Thế giới nghệ thuật trong tập thơ trở về với mẹ ta thôi của đồng đức bốn

Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

Li cm n

Tụi xin gi li cm n chõn thnh v lũng bit n sõu sc ti cụ giỏo
TS. Nguyn Th Tuyt Minh - ngi ó trc tip hng dn, tn tỡnh ch bo
tụi hon thnh khúa lun ny.
Tụi cng xin c gi li cm n ti tt c cỏc thy, cụ giỏo trong
Khoa Ng vn, c bit l cỏc thy cụ trong t Vn hc Vit Nam ó giỳp
v to mi iu kin thun li tụi hon thnh khúa lun.

H Ni, thỏng 5 nm 2010
Sinh viờn thc hin

Thanh Huyn

Đỗ Thanh Huyền

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

Li cam oan

Tụi xin cam oan khúa lun ny l kt qu nghiờn cu ca bn thõn tụi
di s hng dn trc tip ca cụ giỏo - TS. Nguyn Th Tuyt Minh.

Khúa lun ny khụng trựng vi bt kỡ cụng trỡnh nghiờn cu ca tỏc gi no
ó c cụng b trc ú. Nu sai, tụi xin hon ton chu trỏch nhim.

H Ni, thỏng 5 nm 2010
Sinh viờn thc hin

Thanh Huyn

Đỗ Thanh Huyền

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2
MC LC
Trang

M U

5

1. Lớ do chn ti

6

2. Lch s nghiờn cu vn

7

3. Mc ớch nghiờn cu

7

4. i tng v phm vi nghiờn cu

7

5. Phng phỏp nghiờn cu

8

6. úng gúp ca khúa lun

8

7. B cc khúa lun

8

NI DUNG
Chng 1: Gii thuyt chung

9

1.1. Quan nim v th gii ngh thut

9

1.2. Tỏc gi ng c Bn v s nghip th ca

9

1.2.1. Tỏc gi ng c Bn

9

1.2.2. S nghip sỏng tỏc
11
1.3. V trớ tp th Tr v vi m ta thụi trong i sng vn hc
ng i Vit Nam

12

Chng 2: Th gii ngh thut trong tp th Tr v vi m
ta thụi ca ng c Bn

13

2.1. Ni dung cm xỳc ca tp th

13

2.1.1. Ni nim cụ n, b v, xút xa

13

2.1.2. Ni au b ngi tỡnh lỡa b

17

2.1.3. Ni nim suy t, chiờm nghim v cuc i

24

2.2. Hỡnh tng nhõn vt tr tỡnh

28

2.3. Th gii hỡnh nh ca tp th

30

Đỗ Thanh Huyền

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

2.3.1. Hỡnh nh thiờn nhiờn, cnh vt

31

2.3.2. Hỡnh nh con ngi

41

2.4. Th th

46

2.5. Ging iu, ngụn ng

50

2.5.1. Ging iu

50

2.5.2. Ngụn ng

54

KT LUN

56

TI LIU THAM KHO

59

Đỗ Thanh Huyền

Lớp: K32A - Ngữ văn

Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

M U
1. Lớ do chn ti
T xa n nay, th ca luụn chim v trớ c bit quan trng trong nn
vn hc dõn tc cng nh trong i sng tinh thn ca mi ngi dõn Vit.
T sau 1975, cựng vi s i mi ca nn vn hc, th ca cng cú nhng
bc chuyn mỡnh ỏng k. Th ca giai on ny tuy khụng cũn gi v trớ tiờn
phong, tr ct trong i sng vn hc, nhng vn rt phong phỳ v a dng,
cú nhiu tỡm tũi, cỏch tõn mnh m vi nhiu phong cỏch ngh thut mi m,
c ỏo trong tin trỡnh phỏt trin ca th hin i Vit Nam.
ng c Bn l nh th ng i ni bt. Tuy tỏc phm ca ụng cha
c a vo ging dy trng THPT, nhng tờn tui ó c nhiu nh phờ
bỡnh v ụng o c gi chỳ ý, ỏnh giỏ cao. Bi trong khi nhng cõy bỳt
ng i ua nhau i tỡm cho th mỡnh nhng hỡnh thc th hin riờng, mi l
thỡ ng c Bn li thc hin quỏ trỡnh li ngc dũng tỡm v vi nhng
ngun mch trong tro ca th th lc bỏt truyn thng, vi nhng hỡnh nh th
gn gi, bỡnh d trong i sng hng ngy nhng vn toỏt lờn hi th rt hin
i, vn thy bờn cnh cht tỡnh trong tro l c mt ni au ỏu vi i v
c cỏi ngụng ca mt thi s. Tt c ó lm nờn mt th gii ngh thut rt riờng,
mang m phong cỏch th lc bỏt ng c Bn.
Mt iu c bit quan trng v cú ý ngha vi tỏc gi khoỏ lun - cng
l mt giỏo viờn tng lai na ú l thụng qua vic nghiờn cu th gii ngh
thut th ng c Bn qua tp th Tr v vi m ta thụi, ngi vit s cú
c hi tt rốn luyn, nõng cao trỡnh t duy v cỏc thao tỏc phõn tớch tỏc
phm hc vn hc. õy cú th coi l phn vic quan trng hng u i vi
ngi hc vn v dy vn. Bi ch khi cú nng lc t duy nhy bộn v thc s

Đỗ Thanh Huyền

5

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

thnh thc i vi cỏc thao tỏc ging dy ngi giỏo viờn mi cú th giỳp hc
sinh n c vi cỏi hay, cỏi p ca mi tỏc phm vn chng.
2. Lch s nghiờn cu vn
V th ng c Bn, ó cú khỏ nhiu cỏc nh nghiờn cu, c gi
chỳ ý n nhng ch dng li nhng bi vit riờng l xoay quanh mt vi
khớa cnh khỏc nhau ca th ng c Bn hay nhng cm nhn chung v
th ng c Bn, ch cha cú mt chuyờn lun hay mt bi nghiờn cu no
i sõu tỡm hiu th gii ngh thut th ng c Bn núi chung v tp th
Tr v vi m ta thụi núi riờng.
u tiờn, cú th k n mt s bi phờ bỡnh ca cỏc tỏc gi:Vng Trớ
Nhn, Nguyn Huy Thip, Minh Tun, Lờ Quang Trang, Nguyn ng
ip, on Hng, Nguyn Vn Quõn, Phm Tin Dut c vit trc khi
ng c Bn qua i, m ch yu l trong thi gian nh th ang lõm bnh
nng. Cỏc bi vit ny ó c tp hp v in trong tuyn tp Chuụng chựa kờu
trong ma (2002) v Chim m vng v hoa c c (2006) ca ng c Bn.
Ngoi ra, cũn cú mt s bi c vit sau khi nh th qua i, ó c
ng ti trờn cỏc tp chớ, cỏc website. Cú th k n nh: bi vit "ng c
Bn v trn ma cui cựng" ca Nguyn Vn Th trờn bỏo in t
Vietbao.vn, Ch nht, ngy 26-02-2006; bi vit "Nh bn ng c Bn"

ca Nguyn Huy Thip trờn bỏo Tin Phong, s ra mng 3 Tt inh Hi,
2007.
Cỏc bi vit ó ớt nhiu cp n mt vi khớa cnh ni bt trong th
gii ngh thut th ng c Bn nh: ging iu th, ngụn ng th, hỡnh
nh th, ... ú l nhng t liu rt cú ý ngha i vi tỏc gi khoỏ lun trong
quỏ trỡnh tin hnh nghiờn cu ti ny.

Đỗ Thanh Huyền

6

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

Riờng v tp th Tr v vi m ta thụi, cho n nay cng ch cú mt
vi ý kin nhn xột trong bi vit ca cỏc tỏc gi: Nguyn ng ip, Nguyn
Huy Thip.
Tỏc gi Nguyn ng ip, trong bi vit "ng c Bn - phiờu du
vo lc bỏt" in trong tuyn tp Chuụng chựa kờu trong ma (2002) ca
ng c Bn, ó dnh mt phn riờng núi v tp th Tr v vi m ta
thụi. ú l phn 3: Tr v vi m ta thụi. Cú hay khụng s cỏch tõn trong
th ng c Bn? Trong ú tỏc gi cú a nhng nhn xột nh sau: S
khỏc l trong th ng c Bn l nhng ca quy trong nhng th loi ó
quen, c bit l lc bỏt... lc bỏt ng c Bn nú khụng mm, t m m
lũng ngi l cỏi ng li phn sau, chỡm xung, c bc ngoi bi mt
v ng út, tỏi tờ, giụng giú, góy gp, bun au... Nú c phi tri bng s

hn nhiờn, bng cỏch núi tng nh khụng õu, rt vu v... [7; 116].
Bờn cnh ú, tỏc gi Nguyn Huy Thip trong bi vit "Kh cõu th c
n ri li i" in trong tuyn tp Chuụng chựa kờu trong ma (2002), ca
ng c Bn cng ó a ra nhng cm nhn chung v mt s bi th ụng
cho l cc hay, ti t vụ ch trong tp th ny.
Nh vy, qua kho sỏt chỳng tụi thy rng cha cú mt cụng trỡnh no
i sõu khai thỏc mt cỏch cú h thng v th gii ngh thut th ng c
Bn qua tp th Tr v vi m ta thụi. Vỡ vy, trờn c s k tha nhng phỏt
hin ca cỏc tỏc gi, ngi vit i sõu tỡm hiu th gii ngh thut tp th Tr
v vi m ta thụi.
3. Mc ớch nghiờn cu
Thụng qua vic nghiờn cu th gii ngh thut th ng c Bn qua
tp th Tr v vi m ta thụi, ngi vit mun ct ngha, lớ gii nhng c
im ngh thut th ng c Bn núi chung v v th gii ngh thut trong

Đỗ Thanh Huyền

7

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

tp th Tr v vi m ta thụi núi riờng. T ú, giỳp bn thõn ngi vit cng
nh ngi c cú th hiu thờm v th ng c Bn - mt cõy bỳt ng
i vi nhng vn th lc bỏt truyn thng nhng li mang y hi th hin
i.

4. i tng v phm vi nghiờn cu
ng c Bn sỏng tỏc nhiu v mi tp th u cú nhng nột c
sc riờng trong th gii ngh thut. Tuy nhiờn, trong khuụn kh khoỏ lun,
ngi vit ch i sõu khai thỏc th gii ngh thut th ng c Bn th hin
qua tp th Tr v vi m ta thụi.
5. Phng phỏp nghiờn cu
- Phng phỏp h thng.
- Phng phỏp phõn tớch vn hc.
- Phng phỏp so sỏnh.
6. úng gúp ca khoỏ lun
õy l cụng trỡnh u tiờn nghiờn cu mt cỏch h thng khoa hc v
th gii ngh thut trong tp th Tr v vi m ta thụi ca ng c Bn.
Qua ú, thy c s úng gúp ca ng c Bn cho nn th ca Vit Nam
ng i. ng thi, õy cng l mt bi tp nghiờn cu khoa hc rt hu
ớch cho vic hc tp v ging dy ca bn thõn tỏc gi khoỏ lun sau ny.
7. B cc ca khoỏ lun
Ngoi phn M u, Kt lun, Ti liu tham kho, Ni dung chớnh ca
khoỏ lun c chia thnh 2 chng:
Chng 1: Gii thuyt chung
Chng 2: Th gii ngh thut trong tp th Tr v vi m ta thụi ca
ng c Bn.

Đỗ Thanh Huyền

8

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

NI DUNG
Chng 1
GII THUYT CHUNG
1.1. Quan nim v th gii ngh thut
Theo T in thut ng vn hc: "Th gii ngh thut l khỏi nim ch
tớnh chnh th ca sỏng tỏc ngh thut (mt tỏc phm, mt loi hỡnh tỏc phm,
sỏng tỏc tỏc gi, mt tro lu). Th gii ngh thut nhn mnh rng sỏng tỏc
ngh thut l mt th gii riờng c sỏng to ra theo cỏc nguyờn tc t
tng, khỏc vi th gii thc ti vt cht hay th gii tõm lớ ca con ngi,
mc dự nú phn ỏnh th gii y. Th gii ngh thut cú khụng gian riờng, thi
gian riờng, cú quy lut tõm lớ riờng... ch xut hin mt cỏch cú c l trong
sỏng tỏc ngh thut... Mi th gii ngh thut ng vi mt quan nim v th
gii, mt cỏch ct ngha v th gii... Khỏi nim "th gii ngh thut" giỳp ta
hỡnh dung tớnh c ỏo v t duy ngh thut ca sỏng tỏc ngh thut, cú ci
ngun trong th gii quan, vn hoỏ chung, vn hoỏ ngh thut v cỏ tớnh
sỏng to ca ngh s" [16; 302].
Nh vy "th gii ngh thut" l mt phm vi rng, th hin qua nhiu
phng din: nhõn vt, ngụn ng, ging iu, khụng gian, thi gian ngh
thut, quan im ngh thut Cỏc yu t ny c th hin an xen vo nhau
trong cỏc tỏc phm, ph thuc vo t duy ngh thut ca nh vn, nú gúp
phn to nờn tớnh sinh ng ca cỏi c miờu t.
1.2. Tỏc gi ng c Bn v s nghip sỏng tỏc th ca
1.2.1. Tỏc gi ng c Bn (1948 - 2006)
Nh th ng c Bn sinh ngy 30/3/1948 trong mt gia ỡnh thun
nụng nghốo ti thụn Song Mai, xó An Hng, huyn An Hi - Hi Phũng. ễng l
hi viờn Hi nh vn Vit Nam v hi viờn Hi nh vn ca thnh ph Hi Phũng.

Đỗ Thanh Huyền

9

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

M ng c Bn l mt ph n chõn t lam l, tn to nhng b
thuc rt nhiu ca dao, tc ng v nhng khỳc hỏt ru. Cha ụng tng mt thi
say mờ theo ui mng th ca nhng khụng thnh. ng c Bn chớnh l s
kt tinh v hon thin ca hai tõm hn y.
Tui th ca ng c Bn l nhng bui chiu lang thang trờn ng
c vng hoe ui bt chõu chu v nng n hay nhng bui chiu tỏt cỏ
mang ra ch bỏn.
ng c Bn lm th t rt sm, 17 tui ó cú sỏng tỏc u tay
nhng dng nh mi duyờn vi th ca cha n. ễng phi tm gỏc vic vit
lỏch li vỡ nhng mi lo ca cuc sng mu sinh. ng c Bn t nhn thy
mỡnh khụng th vn v mói cựng giú trng m phi lao vo cuc sng y
cam go nghit ngó tn ti. ễng sm phi vt ln vi cuc sng, tng lm
rt nhiu ngh: t th gũ, th sa cha ụ tụ n c kớ kt nhng hp ng
kinh t. Chớnh cuc sng y nghit ngó ú ó hun ỳc con ngi ny s
tng tri v dn dy kinh nghim. Bn thõn ụng cng t nhn: "trong ụng tn
ti hai con ngi, mt con ngi mnh m, quyt lit v c oỏn, sn sng
"chong" nhau lỳc cn thit; mt con ngi th thỡ du dng, m thm nhõn
hu v a tỡnh" [8; 680]. Con ngi th nht bn tri vi súng giú, chu
nhiu bp bờnh ca s phn vỡ vy quỏ tng tn mi "mỏnh khoộ" ca cuc

i. Con ngi y cú th mang trong mỡnh nhng b mt khỏc nhau, cú th
xoay vn theo s chuyn bin ca xó hi. Con ngi th hai n gi vn hn
nhiờn nh thu ban u: "Tụi ly trng lim lm bớm túc cho".
Th ca vi ng c Bn ging nh mt mi duyờn thiờn nh. Cú l
vỡ vy m sau my chc nm gỏc li s nghip th ca bn tri trong
ng i, vo cỏi tui gn x chiu, ng c Bn li tỡm v vi s nghip
lm th. V chớnh trong thi gian ny, tờn tui ng c Bn ó nhanh
chúng c khng nh trờn thi n Vit Nam ng i. ng c Bn vit

Đỗ Thanh Huyền

10

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

nhiu v vit kho, cú lỳc lm th vi ụng nh mt nhu cu gii to. ễng
núi "ú l nhng khonh khc tụi hoỏ thõn vo tri t, lm th giỳp tụi ngh
v cuc i tt p hn".
Hn 10 nm sỏng tỏc, liờn tc khụng ngng ngh, khi tờn tui ca mỡnh
ó c khng nh trong lng thi ca Vit Nam thỡ cng l lỳc nh th phỏt
hin ra mỡnh b ung th phi. Dự au n vỡ bnh tt hnh h, nhng ng
c Bn luụn gng gng dnh trn vn nhng giõy phỳt cui cựng ca cuc
i mỡnh cho th ca. ễng luụn ng viờn mỡnh "Mt thỡ mỡnh lm th, mi
bi th gii mt c t ra khi c th".
Khi tuyn tp Chim m vng v hoa c c ra i (1/2006) cng l lỳc

ng c Bn khụng th chng c c na. Nh th t trn ti nh riờng
thụn Song Mai - An Hng - An Hi - Hi Phũng vo 10h30' ngy 14/2/2006.
1.2.2. S nghip sỏng tỏc
ng c Bn lm th t rt sm. 17 tui ụng ó cú nhng sỏng tỏc
u tay, nhng nghip th ca ụng ch c bt u v khng nh vo
khong hn chc nm cũn li cui i.
Nm 1992, ng c Bn xut bn tp th u tay Con nga trng v
rng qu ng. Tp th gm 57 bi, ch yu lm theo th lc bỏt.
Nm 1993, ụng cho in tp th Chn trõu t la. Tp th va ra mt
ó c ụng o bn c ún nhn v tỡm n nh mt ngun cm xỳc quen
m rt l, rt hp dn.
Nm 2000, ụng xut bn lin 2 tp: Tr v vi m ta thụi (gm 45 bi)
v Chuụng chựa kờu trong ma (45 bi).
Nm 2002, ụng xut bn tp th: Cui cựng vn cũn dũng sụng (45 bi).
Nm 2006, xut bn tp th Chim m vng v hoa c c (50 bi).

Đỗ Thanh Huyền

11

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

Nh th d nh nm 2006 nu kho lờn s ra lin hai tp th mng
na, d nh tờn l Ngm em qua gai rng v i chi di vc cụ hn.
Nhng ý nguyn ó khụng thnh.

ng c Bn ó tng c mt s gii thng vn hc nh:
Gii thng cuc thi th ca Bỏo vn ngh - Hi Nh vn Nam, nm 1995.
Gii thng th hay nht ca Tp chớ Vn ngh quõn i, nm 1998.
Gii thng cuc thi th ca Tp chớ Vn ngh quõn i, nm 1998 - 2000.
Gii thng "Tm nhỡn th k" do Bỏo Tin phong t chc.
Gii A ca U ban liờn hip cỏc Hi vn hc ngh thut Vit Nam.
Nhng cú l gii thng ln nht dnh cho ụng chớnh l lũng yờu mn
v hõm m ca c gi dnh cho th ụng.
1.3. V trớ tp th Tr v vi m ta thụi trong i sng vn hc ng i
Vit Nam
ng c Bn t nhn xột Tr v vi m ta thụi l thi k nh cao
ca mỡnh. Qu thc nh vy, ớt cú nh nghiờn cu hay c gi no bit n
th ng c Bn m li khụng "n tng" trc nhng bi th, vn th
trong tp Tr v vi m ta thụi. Bi qua tp th, ngi ta khụng ch thy c
nhng giai iu cm xỳc, nhng suy ngh t, chiờm nghim... ca nhõn vt tr
tỡnh - ng c Bn - m dng nh cũn thy chớnh mỡnh trong ú. Gia
cuc sng hin thc y lo toan bn b, sụi ng n ó, nhng vn th trong
Tr v vi m ta thụi va ging nh li giói by chia s li va ging nh li
nhc nh ca mt ngi ó tng nm tri bit bao giú bi ca cuc i. V nú
cú sc khi sõu vo lũng ngi, a ngi c tỡm v vi nhng giỏ tr o
c truyn thng, tỡm li chớnh mỡnh gia dũng i ua chen, gia cuc sng
m ng tin lờn ngụi cũn nhng giỏ tr o c v tỡnh cm gia ngi ngi ang dn mt i.

Đỗ Thanh Huyền

12

Lớp: K32A - Ngữ văn

Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

Nh vy, cú th núi, Tr v vi m ta thụi xut hin trờn thi n ng
i Vit Nam ging nh mt ln giú mi, nh nhng m sõu sc nhng li cú
sc thanh lc tõm hn ln lao.

Đỗ Thanh Huyền

13

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

Chng 2
TH GII NGH THUT TRONG TP TH
TR V VI M TA THễI CA NG C BN
2.1. Ni dung cm xỳc ca tp th
Lờ Quý ụn ó tng núi: "Th khi phỏt t trong lũng ngi ta". Qu
thc nh vy. n vi nhng trang th ng c Bn, ta cú th nhn thy rừ
nhng ting lũng cht cha trong tng cõu th, ý th - ú l nhng cõu th
m theo Nguyn Vn Th l "nhng cõu th l loi, m cụi, l ng nhng
cha chan cỏi tỡnh, k c s tri tỡnh mt cỏch ng cay ca ng c Bn"
[8; 45]. Chớnh vỡ vy, cú th thy mch cm xỳc bao trựm ton b tp th Tr
v vi m ta thụi núi riờng v ton b nm tp th ca ụng núi chung chớnh l

ni nim cụ n, xút xa, b v ca mt k luụn mang trong mỡnh mc cm v
thõn phn ca "mt k xa nh, k tht tỡnh, k bỏng b thn linh v lóng quờn
m cha" [7; 103]. Bờn cnh ú l nhng suy t chiờm nghim v cuc i, v
kip ngi ca ngi thi s t cng.
2.1.1. Ni nim cụ n, b v, xút xa
Minh Tun ó so sỏnh ng c Bn "Ging nh chng Rimbaud
ch p lờn tt thy nhng thiờng liờng hin hu ri t ú tr thnh nụ l
ca h vụ, ca ci ngun thiờng liờng, ng c Bn ó c t ra ngo ngh
vt thoỏt ri cui cựng gc trong nim ut hn v bt lc trc cnh
ng ca k tht tỡnh, k bỏng b thn linh v lóng quờn m cha" [7; 103]. Sau
nhng dn thõn tri nghim, cỏi tụi ng c Bn cm thy cụ n v mt i
im ta tinh thn. Con ngi y bng tr nờn tr tri gia cuc i v luụn
mang trong mỡnh mc cm v thõn phn m cụi. Tr v vi m ta thụi xoỏy
sõu vo lũng ta nhng ni nim xút xa, ng út tỏi tờ ca "mt k du ca" ó

Đỗ Thanh Huyền

14

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

t b gia ỡnh, ngi thõn i tỡm nhng khỏt vng, n phỳt cui cựng phi
mang trong mỡnh bao nim õn hn:
i tụi tan nỏt b v
Nh thng l i cũn ch l yờu

i tụi nh mt con diu
t dõy trng c chiu ngn ng
(i tụi)
Nhng cõu th ging nh mt li tng kt y chua chỏt ca nh th
v chớnh i mỡnh. i sut c cuc i, nhõn vt tr tỡnh ch thy ton bun
au, tht bi, trng tri, ch ton nhng v "tan nỏt", ch l s "b v"
khụng ni bu vớu nng ta. Cú "nh", "thng", cú "yờu" cú m mng,
nhng cng ch tn ti trong "ch, "i". Kt qu cui cựng ca cuc dn thõn
tỡm kim ú vn l s cụ n, trng vng - "k du ca" ú chng khỏc no mt
con diu t dõy, b v, "ngn ng" trong bui x chiu ca cuc i.
Ni nim mc cm v thõn phn cụ n, l loi cũn tr i tr li rt
nhiu ln trong rt nhiu bi th ca ng c Bn. Cú khi ni nim mc
cm y li tri dy mnh m trong nhng ờm mt mỡnh ngm trng:
Tụi l mt k khụng quờ
Na ờm Lt bn b trng ri
(Na ờm Lt)
Nh th t nhn mỡnh l mt k khụng quờ ri c mói chi vi trong
cỏi mờnh mang ca khụng gian, cỏi thm thm ca tri ờm. V, cui cựng li
mt ln na phi ct lờn ting ca y chua xút:
Tụi l mt k m cụi
Th gian mc ti cũn tụi n tỡnh
(Na ờm Lt)
Lỳa eo nhng qu chuụng vng
Cú ngi thi sỏo lang thang bờn tri

Đỗ Thanh Huyền

15

Lớp: K32A - Ngữ văn

Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2
(Nh quờ)

Trong ni nim b v, trong s cụ n, mc cm ca mt k m cụi
nh th, nh th tỡm n bn bố. Nhng bn bố cng chia xa, "ru ngon
ung mt mỡnh khụng cn":
Bn bố ch cú cho nhau
Lm than ti lỳc bc u mi hay
i ngi gn ti chia tay
Tnh ra mi thy i ny rng khụng
( quỏn tht chú v chiu)
ng c Bn tỡm n tỡnh yờu, nhng mong cú c mt ch da
tinh thn, tỡm thy mt nim an i trong cừi i mờnh mụng. Nhng, dng
nh ch cng chua chỏt ngm ngựi hn. Chng thi s y ó yờu ht mỡnh,
nhng cỏi m ng c Bn nhn li vn ch l: "Tụi gi ging vn nm
khụng mt mỡnh", ngi tỡnh b i, ch cũn li nh th lang thang, cụ n:
Bõy gi em ó sang sụng
tim tụi bỳp sen hng b ri
Vt bun trờn mt sụng trụi
Bõy gi vn ch mỡnh tụi gia dũng
(i tụi)
Ngay c khi tỡm v vi chn linh thiờng, ng c Bn vn ch l mt
k b v, luụn mang trong mỡnh nhng mc cm v thõn phn:
Hn tụi l mt lỏ bựa
Lng l treo gia cn ma c tri
(Vo chựa)

Cỏi tụi ngo ngh ng c Bn ó cú lỳc " gc trong nim õn hn
mc cm tan nỏt" [7; 103].
Bit mỡnh li vi t tụng
Chựa thiờng chuụng cn giụng li ngng
(Vo chựa)

Đỗ Thanh Huyền

16

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

ú l ting lũng sỏm hi y xa xút ca k ó cú lỳc bt cn, bỏng b
thn linh, nhng sau nhng dn thõn tri nghim, cho n cui i bng nhn
ra mỡnh l k cú ti vi t tiờn, thn thỏnh. ỳng nh nh phờ bỡnh Nguyn
ng ip ó núi: "Nh th ó i tỡm mt vũng t s chi b cỏi thiờng liờng
ri tỡm li cỏi thiờng liờng" [7; 104].
Gia ỡnh chớnh l im ta thiờng liờng nht i vi mi con ngi, l
cỏi ni cui cựng mi con ngi tỡm v sau nhng dn thõn tri nghim.
Vi ng c Bn cng vy. Trong tn cựng ni cụ n, b v, xút xa, ng
c Bn khụng cũn bit i õu ngoi con ng tỡm v vi ci ngun - m
ngi m chớnh l hin thõn, l linh hn ca ngun ci ú. Th nhng, tt c
ó quỏ mun mng:
Tr v vi m ta thụi
Gia bao la mt khong tri ng cay

M khụng cũn na gy
Giú khụng cũn na say túc bun
Ngi khụng cũn di khụn
Nh thng ri cng vựi chụn t mm
(Tr v vi m ta thụi)
ó cú rt nhiu nh th vit v m rt hay nh Nguyn Duy, Trỳc
Thụng, Nguyn c Mu, Hong Ph Ngc Tng... Nhng nu hỡnh nh
ngi m trong th Nguyn Duy dy lờn trong lũng ngi c nhng cm
xỳc, nhng k nim v ngi m hin lnh, tn to, lam l sut i hy sinh
cho con:
M ta khụng cú ym o
Nún mờ thay nún quai thao i u
Ri ren tay bớ tay bu
Vỏy nhum bựn, ỏo nhum nõu bn mựa

Đỗ Thanh Huyền

17

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

thỡ ng c Bn ngh v vit v ngi m gn vi nhng mc cm m cụi
ca a con cha lm trũn bn phn. a con y sau bao nm thỏng chi t
bn phn vi gia ỡnh, quờ hng, dn thõn theo nhng khỏt vng, n khi
quay u tr li thỡ m ó i xa mt ri:

Con va vt nỳi bng ngn
Cỳi u ly m con i v tri
(Tr v vi m ta thụi)
Mt i im ta thiờng liờng nht, ng c Bn rt cc vn l mt k
m cụi, luụn b giy vũ trong mc cm thõn phn:
Con vn l a tr m cụi
M cụi c th trc cuc i hoang di
(M i)
Nh vy, cú th núi, ni nim cụ n, b v v s mc cm v thõn
phn chớnh l mch cm xỳc xuyờn sut tp th Tr v vi m ta thụi. Ni
mc cm ú l h qu tt yu ca mt cỏi tụi ti t bt c chớ ó tng chi b
thõn phn thc hin khỏt vng cho mỡnh, cui cựng gc trong nim ut
hn [7; 103]. Cỏi tụi mc cm thõn phn ca ng c Bn ó núi h ting
lũng ca bit bao s kip vỡ th nú mang mt giỏ tr nhõn vn sõu sc.
2.1.2. Ni au b ngi tỡnh lỡa b
Th ng c Bn khụng ch th hin ni mc cm v thõn phn ca
cỏi tụi cỏ nhõn tỏc gi m mt ni dung quan trng v ni bt khụng th
khụng nhc n - ú chớnh l mng th ụng vit v tỡnh yờu, nhng l th tỡnh
yờu gn lin vi s l d, vi ni au b ngi tỡnh lỡa b.
Trong tp th Tr v vi m ta thụi, ng c Bn rt nhiu ln nhc
n nhõn vt tr tỡnh l "em" - l ngi tỡnh ụng em lũng thng mn. V
bi no cng thy mt ng c Bn yờu ht mỡnh, mun dnh cho ngi
mỡnh yờu tt c. Vỡ vy mi cú nhng cõu th tht ngụng ngo.
Cỏnh hoa sc mt li dao

Đỗ Thanh Huyền

18

Lớp: K32A - Ngữ văn

Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2
Vỡ yờu tụi c cm vo nh khụng
(Hoa dong ring)

Hay:
Dự cho tỏt cn b dõu
Cho dự ngõm gia vc du ang sụi
Yờu em nu phi t tri
Cng vui v cht nh chi vn o
(Gi Tõn Cng)
Nh phờ bỡnh Nguyn ng ip ó tng núi: "Trong tỡnh yờu, cỏi
ngụng ngo y t nhn mỡnh l bóo, l giụng giú i vo i em bt em ra
khi h lu i vo cừi yờu. ú l cỏch chim ot ca ng c Bn. Con
nga hoang y cng t nhn "Tụi l bóo khụng lm em ti t". Yờu nh th l
yờu ti bn m vn trng ngi, thng ngi lm" [7; 114].
Ta bt gp trong tp th, mt ng c Bn tht hn nhiờn chõn tht
m cng khụng kộm phn tha thit, sõu sc v lóng mn:
Em bỏn gỡ y em i
tụi mua mt n ci lm duyờn
Nu khụng tr c bng tin
Tụi ly trng lim lm bớm túc cho
(Nh quờ)
T khi yờu "em", cuc sng dng nh cng tr nờn thay i, p
v cú ý ngha hn. Cỏi tụi yờu ng khi ny ch cũn bit m say trong th
gii ca "em", ch bit n mỡnh "em" m thụi:
Tụi cũn mt chỳt duyờn quờ

Yờu em nờn ph bn b u hoa
Núi gỡ thỡ k ngi ta
Khụng em ph chng cũn l ph õu
(Nh quờ)
Khi yờu, cỏi tụi ng c Bn cng y nh nhung, mong ch:

Đỗ Thanh Huyền

19

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2
Bờn nhau s só sut ngy
Va i na bc ó y nh thng
(ờm sụng Cu)
c gỡ ma mói chng tan

cho sm c rõm ran khp tri
cho em nộp vo tụi
ễm chung mt git ma ri xung lũng
(Ph Ni ma ro)
Nhng, cng yờu, cng mong ch, khỏt khao, cng tin bao nhiờu thỡ
ng c Bn cng ht hng, cụ n by nhiờu khi tỡnh duyờn l d. ú
hỡnh nh l quy lut tt yu m nhng k am mờ no khi dn thõn vo tỡnh
yờu cng phi chp nhn. V ng c Bn ó núi h rt ỳng, rt sõu sc
ting lũng ca bit bao k nh th. Thi s núi nhiu n ni cụ n, s tht

bi, ng cay v cm giỏc ca ngi tỡnh b i. Trong cỏi th gii khụng "em"
y, mi vt dng nh u sng trong tõm trng nỏt: Con tu cht chỡm
trờn sụng, cc thng, ng ly, lỳa nghn ũng, dõy t hng hộo, mt tri v
nỏt, nng ma, giú gy, trng t thnh hai mnh, sụng sõu, cu gy. Mi vt
trong th gii bng chc hin lờn tht ỏng thng v ti nghip:
Kh thõn cho c b ro
Dõy t hng hộo qut vo mựa thu
(Cn ma dng Súc Sn)
Mi vt u nh rn v khi th gii ny vng em:
Tụi nghe nu c nhng chiu
Cõu th ngó xung xiờu mỏi chựa
(Cuc kờu)
Khụng gian v thi gian bui chiu vn ó gi ni bun, nay li nhum
y tõm trng u su o nóo khi thiu vng "em". C n cõu th cng nh

Đỗ Thanh Huyền

20

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

mang trong mỡnh sc nng tõm trng y. Vỡ vy m "cõu th ngó xung
xiờu mỏi chựa".
C mt thi ng c Bn i tỡm tỡnh yờu, bt chp tt c yờu.
Nhng cỏi nh th nhn li ch l mt khong "khụng em", ch l ni bun, s

cụ n n hộo ht c cừi lũng:
Tụi i tỡm mt tỡnh yờu
Trờn dũng sụng cha rt nhiu ban mai
Tụi i trờn dũng sụng gai
Lt chõn chim u trờn vai thnh h
Khụng em t by n gi
Bn tay vn hộo nh c chu tang
(Ngy khụng em)
Dng nh ng c Bn luụn mang trong mỡnh mc cm tỡnh duyờn
l d khụng thnh, nh th luụn thy mỡnh l k sang sụng m ũ, c lờnh
ờnh gia dũng, i mói m khụng ti bn b hnh phỳc. Vỡ vy, dũng sụng
khụng cũn ờm m, p "cha rt nhiu ban mai" na m ó "hoỏ li
ca" cho nh th "i sm v tra nỏt lũng", cho th gii ca "tụi" ch
cũn li s b v, lc lừng, ni mc cm b b ri v ni bun ngp y ging
mc khp khụng gian sụng nc:
Nhng em ó b i ri
Cỏi mờnh mụng y va ri va chỡm
... Bõy gi sụng hoỏ li ca
tụi i sm v tra nỏt lũng
Bõy gi em ó sang sụng
tim tụi bỳp sen hng b ri
Vt bun trờn mt sụng trụi
Bõy gi vn ch mỡnh tụi gia dũng

Đỗ Thanh Huyền

21

Lớp: K32A - Ngữ văn

Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2
(i tụi)

Cú th núi, i sut ton b tp th thỡ cm giỏc cụ n mt mỡnh gia
dũng l cm giỏc c nh th nhc n nhiu nht:
Em mang cõu hỏt theo chng
Thuyn tụi u nng trờn sụng góy so
(Ngi li bun)
Dũng sụng th mng gi õy tr nờn bun bó, con ngi thỡ cụ n l ht:
Sao ri chỏy c ụi b
M anh thỡ c b v gia dũng
Sụng sõu nc c em i
T trong cõu hỏt ai ngi bit cho
Rỳt trng buc li con ũ
Thu li em hỏt ch cho riờng mỡnh
(ờm sụng Cu)
Du vn bit cuc vui no ri cng s n lỳc tn, du vn bit: "Ngy
mai trong ỏm xuõn xanh y/Cú k theo chng b cuc chi" (Hn Mc T),
nhng ngi ngh s y vn khụng sao ht ht hng, ng ngng:
Anh xa lnh ụi b
ũ em c chy l th gia dũng
ng buụng git mt xung sụng
Anh v du ch ũ khụng cng chỡm
(ờm sụng Cu)
Mt s mt mỏt khụng gỡ bự p c trong cm giỏc "anh v du ch
ũ khụng cng chỡm". Cm giỏc ht hng n mc "ũ khụng cng chỡm" cú
l ch cú riờng ng c Bn.

Tip theo l nhng cm giỏc cụ n mt mỡnh trờn ng v, tri ni
giụng bóo, ũ ó sang ngang, sụng sõu giú ni - c nh th nhc n
thng xuyờn nh mt ỏm nh ngh thut:

Đỗ Thanh Huyền

22

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2
Mt hụm bn bng vng teo
Anh xa ũ cng xa theo mt ri
(ờm sụng Cu)
Nhng em ó b i ri

Cỏi mờnh mụng y va ri va chỡm
(Vit b sụng)
Trong th ng c Bn rt nhiu ln nh th nhc n cỏi khonh
khc thi gian "ờm y", "cỏi ờm em vi chng", cỏi ờm anh l con ũ b
v, l k tht tỡnh bờn sụng ch i ngi yờu nhng ngi ó qua sụng v
khụng bao gi tr li:
Cỏi ờm em vi chng
ai hoỏ ỏ bờn sụng i ch
Cỏi ờm hụm y giú mựa
T nhn ging n cng chựa thỡ tan
(Cỏi ờm em vi chng)

Cỏi ờm lnh lnh giú mựa
Em trong chn m cú ựa vi ai
Ngang tri ting vc mnh mai
Chộm trng ó t thnh hai mnh ri
(Cỏi ờm em vi chng)
Cú l ch cú ng c Bn mi cú nhng cm nhn tinh t v mi l
v õm thnh ting vc nh th. Mt ting vc m "mnh mai" n ni "chộm
trng" "t thnh hai mnh" - ting vc y chc hn phi cụ n, lc lừng n
vụ cựng. Cú cm giỏc th õm thanh y vang lờn cũn kha sõu hn vo ni
nim cụ n, chua xút ca nh th trong cnh "Em trong chn m cú ựa vi ai".
Trong ng i, cỏi tụi ng c Bn cú lỳc ngo ngh, khinh i l
th, nhng ó rt nhiu ln cỏi tụi y gc ngó trờn bn sụng tỡnh ó rt nhiu
ln nh th phi ngi i ngi yờu trờn bn sụng ngy ma. Nhng ngi

Đỗ Thanh Huyền

23

Lớp: K32A - Ngữ văn


Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2

i thỡ c hoỏ ỏ tc vo bờn con sụng, m ngi i thỡ ó i l khụng bao gi
tr li. Sụng ma tm tó hay cừi lũng ngi cng nỏt tan nh th:
Sụng ma tm tó trong chiu
Tụi ngi tụi i ngi yờu tụi v
Tụi ngi i chỏn i chờ

Ngi yờu tụi vn cha v sụng ma
(Vit b sụng)
V cng ó rt nhiu ln, thi nhõn ngi khúc mt dũng sụng - khúc cho
mt mi tỡnh dang d chia lỡa:
Tụi ngi khúc mt dũng sụng
Dũng sụng khụng cht bi giụng bóo cũn
(Khúc mt dũng sụng)
Dng nh ng c Bn sinh ra l dnh cho s l d v tht bi.
Cú l vỡ th m th gii th tỡnh ca ụng u l nhng mnh tỡnh l lng, trỏi
ngang. ú, thi nhõn luụn l k chin bi, l k "ngang sụng ng i ũ".
Th nhng, dự tht bi, l d, dự au xút, ngm ngựi khi tỡnh yờu
khụng thnh, ng c Bn khụng bao gi tuyt vng:
Ra giờng anh li i tỡm
Nhng cõu quan h ca Lim ngy no
(Ra Giờng anh li i tỡm)
Vi tỏc gi, ni bun y nhiu khi cng chớnh l mt nim an i:
Bun thỡ tụi vn lm th
em cú cỏi vu v m tỡm
(Gi Tõn Cng)
Vỡ th, dự cho:
Mựa xuõn em i ly chng
Con sụng cú cn, mỏ hng cú phai

Đỗ Thanh Huyền

24

Lớp: K32A - Ngữ văn

Khoá luận tốt nghiệp

ĐHSP Hà Nội 2
(Ra Giờng anh li i tỡm)

Dự cho bn vng, ũ ó sang ngang, dự anh vn ch l k b v lc
lừng "gia phiờn ch tỡnh", dự yờu em, anh ch nhn li l ngm ngựi, chua
xút, ng cay... thỡ anh vn chp nhn tt c, vn bt chp tt c yờu v ó
yờu thỡ s khụng bao gi tuyt vng:
Yờu em nu phi t tri
Cng vui v cht nh chi vn o
(Gi Tõn Cng)
ng c Bn cũn sng thỡ cũn yờu. V ó yờu thỡ luụn yờu ht mỡnh.
Cỏi tụi y yờu m khụng mt li khen chờ, oỏn trỏch. c yờu hay b t chi
cng l s phn nh trc ri. Vy th nờn nh th sn sng "em th i ly
nhng chiu tng t" tỡm cho mỡnh mt nim an i.
Vit v cuc tỡnh l d ca mỡnh, ng c Bn ó giói by lũng mỡnh
ng thi cng núi h tõm s ca bao k ó, ang v s dn thõn vo chn
"vn tỡnh". Trong ni au ca tỡnh yờu l nhp tht bi, ng c Bn
khụng h tuyt vng bi quan. Thi nhõn bun nhng luụn gng gng vt
lờn trờn ni bun y tỡm cho mỡnh mt nim an i. Vỡ th m ni dung th
tỡnh ca ng c Bn luụn mang mt giỏ tr nhõn vn sõu sc.
2.1.3. Ni nim suy t, chiờm nghim v cuc i
ng c Bn tng núi ụng lm th vỡ bun i. i ụng cú quỏ nhiu
cỏi bun n ni tng nh s gc ngó. Vi s ra i ln lt ca hai a con
cựng ni au ca bn bố xung quanh chia xa, ng c Bn dng nh
gc trong ni nim cụ n, luụn sng trong s mc cm v thõn phn m cụi.
ng c Bn t nhn: Trong ụng tn ti hai con ngi, mt con ngi
mnh m, quyt lit, c oỏn, sn sng "chong" nhau nu thy cn thit.
Mt con ngi th du dng, m thm, nhõn hu v a tỡnh. Con ngi th

nht bn tri vi súng giú, chu nhiu bp bờnh ca s phn, vỡ vy quỏ
tng tn "mỏnh khoộ" ca cuc i, thu hiu sõu sc mi nghit ngó ph

Đỗ Thanh Huyền

25

Lớp: K32A - Ngữ văn