh. Nông hộ là gia đình sống bằng nghề nông, được kể là một đơn vị về mặt
chính quyền. Hộ nông dân có những đặc trưng riêng, có một cơ chế vận hành
khá đặc biệt, không giống như những đơn vị kinh tế khác như nông hộ có sự
thống nhất chặt chẽ giữa việc sở hữu, quản lý, sử dụng các yếu tố sản xuất, có
sự thống nhất giữa quá trình sản xuất trao đổi, phân phối, sử dụng và tiêu dùng.
Do đó nông hộ có thể cùng lúc thực hiện nhiều chức năng mà các đơn vị khác

không có được.
2.1.1.3 Khái niệm về nguồn lực nông hộ
Nguồn lực nông hộ là các tài nguyên trong nông hộ rất đa dạng bao gồm
đất đai, lao động, kỹ thuật, tài chính, con người,…chúng có mối qua hệ hỗ trợ
lẫn nhau trong sản xuất của nông hộ. Nếu biết tận dụng mối liện hệ này sẽ giúp
nông hộ tận dụng hợp lý tài nguyên sẵn có, giảm chi phí và tăng hiệu quả sản
xuất.
2.1.2 Các khái niệm về hiệu quả và hiệu quả sản xuất
2.1.2.1 Khái niệm về hiệu quả
Theo Bách khoa toàn thư thì hiệu quả được định nghĩa là kết quả mong
muốn, cái sinh ra kết quả mà con người chờ đợi và hướng tới, nó có nội dung
khác nhau trong những lĩnh vực khác nhau. Trong sản xuất, hiệu quả là hiệu
suất, là năng suất. Trong kinh doanh, hiệu quả là lãi suất, lợi nhuận. Trong lao
động nói chung, hiệu quả lao động là năng suất lao động, được đánh giá bằng
số lượng thời gian hao phí để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm, hoặc bằng số
lượng sản phẩm được sản xuất trong một đơn vị thời gian.
2.1.2.2 Khái niệm về hiệu quả sản xuất
Hiệu quả sản xuất: Trong sản xuất kinh doanh thường phải đối mặt với các
giới hạn trong việc sử dụng nguồn lực sản xuất. Do đó, họ cần phải xem xét và
lựa chọn thứ tự ưu tiên các hoạt động cần thực hiện dựa vào các nguồn lực đó
4


sao cho kết quả tốt nhất. Thuật ngữ chúng ta thường dùng để chỉ kết quả là hiệu
quả. Hiệu quả là một thuật ngữ tương đối và luôn luôn liên quan đến một vài
chỉ tiêu cụ thể. Trong bất kỳ quá trình sản xuất nào khi tính đến hiệu quả sản
xuất người ta thường đề cập đến ba nội dung cơ bản là: hiệu quả kinh tế, hiệu
quả kỹ thuật và hiệu quả phân phối
+ Hiệu quả kinh tế: Theo Farell ( 1957), hiệu quả kinh tế bao gồm 2 thành
phần: hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả phân phối ( hiệu quả giá). Hiệu quả kỹ thuật

là khả năng có thể tối đa hóa sản lượng đầu ra với một lượng đầu vào và công
nghệ nhất định. Hiệu quả phân phối là sử dụng tổ hợp các đầu vào ở mức độ tối
ưu với mức giá và công nghệ sản xuất nhất định. Hiệu quả kinh tế là tích giữa
hiệu quả kỹ thuật và phân phối
EEi= TEi x AEi
Trong đó: EEi, TEi, AEi lần lượt là mức hiệu quả kinh tế, kỹ thuật và phân
phối của nhà sản xuất thứ i
+ Hiệu quả kỹ thuật: Đòi hỏi nhà sản xuất tạo ra số lượng sản phẩm nhất
định xuất phát từ việc sử dụng các nguồn lực đầu vào ít nhất. Hiệu quả kỹ thuật
được xem là một phần của hiệu quả kinh tế. Bởi vì muốn đạt được hiệu quả kinh
tế thì trước hết phải đạt được hiệu quả kỹ thuật. Trong trường hợp tối đa hóa lợi
nhuận đòi hỏi nhà sản xuất phải sản xuất ra mức sản lượng tối đa tương ứng với
nguồn lực đầu vào nhất định hay nói cách khác hiệu quả kỹ thuật dùng để chỉ
kết hợp tối ưu các nguồn lực đầu vào để tạo ra mức sản lượng nhất định.
+ Hiệu quả phân phối: Hiệu quả phân phối trong việc sử dụng các yếu tố
đầu vào liên quan đến việc lựa chọn một kết hợp về mặt số lượng các yếu tố đầu
vào (chẳng hạn như lao động và vốn) để sản xuất ra một số lượng hàng hóa nhất
định với chi phí thấp nhất (trong điều kiện giá cả của các yếu tố đầu vào hiện
tại)
Hiệu quả tài chính: Là hiệu quả phản ánh kết quả tài chính của mô hình
sản xuất như doanh thu, chi phí, lợi nhuận, tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu,…
Hiệu quả chi phí: Là chỉ tiêu được sử dụng chủ yếu trong các chương trình
và các dự án xã hội (sức khỏe, dinh dưỡng, giáo dục,..) mà trong đó việc nhận
biết và định lượng các lợi ích dưới dạng tiền tệ không đơn giản, nhưng đồng
thời sự mong muốn có hoạt động này là nhất thiết cần phải được thực hiện. Mục
tiêu là để so sánh các chi phí cho mỗi đơn vị kết quả của hai chương trình với
mục đích dự trù vốn
2.1.3 Một số chỉ tiêu dùng trong nghiên cứu
2.1.3.1 Chi phí
5

Chi phí sản xuất là sự hao phí bỏ ra trong quá trình sản xuất để sản xuất ra
sản phẩm hoặc tiêu thụ sản phẩm. Chi phí phát sinh trong hoạt động sản xuất
của nông hộ nhằm đạt được mục tiêu cuối cùng là doanh thu và lợi nhuận.
Tổng chi phí sản xuất là tất cả chi phí mà người sản xuất chi cho hoạt động
sản xuất từ giai đoạn xuống giống đến giai đoạn tạo ra sản phẩm.
Tổng chi phí = Chi phí lao động + Chi phí vật chất + Chi phí vật tư
nông nghiệp và trang thiết bị kỹ thuật + Chi phí khác
2.1.3.2 Lợi nhuận
Lợi nhuận là phần còn lại sau khi lấy doanh thu trừ cho chi phí
Lợi nhuận = Tổng doanh thu – Tổng chi phí (bao gồm chi phí lao động
gia đình)
2.1.3.3 Doanh thu
Doanh thu là toàn bộ số tiền thu được do tiêu thụ sản phẩm
Doanh thu = Năng suất * Đơn giá
2.1.4 Hàm sản xuất và hàm sản xuất biên ngẫu nhiên
2.1.4.1 Hàm sản xuất
Hàm sản xuất được mô tả như quan hệ kỹ thuật nhằm chuyển đổi các yếu
tố đầu vào như nguyên vật liệu vào để sản xuất thành một sản phẩm cụ thể nào
đó. Hay nói cách khác, hàm sản xuất được định nghĩa thông qua việc tối đa mức
xuất lượng có thể được sản xuất bằng cách kết hợp các yếu tố nhập lượng nhất
định. Theo Philip Wicksteed, có thể đưa ra một hàm sản xuất của một hàng hóa
y theo dạng tổng quát như sau:
Y = f( x1, x2,…xm)
Trong đó: y là mức sản lượng đầu ra (sản phẩm), bao gồm một số các yếu
tố sản xuất x1, x2,…xm. Trong đó, giá trị của x thì lớn hơn hoặc bằng 0 và nó tạo
thành giới hạn phụ thuộc của hàm sản xuất. Cụ thể hơn, giới hạn của hàm sản
xuất bao gồm một mức sản lượng (y) có được từ một mức yếu tố đầu vào (x)
được sử dụng.

Tuy có nhiều dạng hàm sản xuất được ứng dụng trong nghiên cứu thực
nghiệm nhưng dạng hàm Cobb- Douglas (1928), được sử dụng phổ biến nhất,
đặc biệt trrong sản xuất nông nghiệp. Hai ông Cobb và Douglas thấy rằng
lograithm của sản lượng Y và của các đầu vào xi thường có mối quan hệ tuyến
tính. Do vậy, hàm sản xuất này thường được viết dưới dạng:
LnY = β0 + β1LnX1 + β2LnX2 + β3LnX3 +…+ βnLnXn
6


Trong đó Y và Xi ( i= 1,2,3,…n) lần lượt là các đầu ra và đầu vào quá trình
sản xuất. Hằng số β0 có thể được gọi là tổng năng suất nhân tố (total factor
productivity), biểu diễn tác động của những yếu tố nằm ngoài những yếu tố đầu
vào có trong sản xuất. Những yếu tố này có thể là sự tiến bộ công nghệ, sự hiệu
quả. Với cùng lượng đầu vào Xi, β0 càng lớn thì sản lượng tối đa có thể đạt càng
lớn
2.1.4.2 Hàm sản xuất biên ngẫu nhiên
Hiệu quả kỹ thuật được ước lượng bằng phương pháp tham số - hàm sản
xuất biên ngẫu nhiên ( Stochastic Froniter Production Function), hàm này được
đề xuất bởi Aigner, Lovell và Schmidt (1977), Meeusen và Broeck (1977); và
được phát triển bởi Battese (1992). Hàm sản xuất biên ngẫu nhiên có dạng:
Yi = f(xi; β)exp(Vi – Ui)

(2.1)

Trong đó: Yi là năng suất hoặc sản lượng trên hộ, xi là yếu tố đầu vào thứ
i, β là hệ số cần ước lượng, Vi là sai số thống kê, Ui là phần phi hiệu quả kỹ thuật
được giả định lớn hơn hoặc bằng 0. Nếu u=0, hoạt động sản xuất của hộ nằm
trên đường sản xuất biên (frontier), tức đạt mức năng suất hoặc sản lượng tối đa
dựa trên các yếu tố sản xuất và kỹ thuật hiện có. Nếu u > 0, hoạt động sản xuất
của hộ nằm dưới đường sản xuất biên (frontier), tức năng suất, sản lượng thực

tế (Yi) thấp hơn năng suất, sản lượng tối đa (Y*) và hiệu số giữa Y* và Yi là
phần phi hiệu quả kỹ thuật và hiệu số này càng lớn, hiệu quả kỹ thuật càng thấp
(Coelli và các cộng sự, 2005).
- Hiệu quả kỹ thuật (TE):
là tỷ số năng suất hoặc sản lượng thực tế và năng suất hoặc sản lượng tối
đa. TE được tính như sau:
TEi = Yi/ Yi*= f(xi; β)exp(Vi – Ui)/ f(xi; β)exp(Vi) = exp(-Ui) (2.2)
Hàm sản xuất biên có thể ước lượng bằng mô hình Cobb-Douglas có dạng:
lnYi = β0 + β1lnX1 + β2 lnX2 + β3lnX3+ β4lnX4+ ...+ βnlnXn + Vi – Ui (2.3)
Trong mô hình hồi quy trên, các giá trị βk đại diện cho mức ảnh hưởng của
các yếu tố đầu vào đối với năng suất. Chúng còn đo lường hệ số co dãn của năng
suất theo số lượng của các yếu tố đầu vào vì chúng cho biết khi các yếu tố đầu
vào tăng lên 1% thì làm năng suất thay đổi βk %. Mức thay đổi đồng biến hay
nghịch biến tùy thuộc vào đầu vào của giá trị βk.
- Hiệu quả phi kỹ thuật(TIE):
Hiệu quả phi kỹ thuật là việc kết hợp các yếu tố kinh tế xã hội để tạo ra
mức sản lượng tối đa.
7


Ui trong công thức (2.1) là hàm phi hiệu quả kỹ thuật (TIE - Technical
Inefficiency Function), hàm này được sử dụng để giải thích các yếu tố ảnh
hưởng đến phi hiệu quả kỹ thuật. Hàm phi hiệu quả kỹ thuật có dạng:
TIE = Ui = δ0 + δ1Z1 +…+ δnZn

(2.4)

Trong đó: TIEi là hệ số phi hiệu quả kỹ thuật; Zi (i= 1, 2, …,6) là các yếu
tố ảnh hưởng đến phi hiệu quả kỹ thuật.
2.1.5 Hàm lợi nhuận và hàm lợi nhuận biên ngẫu nhiên

2.1.5.1 Hàm lợi nhuận
Theo Lau và Yotopoulus (1971), đã xây dựng và phát triển hàm lợi nhuận
từ lý thuyết hàm lợi nhuận của Mc-Fadden (1996). Hai tác giả Lau và Yotopolus
cho rằng với cách tiếp cận hàm sản xuất để đo lường hiệu quả kinh tế là chưa
thích hợp khi nông dân phải đối mặt với những rủi ro về mức giá khác nhau từ
các nguồn lực sẳn có khác nhau. Nghiên cứu ở Indian, những hộ sản xuất có
quy mô nhỏ thì lợi nhuận thực tế cao. Qua đó, năng lực quản lý của những chủ
hộ là yếu tố quan trọng để đạt được hiệu quả kinh tế cao. Điều này dẫn đến hàm
lợi nhuận được chấp nhận để đo lường hiệu quả kinh tế. Lau và Yotopolus cũng
cho rằng hàm lợi nhuận cũng có thể được xây dựng từ hàm sản xuất tương tự.
2.1.5.2 Hàm lợi nhuận biên ngẫu nhiên
Ước lượng hàm lợi nhuận biên ngẫu nhiên
Mô hình hàm lợi nhuận biên có dạng :
πi = f( Pij, Zik), exp (ξi)
Trong đó :
πi là lợi nhuận chuẩn hóa của nông hộ thứ i (tổng doanh thu trừ chi phí
biến động sau đó chia cho giá bán đầu ra)
Pij : là giá biến đổi đầu vào thứ j (của nông hộ thứ i) chia cho giá sản lượng
đầu ra
Zik : Là yếu tố cố định thứ k của nông hộ
ξi : là sai số hỗn hợp của mô hình
i = 1,2,…,n là số hộ trồng hành tím
ξi là sai số mô hình phù hợp với khái niệm hàm lợi nhuận biên ngẫu nhiên
của Ali và Flinn (1989), tức là :
ξi = vi - ui

8


Với vi là sai số thống kê do tác động bởi các yếu tố ngẫu nhiên và được

giả định là có phân phối chuẩn v ~ N(0, σv2) và độc lập với ui, ui là phần phi hiệu
quả được giả định lớn hơn hoặc bằng 0 và có phân phối nửa chuẩn u ~ N(0,σu2).
Nếu u = 0, thì lợi nhuận của hộ sẽ nằm trên đường lợi nhuận biên, tức là
đạt được lợi nhuận tối đa ứng với các mức giá đầu vào và các yếu tố cố định.
Nếu u > 0, thì lợi nhuận của hộ sẽ nằm dưới lợi nhuận, tức là lợi nhuận thực tế
thấp hơn lợi nhuận tối đa và hiệu số giữa phần chêch lệch đó bị ảnh hưởng yếu
tố khác ngoài sản xuất chính là các yếu tố kinh tế - xã hội.
Jodrow và cộng sự (1982) chỉ ra rằng ui đối với mỗi quan sát có thể rút ra
từ phân phối có điều kiện ui, ứng với ei cho trước. Với phân phối chuẩn cho
trước của vi và nửa chuẩn của ui, kỳ vọng của mức phi hiệu quả của từng nông
trại cụ thể ui, với ei cho trước là:

Trong đó
và F(.) lần
lượt là các hàm phân phối mật độ và tích lũy của phân phối chuẩn tắc được ước
tính tại (eλi/ζ). Bên cạnh đó tỷ số phương sai λ’ = ζ2u /ζ2 nằm trong khoảng (0,
1) được giới thiệu bởi Corra và Battese (1992) sẽ giải thích phần sai số chủ yếu
nào trong 2 phần tác động đến sự biến động sản lượng thực tế. Khi λ’ tiến tới 1,
tức là ζu sẽ tiến ζ, sự biến động của sản lượng thực tế chủ yếu là do sự khác biệt
trong kỹ thuật sản xuất của doanh nghiệp. Ngược lại, λ’ tiến tới 0, sự biến động
chủ yếu do tác động của yếu tố ngẫu nhiên. Hiệu quả kinh tế được tính theo
công thức sau:

Các yếu tố kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế
Để phân tích ảnh hưởng của các yếu tố kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến hiệu
quả kinh tế ta sử dụng phương pháp ước lượng “Bình phương nhỏ nhất” (OLS).
Đặt EEi là hiệu quả kinh tế của nông hộ thứ i và Wdi là các yếu tố kinh tế - xã
hội thứ d của nông hộ thứ i. Mô hình hồi qui được viết lại như sau:
𝐷

𝐸𝐸𝑖 = 𝛿0 + ∑ 𝛿𝑑 𝑊𝑑𝑖 + 𝜀𝑖
𝑑=1

2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.2.1 Chọn địa bàn nghiên cứu
Địa bàn nghiên cứu thuộc thị xã Vĩnh Châu- tỉnh Sóc trăng. Lý do chọn
nghiên cứu vì nơi đây tập trung nhiều nông hộ trồng hành tím với diện tích lớn
9


nhất tỉnh. Ngoài ra, các nông hộ trồng hành tím ở đây có bề dày kinh nghiệm
khi tham gia sản xuất hành tím từ rất lâu nên thuận tiện trong việc phỏng vấn
cũng như nghiên cứu, từ đó số liệu mang tính đại diện cao hơn.
2.2.2 Phương pháp thu thập số liệu
2.2.2.1 Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp
Số liệu thứ cấp của đề tài được thu thập từ phòng kinh tế của thị xã Vĩnh
Châu- tỉnh Sóc Trăng, các đề tài nghiên cứu khoa học có liên quan, niên giám
thống kê thị xã Vĩnh Châu. Ngoài ra, số liệu còn được thu thập trên sách báo và
internet có liên quan.
2.2.2.2 Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp
Được thu thập trực tiếp bằng cách điều tra trực tiếp thông qua bảng câu
hỏi đối với các nông hộ có tham gia sản xuất hành tím, cụ thể là các xã Vĩnh
Phước, Vĩnh Hải, Phường 2,…Các thông tin quan trọng cần được thu thập bao
gồm:
+ Diện tích trồng, sản lượng, giá bán
+ Các khoản chi phí: Giống, phân bón, lao động, thuốc,…
+ Những thuận lợi và khó khăn trong sản xuất hành tím
Phương pháp chọn mẫu, chọn mẫu ngẫu nhiên:
Công thức tính cỡ mẫu:
𝑛=

𝑝 (1 − 𝑝 ) 2
𝑍𝛼⁄
2
𝑀𝑂𝐸 2

Trong đó:
n: Cỡ mẫu
p: Tỷ lệ xuất hiện các phần tử trong đơn vị lấy mẫu đúng như mục tiêu
chọn mẫu (0 < P < 1)
Z: Giá trị tra bảng của phân phối chuẩn Z ứng với độ tin cậy
MOE: Sai số cho phép (e) với cỡ mẫu nhỏ
(‫ )٭‬Độ biến động của dữ liệu V= p(1 – p), trong trường hợp bất lợi nhất
thì độ biến động của dữ liệu ở mức tối đa 𝑉 = 𝑝( 1 − 𝑝) → max → 𝑉 ′ = 1 −
2𝑝 = 0 → 𝑝 = 0,5
(‫ )٭٭‬Chọn độ tin cậy ở mức 90% nên sai lầm tối đa là 𝛼 = 10%. Tra bảng
của phân phối chuẩn ứng với độ tin cậy 90% là 𝑍𝛼⁄2 = 1,645.

10


(‫ )٭٭٭‬Sai số cho phép với cỡ mẫu nhỏ là 10%.
Kết hợp (‫)٭‬, (‫)٭٭‬, (‫ )٭٭٭‬ta có :
𝑝 (1 − 𝑝 ) 2
0,25 ∗ (1,645)2
𝑛=
𝑍𝛼⁄ =
≈ 68 𝑞𝑢𝑎𝑛 𝑠á𝑡
2
𝑀𝑂𝐸 2

0,12
2.2.3 Phương pháp phân tích số liệu
- Đối với mục tiêu 1: Phân tích thực trạng sản xuất hành tím tại thị xã
Vĩnh Châu- tỉnh Sóc Trăng.
Đề tài sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tuyệt đối, so sánh
tương đối qua các năm để mô tả thực trạng sản xuất hành tím tại thị xã Vĩnh
Châu- tỉnh Sóc Trăng
Phương pháp so sánh tuyệt đối và tương đối
- Phương pháp so sánh số tuyệt đối: Là kết quả của phép trừ giữa trị số của
kỳ phân tích với kỳ gốc của chỉ tiêu kinh tế. Phương pháp này sử dụng để so
sánh số liệu năm tính với số liệu năm trước của các chỉ tiêu xem có biến động
không
Δy = y1- y0
Trong đó:
Δy: là phần chênh lệch tăng, giảm của các chỉ tiêu kinh tế
y1: chỉ tiêu năm sau
y0: chỉ tiêu năm trước
- Phương pháp so sánh số tương đối: là kết quả của phép chia trị số của kỳ
phân tích so với kỳ gốc của chỉ tiêu kinh tế. Phương pháp này dùng để so sánh
tốc độ tăng trưởng của chỉ tiêu giữa các năm so sánh tốc độ tăng trưởng giữa
các chỉ tiêu
y  (

y1
* 100 %)  100 %
y0

Trong đó:
Δy: biểu hiện tốc độ tăng trưởng của các chỉ tiêu kinh tế
y1: chỉ tiêu năm sau

y0: chỉ tiêu năm trước

11


- Đối với mục tiêu 2: Phân tích hiệu quả kỹ thuật và các nhân tố ảnh
hưởng đến hiệu quả kỹ thuật của mô hình trồng hành tím tại thị xã Vĩnh
Châu- tỉnh Sóc Trăng
Nhằm phân tích và đánh giá hiệu quả kỹ thuật và các nhân tố ảnh hưởng,
đề tài sẽ sử dụng mô hình Cobb- Douglas. Nó có dạng cụ thể sau :
Ln Yi = β0 + β1lnX1 + β2lnX2 + β3lnX3 + β4lnX4 + β5lnX5 + β6X6 + β7D7 +
Vi - Ui (2.5)
Trong đó:
Yi : Là năng suất hay sản lượng hành tím của nông hộ i (kg/1.000m2)
β0: Là hệ số tự do của mô hình
X1: Diện tích đất canh tác (1.000m2/hộ)
X2: Lượng giống (kg/1.000m2)
X3: Lượng phân đạm (kg/1.000m2/vụ)
X4: Lượng phân lân (kg/1.000m2/vụ)
X5: Lượng phân kali (kg/1.000m2/vụ)
X6: Lao động gia đình (ngày công/vụ)
X7: Chi phí thuốc (1.000 đồng/1.000m2)
Vi: Sai số thống kê của mô hình
Ui: Hiệu quả phi kỹ thuật của mô hình
Ý nghĩa các biến độc lập trong mô hình (2.5)
Diện Tích (X1): Với kỳ vọng hệ số biến diện tích mang dấu (+), tức là khi
tăng diện tích gieo trồng thì năng suất cũng tăng thêm. Biến diện tích được đưa
vào nhằm xác định khi sử dụng thêm 1 ha đất sản xuất thì năng suất sẽ thay đổi
bao nhiêu, với điều kiện các yếu tố khác không đổi (Nguyễn Hữu Đặng, 2012).
Lượng giống (X2): Với kỳ vọng hệ số biến này mang dấu (-), tức là khi

tăng lượng giống gieo trồng thì năng suất sẽ giảm. Biến này cho biết khi ta tăng
lượng giống sử dụng trên 1.000m2 thì năng suất sẽ giảm bao nhiêu, với điều
kiện các yếu tố khác không đổi. Vì vậy ta cần sử dụng mật độ giống hợp lý góp
phần tăng năng suất và giảm được chi phí giống (Nguyễn Vi Thanh, 2014).
Lượng phân đạm (X3): Sử dụng phân đạm rất cần thiết cho quá trình phát
triển cây trồng. Với kỳ vọng hệ số biến phân đạm mang dấu (-), tức là khi ta
giảm lượng phân đạm cho cây trồng thì năng suất tăng lên. Biến này được sử
dụng trong mô hình có ý nghĩa là khi ta sử dụng thêm 1 lượng phân đạm trên
12