Sau khi giới thiệu vẻ dẹp chung về hình thức lẫn tâm hồn của hai chị em bằng bốn câu
thơ , Nguyễn Du bắt đầu miêu tả vẻ đẹp riêng của Thúy Vân :
Vân xem trang trong khác vời ,
Khuôn trăng đầy đặn , nét ngài nở nang .
Hoa cười ngóc thốt đoan trang ,
Mây thua nước tóc , tuyêếtnhường màu da ,
Chỉ vài nét chấm phá , bức chân dung của Thúy Vân hiện lên thật nghiêm trang , đứng
đắn và phúc hậu . Gương mặt của nàng đầy đặn như mặt trăng tròn . chân mày của nàng
đẹp như mày của con bướm tằm . Đuôi mắt của nàng đẹp như mắt phượng . miệng của
nàng nở nụ cười tươi như đóa hoa đang khoe sắc , tỏa hương . Tiếng nói của nàng trong
như ngọc. Những làn mây trên không trung vẫn không đẹp bằng mái tóc mượt mà của
nàng . Tuyết là biểu tượng của màu trắng nhưng không nhường màu cho da mịn màng ,
trắng trẻo của nàng .
Bằng cách phối hợp các biện pháp nghệ thuật ước lệ , tượng trưng , ẩn dụ , nhân hóa , liệt
kê , đối ngữ , thậm xưng và cách dùng các từ láy , từ Hán Việt một cách điệu luyện ,
Nguyễn Du không những miêu tả được vẻ đẹp ưa nhìn của Thúy Vân mà còn dự báo
được tương lai của nàng . Đặc biệt , các từ " thua ", "nhương " cho chúng ta thấy số phận
bình an , tốt lành của ThuyýVân trên những chặng đường đời .
Còn đây là bức chân dung của nàng kiều :
Kiều càng sắc sảo mặn mà ,
So bề tài sắc lại là phần hơn
Đôi mắt của nàng Kiểu được miêu tả bằng hai hình ảnh ẩn dụ :
Làn thủy tinh , nét xuân sơn
Cặp mắt của nàng trong trẻo và long lanh như làn nước mùa thu . Còn lông mày lại thanh
nhẹ , tương đẹp như nét núi mùa xuân nghiêng nghiêng , duyên dáng .đây cũng là vẻ đẹp
ước lệ , tượg trưng thường gặp trong thơ văn cổ . Những nghệ thuật nhân hóa , thậm xưng
, so sánh , hoán dụ , ẩn dụ , điển cố ,liệt kê , đối ngữ , tương hỗ đã tiếp tục đưa sắc đẹp
của Thúy kiều đến tuyệt điỉnh, khiến cho :
Hoa ghen thua thắm ,liễu hờn kém xanh
"Hoa " và "liễu" là những loài vô tri , vô giác , vậy là phải " ghen " , "hờn ", tức giận
trước vẻ đẹp ' sắc sảo mạn mà ", " mười phân vẹn mười 'của naàng. Còn đối với con
người , nàng kiều chỉ cần ngoảnh lại một cái thì thành người ta bị xiêu, ngoảnh lại cái nữa
thì nước người ta bị đổ . Chao ôi ! Thúy Kiều đuúnglà một tuyệt thế giai nhân.
Nhưng qua nghệ thuật miêu tả vẻ đẹp lộng lẫy ,đài các, kiêu sao , có sức cuốn hút mãnh
liệt của Thúy Kiều . Nhất là các từ ' ghen " , "hờn " , Nguyễn Du đã hé mở cho chúng ta
thấy những cơn sóng gió bảo tố của cuộc đời như chờ trực để vùi dập thân phận của
nàng .
Nếu như ở Thúy Vân , Nguyễn Du chỉ miêu tả sắc đẹp thì ở Thúy Kiều , nàh thơ vưa
miêu tả nhan sắc , vừa ca ngợi tài năng :
sắc đành tài một , tại đành hoạ hai
Như vậy ,về sắc thì đành chỉ có một mình Thúy Kiều vêềtài thì may ra , họa hoằn lắm
mới có người thứ hai . Thứ nhất là trí thông minh sẵn có do tạo hóa ban tặng :
Thông minh vốn sẵn tính trời
Thứ nhì là tài thơ , vẽ , ca hát , đánh đàn , sáng tác nhạc :
Pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm
Cung thương lầu bậc ngũ âm ,
Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương .
Khúc nhà tay lựa nên chương .
Xét riêng về tài đánh đàn thì Thúy kiều vượt xa những người khác . Những nốt cung ,
thương , giốc , chũy , vũ trong âm giai của nạhc cổ trung Quốc và Việt Nam được nàng
phối hợp một cách nhuần nhuyễn , tinh thông , dạt dào cảm xúc . Đặt biệt , một bản nhạc
nhan đề là " Bạc mệnh " - đưa con tinh thần của Thúy Kiều - đã tác động vào cõi sâu
thẳm trong tâm hồn của con người , khiến ai thưởng thức cũng phải đau khổ , sâầunão
đến rơi nước mắt , đến buốt nhói tim . Phải chăng " một thiên bạc mệnh lại càng não nhân
" ấy như muốn dư báo những đâu khổ , bất hạnh chồng chất trong suốt 15 năm ròng của
đời người con gái tài sắc vạn toàn ?
Nhìn chung , Nguyễn Du có dụng ý rất rõ trong việc nhấn mạnh tài sắc của Thúy Kiều ,
nhà thơ đã cực tả Thúy vân , tưởng như sắc đạp của Thúy Vân không ai hơn được nữa ,
để rồi sau đó , Thúy Kiều xuất hiện thì Thúy Vân trở thành một cái nền làm tôn sắc
đẹpcủa Thúy Kiều là tuyệt đỉnh . Còn tài của nàng cũng là tuyệt đỉnh . ( Giáo sư Nguyễn
Lộc )
Có thế nói rằng , lần đầu tiên trong lịch sử văn học nước nhà , hình ảnh người phụ nữ
hoàn mĩ về hình thức lẫn tâm hồn được thể hiện dưới ngòi bút của thiên tài Nguyễn du
một cách say sưa , nồng nhiệt ,tập trung và trân trọng nhất . Đó là một cái nhìn của con
gnười có tấm lòng nhân dạo mênh mông như ngọn nước triều dâng . Nguyễn du dã mở
đườngbcho tư tưởng của mình đi trước thời đại . Bởi lẽ , trong xã hôi phong kiền đầy rẫy
nhưng bất công , ngang trái , hà khắc , phụ nữ luôn bị lép vế , bị ruồn rẫy , chà đạp , xô
đẩy đến bức đường cùng .
Một lần nữa ở bốn câu kết thúc của trích đoạn Chị em Thúy Kiều , Nguyễn Du miêu tả
cuộc sống phong lưu , êm đềm , khuôn phép , mẫu mực và ngợi ca đức hạnh của cá hay
chị em :
Phong lưu rất mực hồng quần ,
Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cặp kê ,
Em đềm trướng rủ màn che .
Tường đông ong bướm đi về mặc ai
Mặc dù đã đến tuổi búi tóc cài trâm , có thể lấy chồng nhưng Thúy Vân và Thúy Kiều
vẫn sống hòa thuận , vui vẻ trong cảnh trướng rủ màn che , khôn