Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường Trung học phổ thông huyện Dương Minh Châu tỉnh Tây Ninh

B GIO DC V O TO
TRNG I HC VINH

PHM TH KIM HNG

MộT Số GIảI PHáP QUảN Lý HOạT ĐộNG
DạY HọC ở CáC TRƯờNG TRUNG HọC PHổ THÔNG
HUYệN DƯƠNG MINH CHÂU TỉNH TÂY NINH

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC


2

NGHỆ AN - 2013


B GIO DC V O TO
TRNG I HC VINH

PHM TH KIM HNG

MộT Số GIảI PHáP QUảN Lý HOạT ĐộNG
DạY HọC ở CáC TRƯờNG TRUNG HọC PHổ THÔNG
HUYệN DƯƠNG MINH CHÂU TỉNH TÂY NINH
Chuyờn ngnh: Qun lý giỏo dc
Mó s: 60.14.05

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC

Ngi hng dn khoa hc:

TS. MAI VN T


4

NGHỆ AN - 2013


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn Trường Đại học Vinh và
Trường Đại học Sài Gòn đã phối hợp tổ chức khóa học Thạc sĩ chuyên ngành Quản
lý giáo dục khóa 19 (2011-2013) tại Đại học Sài Gòn Thành phố Hồ Chí Minh.
Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn đến các Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sĩ của trường
Đại học Vinh đã tham gia giảng dạy, giúp đỡ, tạo điều kiện cho chúng tôi trong suốt
quá trình học tập, nghiên cứu để viết và hoàn thành luận văn.
Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Mai Văn Tư, người
đã tận tình giúp đỡ và trực tiếp hướng dẫn trong suốt thời gian nghiên cứu để tôi
hoàn thành luận văn này.
Tôi cũng xin cảm ơn Ủy ban nhân dân tỉnh Tây Ninh, Sở Giáo dục và Đào
tạo Tây Ninh, đã tạo điều kiện cho tôi được tham gia khóa học. Hiệu trưởng, giáo
viên các trường trung học phổ thông huyện Dương Minh Châu, các đồng chí, đồng
nghiệp đã tham gia đóng góp để tôi có cơ sở đề ra các giải pháp và hoàn thành
luận văn.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên luận văn cũng sẽ còn thiếu sót, tôi rất
mong nhận được ý kiến đóng góp của Quý Thầy, Cô, bạn bè và đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!.
Nghệ An, ngày 17 tháng 8 năm 2013
Tác giả

Phạm Thị Kim Hương


MỤC LỤC
Trang
Chương 1.....................................................................................................................14
Chương 3.....................................................................................................................67
PHỤ LỤC 1................................................................................................................92


DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU BẢNG
Trang
Sơ đồ:
Sơ đồ 1.1. Mô hình quản lý........................................................................................18
Sơ đồ 1.2. Mô hình quản lý hoạt động dạy - học.......................................................21
Bảng 2.1. Số trường, lớp, học sinh trung học phổ thông năm học 2011- 2012........40
Bảng 2.2. Số lượng trình độ đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông
huyện Dương Minh Châu, năm học 2011 - 2012......................................................41
Bảng 2.3. Số lượng trình độ đội ngũ giáo viên ở các trường trung học phổ thông
huyện Dương Minh Châu, năm học 2011-2012........................................................42
Bảng 2.4. Số lượng đội ngũ giáo viên theo từng môn học .......................................42
Bảng 2.5. Thống kê chất lượng giáo dục hai mặt của học sinh năm học
2007 - 2008 đến năm học 2011 - 2012.......................................................................43
Bảng 2.6. Thống kê Số học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông và đậu vào Cao
đẳng, Đại học năm học 2011 - 2012...........................................................................44
Bảng 2.7. Số phòng học, phòng chức năng của ba trường trung học phổ thông
huyện Dương Minh Châu...........................................................................................45
Bảng 2.8. Đối tượng trưng cầu ý kiến........................................................................47
Bảng 2.9. Tổng hợp ý kiến về mức độ cần thiết việc quản lý hoạt động giảng dạy
của giáo viên...............................................................................................................47

Bảng 2.10. Tổng hợp ý kiến về quản lý phân công giảng dạy cho giáo viên............48
Bảng 2.11. Tổng hợp ý kiến về quản lý việc chuẩn bị giờ lên lớp của giáo viên.....49
Bảng 2.12. Tổng hợp ý kiến đánh giá về quản lý giờ lên lớp của giáo viên ...........50
Bảng 2.13. Tổng hợp ý kiến về quản lý đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên
.....................................................................................................................................51
Bảng 2.14. Tổng hợp ý kiến đánh giá công tác quản lý việc đổi mới kiểm tra, đánh
giá của giáo viên đối với kết quả học tập của học sinh..............................................53
Bảng 2.15. Tổng hợp ý kiến đánh giá về công tác quản lý việc bồi dưỡng học sinh
giỏi và phụ đạo học sinh yếu kém..............................................................................54
Bảng 2.16. Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng mức độ cần thiết về quản lý hoạt
động học tập tại trường của học sinh.........................................................................55
Bảng 2.17. Tổng hợp ý kiến đánh giá về quản lý việc học tập ở nhà của học sinh. .56
Bảng 2.18. Tổng hợp ý kiến quản lý nề nếp, kỷ cương trong học tập của học sinh. 57
Bảng 2.19. Tổng hợp ý kiến về điều kiện, phương tiện hỗ trợ hoạt động dạy học...58
Bảng 2.20. Tổng hợp ý kiến đánh giá về triển khai thực hiện ứng dụng công nghệ
thông tin vào hoạt động dạy học ...............................................................................59
Bảng 2.21. Tổng hợp ý kiến về quản lý công tác xây dựng môi trường sư phạm....60
Bảng 2.22. Tổng hợp ý kiến đánh giá về quản lý công tác thi đua khen thưởng trong
giáo viên và học sinh..................................................................................................61
Bảng 3.1. Tổng hợp ý kiến về tính cần thiết và tính khả của các giải pháp..............84


8


9
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lịch sử đã cho thấy mỗi quốc gia muốn phát triển và hưng thịnh đều phải coi
trọng công tác giáo dục, nhiều nước đã xem sự phát triển giáo dục là nhiệm vụ

chiến lược hàng đầu nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, là yếu tố cơ bản
để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Văn kiện Đại hội Đảng
lần thứ X đã xác định: “Giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là
quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước” [11, tr.95].
Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển, là một trong những động lực
quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, là điều kiện
để phát huy nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân,
trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt.
Đại hội Đảng lần thứ XI đã xác định: “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo
dục, đào tạo; thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng
giáo dục, đào tạo. Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học,
phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại; nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách
mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công
nghiệp, ý thức xã hội”.
Dạy tốt là điều kiện và tiền đề để học tốt. Người thầy giáo có vai trò quyết
định đến chất lượng dạy học. Giáo viên, thông qua các hoạt động giảng dạy và giáo
dục góp phần cung cấp những kiến thức cơ bản cần thiết cho học sinh. Đồng thời,
cũng chính giáo viên là người có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình hình thành nhân
cách đối với học sinh.
Người quản lý luôn đặt ra những câu hỏi và tìm ra câu trả lời cho mình. Làm
thế nào để thực hiện chức năng quản lý? Làm thế nào phát huy có hiệu quả nguồn
lực để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường? Làm cách nào để các


10
thầy cô an tâm công tác và đem hết tâm huyết của mình để giảng dạy trong điều
kiện kinh phí của trường gặp nhiều khó khăn? Làm thế nào để nâng cao chất lượng
giáo dục toàn diện học sinh trong khi đầu vào quá thấp... Chất lượng dạy học, sự tồn

tại, phát triển của nhà trường tuỳ thuộc rất nhiều vào định hướng, giải pháp quản lý
và sự sáng tạo của lãnh đạo nhà trường.
Xuất phát từ thực tiễn trong những năm qua công tác quản lý hoạt động dạy
học ở các trường trung học phổ thông trong tỉnh nói chung và huyện Dương Minh
Châu nói riêng thời gian gần đây đã bộc lộ nhiều bất cập và hạn chế. Báo cáo tổng
kết năm 2011 - 2012 của Sở Giáo dục - Đào tạo tỉnh Tây Ninh đã chỉ rõ: cán bộ
quản lý đã chỉ đạo và triển khai đầy đủ các nhiệm vụ trọng tâm của cấp học nhưng
quá trình chỉ đạo, tổ chức thực hiện vẫn chưa đi vào chiều sâu; hiệu quả đạt được
còn thấp. Bên cạnh đó, công tác kiểm tra của Ban giám hiệu đã được tăng cường
nhưng chưa tạo được sự chuyển biến tích cực. Về đổi mới chương trình giáo dục
phổ thông, một số giáo viên còn thiếu chủ động, chưa vận dụng sáng tạo phương
pháp dạy học phù hợp từng đối tượng học sinh, chưa thật sự tự học, tự rèn luyện để
nâng cao tay nghề, chưa khai thác tốt các đồ dùng dạy học có trong thực tế cũng
như việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học còn hạn chế. Cơ sở vật chất,
thiết bị dạy học, cho học sinh chưa đáp ứng yêu cầu đã làm hạn chế việc đổi mới
phương pháp dạy học và tổ chức các hoạt động học tập của học sinh.
Vì vậy, việc tìm kiếm, đề xuất các giải pháp với hy vọng góp phần giải quyết
những vấn đề cấp thiết việc quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục ở các trường trung học phổ thông trong huyện Dương Minh Châu là thực
sự cần thiết.
Xuất phát từ thực tế nêu trên và mong muốn có những việc làm cụ thể nhằm
đóng góp cho sự phát triển giáo dục của huyện nhà, tác giả định hướng việc nghiên
cứu của mình vào đề tài: “Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các
trường trung học phổ thônghuyện Dương Minh Châu tỉnh Tây Ninh”.
2. Mục đích nghiên cứu


11
Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất
lượng dạy học ở trường trung học phổ thông huyện Dương Minh Châu tỉnh Tây

Ninh.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường trung học phổ thônghuyện
Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và thực thi các giải pháp quản lý hoạt động dạy học có cơ sở
khoa học và có tính thực tiễn thì sẽ góp phần tích cực, có hiệu quả trong việc nâng
cao chất lượng dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Dương Minh Châu.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động
dạy học ở các trường trung học phổ thông.
5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt
động dạy học ở các trường trung học phổ thônghuyện Dương Minh Châu, Tây Ninh.
5.3. Đề xuất các giải pháp quản lý hoạt động dạy học của các trường trung
học phổ thông huyện Dương Minh Châu tỉnh Tây Ninh.
6. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài, chúng tôi sử dụng phối hợp các phương pháp sau:
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận:
Phân tích, tổng hợp, nghiên cứu, khai thác những cơ sở lí luận có trong các
văn kiện, tài liệu, sách, tạp chí chuyên ngành có liên quan trực tiếp đến quản lý hoạt
động dạy học nhằm xác lập cơ sở lí luận của đề tài nghiên cứu.
6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
6.2.1. Phương pháp điều tra khảo sát


12
Chúng tôi sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến để khảo sát ba trường trung học

phổ thông trong huyện Dương Minh Châu để thu thập thông tin, số liệu đánh giá
thực trạng về quản lý hoạt động dạy học để xác lập các giải pháp quản lý hoạt động
dạy học ở các trường trung học phổ thôngđược tốt hơn.
6.2.2. Phương pháp quan sát sư phạm
Phương pháp này dùng để quan sát các hoạt động của cán bộ quản lý, giáo
viên và học sinh ba trường trung học phổ thông trong huyện để ghi nhận, thu thập
những thông tin về quản lý hoạt động dạy học.
6.2.3. Phương pháp chuyên gia
Phương pháp này dùng để trao đổi, xin ý kiến của hiệu trưởng, phó hiệu
trưởng, giáo viên về tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp quản lý hoạt
động dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Dương Minh Châu.
6.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn
Đánh giá hoạt động thực tiễn quản lý hoạt động dạy học ở các trường trung
học phổ thônghuyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh.
6.3. Phương pháp thống kê toán học:
Được dùng để xử lý số liệu điều tra các kết quả nghiên cứu.
7. Đóng góp của luận văn
-Về mặt lí luận: Góp phần hệ thống hóa, cụ thể hóa một số vấn đề lý luận về
quản lý hoạt động dạy học tại các trường trung học phổ thông.
-Về mặt thực tiễn: Góp phần nghiên cứu, đánh giá thực trạng và đề xuất một
số giải pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm tạo động lực cho cán bộ quản lý, giáo
viên tích cực giảng dạy góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy trên địa bàn huyện
Dương Minh Châu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị và tài liệu tham khảo luận văn gồm
có 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lí luận của vấn đề quản lí hoạt động dạy học ở trường trung
học phổ thông.

13
Chương 2: Cơ sở thực tiễn của vấn đề quản lí hoạt động dạy học ở các
trường trung học phổ thônghuyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh.
Chương 3: Một số giải pháp quản lí hoạt động dạy học ở các trường trung
học phổ thông huyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh.


14
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề
Giáo dục là sự truyền thụ những tri thức, kinh nghiệm sống từ thế hệ đi trước
cho thế hệ đi sau, đồng thời thế hệ sau vừa lĩnh hội, vừa sáng tạo ra những tri thức
mới. Nhiều quốc gia coi giáo dục là quốc sách hàng đầu trong chiến lược phát triển;
và giáo dục đang trở thành một lĩnh vực cạnh tranh trên toàn cầu.
Trên thế giới có nhiều công trình nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng giáo
dục. Vấn đề quản lý nhà trường nói chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng
đã được các nhà giáo dục học Xô-viết như A.V. Macarencô, V.A. Xukhômlinxki,…
nghiên cứu trên cơ sở lý luận quản lý và giáo dục học Mác-xít và tổng kết kinh
nghiệm của nền giáo dục xã hội chủ nghĩa. Các tác giả Xô-viết đã khẳng định,
người hiệu trưởng sẽ quản lý thành công hoạt động dạy học của nhà trường khi xây
dựng được một đội ngũ giáo viên yêu nghề, vững vàng về nghiệp vụ, tạo được môi
trường làm việc mà ở đó họ phát huy được tính sáng tạo và có điều kiện để hoàn
thiện tay nghề sư phạm của mình.
Các nước Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đức, Singapore,… luôn xem giáo viên là nhân
tố quyết định của sự nghiệp phát triển giáo dục. Vì vậy, khi quyết định đưa giáo dục
Hoa Kỳ lên hàng đầu thế giới trong thế kỷ XXI, chính phủ Hoa Kỳ và một số nước
khác đã lấy giải pháp giáo viên làm then chốt. Đó là tiêu chuẩn hoá, chuyên nghiệp
hoá và nâng cao chất lượng giáo viên trên các vị thế nghề nghiệp, nhân cách và xã

hội. Các nước này luôn quan tâm đến đổi mới tư duy quản lý, lãnh đạo dạy học và
hình thành những tư tưởng, phương pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
Việc nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường nói chung và trường
trung học phổ thông nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm của các nước trên
thế giới, trong đó có Việt Nam. Việc xây dựng các biện pháp quản lý dạy học có vai
trò hết sức quan trọng, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển Giáo dục và Đào tạo của xã


15
hội và nâng cao chất lượng dạy học. Đây là vấn đề được các nhà khoa học quản lý
giáo dục hết sức quan tâm, đã có nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước
để tìm ra những biện pháp quản lý hoạt động dạy học hiệu quả nhất.
Ở Việt nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về khoa học quản lý giáo dục
có giá trị to lớn về lý luận và thực tiễn tiêu biểu là các tác giả: Đặng Quốc Bảo,
Nguyễn Quốc Chí, Trần Quốc Thành, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Gia Quý, Bùi Trọng
Tuân, Nguyễn Ngọc Quang.v..v..Các công trình nghiên cứu của các tác giả đã giải
quyết vấn đề lý luận rất cơ bản về khoa học quản lý như khái niệm quản lý, bản chất
của hoạt động quản lý, thành phần cấu trúc, chức năng quản lý, phương pháp và
nghê ̣ thuật quản lý. Đồng thời các công trình nghiên cứu trên đều nêu rõ các biện
pháp quản lý dạy học hiệu quả và phân tích một cách biện chứng các yếu tố tác
động đến quá trình quản lý dạy học. Các công trình trên thực sự có ý nghĩa to lớn về
mặt lý luận và thực tiễn trong công tác quản lý giáo dục trên cả nước.
Ở Tây Ninh nói chung và huyện Dương Minh Châu nói riêng ngoài những
văn bản, Chỉ thị, đề án nhằm nâng cao chất lượng hoạt động dạy học ở các bậc
học mang tính chất chung chung, chưa có tác giả nào nghiên cứu về các giải
pháp làm thế nào nâng cao chất lượng dạy học ở trường trung học phổ thông,
nhất là huyện vùng sâu. Chính vì vậy, chúng tôi quan tâm vấn đề này và muốn
tìm ra giải pháp nhằm nâng cao chất lượng ở các trường trung học phổ thông
trong huyện Dương Minh Châu. Trên cơ sở tiếp thu, hệ thống hóa lý luận, thực
tiễn và kế thừa kết quả nghiên cứu của những người đi trước, chúng tôi tiến hành

nghiên cứu đề tài “Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường
trung học phổ thông huyện Dương Minh Châu tỉnh Tây Ninh”.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Dạy học và Hoạt động dạy học
1.2.1.1. Dạy học
Theo Đại từ điển Tiếng Việt “Dạy là truyền đạt, bày nhủ cho người khác biết
kiến thức văn hóa, kỹ thuật, đạo đức. Còn học là thu nhận kiến thức, luyện tập kỹ
năng được truyền giảng hoặc từ sách vở ” [37, tr.515].


16
Theo nghĩa trên, ta có thể hiểu: Dạy học là hoạt động tương tác giữa giáo
viên và học sinh. Giáo viên tổ chức, truyền đạt hệ thống những tri thức khoa học
mà loài người đã tích lũy được; học sinh tự giác, tích cực, chủ động, chiếm lĩnh một
cách sáng tạo các kiến thức do giáo viên truyền thụ.
1.2.1.2. Hoạt động dạy học
Dạy học là một hệ thống toàn vẹn các yếu tố tác động qua lại lẫn nhau. Các
yếu tố này gồm thầy và hoạt động dạy, trò và hoạt động học, mục tiêu, nhiệm vụ,
nội dung, phương pháp tổ chức và kết quả dạy học. Giữa các yếu tố này có mối
quan hệ mật thiết với nhau trong môi trường kinh tế, chính trị xã hội và văn hoá
nhất định.
Hoạt động dạy là hoạt động của thầy tổ chức và điều khiển hoạt động của trò
nhằm giúp học sinh lĩnh hội kiến thức, nền văn hoá xã hội, tạo ra sự phát triển tâm
lý, hình thành nhân cách học sinh.
Hoạt động học là hoạt động của học sinh nhằm lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ
xảo mới, những hành vi và những dạng hoạt động, những giá trị nhất định.
Hoạt động dạy học trong nhà trường là một quá trình thuận nghịch thống
nhất giữa hai hoạt động: hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò. Trong
quá trình đó, chức năng của thầy là tổ chức và điều khiển hoạt động của trò, chức
năng của trò là chiếm lĩnh nền văn hoá, tri thức của xã hội.

1.2.2. Quản lí và quản lí hoạt động dạy học
1.2.2.1. Quản lí
Quản lý là quá trình tác động có định hướng, có tổ chức của chủ thể quản lý
lên đối tượng quản lý thông qua các cơ chế quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả cao
nguồn lực trong điều kiện môi trường biến động để hệ thống ổn định, phát triển, đạt
được những mục tiêu đã định.
Có nhiều định nghĩa khác nhau về quản lý, ở đây chúng tôi xin nêu một số
định nghĩa dưới góc độ khác nhau về quản lý:
- “Quản lý là trông nom, coi sóc, giữ gìn việc gì đó” [30, tr.581].


17
- “Quản lý là một khoa học dựa trên cơ sở vận dụng các qui luật phát triển
của các đối tượng khác nhau, qui luật tự nhiên hay xã hội. Đồng thời, quản lý còn là
một nghệ thuật, đòi hỏi nhiều kiến thức xã hội, tự nhiên hay kinh tế…” [30, tr.580].
- Quản lý là các hoạt động nhằm đảm bảo sự hoàn thành công việc qua
những nỗ lực của người khác.
- Quản lý là công tác phối hợp có hiệu quả hoạt động của những người cộng
sự khác nhau cùng chung một tổ chức.
- Quản lý là tác động có định hướng, có chủ định của chủ thể quản lý (người
quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một số chức năng nhằm làm
cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức.
- Tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể nguời lao động. Nói chung là khách thể quản
lý nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [25, tr.24].
- Bàn về quản lý PGS.TS Đặng Quốc Bảo cho rằng: “Bản chất của hoạt động
quản lý gồm hai quá trình tích hợp vào nhau, quá trình “quản” gồm sự coi sóc, giữ
gìn để duy trì tổ chức ở trạng thái ổn định, quá trình “lý” gồm sự sửa sang, sắp xếp,
đổi mới đưa hệ vào thế phát triển” [2, tr.31].
Như vậy quản lý là một hoạt động trí tuệ mang tính sáng tạo cao. Quản lý là

một khoa học và là một nghệ thuật.
Quản lý là khoa học vì nó vận dụng tri thức được hệ thống hoá, là sự vận
dụng các quy luật của chủ thể quản lý để giải quyết các vấn đề đặt ra.
Quản lý là nghệ thuật vì đây là loại hoạt động đặc biệt, hoạt động này đòi hỏi
phải vận dụng một cách hết sức khéo léo, linh hoạt và sáng tạo những tri thức,
những kinh nghiệm để tác động đến đối tượng quản lý mới đạt được kết quả cao.
Từ những cơ sở trên khái niệm quản lý có thể được định nghĩa như sau:
Quản lý là quá trình tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên
khách thể quản lý bằng việc vận dụng các chức năng quản lý để sử dụng có hiệu
quả nhất các tiềm năng và cơ hội của hệ thống tổ chức đạt được mục tiêu đề ra.


18

CÔNG CỤ
CHỦ THỂ

KHÁCH THỂ

MỤC
TIÊU

PHƯƠNG PHÁP

Sơ đồ 1.1. Mô hình quản lý
Như vậy, quản lý phải bao gồm các yếu tố: phải có mục tiêu đặt ra cho cả đối
tượng và chủ thể làm căn cứ định hướng cho mọi hoạt động của tổ chức, phải có nội
dung, phương pháp, phương tiện, kế hoạch hành động và một môi trường nhất định.
1.2.2.2. Quản lý hoạt động dạy - học
Quản lí hoạt động dạy học là tổ chức, chỉ đạo giáo viên và học sinh thực hiện

quá trình dạy học theo các yêu cầu và qui luật nhằm đạt được mục tiêu dạy học.
Là quá trình người hiệu trưởng hoạch định, tổ chức, điều khiển, kiểm tra hoạt
động dạy học của giáo viên nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. Trong toàn bộ quá
trình quản lý nhà trường thì quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng là hoạt động
cơ bản nhất, quan trọng nhất.
Quản lý hoạt động dạy học thực chất là quản lý quá trình truyền thụ tri thức
của đội ng̣ũ giáo viên và quá trình lĩnh hội kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh;
quản lý các điều kiện có sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện phục vụ hoạt động
dạy học của cán bộ quản lý nhà trường.
Ở trường phổ thông, hoạt động dạy và học là hoạt động trung tâm. Đây là hoạt
động đặc trưng nhất của nhà trường. Quản lý hoạt động dạy học là quản lý quá trình
dạy của giáo viên và quá trình học của học sinh. Đây là hai quá trình thống nhất gắn
bó hữu cơ. Mọi hoạt động đa dạng và phức tạp của nhà trường đều hướng vào hoạt
động trung tâm đó. Vì vậy trọng tâm của việc quản lý trường học là quản lý hoạt
động dạy và học. Đó chính là quản lý hoạt động lao động sư phạm của người thầy và
hoạt động học tập, rèn luyện của trò được diễn ra trong suốt quá trình dạy học.


19
* Quản lý hoạt động dạy
Hoạt động dạy là tập hợp những hành động liên tiếp của giáo viên theo một
quy trình nhất định. Những hành động này nhằm làm cho học sinh tự giác nắm
vững hệ thống kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo và trong quá trình đó phát triển năng
lực nhận thức, nắm được các yếu tố của văn hóa lao động trí óc và chân tay, hình
thành những cơ sở của thế giới quan và nhân sinh quan đúng đắn.
“Hoạt động dạy là sự tổ chức, điều khiển, tối ưu quá trình học sinh lĩnh hội
tri thức, hình thành và phát triển nhân cách của mình. Ở đây, thầy giáo là chủ thể
của hoạt động dạy theo phương thức nhà trường với nội dung dạy học quy định
trong chương trình, giúp học sinh lĩnh hội nền văn hoá xã hội, phát triển tâm lý
thông qua tái tạo nền văn hoá đó, hình thành kỹ năng, thái độ” [16, tr.20].

“Hoạt động học là hoạt động đặc thù của con người được điều khiển bởi mục
đích tự giác là lĩnh hội những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, những hình thức hành vi và
những dạng hoạt động nhất định” [16, tr.21].
Nội dung quản lý hoạt động dạy của giáo viên là quản lý việc thực hiện
chương trình dạy học. Là quản lý việc dạy đúng và đủ chương trình quy định. Để
thực hiện yêu cầu này, hiệu trưởng phải tiến hành nhiều hoạt động sau đây:
- Yêu cầu giáo viên lập kế hoạch dạy học môn học. Đây là kế hoạch chủ yếu
của giáo viên và cần phải được trao đổi trong tổ chuyên môn.
- Bảo đảm thời gian quy định cho chương trình.
- Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng phải theo dõi thực hiện chương trình hàng
tuần, hàng tháng của giáo viên.
- Sử dụng các phương tiện hỗ trợ cho việc theo dõi: sổ báo giảng, sổ ghi đầu
bài, tập ghi bài của học sinh,...
- Hướng dẫn giáo viên soạn bài chuẩn bị lên lớp.
- Chỉ đạo tổ chuyên môn tổ chức trao đổi phương hướng giảng dạy những
bài khó, những tư liệu mới cần bổ sung vào bài giảng, những điều kiện vật chất, kỹ
thuật cần cho bài giảng.
- Xây dựng tiêu chuẩn đánh giá giờ lên lớp chung cho các môn và có thể
riêng cho từng loại bài học đối với từng môn học.


20
- Để góp phần nâng cao trình độ chuyên môn của giáo viên, hiệu trưởng cần
chỉ đạo việc tổ chức các chuyên đề về giờ lên lớp. Thực tiễn cho thấy, đây là cách
tự bồi dưỡng có hiệu quả, thiết thực nhất đối với giáo viên.
- Hiệu trưởng cần nắm được tình hình của giáo viên thực hiện sự kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập của học sinh với những nội dung sau:
+ Có lịch kiểm tra hàng tháng và cả học kỳ.
+ Thực hiện đúng chế độ kiểm tra, cho điểm như quy định.
+ Chấm trả bài đúng thời hạn.

+ Báo cáo tình hình kiểm tra theo quy định của trường.
* Quản lý hoạt động học
“Hoạt động học là hoạt động đặc thù của con người được điều khiển bởi mục
đích tự giác là lĩnh hội những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, những hình thức hành vi và
những dạng hoạt động nhất định” [16, tr.21].
Để quản lý hoạt động học, hiệu trưởng phải thực hiện nhiều công việc:
- Quản lý đầu vào (công tác tuyển sinh, chuyển trường,…).
- Tổ chức xây dựng và thực hiện nội quy học tập của học sinh.
- Phát động các phong trào thi đua học tập.
- Chỉ đạo giáo viên xây dựng các kế hoạch (kế hoạch chủ nhiệm, kế hoạch
giảng dạy, kế hoạch hoạt động ngoài giờ lên lớp,…).
- Chỉ đạo công tác phối hợp với các lực lượng trong và ngoài nhà trường
tham gia giáo dục học sinh.
- Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Như vậy, quản lý hoạt động dạy - học là quản lý một quá trình xã hội, một
quá trình sư phạm đặc thù, nó tồn tại như là một hệ thống, bao gồm nhiều thành tố
cấu trúc như: mục đích và nhiệm vụ dạy học, nội dung dạy học, phương pháp dạy
học, phương tiện dạy học, thầy với hoạt động dạy, trò với hoạt động học tập và kết
quả dạy học.
Nếu xét dạy và học như một hệ thống thì quan hệ giữa hoạt động dạy và hoạt
động học là quan hệ điều khiển. Do đó, hành động quản lý của hiệu trưởng chủ yếu


21
tập trung vào quản lý hoạt động điều khiển dạy và học của thầy và trò. Có thể hình
dung hoạt động quản lý của hiệu trưởng trong sơ đồ 1.2.
Giáo viên
(hoạt động dạy)

Hiệu trưởng

(hoạt động quản lý)

Học sinh
(hoạt động học)

Cơ sở vật chất
(phục vụ dạy và học)
Sơ đồ 1.2. Mô hình quản lý hoạt động dạy - học
Trong mô hình trên, chiều tác động chủ yếu từ hiệu trưởng đến hoạt động
của giáo viên, học sinh và những điều kiện vật chất phục vụ cho dạy và học.
1.2.3. Giải pháp và giải pháp quản lý hoạt động dạy học
1.2.3.1.Giải pháp
Theo định nghĩa của Từ điển Tiếng Việt “Giải pháp là phương pháp giải
quyết một vấn đề cụ thể nào đó”.
Theo Nguyễn Văn Đạm “Giải pháp là toàn bộ những ý nghĩ có hệ thống cùng
với những quyết định và hành động theo sau, dẫn tới sự khắc phục một khó khăn”.
Để hiểu rõ khái niệm giải pháp, chúng ta cần phân biệt nó với một số khái
niệm tương tự như phương pháp, biện pháp. Điểm giống nhau của các khái niệm là
điều nói về cách làm, cách tiến hành, cách giải quyết một công việc, một vấn đề.
Còn điểm khác nhau ở chỗ: biện pháp chủ yếu nhấn mạnh đến cách làm, cách hành
động cụ thể, trong khi đó phương pháp nhấn mạnh đến trình tự các bước có quan hệ
với nhau để tiến hành một công việc có mục đích.
Giải pháp thường mang ý nghĩa tình thế để giải quyết một vấn đề, một nhiệm
vụ, công việc, chiến lược hay một mâu thuẫn trong phạm vi tương đối lớn. Khi nói đến


22
giải pháp là nói đến những cách thức tác động nhằm thay đổi, chuyển biến một hệ
thống, một quá trình, một trạng thái nhất định,…nhằm đạt được mục tiêu hoạt động.
Giải pháp càng thích hợp, càng tối ưu, càng giúp con người nhanh chóng giải quyết

những vấn đề đặt ra. Tuy nhiên, để có được những giải pháp như vậy, cần phải dựa trên
những cơ sở lý luận và thực tiễn đáng tin cậy. Như vậy, khái niệm giải pháp tuy có
những điểm chung với các khái niệm trên nhưng nó có điểm riêng. Điểm riêng cơ bản
của thuật ngữ này là nhấn mạnh đến phương pháp giải quyết một vấn đề, với sự khắc
phục khó khăn nhất định. Trong một giải pháp có thể bao gồm nhiều biện pháp.
1.2.3.2. Giải pháp quản lý hoạt động dạy học
Giải pháp quản lý hoạt động dạy học là hệ thống cách thức tác động của chủ
thể quản lý vào các hoạt động dạy và học, làm cho quá trình này diễn ra đúng mục
tiêu dự kiến. Giải pháp quản lý hoạt động dạy học bao gồm các tác động hướng đích
vào các thành tố cấu trúc quá trình dạy học: Quản lý về chương trình, quản lý quá
trình truyền thụ kiến thức của giáo viên. Việc thực hiện chương trình dạy học, kế
hoạch của nhà trường, các tổ nhóm chuyên môn, quản lý sự lĩnh hội kiến thức của
học sinh cũng như việc tự tổ chức, tự điều khiển quá trình học của học sinh, quản lý
việc huy động các nguồn lực nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Giải pháp quản lý
hoạt động dạy học phải được xem xét cụ thể ở từng địa phương, từng đơn vị cụ thể,
phù hợp với nhiệm vụ, chức năng quản lý của chủ thể quản lý.
1.3. Hoạt động dạy học ở các trường trung học phổ thông
1.3.1.Mục tiêu của quản lý hoạt động dạy học
Nghị quyết Trung ương II, khoá VIII của Đảng đã chỉ rõ: “Nhiệm vụ và mục
tiêu cơ bản của giáo dục là nhằm xây dựng những con người và thế hệ thiết tha gắn
bó với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, có ý chí
kiên cường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước,
giữ gìn và phát huy các giá trị văn hoá của dân tộc, có năng lực tiếp thu tinh hoa văn
hoá nhân loại…”.
Mục tiêu giáo dục trung học phổ thông được quy định cụ thể trong luật giáo
dục: “Giáo dục trung học phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển


23
những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có

những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy
năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung
cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động”.
Theo tác giả Thái Văn Thành: “Mục tiêu quản lý là yếu tố cơ bản của hệ
thống quản lý. Mục tiêu quản lý là trạng thái của hệ thống mà ta muốn thu được.
Trạng thái hay kết quả đó hiện chưa có hoặc đang có nhưng ta muốn duy trì. Trạng
thái hay kết quả đó chí đạt được thông qua tác động quản lý”.
Ở trường phổ thông, hoạt động dạy học là hoạt động trung tâm. Quản lý dạy
học ở trường phổ thông là quản lý quá trình dạy của giáo viên, quá trình học của
học sinh, nhằm đạt được mục tiêu:
- Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên để có thể chọn lọc những tri thức nhân loại ở
sách giáo khoa và ở nhiều nguồn khác mà đảm bảo được tính hiện đại, tính khoa
học tính đang dạng, tính lý luận và thực tiễn để tạo cho học sinh có cơ sở tự học, tự
nghiên cứu khám phá và giải thích được các quy luật của thiên nhiên và xã hội.
- Giúp học sinh nắm vững tri thức khoa học một cách có hệ thống, cơ bản, có
những kỹ năng, kỹ xảo cần thiết trong học tập, trong lao động và trong cuộc sống.
- Phát triển trí tuệ của học sinh, trước hết là phát triển tư duy độc lập, sáng
tạo, hình thành năng lực nhận thức và hành động.
- Dạy học kiến thức văn hoá phải đi đôi với việc hình thành thế giới quan
khoa học, giàu lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, sống lành mạnh, giàu lòng
nhân ái, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước.
- Toàn bộ quá trình dạy học từ nội dung đến phương pháp và hình thức tổ
chức phải quán triệt nguyên tắc giáo dục kỹ thuật tổng hợp, chú ý giáo dục kỹ năng
thực hành và hướng nghiệp cho học sinh theo hướng liên kết giáo dục phổ thông với
giáo dục chuyên nghiệp.
Quản lý nhằm làm cho đội ngũ giáo viên thông qua dạy học tạo cho học sinh
nhận biết chân lý và giá trị chân chính (cái đúng, cái sai, cái đã biết, cái chưa biết
cần phải khám phá, cái cần cho bản thân cho cộng đồng và cho cả xã hội). Từ đó

24
học sinh tự định hướng được cho bản thân những lý tưởng chân chính và hành động
cần thiết để thực hiện lý tưởng của mình nhằm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
1.3.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học
Theo điều 28 Luật giáo dục: “Giáo dục trung học phổ thông phải củng cố,
phát triển những nội dung đã học ở trung học cơ sở, hoàn thành nội dung giáo dục
phổ thông; ngoài nội dung chủ yếu nhằm bảo đảm chuẩn kiến thức phổ thông, cơ
bản, toàn diện và hướng nghiệp cho mọi học sinh còn có nội dung nâng cao ở một
số môn học để phát triển năng lực, đáp ứng nguyện vọng của học sinh” [26, Tr.22].
Trên cơ sở pháp lý và thực tiễn đó, người hiệu trưởng cần thực hiện được
những nội dung sau đây trong quản lý hoạt động dạy học:
- Một là phải xây dựng kế hoạch năm học
- Hai là phải hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy hoạt động trong nhà trường.
- Ba là việc chỉ đạo thực hiện mục tiêu, chương trình dạy học.
- Bốn là chỉ đạo xây dựng nền nếp dạy học.
- Năm là chỉ đạo các hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên.
- Sáu là sự kết hợp giữa giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm, các
Đoàn thể, Hội Cha - Mẹ học sinh góp phần phối hợp hướng dẫn hoạt động học
của học sinh.
- Bảy là chỉ đạo việc đổi mới phương pháp dạy học.
- Tám là chỉ đạo hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học và kế hoạch
thực hiện nhiệm vụ năm học.
1.3.3. Phương pháp quản lý hoạt động dạy học
Theo điều 28 Luật giáo dục: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của
từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học; khả năng làm việc theo
nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm,
đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” [26, Tr.22].
- Quản lý thông qua việc triển khai các văn bản của cấp trên về nhiệm vụ dạy
học bằng kế hoạch và tổ chức chỉ đạo thực hiện.

25
- Tạo ra nề nếp, tác phong, lề lối làm việc, chấp hành nội quy, quy chế
chuyên môn, nêu cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên trường trung học
phổ thông trong hoạt động dạy học.
- Quản lý trực tiếp thông qua việc thanh tra, kiểm tra thường xuyên hoặc
định kỳ các hoạt động trong đó coi trọng hoạt động dạy học.
1.3.4. Hình thức quản lý hoạt động dạy học
Hình thức dạy học ở trung học phổ thông là quá trình thầy giáo khơi dậy,
kích thích những hứng thú học tập của trò, tổ chức và điều khiển để học sinh chủ
động, tích cực, sáng tạo trong học tập. Vai trò của người thầy như một chất xúc tác
cho sự phát triển năng lực tư duy và sáng tạo của học sinh. Người thầy giáo đóng
vai trò cổ vũ, người đánh giá sự sáng tạo và chủ động của học sinh.
1.4. Vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông
1.4.1. Quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên
1.4.1.1. Quản lý việc phân công giảng dạy cho giáo viên
Phân công giảng dạy cho giáo viên là công việc hết sức quan trọng nó quyết
định chất lượng dạy học, giáo dục của nhà trường. Phân công giảng dạy cho giáo
viên là sắp xếp lớp dạy và bố trí thời gian lên lớp phù hợp. Việc phân công giảng
dạy cho giáo viên phải được tiến hành trên cơ sở tham khảo ý kiến của Tổ trưởng
chuyên môn, đề xuất của Phó Hiệu trưởng chuyên môn và Hiệu trưởng xem xét
quyết định cuối cùng. Quyết định phân công giáo viên phải được thông báo công
khai trong nhà trường trước ngày khai giảng năm học để giáo viên có thể chủ động
thời gian chuẩn bị cho công tác giảng dạy.
Quản lý việc phân công giảng dạy cho giáo viên là phân công hợp lý, đúng
năng lực, sở trường và hoàn cảnh của giáo viên; đảm bảo sự điều hòa chất lượng
giảng dạy của giáo viên ở các khối, lớp và sau một thời gian thực hiện sự phân công
nếu thấy sự phân công trước đây chưa phù hợp thì có thể điều chỉnh lại cho phù hợp.
1.4.1.2. Quản lý việc thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học của giáo viên

Quản lý việc thực hiện chương trình của giáo viên dựa trên những nội dung
do Bộ giáo dục ban hành về vị trí, mục tiêu môn học, phạm vi và hệ thống nội dung