Giới thiệu về cộng đồng người chuyển giới ở việt nam

GIừI THIồU
V CúNG òÔNG
NGảũICHUYếN GIừI
ụ VIồT NAM

Tài liữu ặểc in vèi s h trể
tài chnh cềa Că quan
Pht trin quậc t Australia (AusAID).


T

i nhiu quậc gia, cẩng ặng ngi chuyn gièi là ặậi tểng b k th và phân biữt ặậi x trong mi lnh
vc x hẩi. ụ Viữt Nam, hiữn ti cha c nghin cu chuyn sâu nào v ngi chuyn gièi ngoài nghin
cu bèc ặôu v ngi chuyn gièi ti Viữt Nam do Viữn nghin cu X hẩi, Kinh t và Mi trng (iSEE)
thc hiữn t thng 6 ặn thng 8/2012. Trèc ặ, ngi chuyn gièi ch ặểc ặ cp trong cc nghin cu
v nam c quan hữ tnh dc ặng gièi trong khun khấ cc chăng trnh can thiữp phng trnh HIV/AIDS và cc
bữnh lây truyn qua ặng tnh dc, hoc cc nghin cu v cẩng ặng ặng tnh, song tnh và chuyn gièi ni
chung. Nhn thc x hẩi v ngi chuyn gièi cn rt mă h. Cc phăng tiữn truyn thng ặi chng thng
"ặnh ặng" ngi chuyn gièi vào nhm "ặng tnh" hoc gẩp vào nhm "th gièi th ba".

Hẩp 1. Ngi chuyn gièi
khc ngi ặng tnh nh
th nào ?
Ngi chuyn gièi (cn gi là xuyn gièi/ vểt gièi) là
ngi c cm nhn v gièi tnh mong muận cềa mnh khng
trễng vèi gièi tnh sinh hc ặang c. V d, mẩt ngi c că
th sinh hc t khi sinh ra là nam và ngh/bit mnh là n
và ngểc li. Cẩng ặng ngi chuyn gièi gm hai nhm:
chuyn gièi t nam sang n và chuyn gièi t n sang nam.
Ngi chuyn gièi lin quan ặn viữc ngi ặ nhn mnh

là nam hay n, trong khi ngi ặng tnh, song tnh hay
d tnh lin quan tèi viữc ngi ặ b hp dn bẻi ngi
cễng gièi hay khc gièi. Ngi ặng tnh là ngi c s
hp dn v tnh cm và/hoc tnh dc vèi ngi cễng gièi.
Ngi d tnh là ngi c s hp dn v tnh cm và/hoc
tnh dc vèi ngi khc gièi. Ngi song tnh là ngi c
s hp dn v tnh cm và/hoc tnh dc vèi c nam và n.
Chuyn gièi là mẩt khi niữm lin quan ặn bn dng gièi,
trong khi ặng tnh, song tnh hay d tnh là nhng khi
niữm lin quan ặn xu hèng tnh dc.

VI NT GIừI THIồU V
CúNG òÔNG NGảũI
CHUYếN GIừI ụ VIồT NAM
Ngi chuyn gièi trong
lch s Viữt Nam
Nghin cu t gc ặẩ ngn ng lch s ặ cho thy hiữn
tểng chuyn gièi tn ti rt lâu ẻ Viữt Nam, vèi trng hểp
ặôu tin ặểc ghi chọp trong bin nin s t nđm 1351 (òi
Viữt S K Toàn Th; dn theo òi Viữt Thng S 1759). V
d, ghi chọp cềa cc s quan v trng hểp ngi "con gi
Nghữ An bin thành con trai" vào nđm 1351. Hay ghi chọp v
thi quen cềa mẩt thành vin hoàng gia, An Văng Tuân, con
trẻng cềa Hin Tng, "là ngi thng minh hc rẩng, sc lc
hăn ngi, nhng tnh ngang bèng, thch mc o ph n".
Cuận t ặin ting Viữt ặôu tin òi Nam Quậc Âm T V cềa
Hunh Tnh Paulus Cềa, xut bn nđm 1896, tc gi cho thy
cc thut ng ặa phăng và truyn thậng dễng ch ngi
chuyn gièi nh li ci, bng, ặng. T ặng theo ngha Nm
c ch cđn tnh gièi cềa nhng ngi chữch khãi cc chuằn

gièi tnh sinh hc cng nh cc chuằn hành vi c tnh gièi
- c th gi ặnh vận bổt ngun t s th hiữn cc hành vi

2

bt tuân gièi trong trnh din vđn ha truyn thậng ln ặng.
Trong hnh thc tn ngẽng này, nhng ngi c biu hiữn
gièi tnh khc biữt vèi khun mu gièi (v d nh nam gièi n
tnh, hay ph n nam tnh) ặểc cho là c "cđn" cềa mẩt v
thnh trong T Phề, và ặểc th hiữn vểt ra khãi khun mu
gièi truyn thậng - ặiu mà h khng dm biu hiữn trong
cuẩc thng ngày.

C bao nhiu ngi chuyn gièi
ẻ Viữt Nam?
Hiữn cha c cuẩc tấng ặiu tra nào v sậ lểng hođc t
lữ ngi chuyn gièi ẻ Viữt Nam. Nghin cu trn th gièi
cho cc kt qu khc nhau t 0,1% ặn 0,5% dân sậ là ngi
chuyn gièi. òiu tra gim st hành vi c nguy că ẻ Massachusetts cho thy c khong 0,5% ngi trong ặẩ tuấi 18-64
t nhn mnh là ngi chuyn gièi. Gôn ặây, cc cuẩc ặiu
tra dân sậ ti Má và trn th gièi ặ c câu hãi nhêm xc
ặnh bn dng gièi và xu hèng tnh dc. Sậ liữu èc tnh
mèi nht cho thy c khong 0,3% dân sậ Má là ngi chuyn
gièi (Gates 2011).
Viữc thu thp sậ liữu v t lữ ngi chuyn gièi gp nhiu
kh khđn do s k th x hẩi khin ngi chuyn gièi khng
th hiữn hoc cng khai gièi tnh mong muận cềa mnh. Cng
c trng hểp ngi chuyn gièi t nhn là ngi ặng tnh.
Sậ liữu ti nhiu nèc châu Âu ghi nhn t lữ ngi chuyn
gièi t nam sang n cao gp 6 ặn 2,5 lôn t lữ ngi chuyn

gièi t n sang nam. òiu này khng c ngha rêng c nhiu
ngi chuyn gièi t nam sang n hăn, mà do ngi chuyn
gièi t n sang nam t tm ặn cc că sẻ phu thut chuyn
ặấi gièi tnh. Cc yu tậ vđn ha, x hẩi, quan niữm v vai tr
gièi và tnh dc ặng gièi cng nh chi ph tin hành phu
thut chuyn ặấi gièi tnh khin nhng sậ liữu ti că sẻ y t
khng phn nh ặng thc t (De Cuypere 2006).
Mẩt sậ nhà nghin cu ặ rà sot t lữ nhng ngi c gièi
tnh mong muận khc vèi gièi tnh sinh hc trn nhiu quậc
gia và cho rêng t lữ 0,2 - 0,3% dân sậ c th gôn vèi thc t
(Winter và Conway 2011).

Mng lèi x hẩi
Cẩng ặng nhng ngi chuyn gièi c ngha quan trng
vèi nhng thành vin trong cẩng ặng. Trèc khi c s du
nhp cềa mng Internet vào nhng nđm 1990, nhng ngi
chuyn gièi ẻ Viữt Nam ặ t tm ặn nhau v s ặng cm
và tăng trể.
Vèi s pht trin cềa mng Internet, s kt nậi và chia
s ặăn gin hăn trèc. Din ặàn thegioithu3.vn là din ặàn
thu ht nhiu ngi chuyn gièi t nam sang n và ặng tnh
nam vèi 100.245 thành vin ặđng k. Din ặàn lesking.com.vn


là din ặàn dành cho ngi chuyn gièi t n sang nam và ặng tnh n, ặểc thành lp t nđm 2010 vèi 25.123 thành vin,
trong ặ c 5.928 thành vin hot ặẩng tch cc.1 Cng nh nhiu din ặàn trn mng khc, ặa sậ thành vin cềa cc din ặàn
này là thanh, thiu nin. Cc website này chề yu là năi chia s thng tin và kt bn. òa sậ thanh thiu nin tham gia mẩt kho
st gôn ặây cềa Viữn nghin cu x hẩi, kinh t và mi trng (iSEE 2012a) cho bit h làm quen vèi nhng ngi cễng cẩng
ặng và tm hiu thng tin v phu thut chuyn ặấi gièi tnh và s dng liữu php hoc-mn qua cc din ặàn này. òc biữt,
nhiu bn chuyn gièi t n sang nam lôn ặôu bit ặn khi niữm lin quan ặn chuyn gièi qua website lesking.com.vn, mc

dễ trèc ặ cng khng hoàn toàn hài lng khi ặểc coi là ặng tnh n. Theo sậ liữu kho st trc tuyn v cuẩc sậng cềa
nhng ngi n yu n (iSEE, ICS và Trng Y t Cng cẩng òi hc Johns Hopkins 2012), nhiu ngi chuyn gièi t n sang
nam là thành vin cềa website lesking.com.vn nht (vèi 71% sậ ngi chuyn gièi t n sang nam tham gia kho st là thành
vin), tip sau là cc website khc nh hihihehe.com (45,5%) và bangaivn.net (27,6%).
Ngoài cc din ặàn, ngi chuyn gièi t nam sang n cng tham gia mẩt sậ câu lc bẩ dành cho nam gièi c quan hữ tnh
dc cễng gièi (MSM- Men who have sex with men) nh ảèc mă tuấi tr, Thng xanh, Nim tin xanh, We are students... Mẩt sậ
bn chuyn gièi t nam sang n t hnh thành cc nhm nhã chuyn trnh din thi trang nh nhm Ruby và Pattaya ẻ Hà Nẩi.

CẫC THẫCH TH`C CỷA
NGảũI CHUYếN GIừI
ụ VIồT NAM
K th, phân biữt ặậi x và bo
lc
S k th, phân biữt ặậi x và bo lc vèi ngi chuyn
gièi kh phấ bin và ẻ mc ặẩ nghim trng hăn so vèi ngi
ặng tnh hoc ngi c quan hữ cễng gièi ni chung. Bn
cnh viữc b k th do c quan hữ ặng gièi, h cn b phn
ng t gia ặnh, bn b, cẩng ặng do s th hiữn gièi tnh
khc vèi vai tr gièi ặểc x hẩi mong ặểi, th hiữn qua cch
đn mc, li ni, c ch và ặiữu bẩ (Xem thm T thng tin
Tr li cc câu hãi cềa bn v chuyn gièi, bn dng gièi và
th hiữn gièi ặ hiu khi niữm). Kho st cềa iSEE, ICS và
JHSPH (2012) cho thy c 49,4 % ngi chuyn gièi t n sang
nam ặ tng b cha mó khuyn khch, thuyt phc hoc ọp
trẻ nn n tnh hăn.
Cc nghin cu ẻ Viữt Nam ặ ch ra rêng cc hnh thc
k th và phân biữt ặậi x v bn dng gièi din ra phấ bin
trong gia ặnh, nhà trng và cẩng ặng (iSEE 2012a; iSEE
2012b; CCIPH 2008, Trăng Tn Minh 2006 - mc dễ tc gi
gẩp ngi chuyn gièi vào nhm "ặng tnh nam"). Quan niữm

phấ bin thng cho rêng chuyn gièi là "bữnh" hoc
"a dua". Phn ng cềa gia ặnh khi con ci bẩc lẩ bn dng
gièi thng là phn ặậi, và mong mẩt ngày nào ặ con s
biu hiữn gièi tnh ặng vèi mong ặểi x hẩi. Nghin cu cềa
iSEE v ngi chuyn gièi (2012b) cho thy c nhiu trng
hểp ph huynh c ặnh hoc ọp con ặi gp bc sá tâm l
vèi hy vng ặiu chnh con ci mnh sậng ặng vèi gièi tnh
sinh hc, mc dễ chnh ặiu này c th tc ặẩng tiu cc ặn
sc khãe tinh thôn cềa ngi chuyn gièi.
Bn cnh hnh thc phấ bin là bo lc li ni, mẩt sậ
ngi tham gia nghin cu cềa iSEE (2012b) cng cho bit ặ
tng b bo lc thân th t gia ặnh nh b ặnh v cổt tc
ngổn nh con trai, hoc v bổt chèc con gi. C trng hểp
cho bit ặ tng b cng an, dân phng ặnh do biu hiữn
gièi khc biữt. Cc bn chuyn gièi t nam sang n thng
là ặậi tểng b lm dng và tn cng tnh dc (iSEE, 2012a).
1 Truy cp ngày 30/7/2012

3

Hẩp 2. Phn ng cềa gia ặnh v
bẩc lẩ bn dng gièi
Khi em cng khai gièi tnh vèi bậ mó em, tậi hm ặ em
mèi ni vèi bậ em là "Ci ặôu cềa con là ặôu con trai
nhng thân con là thân con gi. Con muận chnh thân
hnh cho phễ hểp vèi ci suy ngh, t tẻng cềa mnh".
Th là bậ bo "Ri, mai ặi gp bc s tâm l ặ chnh
li ci ặôu mày". Em bun v ci ặôu là năi lu gi tt
c k niữm gia ặnh, bn b, là tt c ci g làm nn
con ngi cềa mnh, ch khng phi ci thân mà bậ li

muận chnh nh vy c ngha là bậ sn sàng mt ặa
con cềa mnh.
Chuyn gièi t n sang nam, TP. H Ch Minh, trch nghin cu
iSEE (2012b)

Ngày nào cng b ba mó cên nhên này n, ni chuyữn
gièi tnh cềa em, c la và bo khng th nào chp nhn
mẩt thêng con trai nh vy ặểc. Ni em "mày là th
g, khng phi là ngi". Ngày nào cng ni nhng câu
em thy nng n xc phm d lổm vy ặ.
Chuyn gièi t nam sang n, TP. H Ch Minh, trch nghin cu
iSEE (2012a)

Ba em cổt tc cềa em, lc ặ c nhà em ngề say ri ba
cổt, em thc dy thy tc b cổt ri th em khc. Em ni
ba là "thà ng ly kọo ặâm cht ti ặi ch sao li cổt
tc ti."
Chuyn gièi t nam sang n, TP. H Ch Minh, trch nghin cu
iSEE (2012a)

Hi ặ em ặi làm mua phn son, vèi tc, vèi ti ngc,b
[mó] ly ặ b b, ri cổt ri bêm.
Chuyn gièi t nam sang n, TP. H Ch Minh, trch nghin cu
iSEE (2012a)


Ngi chuyn gièi t nam sang n cho bit thng xuyn
b gi bêng cc ngn ng mang tnh k th nh p-ặ, bng.
òây là nhm d b k th và phân biữt ặậi x hăn so vèi nhm
chuyn gièi t n sang nam. òiu này phn nh quan niữm ặ

cao gi tr cềa nam gièi ẻ Viữt Nam, v vy x hẩi phn ng
gay gổt găn khi s nam tnh b ặe da.
Theo sậ liữu kho st trc tuyn v cuẩc sậng cềa nhng
ngi n yu n (iSEE, ICS và JHSPH, 2012), c 12,4% ngi
chuyn gièi t n sang nam ặ b cha mó mổng, xc phm,
4,1% b cha mó ặnh và 4,6% b cha mó t hoc ặuấi ặi do
"thiu n tnh". Cc con sậ này c th cao hăn trong nhm
chuyn gièi t nam sang n.

Mẩt sậ ngi ặng tnh nam cho rêng ngi chuyn gièi làm
nh hẻng tiu cc ặn hnh nh cềa ngi ặng tnh nam.
Càng b k th và phân biữt ặậi x, nhng ngi chuyn gièi
càng co cm li vèi cẩng ặng cềa mnh.
òiu tra trn th gièi cng cho thy ngi chuyn gièi là
nhm phi gnh chu nhiu dng bo lc dèi dng li ni,
thân th hoc bo lc tnh dc. Sậ liữu kho st vèi cẽ mu
124 ngi ẻ Bangladesh cho thy c 65% ngi chuyn gièi
ặ tng b lm dng hoc cẽng bc tnh dc. Cc cuẩc ặiu
tra ẻ Má cng cho kt qu 54% ngi chuyn gièi ặ tng b
cẽng bc tnh dc. Nhm chuyn gièi t nam sang n b
bo lc nhiu hăn so vèi nhm chuyn gièi t n sang nam
(USAID 2009).

Bn thân trong cẩng ặng ặng tnh, song tnh và chuyn
gièi cng c s k th ln nhau. Nhng ngi chuyn gièi t
nam sang n cho bit nhng ngi ặng tnh nam cha cng
khai xu hèng tnh dc khng muận xut hiữn cễng hoc
tham gia hot ặẩng cễng vèi nhng ngi chuyn gièi.

Kh khđn v viữc làm

Viữc làm là mẩt thch thc vèi cẩng ặng ngi chuyn gièi. Nhng ặnh kin cho rêng ngi chuyn gièi là "bữnh hon",
"ặua ặi" hoc "trẩm cèp" khin h kh c că hẩi xin ặểc viữc làm. Mẩt sậ ngi xin ặểc cng viữc tm thi trong qun đn
hoc doanh nghiữp t nhân, nhng hôu nh phi ngh viữc sau mẩt thi gian ngổn v thi ặẩ phân biữt ặậi x và bt cng năi
làm viữc (iSEE 2012a; iSEE 2012b). Mt khc, mẩt sậ trng hểp do e sể rêng s khng xin ặểc viữc làm và lo ngi mi trng
làm viữc khng thân thiữn vèi ngi chuyn gièi nn khng tch cc tm kim că hẩi viữc làm.
Că hẩi làm viữc ặc biữt kh vèi nhng ngi chuyn gièi t nam sang n. H thng c nhu côu làm cc ngành ngh
dch v, làm ặóp và biu din. Do b phân biữt ặậi x t trong gia ặnh, h thng t ặểc gia ặnh ặôu t cho viữc hc hành
và pht trin ngh nghiữp. S k th nng n trong nhà trng khin h kh theo ặn cễng viữc hc. Thiu nn tng h trể t
gia ặnh và khng bêng cp khin că hẩi viữc làm càng trẻ nn mong manh hăn. Chnh v vy, nhng ngi chuyn gièi t nam
sang n ẻ TP. H Ch Minh thng tp hểp thành cc nhm nhã ặi ht ẻ cc ặm tang ặ kim sậng. Mi dâm cng là mẩt
cng viữc theo tnh th mà h la chn. Mẩt sậ ngi cng tri qua nhng vn ặ bo lc trong tnh dc khi khch hàng cho
rêng h bã tin ra mua nn c quyn làm bt c viữc g.

Hẩp 3. Cnh ca viữc làm hn hóp
Câu chuyữn cềa My
My (19 tuấi, ẻ TP. H Ch Minh) là mẩt ngi chuyn gièi t nam sang n. V hay chăi cc tr con gi, My thng
b cc bn nam tru chc. Mẩt lôn, mc o tay bng ặi hc, thôy c yu côu My ặi thay o. Khng chu nấi p lc
t s k th trong trng hc, em bã hc. Sau mẩt lôn ci li gia ặnh khi b xc phm là "p-ặ", My b ặuấi ra
khãi nhà. Sậng lang thang trn ặng phậ, tậi ngề ngoài cng vin, côn c mẩt cng viữc kim sậng. Sau nhiu lôn
xin viữc tht bi, "nhiu ch ni thng vào mt "ụ ặây khng mèn p-ặ". Em xin viữc ẻ qun căm va h, h ni
"P-ặ v ặây ch đn trẩm đn cổp ch g", My ặi ht ặm ma và bn dâm ặ kim sậng.
Câu chuyữn cềa Ken
Ken (22 tuấi, ẻ Hà Nẩi) va tật nghiữp ặi hc chuyn ngành du lch khch sn. T bọ, Ken khng thch mc ặ n
và cha bao gi ặ tc qu vai. Nđm lèp 10, cổt tc tọm nh con trai, Ken b mó ặnh v "trng khng giậng ai". T
ặ, bậ mó hn ch cho tin tiu vt ặ khng cổt tc, mua quôn o con trai na. Ken ặ nẩp h să xin viữc nhiu
năi nhng rt nhiu năi ặ t chậi v "nhân vin khch sn côn phi c hnh thc, nam phi ra nam mà n phi ra
n. Th d nh em vào làm bi bàn thc tp, ngi ta cng yu côu em ặnh phn son. Cng kh".
Theo nẩi dung phãng vn sâu cềa iSEE (2012b)

4

CẫC RỷI RO S`C KHO
Sc khãe tinh thôn

Sc khãe tnh dc

Mẩt trong nhng nguy că v sc khãe cềa ngi chuyn
gièi là vn ặ sc khãe tinh thôn. Trong sậ 23 em tham gia
nghin cu Tr em ặng phậ ặng tnh, song tnh và chuyn
gièi (iSEE, 2011), c 21 em th hiữn cc mc ặẩ trôm cm và
c ặăn và 13 em tng t rch că th mnh, thng là dễng
lẽi dao lam ca vào tay. Nghin cu do iSEE thc hiữn nđm
2012 v ngi chuyn gièi cng ghi nhn nhng trng hểp
c ặnh t t, t làm ặau (rch tay hoc châm thuậc l vào
tay), hoc ặ tng thc hiữn hành vi t t do khng ặểc gia
ặnh chp nhn bn dng gièi hoc do tht bi trong tnh yu.
Tnh yu khng bn vng cng là mẩt trong nhng yu tậ tc
ặẩng nhiu ặn sc khãe tinh thôn cềa nhng ngi chuyn
gièi. V ngi chuyn gièi thng c xu hèng yu ngi d
tnh, ngi yu h thng b p lc kt hn t pha gia ặnh
khin chuyữn tnh cm dang dẻ. C trng hểp ngi chuyn
gièi t nam sang n cho bit ặ tng b lểi dng v vt cht
trong chuyữn tnh cm. Cm gic lo sể ni c ặăn thng trc
vèi nhng ngi chuyn gièi "Vn ặ v tnh cm cềa gièi này
th n trổc trẻ c ặi lun, ặn khi cht vn cht mẩt mnh lun
thm ch khng c ngi bun ặâu, nu c th cng phi chđng
ch là bn b mnh thi" (Trch phãng vn ngi chuyn gièi t
nam sang n, ẻ TP. H Ch Minh, 52 tuấi).

Nhm nam gièi c quan hữ tnh dc ặng gièi - trong ặ
c nhm chuyn gièi t nam sang n - thng ặểc ặ cp
ặn trong cc nghin cu trèc ặây nh nhm c nguy că lây
nhim HIV cao do c nhiu bn tnh, t s dng bao cao su
và do nhn thc thp v nguy că lây nhim và quan hữ tnh
dc vèi c nam và n. Nhm nam gièi ẻ khu vc nng thn t
c kin thc v lây truyn và phng chậng HIV hăn khu vc
thành th (Trăng Tn Minh 2006, V Ngc Bo 2005). Nhiu tấ
chc coi ặây là nhm ặậi tểng ặch trong truyn thng phng
chậng HIV. Thng tin v sc khãe tnh dc cềa nhm chuyn
gièi t n sang nam cn hn ch.
Nhng ngi chuyn gièi t nam sang n tham gia hot
ặẩng mi dâm c nguy că cao hăn v cc bữnh lây truyn qua
ặng tnh dc. òa sậ ngi chuyn gièi t nam sang n tham
gia hành ngh mi dâm khng s dng biữn php phng trnh
khi quan hữ bêng miững và khng cho rêng quan hữ tnh dc
qua ặng miững c nguy că lây nhim HIV và cc bữnh lây
truyn qua ặng tnh dc. Mẩt sậ th thc c th khng s
dng bao cao su nu khch tr gi cao, mc dễ ặ ặểc tuyn
truyn và hiu v nguy că lây nhim HIV.

Rềi ro sc khãe lin quan ặn nhu côu thay ặấi că th
Nhu côu h trể sc khãe ặc thễ cềa nhm chuyn gièi lin quan ặn mong muận thay ặấi că th sinh hc - mong muận
này rt mnh liữt trong nhiu trng hểp "Em muận ặểc phu thut ri cho em sậng mẩt gi thi em cng chu, ch côn cht
trong thân xc mẩt ngi ph n" (Trch phãng vn ngi chuyn gièi t nam sang n, ẻ TP. H Ch Minh, 19 tuấi). òa sậ ngi
chuyn gièi t nam sang n trong nghin cu cềa iSEE (2012b) ặu mong muận ặểc phu thut chuyn ặấi gièi tnh. Mc dễ
chi ph phu thut cao và kh tip cn, trong sậ 14 trng hểp chuyn gièi t nam sang n cng trong nghin cu trn cềa
iSEE, c 7 ngi ặ tng s dng hooc-mn n và 5 ngi ặ tin hành phu thut ngc, trong ặ c 1 trng hểp ặ phu
thut bẩ phn sinh dc.
Nhng ngi tr li phãng vn cho bit viữc mua ậng hooc-mn "xch tay" t Thi Lan hoc Trung Quậc ặ t chch và

mua thuậc trnh thai ặ ặiu chnh hooc-mn ti cc hiữu thuậc kh d dàng. Viữc s dng hooc-mn và tin hành phu thut
chuyn ặấi gièi tnh khng qua s t vn cềa bc sá và nhng ngi c chuyn mn ặem li rềi ro lèn v sc khãe cho nhng
ngi chuyn gièi. Trong cc phãng vn do iSEE thc hiữn, c trng hểp ngi chuyn gièi t nam sang n ặ b d ng khi
s dng thuậc trnh thai ặ ặiu chnh hooc-mn.

NHU CĂU PHẫP L
Viữt Nam cha cho phọp ngi chuyn gièi thay ặấi gièi
tnh cềa mnh chnh v vy ngi chuyn gièi ặang gp rt
nhiu kh khđn trong cuẩc sậng t cng đn viữc làm, ặi li,
ặđng k hẩ tch cng nh nhng ặnh kin k th trong gia
ặnh và x hẩi. Trn thc t, vn ặ php l cềa ngi chuyn
gièi chề yu lin quan ặn hai kha cnh lèn: (i) quy ặnh viữc
thay ặấi tn và thay ặấi gièi tnh và (ii) vn ặ chậng k th,
phân biữt ặậi x và bo lc trn că sẻ bn dng gièi.
Viữc xc ặnh li gièi tnh ặểc quy ặnh ti òiu 36 Lut
Dân S và Ngh ặnh sậ 88/2008/Nò-CP v Xc ặnh li gièi
tnh ch cho phọp ngi c khuyt tt bằm sinh mèi ặểc phu

thut và xc ặnh li gièi tnh. òiu 5 Ngh ặnh này quy ặnh
tiu chuằn y t xc ặnh khuyt tt bằm sinh v gièi tnh chề
yu lin quan ặn "nhng bt thng v bẩ phn sinh dc"
và nhim sổc th - thc cht ch lin quan ặn ngi lin gièi
tnh2 mà cha phễ hểp vèi nhng ngi chuyn gièi, thm ch
cn ặng li că hẩi phu thut chuyn ặấi gièi tnh cho ngi
chuyn gièi th hiữn ẻ òiu 4 khon 1 nghim cm "thc hiữn
viữc chuyn ặấi gièi tnh ặậi vèi nhng ngi ặ hoàn thiữn v
gièi tnh".
Quy ặnh v thay ặấi h tn ặểc quy ặnh ti Khon 1
òiu 36 Ngh ặinh sậ 158/2005/Nò-CP ngày 27/12/2005 cềa
Chnh phề v ặđng k và qun l hẩ tch th mẩt trong nhng

phm vi thay ặấi, ci chnh hẩ tch là Thay ặấi h, tn,

2
Lin gièi tnh (Intersex) là khi niữm ặ ch tt c nhng trng thi dn ặn s pht trin khng ặin hnh cềa cc ặc ặim gièi tnh và sinh l trn că th. Nhng trng thi này c
th lin quan ặn nhng ặc ặim bt thng cềa cc bẩ phn sinh dc bn ngoài, cc că quan sinh sn bn trong, nhim sổc th gièi tnh, hoc cc hormone gièi tnh.

5


ch ặữm ặ ặểc ặđng k ặng trong Sấ ặđng k khai sinh và bn chnh giy khai sinh, nhng c nhân c yu côu thay ặấi khi
c l do chnh ặng theo quy ặnh cềa Bẩ lut Dân s. L do chnh ặng ặểc nu trong òiu 27, 37 và 38 cềa Ngh ặnh trn
bao gm trễng tn, d gây nhôm ln, xc ặnh li huyt thậng hoc xc ặnh li gièi tnh. Trn thc t, nhiu ngi chuyn gièi
khng thch h tn "nam tnh" (trng hểp nam sang n) hoc "n tnh" (trng hểp n sang nam) cềa mnh nn thng khng
dễng tn tht trong giao tip hàng ngày.

Hẩp 4. Kinh nghiữm th gièi
ụ nhiu nèc trn th gièi ặc biữt ẻ Châu Âu trong bậi cnh cc nguyn tổc nhân quyn và quyn y t hiữn ti, c
mẩt hữ thậng php lut ặểc p dng cho ngi chuyn gièi, tp trung vào cc c nhân mong phu thut thay ặấi
gièi tnh. Lut php cc nèc này và cc thc hành y t gi ặây ềng hẩ viữc phu thut chuyn ặấi gièi tnh trong
cc trng hểp ặc biữt và cho phọp thay ặấi trong giy t c nhân sau khi phu thut chuyn ặấi gièi tnh và hn
nhân vèi gièi tnh hu phu thut. Cng c nhiu nèc cm phân biữt ặậi x da trn xu hèng tnh dc, bn dng
gièi và th hiữn gièi. Tnh ặn nay tt c thành vin khậi cẩng ặng chung Châu Âu ặu ặểc yu côu v mt php
l phi ngđn cm phân biữt ặậi x da trn xu hèng tnh dc và bn dng gièi (Takacs 2006, dn theo iSEE 2012b).

Danh sch quậc gia, vễng lnh thấ c quy ặnh php l v chuyn
ặấi gièi tnh (Rà sot vđn bn php lut 58 quậc gia) 3
Quậc gia
Nhng quậc gia, vễng lnh thấ
c quy ặnh php l cho phọp
ngi chuyn gièi thay ặấi tn và

thay ặấi gièi tnh

Argentina, n òẩ, Azerbaijan, B,
Bostawa, Brazil, Colombia, Croatia,
Cuba, Denmark, Ecuador, òc, Hongkong, Italy, Nht, Kazakhstan, Kyrgyztan, Hà Lan, Na Uy, Ba Lan, Puerto
Rico, Nga, Singapore, Slovakia, Nam
Phi, Hàn Quậc, Tây Ban Nha, Thy
òin, Thấ Nh K, Uzbekistan
(31 quậc gia)

Nhng quậc gia, vễng lnh thấ c
quy ặnh php l v chậng phân
biữt ặậi x trn că sẻ bn dng
gièi

Angola, Argentina, B, òo Cook,
Croatia, òan Mch, Ecuador, Php,
òc, Hungary, Italy, Kosovo,
Macedonia, Hà Lan, Papua New
Guinea, Nga, Samoa, Serbia, Slovakia,
Tây Ban Nha, Thy òin, Thy S
(22 quậc gia)

Vễng lnh thấ
Australia: Australian Capital Territory,
New South Wale, Northern Territory,
Queensland, South Australia,
Tasmania, Victoria, West Australia
(8 vễng lnh thấ)

3 Chi tit xem ti website />
6


Tµi li÷u
tham kh∂o:
CCIPH (2008), Bπo l˘c tr™n c¨ sÎ xu h≠Ìng t◊nh dÙc vµ b∂n dπng giÌi tπi Vi÷t Nam
De Cuypere, G. (2006), Prevalence and demography of transexualism in Belgium, European Psychiatry.
Gates, Gary J. (2011), How many people are lesbian, gay, bisexual and transgender?, The William Institute.
iSEE (2012a), LGBT street children in Ho Chi Minh City, ßang xu†t b∂n
iSEE (2012b), Transgender in Vietnam: an exploratory study, ßang xu†t b∂n
iSEE, ICS, JHSPH (2012), Kh∂o s∏t v“ cuÈc sËng cÒa les vµ nh˜ng ng≠Íi n˜ y™u n˜ kh∏c
Tr≠¨ng T†n Minh (2006), Hμnh vi t◊nh dÙc ÆÂng giÌi vμ nguy c¨ l©y nhi‘m HIV tπi khu v˘c n´ng th´n tÿnh
KhΠnh Hfla, Vi÷t Nam , NXB Th’ giÌi (trang18 - 19)
USAID (2009), Gender identity and violence in MSM and transgenders: Policy Implications for HIV Service
VÚ Ng‰c B∂o (2005), ßËi m∆t vÌi s˘ thÀt: T◊nh dÙc ÆÂng giÌi (MSM) vµ HIV/AIDS Î Vi÷t Nam / VÚ Ng‰c B∂o,
Philippe Girault, NXB. Th’ giÌi
Winter, S. vµ Conway, L. (2011), How many trans* people are there? A 2011 update incorporating new data

ß” t◊m hi”u th™m th´ng tin v“
chuy”n giÌi vµ b∂n dπng giÌi,
xin li™n h÷:
Vi÷n nghi™n c¯u X∑ hÈi,
Kinh t’ vµ M´i tr≠Íng
(iSEE)
ßi÷n thoπi: (84-4) 6273 7933
Email:
www.isee.org.vn

7

Trung t©m ICS - Trung
t©m lµm v“ quy“n cÒa
ng≠Íi ÆÂng t›nh, song
t›nh vµ chuy”n giÌi
ßi÷n thoπi: (84-8) 3940 5140
Email:
www.ics.org.vn

PFLAG Vi÷t Nam - Di‘n
Ƶn Cha mã, Ng≠Íi
th©n vµ Bπn bà cÒa
Ng≠Íi ÆÂng t›nh vµ
Chuy”n giÌi
ßi÷n thoπi: (84-8) 3940 5140
Email:
www.hieuvecon.vn
www.pflag.vn


www.isee.org.vn