Thành ngữ chỉ trường nghĩa ăn trong tiếng việt

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

M U
1. Lý do chn ti
Thnh ng l mt b phn quan trng trong vn t ca mt ngụn ng.
Trong ting Vit, thnh ng cú mt khi lng rt ln, phong phỳ v a dng,
chỳng mang c trng dõn tc rừ nột v giu sc biu cm, biu hin. Cựng
vi vic phỏt trin ting núi dõn tc, thnh ng dn c hỡnh thnh, c
nhõn dõn s dng nh mt cụng c giao t chung. Phỏt trin thnh ng l mt
trong nhng cỏch tt b sung cho vn t. Xột v mt tu t, thnh ng ó
gúp phn lm giu, p cho ting Vit v nhiu phng din.
Mt khỏc, do c hỡnh thnh v phỏt trin trong lch s lõu di ca
dõn tc, thnh ng li l nhng cm t c nh, hay nhng ng c nh, cú
ni dung ng ngha sõu rng, nờn nú cng gi c nhiu khỏi nim thuc v
truyn thng. Nhng khỏi nim ny ó phn ỏnh nhiu mt tri thc v gii t
nhiờn v i sng xó hi ca cỏc thi i ó sn sinh ra nú trờn t nc Vit
Nam.
Thnh ng gin d, d hiu, mi cõu mang mt ni dung nht nh,
nhng li cú th ng dng vo nhiu hon cnh khỏc nhau tu theo i tng
v mc ớch s dng. Nhng ngi thuc th h trc ớt hc li thuc nhiu,
s dng thnh thc thnh ng hn lp ngi tr tui, cú hc. Nú chng t mt
iu thnh ng rt gn vi tõm thc dõn gian. Vỡ vy, tip cn thnh ng
mun chm ti bn cht ca nú phi l cỏch tip cn liờn ngnh: Ngụn ng
hc, dõn tc hc, tõm lớ hc, vn hc, vn hoỏ... bi thnh ng phn ỏnh quan
nim, cỏch t duy, cỏch ng x ca mt dõn tc v cỏc quy lut, hin tng t
nhiờn v xó hi.
Qua kho sỏt chỳng tụi thy kho tng thnh ng, tc ng Vit Nam cú
rt nhiu thnh ng ch trng ngha n. Vic tỡm hiu cỏc thnh ng ch

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

trng ngha n trong ting Vit l gúp ting núi vo tỡm hiu li n ting
núi sinh ng trong hot ng giao tip, trong vic tỡm hiu bn sc vn hoỏ
dõn tc.
Khi nghiờn cu ti ny, chỳng tụi cú mong mun gin d, nú s l c
s cung cp cho bn thõn nhiu hiu bit sõu sc v thnh ng. ng thi kt
qu nghiờn cu c vn dng vo chuyờn mụn s em li hiu qu thit thc
trong nhiu gi lờn lp. Chớnh vỡ vy, vic i sõu nghiờn cu ti ny l vic
lm cú giỏ tr thc tin ca mt giỏo viờn dy vn trong tng lai.
2. Lch s vn
Trong nn vn hoỏ dõn gian Vit Nam núi chung m c bit l nn vn
hc dõn gian núi riờng, chỳng ta khụng th khụng cp ti kho tng thnh
ng ca dõn tc. S phong phỳ, a dng v s lng m quan trng hn l
phong phỳ, sinh ng v kh nng s dng ó khin thnh ng tr thnh vn
sng, vn kinh nghim quý bỏu trong cỏch ng x ca nhõn dõn ta, gn vi
li n ting núi ca qun chỳng qua bao th h. tỡm hiu, phỏt hin s
phong phỳ v tinh t ca kho tng vn húa dõn gian s ny, rt nhiu nh
nghiờn cu ó dy cụng su tm v cho ra i nhng cụng trỡnh nghiờn cu
mang tớnh khoa hc vi mc ớch l thng kờ, gii ngha, nờu mt s ng
dng tiờu biu ca cỏc thnh ng, tc ng.
Trờn c s s thng kờ rt c th ca cỏc cụng trỡnh nghiờn cu i
trc, chỳng tụi tin hnh thc hin ti: Thnh ng ch trng ngha

n trong ting Vit. õy l ti khoa hc khỏ mi m v cú nhiu im
khỏc so vi cỏc cụng trỡnh nghiờn cu trc ú. S d, ngi thc hin ti
khng nh iu ú bi qua s tỡm hiu, thng kờ chỳng tụi thy vn ny
ó c cỏc tỏc gi i trc nghiờn cu nhng hng sau:

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

- Hng th nht : Tp hp v gii thớch cỏc thnh ng ting Vit. õy
l cụng trỡnh nghiờn cu ca cỏc tỏc gi lm t in. Tiờu biu cho hng ny
cú cỏc cụng trỡnh sau:
+ T in thnh ng v tc ng Vit Nam, tỏc gi V Dung, V Thuý
Anh, V Quang Ho, Nxb Vn hc, 2008.
+ T in thnh ng v tc ng Vit Nam, tỏc gi G.S Nguyn Lõn,
Nxb Vn hc, 2006.
+ T in gii thớch thnh ng ting Vit, Nguyn Nh í (ch biờn),
Hong Vn Hnh, Lờ Xuõn Thi, Nguyn Vn Khang, Phan Xuõn Thnh,
Nxb Giỏo dc, 1998.
- Hng th hai: Nghiờn cu v c im, cu trỳc ca thnh ng, su
tp, phõn loi thnh ng ting Vit. Tiờu biu cho hng ny cú cụng trỡnh:
+ Thnh ng hc ting Vit ca tỏc gi Hong Vn Hnh, Nxb Khoa
hc xó hi, 2008. Trong cụng trỡnh ny tỏc gi Hong Vn Hnh ó nghiờn
cu v c im, cỏch phõn loi thnh ng. c bit, ụng dnh mt chng
riờng núi v giỏ tr v ngh thut s dng thnh ng qua th vn ch tch

H Chớ Minh. Trong cun sỏch, tỏc gi cũn a ra mt cỏi nhỡn mi v thnh
ng t gúc ca vn hoỏ hc. Cui cựng, tỏc gi su tp thnh ng v sp
xp chỳng theo cỏch phõn loi nh ó trỡnh by u cun sỏch.
- Hng th ba: Nghiờn cu v c im cu trỳc ca thnh ng. Tiờu
biu cho hng ny cú cỏc cụng trỡnh:
+ Tỏc gi Hu Chõu trong cun T vng ng ngha hc ting
Vit, xem xột thnh ng t gúc c trng, ng thi ụng cng a ra cỏch
phõn loi thnh ng.
+ Tỏc gi Nguyn Thin Giỏp vi cụng trỡnh nghiờn cu v vn
phõn loi thnh ng, phõn bit thnh ng vi ng nh danh v cm t t do.

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

- Hng th t: Nghiờn cu cỏc phng din c th ca thnh ng,
chng hn mt s bi vit trờn tp chớ ngụn ng hay khoỏ lun tt nghip i
hc:
+ Cỏch th hin cỏc phng chõm v cht trong thnh ng ting
Vit, bi vit ca ThS. Khut Th Lan Ging viờn t ngụn ng trng i
hc S phm H Ni 2, ng trờn tp chớ Ngụn ng v i sng s 5 - 2005.
Trong bi vit ny, ngi vit ó cp n nhng thnh ng th hin ỳng
phng chõm v cht v nhng thnh ng vi phm phng chõm ny. Bi
vit dng li vic nghiờn cu phng chõm v cht trong nguyờn tc cng
tỏc hi thoi ca quy tc iu hnh ni dung hi thoi.

+ Ngha ca cỏc thnh ng cha t ch b phn c th ngi khoỏ
lun tt nghip ca sinh viờn Lờ Th Hng Hnh - K26A - Khoa Ng Vn Trng i hc S phm H Ni 2. Da trờn nhng c s lý thuyt chung
nht v thnh ng ca cỏc nh nghiờn cu, khoỏ lun ó thng kờ v phõn loi
hn 300 thnh ng cú cha t ch b phn c th ngi.
+ Tỡm hiu thnh ng tc ng th hin cỏc quy tc núi nng ca ngi
Vit khoỏ lun tt nghip ca sinh viờn V Minh Tho - K30B - Ng Vn Trng i hc S phm H Ni 2. Trong khoỏ lun ny, t vic tin hnh
phõn loi d liu thng kờ c theo c ch: thnh ng, tc ng th hin ỳng
cỏc quy tc hi thoi v thnh ng, tc ng vi phm cỏc quy tc hi thoi, tỏc
gi ó cp n s th hin ca cỏc thnh ng, tc ng trong tng quy tc
hi thoi theo c ch ó phõn loi.
Rừ rng cha cú cụng trỡnh no nghiờn cu mt cỏch c th v thnh
ng ch trng ngha n trong ting Vit. ti ny, chỳng tụi xem xột cỏc
thnh ng ch trng ngha n theo bn tiờu chớ:
- Thnh ng phn ỏnh cỏch la chn thc phm.
- Thnh ng phn ỏnh cỏch ch bin thc phm.

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

- Thnh ng phn ỏnh cỏch ỏnh giỏ con ngi.
- Thnh ng phn ỏnh quan nim sng, cỏch i nhõn x th.
Chỳng tụi thc hin ti vi mong mun l tỡm ra tớnh cht mi m
v sinh ng ca thnh ng trong kho tng vn hoỏ dõn gian cc kỡ phong phỳ
v vụ tn ca dõn tc.

3. Mc ớch nghiờn cu
Thc hin ti ny, chỳng tụi nhm mc ớch:
- Thy c s phong phỳ, a dng ca thnh ng ch trng ngha
n trong kho tng thnh ng, tc ng Vit Nam theo bn tiờu chớ: Thnh
ng phn ỏnh cỏch la chn thc phm; cỏch ch bin thc phm; cỏch ỏnh
giỏ con ngi; cỏch i nhõn x th v phn ỏnh quan nim sng.
- Thy c kinh nghim, vn sng, vn hiu bit cng nh nhng giỏ
tr vn hoỏ tinh thn tng n trong cỏc thnh ng ch trng ngha n.
4. Nhim v nghiờn cu
t c mc ớch ra, ti ny phi thc hin cỏc nhim v sau:
- Tp hp nhng c s lý lun cú liờn quan phc v cho ti.
- Kho sỏt, thng kờ, phõn loi v mụ t cỏc thnh ng ch trng ngha
n theo bn tiờu chớ ng ngha.
5. i tng, phm vi nghiờn cu
- i tng: Thnh ng ch trng ngha n trong ting Vit.
- Phm vi nghiờn cu: Cỏc thnh ng cú nhiu trong cỏc cun t in cng
nh trong cỏc ti liu ngụn ng v tỏc phm vn hc. Nhng vi ti ny,
chỳng tụi ch tp trung kho sỏt cỏc thnh ng ch trng ngha n trong ba
cun:
1. T in thnh ng v tc ng Vit Nam ca V Dung, V Thuý
Anh, V Quang Ho, Nxb Vn hc, 2008.
2. T in thnh ng v tc ng Vit Nam ca G.S Nguyn Lõn, Nxb
Vn hc, 2006.

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

3. Thnh ng ting Vit - Nguyn Lc, Lng Vn ang, Nxb Khoa
hc xó hi, H Ni 1978.
6. Phng phỏp nghiờn cu
Nghiờn cu ti ny chỳng tụi s dng nhiu phng phỏp chng
hn, phng phỏp thng kờ phõn loi dựng lit kờ, phõn loi thnh ng
theo bn tiờu chớ ng ngha. Phng phỏp phõn tớch dựng x lớ t liu ó
thng kờ. Phng phỏp h thng tng hp li tt c t liu.
7. úng gúp ca khoỏ lun
V mt lớ lun: lm sỏng t thnh ng khụng ch trờn phng diờn lớ
thuyt hn lõm m i xem xột ngha ca cỏc thnh ng theo bn tiờu chớ ng
ngha ó phõn loi.
V mt thc tin: giỳp giỏo viờn cng nh c gi quan tõm cú thờm
mt cỏch tt b sung cho vn t, cú cỏi nhỡn ỳng n, tinh t, hiu qu khi
tỡm hiu kho tng vn hoỏ dõn gian s ca dõn tc.
8. B cc khoỏ lun
M u
Ni dung:
- Chng 1: C s lớ thuyt.
- Chng 2: Khỏi quỏt v vn hoỏ m thc ca ngi Vit Nam.
- Chng 3: Miờu t thnh ng ch trng ngha n trong ting Vit.
Kt lun.
Ti liu tham kho.

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

NI DUNG
CHNG 1: C S Lí THUYT
1.1. Khỏi quỏt v thnh ng
1.1.1. Khỏi nim v thnh ng
Cú nhiu quan nim v thnh ng, sau õy l mt s quan nim ca cỏc
nh nghiờn cu vn hc v ngụn ng:
Trong cun Tc ng, ca dao, dõn ca Vit Nam, tỏc gi V Ngc Phan
sau khi i sõu vo phõn tớch, thng kờ nhng quan nim ca cỏc hc gi i
trc v vn thnh ng, tỏc gi ó cung cp cho ta mt cỏch hiu v thnh
ng nh sau:
Xột v mt ni dung: Thnh ng l mt phn cõu sn cú, nú l mt b
phn ca cõu m nhiu ngi ó quen dựng, nhng t riờng nú khụng din t
c mt ý trn vn.
Xột v mt hỡnh thc ng phỏp: Thnh ng ch l nhúm t, cha phi
mt cõu hon chnh. Thnh ng l mt cm t trn tru, quen thuc, c
dựng thnh cõu núi thụng thng cng nh c dựng trong tc ng, ca dao
dõn ca [ 11,21].
Tỏc gi Nguyn Lc, Lng Vn ang trong cun Thnh ng ting
Vit nờu lờn ba c tớnh ca thnh ng: Thnh ng ting Vit cú tớnh cht c
nh cao; cỏc thnh ng thng c biu hin v s dng ngha búng l
ch yu; cỏc thnh ng cng cú quỏ trỡnh vn ng, bin i. T nhng c
tớnh ny cỏc tỏc gi i vo phõn bit rừ rt hai khỏi nim thnh ng v tc
ng: Ni dung ca thnh ng l nhng khỏi nim, ni dung ca tc ng l
nhng phỏn oỏn. Quan h gia thnh ng v tc ng l nhng quan h gia
cỏc hỡnh thc khỏi nim v phỏn oỏn. Tc ng l mt hin tng ý thc xó

hi, phn ỏnh li sng ca thi i, li ngh ca nhõn dõn, li núi ca dõn tc.
Thnh ng thuc hin tng ngụn ng, l cụng c giao t chung ca cng

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

ng dõn tc. Chớnh trong li ngh, li núi ca nhõn dõn thng khụng th
no tỏch ri hỡnh thc biu t ca nú. Ch ging nhau v thng nht vi
nhau mt s n v l chỳng cú cựng mt mụ hỡnh biu t c nh
[10,21,22].
Cỏch nh ngha ca T in ting Vit v thnh ng: Thnh ng l
tp hp t c nh ó quen dựng m ngha ca nú thng khụng th gii thớch
c mt cỏch n gin bng ngha ca cỏc t to nờn. [12,1136].
nh ngha ca tỏc gi Hu Chõu, trong cun T vng ng ngha
Ting Vit: i chiu vi t phc v cm t t do, cú th núi: ng c nh
l cỏc cm t (ý ngha cú tớnh cht l ý ngha ca cm t, cu to l cu to
ca cm t), nhng ó c nh hoỏ cho nờn cng cú tớnh cht cht ch, sn cú,
bt buc, cú tớnh xó hi nh t [ 3,72].
Cỏc tỏc gi Mai Ngc Ch, V c Nghiu, Hong Trng Phin trong
cun C s ngụn ng hc v ting Vit nh ngha thnh ng nh sau:
Thnh ng l cm t c nh, hon chnh v cu trỳc v ý ngha. Ngha ca
chỳng cú tớnh cht cu trỳc v gi cm. Vớ d: Ba cc ba ng, chú cn ỏo
rỏch, nh ngúi cõy mớt, bỏn bũ tu ch ng, mộo ming ũi n xụi vũ
[4,157].

Trong T vng hc ting Vit, tỏc gi Nguyn Thin Giỏp nh ngha
v thnh ng nh sau: Thnh ng l nhng cm t c nh va cú tớnh hon
chnh v ngha, va cú tớnh gi cm.Vớ d: Chú ngỏp phi rui, hn xiờu
phỏch lc, tht lng buc bng, l nh ụng t vo n [6,77]
Bờn cnh ni dung trớ tu, cỏc thnh ng bao gi cng kốm theo cỏc sc
thỏi bỡnh giỏ, cm xỳc nht nh; hoc l kớnh trng; hoc l tỏn thnh; hoc l
chờ bai, kinh r; hoc l ỏi ngi, xem thng.
Nhỡn chung, cỏc tỏc gi u nhn mnh vo mt s c trng riờng ca
thnh ng. Song cỏc tỏc gi u gp g nhau trong quan nim: Thnh ng l

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

mt cm t c nh, cú kt cu cht ch, cú ý ngha hon chnh, búng by v
gi cm.
1.1.2. Phõn bit thnh ng vi cỏc n v t ghộp, cm t t do, tc ng
T nhng khỏi nim trờn ta cú th i phõn bit thnh ng vi cỏc n v
t khỏc nh: t ghộp, cm t t do, tc ng.
1.1.2.1. Thnh ng vi t ghộp
T ghộp l t c to ra do s kt hp hai hay mt s hỡnh v tỏch
bit, riờng r, c lp i vi nhau theo mt quan h ng phỏp hoc ng ngha
no ú. T ú thy rng, thnh ng v t ghộp ging nhau ch chỳng u l
n v tng ng t, c cu thnh t nhiu hỡnh v khỏc nhau to nờn
n v cú ngha. Nhng gia chỳng li cú s khỏc bit. í ngha ca t ghộp

c suy ra t t hp ý ngha ca mi n v cu thnh nờn t. Vớ d: Cỏc t
ghộp: n si - n ngay khụng i n lỳc va ngon, hoc mun t c
kt qu ngay vỡ núng vi; n khụng - n tiờu m khụng lm, ly khụng ca
ngi khỏc bng th on, mỏnh khoộ; n núi - núi nng by t ý kin; n
my - xin ca b thớ sng; n trc - n nh vo phn ca ngi khỏc
Trong khi ú ngha ca cỏc thnh ng khụng th gii thớch c bng cỏc t
hp ngha b phn. Chng hn, cng núi v n cú cỏc thnh ng: n xi thỡ,
n khụng núi cú, n khụng ngi ri, n my i xụi gc, n chc nm ch
í ngha ca cỏc thnh ng ny mang tớnh hỡnh tng khỏi quỏt v c lớ gii
trong cỏc vn cnh c th. n xi thỡ cú th hiu: ch tớnh chuyn tm b
trc mt, khụng tớnh n chuyn lõu di; n khụng núi cú li hiu trong ng
cnh: t iu khụng m núi thnh cú; n khụng ngi ri: ch nhng ngi ch
n, khụng chu lm, sng khụng lao ng; n my ũi xụi gc: ch nhng
ngi khụng bit thõn bit phn, kờnh kiu i cỏc rm, ó xin sng m
cũn ũi ngi khỏc phi b thớ cho nhng th cao sang, yờu sỏch quỏ cao so

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

vi mc mỡnh ỏng c hng; n chc nm ch: ch i, chu chc lõu
ngy ni no ú cu cnh, trụng ch iu gỡ
1.1.2.2. Thnh ng vi cm t t do
V kt cu: cm t t do l s t hp ca cỏc t theo mi quan h ng
phỏp min l cỏc t cú s phự hp v ngha vi nhau. Tc l khụng bt buc,

khụng cú sn, cú tớnh cht cht ch khụng cao. Vớ d: s hc bi, õm mu v
tỡnh yờu, con ngi bi bc cũn nhng thnh ng cng l s t hp ca cỏc
t nhng nú l mt kt hp cht ch, cú sn, bt buc rt khú tỏch ri. Vớ d:
chut chy cựng so, õm b thúc, chc b go, chim sa cỏ ln
V ý ngha: ngha ca cm t t do thng miờu t c im trng
thỏi, tớnh cht ca s vt, hin tng v do ý ngha ca cỏc yu t cu thnh
gp li. Vớ d cm t sc kho tt ý ngha ca t tt b sung cho sc
kho, cũn cm t hc chm ch thỡ chm ch b ngha cho t hc. Nhng
ngha ca thnh ng khụng bng tng s ngha ca cỏc yu t cu thnh cng
li m cú tớnh biu cm. Vớ d cỏ nm trờn tht khụng phi miờu t con cỏ
nm trờn tht m ng ý núi n trng thỏi nguy him n s sng cũn. Hay
cỏc thnh ng: nc mt cỏ su - nc mt gi di, tc nc v b - tt yu
xy n khụng gỡ ngn cn ni. C ch to ngha ca cỏc thnh ng c hỡnh
thnh t cỏc phng thc n d, hoỏn d, so sỏnh, do vy ý ngha ca cỏc
thnh ng thng mang tớnh biu trng.
1.1.2.3. Thnh ng vi tc ng
Tc ng l nhng cõu ngn gn, thng cú vn iu, ỳc kt tri thc,
kinh nghim sng v thc tin ca nhõn dõn. Vớ d: ung nc nh ngun, n
qu nh k trng cõy, tt g hn tt nc sn. So sỏnh thnh ng v tc ng
ta thy, chỳng ging nhau im u cú tớnh cht c nh. Nhng khỏc nhau
ch, thnh ng l cm t dựng gi tờn s vt, hin tng hay biu th
nhng khỏi nim. Cũn tc ng l cõu, l nhng phỏn oỏn ngh thut. Ni

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

dung ca thnh ng phn ỏnh nhng kinh nghim v t nhiờn, khoa hc, xó
hi v con ngi. Vỡ l cm t nờn thnh ng l thnh phn ca cõu, cũn tc
ng l mt cõu hon chnh.
Tt c nhng so sỏnh trờn nhm tng minh cỏc c trng c bn nht
ca thnh ng. ú l tớnh cht c nh v cu trỳc, cú tớnh biu trng v ý
ngha, cú kh nng gi tờn hay biu th khỏi nim.
1.2. c im ca thnh ng
1.2.1. c im kt cu
T nhng quan nim trờn ta cú mt cỏch hiu: Thnh ng l mt t
hp c nh, bn vng v hỡnh thỏi - cu trỳc, hon chnh búng by v ngha,
c s dng rng rói trong giao tip hng ngy, c bit trong khu ng. Vớ
d: Ln nh trch, cõm nh thúc, lnh nh tin, p nh tiờn, xu nh ma
Tớnh c nh v hỡnh thỏi - cu trỳc ca thnh ng c th hin
nhng im sau:
Mt l, thnh phn t vng ca thnh ng núi chung l n nh, ngha
l cỏc yu t to nờn thnh ng hu nh c gi nguyờn trong s dng, m
trong nhiu trng hp khụng th thay th bng cỏc yu t khỏc. Chng hn,
phi núi: chõn m ỏ chõn chiờu ch khụng c núi chõn phi ỏ chõn
trỏi, mc dự m thi c cú ngha l phi, chiờu cú ngha l trỏi.
Hai l, tớnh bn vng v cu trỳc ca thnh ng th hin s c nh
trong trt t cỏc thnh t to nờn thnh ng. Vớ d, thng núi cng u cng
c ch khụng núi hoc rt ớt dựng cng c cng u, hoc tai to mt ln,
khụng núi hoc ớt núi mt ln tai to.
Tớnh bn vng v hỡnh thỏi - cu trỳc ca thnh ng cú nhiu nguyờn
nhõn khỏc nhau nhng xỏc ỏng, hp lớ hn c, l ý kin: tớnh n nh, c
nh v thnh phn t vng v cu trỳc ca thnh ng hỡnh thnh l do thúi
quen s dng ca ngi bn ng. mt thi kỡ lch s xa xa no ú, thnh

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

ng m ngy nay ta s dng cng vn l nhng t hp t t do. Song nh
c tỏi hin lp i lp li nhiu ln trong li núi vi nhng s chuyn di ng
ngha nht nh, nú ó c cng ng ngi bn ng ghi nhn v a dựng.
Vỡ th, dng n nh ca thnh ng l dng chun, mang tớnh xó hi cao. Tuy
nhiờn cng cn núi thờm rng dng chun ny ca thnh ng khụng phi l
bt bin, l cht cng m trong s dng, nú vn uyn chuyn, vn phỏt huy
s sỏng to ca cỏ nhõn, c bit l nhng cõy bỳt ti nng.
Cho nờn, tớnh bn vng ca thnh ng trong h thng chun v tớnh
uyn chuyn ca nú trong s dng l hai mt khụng h mõu thun, khụng h
loi tr nhau.
1.2.2. c im ý ngha
c trng ni bt ca thnh ng l tớnh hon chnh búng by v ngha.
Nú biu th nhng khỏi nim hoc biu tng trn vn v cỏc thuc tớnh, quỏ
trỡnh hay s vt. Núi mt cỏch khỏc, thnh ng l nhng n v nh danh ca
ngụn ng. Vớ d: nc mt cỏ su: nc mt gi di; hỏ ming mt quai:
trng thỏi khú núi, vỡ t mỡnh ó gõy ra iu gay cn; tc nc v b: tt yu
xy n, khụng gỡ ngn cn ni. Song, khỏc vi cỏc n v t vng bỡnh
thng, thnh ng l loi n v nh danh bc hai, ngha l ni dung ca
thnh ng khụng hng ti iu c nhc n trong ngha en ca cỏc t
ng to nờn thnh ng, m ng ý iu gỡ ú suy ra l chỳng. Vớ d thnh ng
cỏ nm trờn tht khụng phi miờu t con cỏ nm trờn tht nh núi cun sỏch

nm trờn bn, m ng ý núi n trng thỏi nguy him n s sng cũn. Hay
thnh ng lnh nh tin cng khụng phi ch ng tin lnh m ng ý ch
ngi cú tớnh cỏch ớt núi, ớt bc l cm xỳc trc mt vn thng gõy xỳc
ng. ú l ngha búng hay ngha biu trng c hỡnh thnh t phng thc
n d, so sỏnh nh quỏ trỡnh biu trng hoỏ.

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

1.2.3. Cỏc phng thc to ngha
Ngha ca thnh ng ting Vit thng c hỡnh thnh t ba phng
thc: n d, hoỏn d, so sỏnh. Da vo phng thc so sỏnh, ta cú nhng
thnh ng kiu: núng nh la, rừ nh ban ngy, ti ty ỡnh, cõm nh thúc,
lnh nh tin Da vo phộp n d, ta cú nhng thnh ng nh: u voi uụi
chut, mt trũn mt dt, cỏ mố mt la Da vo phộp hoỏn d, ta cú cỏc
thnh ng: mm nm ming mi, ba chỡm by ni, ba cc ba ng, i guc
trong bng T cỏc phng thc cu to ny, yờu cu chỳng ta khi xem xột
thnh ng bao gi cng phi tỡm ý ngha biu trng, ý ngha hm n sau cỏc
n d, so sỏnh, hoỏn d. Nh cỏc phng thc ny m ngha ca cỏc thnh
ng bao gi cng ngn gn, cụ ng, hm xỳc, giu tớnh hỡnh tng v tớnh
biu cm.
1.3. Tiu kt chng 1
Chỳng ta cú nhn xột, thnh ng l mt cm ng c nh, cú tớnh gi
cm, cú tớnh hon chnh, búng by v ngha. í ngha ca thnh ng c to

ra t phng thc n d, hoỏn d, so sỏnh. ng thi cỏc c im v kt cu,
v ý ngha ca thnh ng cũn giỳp chỳng ta khu bit c thnh ng vi cỏc
n v t nh: t ghộp, cm t t do, tc ng. iu ny cú tỏc dng rt ln
trong vic tỡm hiu v miờu t thnh ng ch trng ngha n trong ting
Vit.

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

CHNG 2:
KHI QUT V VN HO M THC CA NGI VIT NAM
Thnh ng l mt b phn quan trng ca ting Vit. Nú th hin
nhng c trng vn hoỏ, t duy ca mt dõn tc. Thnh ng chim mt s
lng ln vi t cỏch l mt n v ting Vit. Qua nhng thnh ng cũn lu
li trong nhõn dõn ta ó c cỏc tỏc gi i trc thng kờ trong cỏc cun t
in, phn no hộ m v mt trong nhng lnh vc ca i sng con ngi,
nhng giỏ tr vn hoỏ truyn thng. ú l quan nim v n, s n. cp
ti cỏi n, s n cng chớnh l cp n khớa cnh m thc, vn l cõu
chuyn hng ngy rt gn gi v cng rt i thng. Quan nim v cỏi n, s
n c gn vi nhiu lnh vc, nhiu h thng giỏ tr n - núi, n - , n lm, n -mc... n nh qu cõn o cỏc giỏ tr vn hoỏ khỏc, phõn nh
phm cht tt - xu, khinh - trng, sang - hốn, hoc gi ra nhng li khuyờn
nờn th ny, ng nờn th n... nhng thc o giỏ tr y cng chớnh l ni
dung, l tiờu chớ c phn ỏnh thụng qua nhng thnh ng ch trng ngha
n. Bi th, khi tỡm hiu ti Thnh ng ch trng n trong ting

Vit, chỳng tụi nhn thy ti ang nghiờn cu ó chm ti lnh vc vn
hoỏ m thc ca dõn tc ta. õy l lý do chỳng tụi dnh chn chng 2 ca
khoỏ lun ny khỏi quỏt ụi nột v vn húa m thc ca ngi Vit Nam
trc khi i thng kờ, miờu t cỏc thnh ng ch trng ngha n trong ting
Vit.
2.1. Vi nột v vn hoỏ m thc ca ngi Vit
Theo T in Vit Nam thụng dng, m thc chớnh l n ung, l
hot ng cung cp nng lng cho con ngi sng v hot ng. Chớnh vỡ
vy núi n vn hoỏ m thc l núi n vic n ung cựng vi ngun gc v
lch s ca nú.

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

n ung l chuyn hng ngy m cng l chuyn muụn i gn lin
vi con ngi ngay t bui s khai nguyờn thu. Nờn, vo thi im y n
ung ch l mt hot ng sinh hc, mt phn ng t nhiờn khụng iu kin
ca con ngi. Con ngi khi ú ch n theo bn nng, n duy trỡ s sng
v bo tn ging nũi. Thi k ny vic n ung cha cú chn lc, con ngi
n tt c nhng gỡ kim c v c bit l n sng, ung sng. Cựng vi s
phỏt trin ca con ngi thỡ hot ng ngh thut trong n ung hay m thc
cng dn thay i theo tớch cc vi s a dng ca cỏc mún n v cỏch ch
bin.
Nu trc kia cỏc mún n ch nhm ỏp ng nhu cu n cho no ming,

ging nh cú thc mi vc c o thỡ bõy gi con ngi quan tõm n
tớnh thm m ca mún n, n bng mt, bng mi v bng tt c nhng giỏc
quan ca c th... Vỡ th n, thc ung c ngi u bp ch bin, by
bin mt cỏch cu kỡ hn, c sc hn v nu n cng nh thng thc mún
n tr thnh mt ngh thut. m thc khụng ch l s tip cn v gúc vn
húa vt cht m cũn cha ng trong ú vn hoỏ tinh thn.
Theo ngha rng, Vn hoỏ m thc l mt phn vn hoỏ nm trong
tng th, phc th cỏc c trng, din mo v vt cht tinh thn, tri thc, tỡnh
cm... khc ha mt s nột c bn, c sc ca mt cng ng, gia ỡnh, lng
xúm, vựng min, quc gia ... Nú chi phi mt phn khụng nh trong cỏch ng
x v giao tip ca mt cng ng, to nờn c thự ca cng ng y. Trờn
bỡnh din vn hoỏ tinh thn, vn hoỏ m thc l cỏch ng x, giao tip trong
n ung v ngh thut ch bin thc n, ý ngha, biu tng tõm linh trong
mún n ú. Qua n ung cú th nhn ra con ngi i x vi nhau nh th
no.
Theo ngha hp, Vn hoỏ m thc l nhng tp quỏn v khu v ca
con ngi, nhng ng x ca con ngi trong n ung; nhng tp tc kiờng

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

k trong n ung; nhng phng thc ch bin, by bin trong n ung v
cỏch thng thc mún n.
Theo Wikipedia, m thc Vit Nam l cỏch gi ca phng thc ch

bin mún n, nguyờn lớ phi trn gia v v nhng thúi quen n ung núi chung
ca mi ngi Vit trờn t nc Vit Nam. Tuy hu nh cú ớt nhiu s khỏc
bit, m thc Vit Nam vn bao hm ý ngha khỏi quỏt nht ch tt c
nhng mún n ph bin trong cng ng cỏc dõn tc thiu s nhng ó tng
i ph thụng trong cng ng ngi Vit.
Nhỡn chung, cỏc cỏch hiu trờn v vn hoỏ m thc u nhm hng
n mt nhn nh chung: vn hoỏ m thc l mt phn ca vn hoỏ ng x,
th hin nhng thúi quen n ung v cỏch thc ch bin mún n ca mi dõn
tc, mi khu vc khỏc nhau. Hiu v s dng ỳng cỏc mún n sao cho cú li
cho sc kho nht ca gia ỡnh v bn thõn cng nh thm m nht luụn l
mc tiờu hng n ca mi con ngi.
2.2. Bn sc m thc ca ngi Vit
2.2.1. Quan nim ca ngi Vit Nam v m thc
Vn hoỏ m thc l mt biu hin quan trng trong i sng con ngi,
nú cng hm cha nhng ý ngha trit lý. T xa xa, ụng cha ta ó tng kt
thnh cõu tc ng: hc n, hc núi, hc gúi, hc m ch yu nhm nhc
nh nhng ngi tr tui mi bc vo i thỡ khõu u tiờn l hc n.
cỏc nc khỏc trờn th gii, ngoi quan nim dõn gian thỡ cỏc nh chuyờn
mụn, nhng ngi yờu thớch, am hiu m thc u bn lun, vit nhng ti
liu, nhng cun sỏch v ngh thut n ung.
i vi ngi Vit, cỏi n l cỏi n vn hoỏ, nú cú mt ý ngha sõu sc
v liờn quan n mi mt ca i sng xó hi. Ngi Vit cho rng: cú thc
mi vc c o, õy l mt c im ht sc bin chng, coi ú l tin
con ngi cú th bc vo cỏc lnh vc hot ng khỏc. Vic n l vic

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

trng m mi ngi, k c tri t, thỏnh thn u phi tụn trng vic n.
iu ú th hin cõu núi: Tri ỏnh cũn trỏnh ming n v ngi Vit
cng i x vi thỏnh thn thụng qua l vt dõng cỳng. Nhng n, thc
ung dựng trong dõng cỳng thỡ n chim v trớ quan trng s mt; ngi
trn gian, con chỏu trong nh khụng c phộp n trc nu nh cha cỳng t
tiờn, thn thỏnh. Nhng n, thc ung dựng trong dõng cỳng c nu
nng rt cn thn, chu ỏo, tn tt, by bin trang trng bng thỏi v
tỡnh cm thnh kớnh, thiờng liờng trong c ch, li núi v ỏnh mt. Phi chng
do cỏi n cú ý ngha quan trng nh vy m trong vn t ng ca ngi Vit
Nam khi gn vi mi hnh ng u ly n lm u: n ung, n mc, n núi,
n chi, n tiờu, n nm, n ng, n cp, n trm, n Thc ra, khụng hn
nh vy, ú ch l mt hỡnh thc ng phỏp trong ting Vit m thụi. Bi vỡ,
ngi Vit ly ba n lm mc cho vic phõn chia thi gian v cụng vic
trong mt ngy.
Khụng ch tuõn theo nhng quy tc chung trong vic n ung, i vi
ngi Vit Nam, n ung cú ý ngha ni ti trong mi hot ng i sng,
trong mi sinh hot vt cht v tỡnh cm con ngi, th hin trong quan nim
v n ỳng, n ngon v n p. Ngi Vit rt hiu khỏch, cú khỏch n ỳng
ba cm thờm bỏt thờm a thnh thc mi n cựng. ụi khi s hiu khỏch
cũn th hin hin vic mi khỏch n nh dựng cm th hin nột vn hoỏ
gia ngi vi ngi trong xó hi. Khi cú dp t chc n ung, gia ch
thng lm nhng mún n tht ngon, nu tht nhiu ói khỏch. Ch nh
thng gp thc n mi khỏch trỏnh vic dng a trc trc khỏch, v cú
li mi n thờm khi khỏch dng ba. Ba cm tht khỏch khụng ch l cuc
vui m cũn th hin tm lũng hiu khỏch c trng ca ngi Vit. Ngoi ra,
ba n chớnh l lỳc c gia ỡnh on t, chuyn trũ thõn mt, kiờng ting mng

m: Tri ỏnh cũn trỏnh ming n. Ba cm nh l cỏch gi tờn hai ba

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

chớnh: ba tra v ba ti. ú l mt khụng gian gia ỡnh m m, xum vy
cỏc thnh viờn gn bú, quõy qun vi nhau bờn bn n sau mt ngy lm
vic mt nhc. Mc dự khụng tn ti s phõn chia ng cp, nhng qua cỏch
quan sỏt v trớ bờn mõm cm, bờn bn n cng phn ỏnh, biu hin ngụi th,
s tụn trng trong gia ỡnh v ngoi xó hi. Cú nhng quy nh bt thnh vn.
Ngi m hay con dõu trng thng ngi bờn mõm cm xi cm cho c
nh, xi cm do cho ụng b, cha m. Nhng ngi ph n ny, h m
nhim vai trũ ni tng trong gia ỡnh v trong ba cm, h cng ng thi l
ngi b sung thc n, tip thc n cho mi ngi. Ngi vit trc khi n,
cú li mi xi cm i vi ngi hn tui mỡnh, n xong phi cú li xin
phộp ri mi ng dy. V dự ai cng vy, khi ngi vo bn n l luụn cú ý
thc nhng nhn nhau, u tiờn thc n ngon cho ngi ln tui, tr nh
kớnh trờn nhng di, th hin s kớnh trng, tỡnh cm yờu thng. n
trụng ni, ngi trụng hng cng l mt tiờu chớ bt buc th hin nột p
trong ng x m thc ca mi ngi Vit.
Ging nh nhiu nc trong khu vc, m thc Vit Nam th hin s
cõn bng, hi ho gia thiờn nhiờn v con ngi, gia õm v dng, gia hn
v nhit. Nhng n, thc ung ca ngi Vit thng cú tỏc dng b tr,
nõng cao sc kho v cha mt s bnh thụng thng nh ho, cm cỳm, cỏc

bnh cú liờn quan n d dy Nh vy, cú th thy quan nim v m thc
ca ngi Vit ớt nhiu mang tớnh trit lý, v tỡm hiu v m thc cho ta nhiu
hiu bit v cỏc lnh vc khỏc thuc v vn hoỏ.
V sau cựng, to nờn mt mún ngon, mt ba ngon theo ngi Vit
cũn ph thuc vo s sp xp khộo lộo ca ngi u bp t khõu chun b
nguyờn liu n k thut ch bin mún n. Ngi u bp bng kinh nghim
ca mỡnh phi tớnh toỏn, c lng sao cho nguyờn liu va s khỏch n,
n no, n song vn khụng chỏn, khụng ngỏn. Nu mún no trc, mún no

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

sau phi hp lớ, th t, cựng vi thỏi nu n vui v hng khi to nờn mún
n ngon bi v, bi tỡnh. Khi dn n, nờn chỳ ý cú li mi cho, tip mún n
chu ỏo, ý v cng lm cho mún n ngon thờm bi phn. Cú l, xut phỏt t
quan nim ng x p nh vy m cha ụng ta vn thng nhc nh con chỏu
rng: n cú mi lm cú khin, li cho cao hn mõm c v khi cuc
sng con ngi c nõng lờn thỡ m thc cng l mt tiờu chớ ỏnh giỏ
cht lng cuc sng.
2.2.2. c trng
Vit Nam l mt nc nụng nghip thuc v x núng, vựng nhit i
giú mựa. Chớnh cỏc c im vn hoỏ, dõn tc, khớ hu ó quy nh nhng c
im riờng ca m thc Vit Nam. õy l mt nn m thc vi nột c trng
v ngun nguyờn liu vụ cựng a dng v phong phỳ, l c s to nờn chng

loi mún n cú s bin hoỏ cho phự hp vi khu v ca tng a phng.
Ngun nguyờn liu di do, phong phỳ gúp phn hỡnh thnh nn mt vn hoỏ
n ung s dng rt nhiu loi rau (cú th ch bin thnh cỏc mún luc, xo,
lm da, n sng); nhiu loi nc canh c bit l canh chua, trong khi ú s
lng cỏc mún n cú dinh dng t ng vt thng ớt hn. Nhng loi tht
c dựng ph bin l tht ln, bũ, ngan, g, vt, cỏc loi tụm, cua, cỏ, c, hn,
trai, sũ Nhng mún n ch bin t nhng loi tht ớt thụng dng hn nh
chú, dờ, rựa, tht rn, ba ba, ln thng khụng phi l ngun tht chớnh,
nhiu khi c coi l c sn v ch s dng trong mt dp liờn hoan no ú
vi ru ung cựng. Ngi Vit cng cú nhiu mún n ch bin t cỏc loi
c, qu, ht in m du n ca nn vn minh lỳa nc.
m thc Vit Nam cũn c trng bi cỏch ch bin tinh xo, phi trn
nguyờn liu khụng quỏ cay, quỏ ngt hay quỏ bộo. Cỏc nguyờn liu ph (gia
v) ch bin mún n Vit Nam rt phong phỳ, bao gm nhiu loi rau thm
nh hỳng thm, tớa tụ, kinh gii, hnh, thỡ l, mựi tu; gia v thc vt nh

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

t, s, ht tiờu, gng, ngh, ti, chanh qu hoc lỏ non; cỏc gia v hu c len
men nh m, mm tụm, dm, thớnh go, bng ru, ko ng, nc ct
da; cỏc gia v cú ngun gc hu c hoc vụ c nh ng, mui, bt ngt,
cỏc loi du n, m nc Gia v c trng ca cỏc dõn tc ụng Nam
nhit i núi trờn c s dng mt cỏch hi ho vi nhau v thng thun

theo nguyờn lý õm dng phi trin, nh mún n d gõy lnh bng buc
phi cú gia v cay núng i kốm. Cỏc mún n k nhau khụng th kt hp trong
mt mún hay khụng c n cựng lỳc vỡ khụng ngon hoc cú kh nng gõy
hi cho sc kho cng c dõn gian ỳc kt thnh nhiu kinh nghim lu
truyn qua nhiu th h. Khi thng thc mún n, c trng phi trn nguyờn
liu mt cỏch tng hp, hi ho núi trờn cng tr nờn rừ nột hn: Ngi Vit ớt
khi n mún no riờng bit, hay thng thc tng mún, m mt ba n thng
l s tng ho cỏc mún n t u n cui ba n. S a dng v nguyờn liu
nu n cng chớnh l iu thỏch thc nhng ngi ni tr m ang phi l
ngi khộo lộo trong la chn nguyờn liu. ú l nguyờn nhõn vỡ sao trong
kho tng thnh ng, tc ng ca nhõn dõn ta li cú khỏ nhiu thnh ng ch
trng ngha n phn ỏnh cỏch la chn thc phm v cỏch ch bin thc
phm va d nh, d thuc li vụ cựng cú lý.
m thc Vit Nam ớt nhiu cng phõn bit vi m thc ca mt s
nc khỏc, nú chỳ trng n ngon tuy ụi khi khụng t mc tiờu hng u l
n b. Bi th, trong h thng m thc ngi Vit ớt cú nhng mún ch bin
quỏ cu k, hm nh ninh k nh m thc Trung Hoa, cng khụng thiờn v
by bin cú tớnh thm m cao nh m thc Nht Bn, m thiờn v phi
trn gia v mt cỏch tinh t mún n c ngon, hoc s dng nhng
nguyờn liu dai, giũn, thng thc rt thỳ v dự khụng thc s b bộo (vớ d
nh cỏc mún chõn g, cỏnh g, mng, ph tng ng vt). Mún n Vit
Nam c bit n bi cỏc c trng v tớnh cht nh : Thanh m; m ;

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

ngon, lnh. õy cng l nn m thc s dng thng xuyờn nc mm,
tng, tng en iu khú tỡm thy nhng nn m thc khỏc. Bỏt nc
mm dựng chung trờn mõm cm v ni cm chung, t xa n nay biu th
tớnh cng ng gn bú ca ngi Vit. Vn hoỏ tinh thn ca ngi Vit
trong m thc chớnh l s th hin nột p trong vn hoỏ giao tip, l s c x
gia ngi vi ngi trong ba n, lm vui lũng nhau qua thỏi ng x lch
lóm, cú vn hoỏ, cú giỏo dc. Cú l, vỡ vy m t chuyn n ung nhng
tng rt n gin, tm thng li cú th ỳc rỳt thnh nhng cõu thnh ng
chớ lớ, chớ tỡnh phn ỏnh cỏch ỏnh giỏ con ngi, hay i sng tinh thn cựng
cỏch i nhõn x th. Mi hay ngay t xa xa, cha ụng ta ó sm nhn ra
rng n khụng ch l nhu cu tn ti m tng n bit bao nhng giỏ tr
tinh thn trong ú.
cp n c trng ca m thc Vit Nam, Tin s s hc Hỏn
Nguyờn Nguyn Nhó, cho rng m thc Vit Nam cú 9 c trng:
1. Tớnh ho ng a dng
c trng ny th hin ch ngi Vit d dng tip thu vn hoỏ m
thc ca cỏc dõn tc khỏc, vựng min khỏc t ú ch bin thnh ca mỡnh.
õy l c im ni bt ca nc ta t Bc chớ Nam.
2. Tớnh ớt m
Cỏc mún n Vit Nam ch yu lm t rau, c, qu nờn ớt m, khụng
dựng nhiu tht nh cỏc nc phng Tõy, cng khụng dựng nhiu du m
nh mún n ca ngi Trung Hoa.
3. Tớnh m hng v
Khi ch bin thc n ngi Vit Nam thng dựng nc mm nờm
li kt hp nhiu gia v khỏc nờn mún n rt m . Mi nhúm khỏc nhau
u cú nc chm tng ng phự hp vi hng v. Mún n Vit Nam
thng nhiu cht, nhiu v kt hp li vi nhau.

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

4. Tớnh tng ho nhiu cht, nhiu v
Cỏc mún n Vit Nam thng bao gm nhiu loi thc phm nh tht,
tụm, cua cựng vi cỏc loi rau, u, go. Ngoi ra cú s tng hp ca nhiu v
nh chua cay, mn, ngt, bựi, bộo
5. Tớnh ngon v lnh
Cm t ngon v lnh ó gúi ghộm c tinh thn n ca ngi Vit.
m thc Vit Nam l s kt dớnh gia cỏc mún, cỏc v to nờn nột c
trng riờng. Nhng thc phm mỏt nh tht vt, c thng c ch bin kốm
theo cỏc gia v, ch cú ngi Vit Nam mi cú.
6.Tớnh dựng a
Gp l mt ngh thut, gp sao cho khộo, cho cht ng ri thc
nụi a Vit cú mt trong mi ba cm gia ỡnh, ngay c khi thc n l
mún quay, nng, ngi Vit cng ớt dựng da xiờn thc n nh ngi
phng Tõy.
7. Tớnh cng ng
Tớnh cng ng th hin rừ trong m thc Vit Nam, bao gi trong ba
cm cng cú bỏt nc mm chm chung, hoc mỳc riờng ra tng bỏt nh t
bỏt chung y.
8. Tớnh hiu khỏch
Trc mi ba n ngi Vit thng cú thúi quen mi. Li mi th
hin s giao thip, tỡnh cm, hiu khỏch, mi quan tõm, trõn trng ngi khỏc.

9. Tớnh dn thnh mõm
Ngi Vit cú thúi quen dn sn thnh mõm, dn nhiu mún n trong
ba lờn cựng mt lỳc ch khụng nh phng Tõy n mún no mi mang mún
ú ra. (http://www tintuconline.net.vn)
Nh vy, ngoi nhng nột c trng chung trờn, m thc Vit Nam
cũn mang nhng nột c trng riờng chi phi bi c im a lý, theo mựa.

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

t nc Vit Nam tri di theo hỡnh ch S kộo di t mi C Mau
n a u Múng Cỏi. Theo ú, lónh th Vit Nam cng chia lm ba min rừ
rt: Bc Trung Nam. c im a lý ny li du n sõu m trong nn
m thc dõn tc vi nhng thnh ng tiờu biu nh: n Bc mc Kinh, n Bc
mc Nam núi n nhng ni cú truyn thng nu n ngon, mc p.
m thc min Bc thng nghiờm ngt, chun mc, khụng m cỏc v
cay, bộo, ngt bng cỏc vựng khỏc v ch yu s dng nc mm loóng, mm
tụm, s dng nhiu mún rau v cỏc loi thu sn nc ngt d kim nh tụm,
cua, cỏ, c, trai v nhỡn chung do truyn thng xa xa cú nn nụng nghip
nghốo nn, m thc min Bc trc kia ớt thnh hnh cỏc mún n c ch
bin t nguyờn liu chớnh l tht, cỏ. Tuy nhiờn, theo nhp phỏt trin ca i
sng thỡ cỏc mún n min Bc ó cú s thay i theo xu hng tng cỏc mún
mn v vỡ th cỏc mún n ch bin t tht, cỏ cng tr nờn ph bin hn trc
õy.

Nhc n m thc min Bc, nhiu ngi ỏnh giỏ cao m thc H Ni
mt thi, v cho rng ú l i din tiờu biu nht cho tinh hoa m thc min
Bc Vit Nam vi nhiu mún ngon lu truyn. Theo tỏc gi V Bng, cỏc
ming ngon H Ni phi k ti l: ph (ph bũ, ph g), mún bỳn thang, mún
tht cy; hay cỏc mún qu: bỏnh cun Thanh Trỡ, Cm vũng, v cỏc gia v
c sc nh tinh du c cung, rau hỳng Lỏng. Cú l thnh ng n bỳn thang
c lng ũi c cung chớnh l mt s ghi nhn ca nhõn dõn ta v mt trong
nhng ming ngon i ca ngi H Ni v gia v riờng khụng th thiu
kốm theo khi chỳng ta cú c hi thng thc chỳng.
So vi min Bc Vit Nam, di t min Trung cú phong th c bit
hn c, bi mựa núng thỡ hn hỏn, nng nh la; nhng khi mựa ma v
thỡ bóo l ngp ỳng, rột mt. Thiờn nhiờn ớt dung ho hn nờn con ngi
cng cú li n khỏc vi hai vựng cũn li. Ngi min Trung a dựng cỏc mún

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

n cú nng mnh, mu sc hng mc mc v ch bin theo li chộm to
kho mn. Gia v c trng ca min Trung thng l nhng th nh mm,
t, ht tiờu, ti, gng
Mnh t min Trung cn ci, hn na thiờn nhiờn li khc nghit vi
giú Lo, cỏt trng, vỡ vy sn vt t nhiờn ban tng khụng nhiu nh cỏc vựng
khỏc nờn con ngi ni y trõn trng v bin nhng sn vt y thnh tuyt tỏc.
m thc min Trung ni ting vi mún g thm tho t Tam Kỡ - Qung

Nam, hay mún cao lu c trng ph Hi, mún mỡ Qung m phong v, tụ
cm hn Hu cay xộ lũng Nu nh m thc H Ni mt thi c coi l
tinh hoa tiờu biu ca m thc min Bc thỡ m thc Hu l cỏi nụi ca m
thc min Trung. m thc Hu c ch bin tinh xo, cú mt chiu su
riờng, mang m nột vn hoỏ tng l k ch, thanh lch, nh nhng v tựng
tim. ú chớnh l nột c trng ca m thc min Trung y nng v giú.
Sau cựng l nột c trng ca m thc min Nam. Do c im a hỡnh
v sinh hot kinh t, vn hoỏ Nam B nhiu kờnh rch ó hỡnh thnh nờn nn
vn minh sụng nc. õy ngun lng thc, thc phm chớnh l lỳa, cỏ v
rau qu k c cỏc loi rau ng, rau rng. T s phong phỳ y, mún n thc
ung ca ngi Nam B l s phi trn cao nht cỏc yờu cu ca mún n:
thm, ngon, b, kho. Mt khỏc, m thc min Nam l ni chu nhiu nh
hng ca m thc Trung Quc, Cmpuchia, Thỏi Lan, nú cú c im l
thng gia thờm ng hay s dng sa da trong mún n (cú th l nc ct
da hay nc dóo ca da). Nn m thc ny cng ny sinh ra vụ s loi
mm khụ (mm cỏ sc, mm bũ húc, mm ba khớa). m thc min Nam
cng dựng nhiu hi sn nc mn v nc l hn min Bc (cỏc loi cỏ,
tụm, cua, c bin), v rt c bit vi nhng mún n dõn dó, c thự ca mt
thi i m b cừi hin nay nhiu khi ó tr thnh c sn: chut ng khớa
nc da, cỏ lúc nng trui m thc Si Gũn c xem l tõm im ca

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

m thc Nam B, l ni hi t nhiu nột vn hoỏ m thc ụng - Tõy, c xa
v hin i khú tỡm thy mnh t no khỏc trờn t nc Vit Nam.
c trng vn hoỏ m thc ba min Bc - Trung - Nam trờn gúp mt
to nờn cỏi nhỡn ton din hn cho bc tranh m thc ca ngi Vit.
Theo c im a lớ, cú c trng m thc ca ba tiu vựng, cũn theo
l t nhiờn, m thc ngi Vit li in du ca cỏc mựa, cỏc thỏng trong nm.
Min Bc cú bn mựa: Xuõn - H - Thu - ụng rừ rt, cũn min
Nam thỡ chỳ ý n c trng mựa nng, mựa ma. Cỏi trit lớ mựa no thc
y ó thm nhun trong vn hoỏ m thc ca ngi Vit t bao gi, ch bit
rng cha ụng ta ó tng kt cỏc mún ngon theo mựa l : Thin thớt nh tht nu
ụng, mựa hố cỏ sụng, mựa ụng cỏ ao, chim ngúi mựa thu, chim cu
mựa hố... ch ng rau mung thỏng chớn m chng nhn cho nng dõu n
hay kinh nghim thỏng tỏm n c trụng trng v ch thỏng mi, ngi
thỏng giờng lu ý khi chn ch thỏng ba, g thỏng by.
C cõy, sinh vt hp theo thi tit, theo con nc mựa no thỡ bộo ngon
mựa y. Nờn cú nhng mún n cú quanh nm, nhng ngi ta vn tỡm mua
theo mựa. Vỡ th, n theo mựa khụng nhng hng cỏi ngon, quõn bỡnh
õm dng, c th con ngi ho hp vi thiờn nhiờn m cũn mang li
sc khe cho con ngi.
2.3. Tiu kt chng 2
Bn sc m thc ca ngi Vit mang m du n vn hoỏ nụng
nghip. T c trng m thc ca tt c cỏc vựng min to nờn mt bn hp
ca chung ca t nc Vit Nam phong phỳ, a dng. Vn hoỏ m thc ca
ngi Vit c bit n vi nhng c trng nh tớnh ho ng, a dng, ớt
m; m hng v vi s kt hp nhiu loi gia gim tng mựi v, sc
hp dn trong cỏc mún n. Vic n thnh mõm v s dng a v c bit
trong ba n khụng th thiu cm l tp quỏn chung ca c dõn tc Vit Nam.

Sv: Trương Thị Lộng Ngọc

Lớp K32 B Ngữ văn