skkn phương pháp giải một số bài tập NST môn sinh học 9

Trờng THCS Hồng Thủy
===============================================================

Sáng kiến kinh nghiệm phơng phápgiảI
một số bài tập nST sinh học 9
a. đặt vấn đề:
i. cơ sở lý luận:

- Sinh học là môn khoa học chuyên nghiên cứu về hình
thái cấu tạo sinh lí, sinh thái của cơ thể sinh vật. Đặc thù
của môn sinh học là rất gần gũi với đời sống con ngời, học
sinh dễ dàng quan sát các mẫu vật xung quanh thiên nhiên
để tích luỹ kiến thức sinh học cho mình nhất là chơng trình
sinh học lớp 6, 7, 8.
- Trong chơng trình sinh học 9 nội dung mang tính
khái quát, trừu tợng ở cấp độ vi mô hoặc vĩ mô. Học sinh
bắt đầu làm quen với việc giải bài tập vận dụng các quy luật
di truyền để tính toán suy luận.
Nhất là trong chơng nhiễm sắc thể (NST) học sinh phải
hiểu đợc tính đặc trng của bộ nhiễm sắc thể, những diễn biến
cơ bản của nhiễm sắc thể trong quá trình nguyên phân và
giảm phân là cơ sở để làm một số bài tập về chơng này.
ii. cơ sở thực tiễn:

- Trong thực tế khi tham gia trực tiếp giảng dạy môn
sinh học 9 ở địa phơng, đặc biệt là nội dung trong bài
nguyên phân và giảm phân trong chơng nhiễm sắc thể học
sinh gặp rất nhiều khó khăn khi tìm hiểu chiếm lĩnh kiến
thức.
- Khi vận dụng kiến thức lí thuyết vào làm bài tập nh
tính số lợng nhiễm sắc thể, tính số tâm động của nhiễm

sắc thể ở mỗi kì trong quá trình phân bào học sinh rất lúng
túng vì không hiểu đợc bản chất.

===============================================================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
===============================================================

Ví dụ: Khi làm bài tập 4 (sgk tr30) Sinh học 9
Ruồi giấm có 2n = 8. Một tế bào của ruồi giấm đang ở
kì giữa của giảm phân I. Tế bào đó có bao nhiêu nhiễm sắc
thể đơn trong các trờng hợp sau đây?
a) 2
b) 4
c) 8
d) 16
Kết quả thu đợc:
Kết quả Giỏi
Tỉ lệ lớp
9A (37 HS)
0%
9B (40 HS)
5%

Khá
35%
30%

TB
40%
45%

Yếu
25%
20%

Xuất phát từ thực tế đó là cơ sở thúc đẩy tôi chọn sáng
kiến kinh nghiệm này nhằm giúp học sinh dể dàng làm một
số bài tập liên quan đợc dễ dàng.
b. giải quyết vấn đề
* Lý luận.

Đa số học sinh lớp 9 thờng gặp khó khăn và không
hiểu để làm các bài tập về nhiễm sắc thể. Vì học sinh cha
thể hình dung ra đợc phơng pháp giải loại bài tập này. Để
giải quyết vấn đề này tôi đã tìm ra một phơng pháp mới:
Đầu tiên bản thân tôi nhắc lại khái niệm về cấu trúc
của nhiễm sắc thể cho học sinh giỏi: Thế nào Cromatit, thế
nào là tâm động.
Sau đó tôi kết hợp tranh vẽ để miêu tả rõ các diễn biến
của nguyên phân (gồm 4 kỳ: Kỳ đầu, kỳ giữa, kỳ sau, kỳ
cuối); giảm phân (chú ý cho học sinh thấy rõ ở đây xảy ra 2
lần phân bào) và ý nghĩa của quá trình nguyên phân và giảm
phân.
===============================================================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu

Trờng THCS Hồng Thủy
===============================================================

Và điều then chốt nhất là từ những khái niệm đó tôi đã
rút ra 2 bảng tổng hợp mà tôi nghĩ rằng khi học sinh nhìn
vào có thể dễ dàng giải quyết các loại bài tập về NST.
Bảng 1.
Cuối
Kỳ nguyên Trung
TB
TB
phân gian Trớc Giữa Sau cha
đã
Cấu trúc
tách tách
1. Số nhiễm 2n
2n
2n
4n
4n
2n
sắc thể
2. Về trạng kép
kép
kép đơn đơn
đơn
thái
3. Số tâm 2n
2n
2n

4n
4n
2n
động
4. Số Cro 4n
4n
4n
0
0
0
matít
Bảng 2.
Kỳ Trung
Trớc
gian
Lần phân bào
Lần phân bào
I
1. Nhiễm sắc 2n
2n
thể
2. Trạng thái
kép
kép
3. Số tâm động
2n
2n
Lần phân bào
II
1. Nhiễm sắc

n
n
thể
2. Trạng thái
kép
kép
3. Số tâm động
n
n
* Bài tập vận dụng:

Cuối
TB ch- TB đã
a tách tách

Giữa

Sau

2n

2n

2n

n

kép
2n

kép
2n

kép
2n

kép
n

n

2n

2n

n

kép
n

đơn
2n

đơn
2n

đơn
n

===============================================================

Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
===============================================================

Bài tập 1 (sgk trang 30 sinh học 9)
ở ruồi giấm 2n = 8. Một tế bào ruồi giấm đang ở kì
sau của nguyên phân. Số nhiễm sắc thể trong tế bào đó
bằng bao nhiêu trong các trờng hợp sau:
a) 4
b) 8
c) 16
d) 32
Số nhiễm sắc thể ở kỳ sau là 4n nhiễm sắc thể đơn = 16
-> đáp án c là đúng.
Bài tập 2:
ở lúa nớc 2n = 24. Một tế bào lúa nớc đang ở kì cuối
sau khi tế bào đã tách thành 2 nhân để chuẩn bị hình thành
2 tế bào mới. Số nhiễm sắc thể trong tế bào đó bằng bao
nhiêu trong các trờng hợp sau đây:
a) 24
b) 12
c)
48
d) 8
* Đáp án: Số nhiễm sắc thể đang ở kì sau lúc tế bào đã
tách là 2n nhiễm sắc thể đơn = 24. Đáp án a
Bài tập 3: Tế bào của một loài động vật đang phân
chia ở kì cuối lúc tế bào cha tách làm hai của quá trình

nguyên phân, số nhiễm sắc thể trong tế bào đó là 92 nhiễm
sắc thể đơn hỏi loài đó là loài nào?
a) Tinh tinh (2n = 46)
c) Ruồi giấm (2n = 8)
b) Gà (2n = 78)
* Số nhiễm sắc thể trong tế bào cha tách ở kì cuối của
quá trình nguyên phân là 4n nhiễm sắc thể đơn = 92 NST
đơn
2n
= 46 NST đơn -> loài tinh tinh
Đáp án a
===============================================================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
===============================================================

Bài tập 4:
Tế bào của loài ngô (2n = 20) đang ở kì giữa của quá
trình nguyên phân.
1. Trạng thái của NST ở dạng nào.
a) 2n nhiễm sắc thể kép
b) 2n nhiễm
sắc thể đơn
c) 4n nhiễm sắc thể đơn
d) n nhiễm sắc
thể kép
Đáp án: Tế bào đang ở kì giữa của quá trình nguyên
phân là 2n nhiễm sắc thể kép -> đáp án a.

Bài tập 5:
Tế bào của một loài đang phân chia ở kì sau của quá
trình nguyên phân số tâm động là.
a) 2n
b) n
c) 4n
Đáp án c (lúc này 2n nhiễm sắc thể kép đã tách thành
4n nhiễm sắc thể đơn mang 4n tâm động).
Bài tập 6. (SGK) trang 33 Môn sinh 9
Ruồi giấm có 2n = 8. Một tế bào của ruồi giấm đang ở kì
sau của giảm phân II. Tế bào đó có bao nhiêu nhiễm sắc thể
đơn trong các trờng hợp sau đây?
a) 2
b) 4
c) 8
d)16
Tế bào đang ở kì sau của giảm phân II có 2n nhiễm sắc
thể đơn = 8
Đáp án C là đúng
Bài tập 7: ở lúa nớc 2n = 24. Hãy khoanh tròn những
đáp án đúng sau:
===============================================================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
===============================================================

1. Số tâm động ở kì sau của giảm phân I
a) 12

b) 24
c) 48
d) 8
Đáp án b. Kì sau giảm phân I, nhiễm sắc thể kép phân
li về 2 cực tế bào nhng không tách tâm động nên số tâm
động lúc này là 2n = 24
2. Số nhiễm sắc thể ở kì giữa của giảm phân I.
a) 24
b) 12
c) 8
d)
48
Đáp án a. Nhiễm sắc thể lúc này 2n nhiễm sắc thể kép
= 14 NST kép
3. Số nhiễm sắc thể ở kì cuối giảm phân II sau khi tế
bào đã tách
a) 8
b) 12
c) 24
d)
48
Đáp án b.
Kì cuối giảm phân II, mỗi tế bào con đều tạo ra bộ nhiễm
sắc thể đơn bội, trạng thái đơn là n nhiễm sắc thể đơn sau khi
tế bào đã tách = 12 nhiễm sắc thể đơn.
* Kết quả của việc thực nghiệm nh sau:
Tôi đã tiến hành kiểm tra 15 phút sau giờ dạy ở 2 lớp 9
với nội dung đề tơng tự nhằm kiểm tra mức độ vận dụng
của học sinh, sau khi chấm bài kết quả thu đợc nh sau:
Đề kiểm tra 15 phút

Hãy khoanh tròn những đáp án đúng nhất sau:
Câu 1: ở ruồi giấm 2n = 8. Một tế bào ruồi giấm đang
ở kì sau của nguyên phân. Số nhiễm sắc thể trong tế bào đó
bằng bao nhiêu trong các trờng hợp sau:
===============================================================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
===============================================================

a) 4
b) 8
c) 16
d) 32
Câu 2: Ruồi giấm có 2n = 8. Một tế bào của ruồi
giấm đang ở kì sau của giảm phân II. Tế bào đó có bao
nhiêu nhiễm sắc thể đơn trong các trờng hợp sau đây?
a) 2
b) 4
c) 8
d)16
Câu 3: ở lúa nớc 2n = 24.
1. Số tâm động ở kì sau của giảm phân I
a) 12
b) 24
c) 48
d) 8
2. Số nhiễm sắc thể ở kì giữa của giảm phân I.

a) 24
b) 12
c) 8
d)
48
3. Số nhiễm sắc thể ở kì cuối giảm phân II sau khi tế
bào đã tách
a) 8
b) 12
c) 24
d)
48
Kết quả bài kiểm tra 15 phút, trớc khi đợc tìm hiểu
cách giải bài tập về cấu trúc nhiễm sắc thể.
Kết quả Giỏi
Khá
TB
Yếu
Tỉ lệ lớp
9A (37 HS)
0%
35%
35%
30%
9B (40 HS)
5%
30%
30%
35%
Kết quả bài kiểm tra 15 phút sau khi đợc tìm hiểu cách

giải bài tập về cấu trúc nhiễm sắc thể.
Kết quả Giỏi
Khá
TB
Yếu
Tỉ lệ lớp
9A (37 HS)
10%
55%
35%
0%
9B (40 HS)
18%
60%
20%
2%

===============================================================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
===============================================================

* Kết quả

Qua bài kiểm tra 15phút, bản thân tôi đã nâng kết quả
của học sinh: Số bài kiểm tra đạt giỏi ở lớp 9A từ 0% lên
10%; ở lớp 9B từ 5% lên 18%.
Khá ở lớp lớp 9A từ 35% lên 55%; ở lớp 9B từ 30%

lên 60%.
Trung bình ở lớp lớp 9A giữ nguyên; ở lớp 9B từ 30%
lên 60%.
Yếu ở lớp lớp 9A 30% giảm 0%; ở lớp 9B từ 35%
giảm 2%.
c. kết luận và kiến nghị
I. Kết luận.

Qua tìm hiểu cách giải bài tập về cấu trúc nhiễm sắc
thể đã giúp học sinh hiểu rõ đợc những diễn biến của nhiễm
sắc thể qua các kỳ của quá trình nguyên phân và giảm phân
và dễ dàng làm một số bài tập tính toán liên quan nhiễm sắc
thể nh tính số nhiễm sắc thể, biết đợc trạng thái của nhiễm
sắc thể, số tâm động qua các kỳ của quá trình phân bào.
Tôi nhận thấy đứng trớc một vấn đề khó khăn của học
sinh, ngời giáo viên cần phải sáng tạo, tìm tòi phơng pháp
ngắn gọn nhất để đơn giản hoá các vấn đề phức tạp, tạo ra
đợc sự say mê học tập cho học sinh. Từ đó nâng cao đợc
chất lợng dạy và học
II. Kiến nghị.

Là một giáo viên trẻ, thời gian công tác cha nhiều nhng tôi vẫn mạnh dạn bày tỏ sáng kiến kinh nghiệm này
mong sự góp ý và chia sẽ của các giáo viên giỏi và có kinh
===============================================================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu


Trờng THCS Hồng Thủy
===============================================================

nghiệm để sáng kiến của tôi có thể phổ biến rộng rãi cho
các đồng nghiệp giảng dạy bộ môn sinh học ở các trờng để
mang lại kết quả khả quan hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

===============================================================
Giáo viên: Phạm Minh Hậu