thử nghiệm nuôi tôm he chân trắng (liptopenaeus vannamei) trong nước ngọt tại hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
---------------------------------

VŨ QUANG

THỬ NGHIỆM NUÔI TÔM HE CHÂN TRẮNG
(Liptopenaeus vannamei) TRONG NƯỚC NGỌT
TẠI HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành: Nuôi trồng thủy sản
Mã số

: 60.62.70

Người hướng dẫn: TS. Bùi Quang Tề

HÀ NỘI - 2010
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 1


LỜI CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.
Các số liệu và trích dẫn trong luận văn ñảm bảo ñộ tin cậy, chính xác và
trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng ñược ai công bố
trong bất kỳ công trình nào khác.

Hà Nội, ngày 31 tháng 10 năm 2010

Tác giả
Vũ Quang

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ i


LỜI CẢM ƠN

ðể hoàn thành luận văn Thạc sĩ, tôi xin chân thành cảm ơn ñến:
Phòng ðào tạo Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thuỷ sản I, Ban giám hiệu
và Khoa sau ðại học Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội ñã luôn tạo ñiều
kiện ñể tôi hoàn thành tốt khoá học này.
Các thầy cô giáo ñã tận tình truyền ñạt những kiến thức quý giá ñể tôi
có ñược kiến thức như ngày hôm nay.
Tập thể anh em nhân viên của Trại VAC Yên Thường ñã giúp ñỡ và hỗ
trợ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu
ðặc biệt, tôi xin chân thành cám ơn ñến Tiến sĩ Bùi Quang Tề, người
thầy tận tâm hướng dẫn ñể tôi hoàn thành tốt ñề tài này.
Cuối cùng tôi xin cám ơn gia ñình ñã luôn ñộng viên và tạo mọi ñiều kiện
tốt nhất ñể cho tôi hoàn thành ñề tài.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 31 tháng 10 năm 2010
Tác giả
Vũ Quang

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ ii


MỤC LỤC
Trang

LỜI CAM ðOAN ..................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................ii
MỤC LỤC.........................................................................................................…iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................vi
DANH SÁCH BẢNG......................................................................................... vii
DANH SÁCH HÌNH..........................................................................................viii
PHẦN I. MỞ ðẦU.............................................................................................. 1
PHẦN II TỔNG QUAN ......................................................................................3
2.1. ðặc ñiểm sinh học của tôm he chân trắng ...................................................3
2.1.1. Vị trí phân loại.............................................................................................3
2.1.2. Phân bố........................................................................................................3
2.1.3. Hình thái cấu tạo..........................................................................................3
2.1.4 . Môi trường sống và khả năng thích nghi .....................................................4
2.1.5. Dinh dưỡng và thức ăn.................................................................................5
2.1.6. Sinh trưởng của tôm he chân trắng...............................................................6
2.1.7. Sinh sản của tôm he chân trắng ....................................................................6
21.8. Bệnh của tôm he chân trắng ..........................................................................7
2.2. Tình hình nuôi tôm he chân trắng trong nước ngọt....................................8
2.2.1. Nuôi tôm he chân trên thế giới .....................................................................8
2.2.2. Tình hình nghiên cứu tôm he chân trắng ở Việt Nam ..................................14
2.3. Một số yếu tố môi trường liên quan ñến sinh trưởng của tôm he chân trắng
trong nước ngọt ..................................................................................................17
2.3.1. Nhiệt ñộ .....................................................................................................17
2.3.2. ðộ mặn ......................................................................................................18
2.3.3. ðộ trong .....................................................................................................18
2.34. Oxy hòa tan (DO) .......................................................................................19
2.3.5. PH

..........................................................................................................19

2.3.6. Amonia (NH3) ............................................................................................20
2.3.7. Nitrit (NO2)................................................................................................21
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ iii


2.3.8. ðộ kiềm......................................................................................................22
2.3.9. Sunfua hydro (H2S).....................................................................................22
2.3.10. Photphat (PO43-)........................................................................................22
2.3.11. COD .........................................................................................................23
PHẦN III. VẬT LIỆUVÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................24
3.1. ðối tượng ñịa ñiểm và thời gian nghiên cứu...............................................24
3.1.1. ðối tượng ...................................................................................................24
3.1.2. ðịa ñiểm .....................................................................................................24
3.1.3. Thời gian ....................................................................................................24
3.2. Vật liệu nghiên cứu ......................................................................................24
3.2.1. Ao thí nghiệm ............................................................................................ ..24
3.2.2. Dụng cụ thí nghiệm ....................................................................................24
3.3. Bố trí thí nghiệm .........................................................................................25
3.3.1. Số lượng và mật ñộ thả ...............................................................................25
3.3.2. Cải tạo ao nuôi............................................................................................25
3.3.3. Con giống ...................................................................................................26
3.3.4. Thuần hoá Postlarvae..................................................................................26
3.3.5. Ương tôm giống..........................................................................................26
3.3.6. Thức ăn cho tôm .........................................................................................27
3.3.7. Phương pháp và số lượng cho ăn ................................................................27
3.3.8. Quản lý môi trường ao nuôi ........................................................................29
3.3.9. Thu hoạch...................................................................................................30
3.4. Thu thập và phân tích mẫu .........................................................................31
3.5. Theo dõi tỷ lệ sống và tốc ñộ tăng trưởng của tôm ....................................32
3.5.1. Tỷ lệ sống ..................................................................................................32

3.5.2. Theo dõi tốc ñộ sinh trưởng ......................................................................32
3.6. Xử lý số liệu.................................................................................................32
PHẦN IV. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU...............................................................33
4.1. Các thông số môi trường trong ao nuôi tôm he chân trắng ..................... 33
4.1.1. Nhiệt ñộ .....................................................................................................33
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ iv


4.1.2. PH

..........................................................................................................35

4.1.3. Oxy hòa tan - DO.......................................................................................36
4.1.4. ðộ mặn ......................................................................................................37
4.1.5. ðộ trong .....................................................................................................38
4.1.6. ðộ kiềm......................................................................................................38
4.1.7. NH3 ..........................................................................................................39
4.1.8. Nitrite- NO2 ................................................................................................39
4.1.9. Phốt phát - PO43- .........................................................................................40
4.1.10. H2S ..........................................................................................................41
4.1.11. COD .........................................................................................................41
4.2. Sinh trưởng và tỷ lệ sống.............................................................................42
4.2.1. Sinh trưởng .................................................................................................42
4.2.2. Tốc ñộ sinh trưởng......................................................................................43
4.2.2. Tỷ lệ sống ...................................................................................................48
4.3 Kết quả thu hoạch.........................................................................................49
4.4. Thảo luận .....................................................................................................51
PHẦN V. KẾT LUẬN ðỀ XUẤT ......................................................................56
5.1. Kết luận........................................................................................................56
5.2. ðề xuất .........................................................................................................56

TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................57

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ v


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Tiếng Anh

Tiếng Việt

COD

Chemical oxygen demand

Nhu cầu oxy hóa học

DO

Dissolved Oxygen

Oxy hòa tan

H2S

Hydrogen Sulfide

Sunfua hydro

NH3

Unionized ammonia

Khí amoniắc

NH4+

Ammonium ions

Ion amoni

NO2

Nitrite

Nitrit

NO3

Nitrate

Nitrat

PO43-

Ion phosphate

Ion photphat

LC50

LC50

Nồng ñộ gây chết 50%
Trong nước amonia ñược phân chia

Ammonia

Amoni

làm 2 nhóm: nhóm NH3 (khí hoà tan)
và nhóm NH4+ (ion hoá).

ppm
PL

Part of million
Postlarvae

mg/l hoặc mg/kg
Hậu ấu trùng tôm

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ vi


DANH SÁCH BẢNG
Bảng 3.1: Thời gian và mật ñộ thả tôm giống trong ao nuôi thí nghiệm ................25
Bảng 3.2: Phương pháp thu, bảo quản và phân tích mẫu .......................................31

Bảng 4.1: Biến ñộng một số yếu tố môi trường trong ao nuôi tôm he chân trắng tại
Hà Nội, năm 2010................................................................................33
Bảng 4.2: Chiều dài (L) và theo khối lượng (W) của tôm ở ao B2, C1, C2 nuôi tại
Hà Nội, năm 2010 qua các ñợt kiểm tra ...............................................43
Bảng 4.3: Tốc ñộ sinh trưởng hàng ngày (DGRL) trung bình và mức tăng chiều dài
tương ñối (LG%) của tôm ở ao B2, C1, C2 nuôi tại Hà Nội.................45
Bảng 4.4: Tốc ñộ sinh trưởng hàng ngày (DGRW) trung bình và mức tăng khối
lượng tương ñối (WG%) của tôm ở ao B2, C1, C2 nuôi tại Hà Nội, năm
2010 ...................................................................................................47
Bảng 4.5: Kết quả ương tôm giống và thả ra các ao nuôi thương phẩm ............... 48
Bảng 4.6: Kết quả của nuôi thử nghiệm tôm he chân trắng tại Trại VAC- Yên
Thường, năm 2010.............................................................................. 50
Bảng 4.7: Một số thông số nuôi tôm chân trắng ở Yên Thường- Hà Nội và Hải
Phòng, năm 2010 .................................................................................53
Bảng 4.8: Một số thông số nuôi tôm he chân trắng ở các ñịa ñiểm khác nhau .......54
Bảng 4.9. So sánh với ñối tượng khác nuôi trong nước ngọt .................................55

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ vii


DANH SÁCH HÌNH
Hình 2.1: Hình thái ngoài của tôm he chân trắng .................................................…3
Hình 4.1: ðồ thị biến ñộng nhiệt ñộ buổi sáng và buổi chiều theo ngày trong ao nuôi
B2.........................................................................................................34
Hình 4.2: ðồ thị biến ñộng nhiệt ñộ buổi sáng và buổi chiều theo ngày trong ao
nuôi tôm thương phẩm C1 ....................................................................34
Hình 4.3: ðồ thị biến ñộng nhiệt ñộ buổi sáng và buổi chiều theo ngày trong ao nuôi
tôm thương phẩm C2 ............................................................................34
Hình 4.4: ðồ thị biến ñộng pH buổi sáng và buổi chiều theo ngày trong ao nuôi B2
.............................................................................................................35

Hình 4.5: ðồ thị biến ñộng pH buổi sáng và buổi chiều theo ngày trong ao nuôi tôm
thương phẩm C1 ...................................................................................35
Hình 4.6: ðồ thị biến ñộng pH buổi sáng và buổi chiều theo ngày trong ao nuôi tôm
thương phẩm C2 ...................................................................................36
Hình 4.7: ðồ thị biến ñộng DO buổi sáng và buổi chiều theo ngày trong ao nuôi B2
.............................................................................................................36
Hình 4.8: ðồ thị biến ñộng DO buổi sáng và buổi chiều theo ngày trong ao nuôi tôm
thương phẩm C1 ..................................................................................37
Hình 4.9: ðồ thị biến ñộng oxy buổi sáng và buổi chiều theo ngày trong ao nuôi
tôm thương phẩm C2 ............................................................................37
Hình 4.10: ðồ thị biến ñộng ñộ trong theo tuần trong ao nuôi tôm B2, C1, C2 ......38
Hình 4.11: ðồ thị biến ñộng kiềm theo tuần trong ao nuôi tôm B2, C1, C2 ...........38
Hình 4.12: ðồ thị biến ñộng NH3 theo tuần trong ao nuôi tôm B2, C1, C2 ...........39
Hình 4.13: ðồ thị biến ñộng NO2 theo tuần trong ao nuôi tôm B2, C1, C2 ............40
Hình 4.14: ðồ thị biến ñộng PO43- theo tuần trong ao nuôi tôm B2, C1, C2...........40
Hình 4.15: ðồ thị biến ñộng H2S theo tuần trong ao nuôi tôm B2, C1, C2 ............41
Hình 4.16: ðồ thị biến ñộng COD theo tuần trong ao nuôi tôm B2, C1, C2 ...........42
Hình 4.17: ðồ thị sinh trưởng theo chiều dài- L(cm/con) và theo khối lượng W
(g/con) của tôm he chân trắng ở ao B2, C1, C2................................... 42
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ viii


Hình 4.18: ðồ thị tốc ñộ sinh trưởng (DGRL) trung bình theo ngày của tôm he chân
trắng nuôi trong ao B2, C1, C2. ........................................................... 44
Hình 4.19: ðồ thị mức tăng chiều dài tương ñối (L%) của tôm he chân trắng ở ao
B2, C1, C2............................................................................................44
Hình 4.20: ðồ thị tốc ñộ sinh trưởng (DGRW) trung bình theo ngày của tôm he chân
trắng nuôi trong ao B2, C1, C2 .............................................................46
Hình 4.21: ðồ thị mức tăng khối lượng tương ñối (W%) của tôm he chân trắng ở ao
B2, C1, C2. ..........................................................................................46

Hình 4.22: Biểu ñồ tỷ lệ sống trong các ao B2, C1, C2 nuôi tôm thương phẩm......49
Hình 4.23: Biểu ñồ năng suất (tấn/ha) trong các ao B2, C1, C2 nuôi tôm thương
phẩm.....................................................................................................49

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ ix


PHẦN I. MỞ ðẦU
Tôm he chân trắng (Liptopenaeus vannamei) có sức sống khỏe thích nghi với
biên ñộ muối rộng (0‰ - 40‰), dãy biến nhiệt của tôm he chân trắng cũng khá
rộng và phản ứng rất linh hoạt khi có các tác ñộng cơ học cũng như thích ứng rất tốt
với sự thay ñổi ñột ngột của môi trường sống nên có thể nuôi ñược cả trong nước
ngọt, nước lợ và nước mặn.
Nghề nuôi tôm he chân trắng thương mại trong nội ñịa ñược thực hiện ñầu
tiên tại Texas bởi Smith và Lawrence (1990) khi sử dụng nước giếng khoan có ñộ
mặn thấp ñể nuôi tôm. Vào ñầu những năm 1990 nuôi tôm biển trong nội ñịa cũng
khá thành công tại Thái Lan bằng giải pháp hòa muối vào nước ngọt (Limsuwan et
al. 2002), sau thành công của Thái Lan các quốc gia như Trung Quốc, Hoa Kỳ,
Ecuador và một số quốc gia khác ñã phát triển hình thức nuôi này, ñiều ñó chỉ ra
rằng nghề nuôi tôm biển trong nội ñịa ñã ñược phát triển trên toàn thế giới (Boyd &
Thunjai, 2003) [11].
Theo thống kê của hai loài tôm biển nuôi chính của thế giới là L. vannamei và
P. monodon tại Trung Quốc, Thái Lan, Ecuador và Hoa Kỳ, số trang trại nuôi có ñộ
mặn <5‰ chiếm 68% (Boyd and Thunjai, 2003) [23]; Tại Thái Lan, tôm he chân
trắng nuôi trong ñộ mặn thấp chiếm 30% sản lượng quốc gia (Boy et al, 2002) [21];
Tại Trung Quốc sản lượng tôm he chân trắng nuôi trong nước ngọt ñạt khoảng
510.070 tấn vào năm 2006 chiếm hơn một nửa sản lượng tôm nuôi nội ñịa [18].
Với mục ñích ña dạng hóa ñối tượng nuôi, góp phần tạo công ăn việc làm,
xóa ñói giảm nghèo, nâng cao hiệu quả kinh tế trên một ñơn vị diện tích canh tác,
Việt Nam ñã cho phép nhập tôm he chân trắng ñể nuôi khảo nghiệm từ năm 2001.

Các nghiên cứu về nuôi tôm he chân trắng trong nước ngọt cũng ñã ñược tiến hành
như ñề tài “Nghiên cứu áp dụng quy trình sản xuất giống và cơ sở khoa học phục
vụ quy hoạch vùng nuôi tôm he chân trắng ở Việt Nam” [7] của Viện nghiên cứu
Nuôi trồng thủy sản III (2003 - 2004) ñược triển khai tại Lâm ðồng; ñề tài “Thử
nghiệm nuôi thâm canh tôm he chân trắng trên vùng ngọt hóa Gò Công Tây, tỉnh

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 1


Tiền Giang ở quy mô nông hộ” của Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản II (2003)
[5], Sở Khoa học công nghệ Hải Dương (2002) [4]...
Các kết quả thử nghiệm ở các thuỷ vực nước ngọt ñã nhận ñịnh, tôm he chân
trắng có thể nuôi ở nước ngọt và mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với một số
ñối tượng nước ngọt khác, ñặc biệt với cùng một diện tích, mật ñộ nuôi cao thì cho
hiệu quả kinh tế cao hơn.
Tuy nhiên, ñến nay những nghiên cứu về tôm he chân trắng nuôi trong nước
ngọt còn rất ít. Việc nuôi thử nghiệm nhằm ñánh giá khả năng thích nghi của tôm he
chân trắng nuôi trong nước ngọt qua ñó thu thập số liệu làm cơ sở khoa học ñể so
sánh và ñánh giá một cách toàn diện về khả năng sinh trưởng, cảm nhiễm bệnh, hiệu
quả kỹ thuật, kinh tế và xã hội khi nuôi tôm he chân trắng ở từng vùng sinh thái
nước ngọt là rất cần thiết. Từ ñó ñưa ra ñược quy trình nuôi phù hợp với ñiều kiện
tự nhiên, cơ sở vật chất, trình ñộ kỹ thuật ở từng vùng.
Với lý do trên, chúng tôi ñã tiến hành thực hiện ñề tài:
” Thử nghiệm nuôi tôm he chân trắng (Liptopenaeus vannamei) trong
nước ngọt tại Hà Nội”
Mục ñích
- Nghiên cứu, ñánh giá sự biến ñộng một số yếu tố môi trường ñến sinh
trưởng và tỷ lệ sống của tôm he chân trắng nuôi trong môi trường nước ngọt.
- ðưa ra những khuyến cáo ñể kiểm soát một số yếu tố ñó phù hợp với sự
sinh trưởng và phát triển của tôm he chân trắng nuôi trong môi trường nước ngọt.

Nội dung:
ðể ñạt ñược mục ñích trên chúng tôi thực hiện những nội dung sau:
+ Theo dõi biến ñộng của một số yếu tố môi trường: t0 , pH, DO , ñộ mặn
(S‰), ðộ trong, ðộ kiềm, NH3, NO2, PO43- , H2S, COD trong ao nuôi tôm he chân
trắng.
+ ðánh giá tỷ lệ sống và sinh trưởng của tôm he chân trắng nuôi trong nước
ngọt.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 2


PHẦN II. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. ðặc ñiểm sinh học của tôm he chân trắng (Litopenaeus vannamei )
2.1.1. Vị trí phân loại
Tôm he chân trắng (Tên tiếng Anh: White Leg shrimp ) ñược ñịnh loại là:
Ngành: Arthropoda
Lớp: Crustacea
Bộ: Decapoda
Họ chung: Penaeidea
Họ: Penaeus Fabricius
Giống: Liptopenaeus
Loài: Liptopenaeus vannamei

Hình 2.1. Hình thái ngoài của tôm he chân trắng
2.1.2. Phân bố
Tôm he chân trắng (Liptopenaeus vannamei) có nguồn gốc từ vùng biển xích
ñạo Ðông Thái Bình Dương (biển phía Tây Mỹ La tinh). Hiện nay ñược nuôi ở rất
nhiều nước trên thế giới như: Châu Mỹ La Tinh, Hawaii, ðài Loan, Trung Quốc,
Việt Nam... [8]
2.1.3. Hình thái cấu tạo

Chủy của tôm he chân trắng thường có 7 răng ở rìa trên và từ 2 – 4 răng cưa
(ñôi khi có 5 - 6) ở phía bụng, dài vượt cuống râu (ở con non) ñôi khi dài tới ñốt râu
II. Giáp ñầu ngực có những gai gân và gai râu rất rõ, không có gai mắt và gai ñuôi,
không có rãnh sau mắt, ñường gờ sau chủy khá dài và có khi dài ñến mép sau giáp
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 3


ñầu ngực. Gờ bên chủy ngắn, kéo dài ñến gai thượng vị. Có sáu ñốt bụng, ở ñốt
mang trứng rãnh bụng rất hẹp hoặc không có. Telson (gai ñuôi) không phân nhánh.
Hàm dưới thứ nhất có xúc biện thon dài, thường có 3 – 4 hàng, phần cuối có hình
roi. Gai gốc (basial) và gai ischial nằm ở ñốt chân ngực thứ nhất (Tarfante &
Kensley, 1997). Vỏ tôm có màu trắng ñục, nên ñược gọi là “tôm trắng”. Bình
thường tôm có màu xanh lam, các ñốm sắc tố xanh tập trung dày ñặc gần mép của
telson và uropod (chân ñuôi) (Eldred & Hutton, 1960) [1].
2.1.4. Môi trường sống và khả năng thích nghi
Ở vùng biển tự nhiên, tôm he chân trắng thích nghi sống nơi ñáy bùn, từ
vùng nước ven bờ ñến ñộ sâu khoảng 72 m (Dore & Frimodt, 1987) [2]. Tôm
trưởng thành, giao phối và ñẻ trứng trong nước ở ñộ mặn từ 28 ñến 35 ppt (Peter
Van Wyk & John Scarpa Peter, 1999) [1]. Hầu hết các giai ñoạn phát triển trong
vòng ñời của nó ở cửa sông nơi ñộ mặn dao ñộng rất nhiều. Postlarvae (PL) dùng
cho nuôi trồng thủy sản có thể thích nghi với ñộ mặn thấp, nhưng cần phải ñược
thuần hóa cẩn thận và tiến hành dần dần. Tuổi của PL cũng là một yếu tố quan
trọng, khi PL khoảng 15 ngày tuổi, chúng có thể thích nghi với ñộ mặn thấp hơn
4‰ với tỷ lệ tử vong thấp (McGraw et al. 2002 Davis et al. 2004) [10].
Tôm he chân trắng là loài rộng muối 0,5- 45‰, thích nghi tốt tại ñộ mặn 734‰, nhưng ñặc biệt phát triển tốt ở ñộ mặn thấp khoảng 10-15‰, tại ñó nồng ñộ
môi trường và máu ñược cân bằng (Wyban and Sweeny, 1991). Khả năng này làm
cho nó là một ứng viên tốt cho nuôi tại các trang trại nội ñịa ñã trở thành phổ biến ở
châu Á và châu Mỹ Latinh trong những năm qua. Ví dụ, ở Trung Quốc tôm he chân
trắng ñược nuôi trong nội ñịa với tỷ lệ cao hơn so với bất cứ loài tôm bản ñịa nào
khác. Xu hướng này sẽ còn phát triển do những lo ngại về bảo vệ vùng ven biển bao

gồm cả an toàn sinh học, chi phí ñất ñai và mâu thuẫn lợi ích giữa những người
dùng chung nguồn tài nguyên tại các khu vực ven biển [14].
Tôm he chân trắng có dẫy biến nhiệt khá rộng, nhưng tôm phát triển tốt nhất
trong khoảng 23-30ºC, nhiệt ñộ tối ưu cho sự tăng trưởng ñối với tôm cỡ 1 g là
30ºC, ñối với tôm cỡ 12-18 g là 27ºC. Tôm cũng chịu ñựng ñược nhiệt ñộ xuống tới

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 4


15ºC và lên tới 33ºC, nhưng tốc ñộ tăng trưởng giảm (Wyban and Sweeny, 1991).
Tuy nhiên, kinh nghiệm gần ñây ở Thái Lan, Ecuador và các nơi khác ñã cho thấy
khi nhiệt ñộ nước giảm xuống dưới 30ºC làm gia tăng các vấn ñề với các bệnh do
virus như bệnh ñốm trắng (WSSV) và Taura (TSV), nó không chỉ xảy ra với tôm sú
mà còn với tôm he chân trắng [14].
Tôm he chân trắng lột xác vào ban ñêm, thời gian giữa 2 lần lột xác khoảng 1
– 3 tuần, tôm nhỏ (< 3g) trung bình 1 tuần lột xác 1 lần, thời gian giữa 2 lần lột xác
tăng dần theo tuổi tôm, ñến giai ñoạn tôm lớn (15 – 20g), trung bình 2,5 tuần tôm
lột xác 1 lần [14].
Nhiều nghiên cứu cho thấy, tôm he chân trắng có thể nuôi thành công ở các
trại nuôi tôm nước chảy và ao nuôi nước ngọt, nếu nguồn nước dùng ñể nuôi tôm
ñược cung cấp ñầy ñủ các khoáng chất (Scarpa & Vaughan, 1998; Scarpa & CTV,
1999). Trong số các loại khoáng chất thì Ca2+, K+ và Mg2+ có vai trò quan trọng
nhất cho sự sống của tôm (Davis, Samocha & Boyd, 2004). Cũng theo Davis,
Samocha & Boyd, nước phù hợp cho nuôi tôm nước ngọt là có ñộ mặn > 0,5‰,
hàm lượng Na, Cl và K là tương ñương như hàm lượng của chúng có trong nước
biển pha loãng ñến ñộ mặn tương tự và ñộ kiềm là > 75 mg/l. Ao nuôi có ñộ kiềm <
75 mg/l có thể bổ sung ñá vôi nông nghiệp với tỷ lệ 1.000 – 2.000 kg/ha ñể gia tăng
ion bicarbonate (HCO32-) và chất kiềm. Nếu nước có hàm lượng K+ và Mg2+ ở mức
thấp cần bổ sung chúng qua việc sử dụng muối khoáng từ các hợp chất như:
CaSO4.2H2O; KCl; K2SO4.2MgSO4; K2SO4; MgSO4.7H2O và NaCl. Một vấn ñề

khác thường gặp khi nuôi tôm ở nước ngọt là lượng khí H2S, CO2 và sắt, các chất
này sẽ gây nguy hiểm cho tôm nếu vượt quá ngưỡng cho phép. Trong thực tế, có thể
làm giảm bớt lượng khí hoặc sắt bằng cách giải quyết chất lắng hoặc tăng cường sục
khí …[13]
2.1.5. Dinh dưỡng và thức ăn
Thức ăn cho tôm he chân trắng yêu cầu hàm lượng protein là 20-35%, thấp
hơn so với tôm sú 36-42% protein, nó có nhiều khả năng sử dụng năng suất tự nhiên
của ao nuôi tôm, ngay cả trong ñiều kiện nuôi thâm canh (Wyban and Sweeny,

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 5


1991). Tại Thái Lan hiện nay thức ăn sản xuất cho tôm he chân trắng chứa protein
35% giảm 10-15% chi phí so với thức ăn cho tôm tôm sú chứa 40-42% protein.
Ngoài ra, hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR) của tôm he chân trắng rất cao là 1,2, so
với tôm sú là 1,6 (Dato Mohamed Shariff, fer. com.) [14].
2.1.6. Sinh trưởng của tôm he chân trắng
Tôm he chân trắng có tốc ñộ sinh trưởng nhanh, chu kỳ nuôi ngắn. Trong
ñiều kiện tự nhiên, ở nhiệt ñộ nước 30 – 32oC, ñộ mặn 20 – 40‰ từ tôm bột ñến thu
hoạch khoảng 180 ngày, khối lượng trung bình 40g. Kích thước tối ña toàn thân là
230mm (Eldred & Holthuis, 1980; Dore & Frimodt, 1987) [1].
Tôm he chân trắng phát triển nhanh như tôm sú, lên ñến 3g/tuần cho ñến khi
trong lượng là 20g, là kích thước tối ña của tôm chân he trắng thương phẩm trong
ñiều kiện nuôi thâm canh là 150 con/m2. Sau khi ñạt cỡ 20 g tôm bắt ñầu lớn chậm
lại, khoảng 1g/tuần. Tôm cái thường lớn nhanh hơn tôm ñực (Wyban and Sweeny,
1991) [15]. Một ñiều chưa giải thích ñược là tôm he chân trắng nuôi trong nước ao
lớn mau (50%) hơn là nuôi trong nước giếng ñã ñược khử trùng, có lẽ nhờ ảnh
hưởng của cộng ñồng vi sinh vật trong nước ao theo kết quả khảo cứu của Viện hải
dương học Hawaii [9].
2.1.7. Sinh sản của tôm he chân trắng

Tôm he chân trắng thành thục sớm hơn so với tôm sú. Tôm cái khối lượng 30
– 45 g có thể tham gia sinh sản. Con cái ñẻ nhiều nhất khoảng 10 lần/năm. Sức sinh
sản thực tế khoảng 10 - 25 vạn trứng/tôm mẹ tùy thuộc vào cỡ tôm mẹ. Trứng có
ñường kính trung bình 0,22 mm. Ngoài tự nhiên, tôm giao vĩ, ñẻ trứng ở những
vùng biển có ñộ sâu 70 m, nhiệt ñộ 26 - 280C, ñộ mặn khá cao 35‰. Sau khi ñẻ 14
– 16 giờ, trứng nở ra ấu trùng nauplius. Ấu trùng trải qua nhiều giai ñoạn biến thái
(nauplius 6 giaiñoạn, zoae 3 giai ñoạn, mysis 3 giai ñoạn, postlarvae 3 giai ñoạn)
vẫn ở quanh khu vực biển sâu này. Tới giai ñoạn PL, chúng bơi vào gần bờ và sinh
sống ở ñáy những vùng cửa sông cạn, có ñộ mặn thấp, nhiệt ñộ cao, thức ăn
nhiều…, chiều dài PL khoảng 0,88 – 3 mm. Sau vài tháng, tôm con trưởng thành
bơi ngược ra biển và tiến hành giao vĩ, sinh sản [8].
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 6


Cuối thập kỷ 70, các nhà khoa học Mỹ ñã nghiên cứu hoàn chỉnh các khâu công
nghệ từ nuôi vỗ tôm bố mẹ ñến nuôi cao sản tôm he chân trắng. Tại Viện Hàn lâm
khoa học Trung Quốc, tháng 8/1992 ñã nghiên cứu thành công kỹ thuật sản xuất giống
và bắt ñầu sản xuất giống có tính chất ñại trà từ năm 1994. Trong sinh sản nhân tạo,
tôm cho ñẻ nên chọn những con nặng ít nhất 40 g. Những tôm ñực mà nơi bộ phận
mang tinh trùng bị xám ñen thì không nên chọn. Palacios & CTV cho biết tỷ lệ sống và
chất lượng ấu trùng của tôm mẹ sau cắt mắt 15 ngày cao hơn ñáng kể so với tự nhiên
và chỉ tiêu này giảm dần so với ñàn tôm mẹ sau cắt mắt 45 và 75 ngày. Ngoài việc cắt
một bên mắt ñể kích thích sự thành thục của buồng trứng và khả năng ñẻ như các loài
tôm khác, Vaca & CTV còn dùng kích dục tố serotonin (5-hydroxytrytamine) ở nồng
ñộ 15 và 50 µg/g trọng lượng cơ thể ñể kích thích tôm ñẻ ñến lần thứ hai, tuy nhiên sự
thành thục và tỷ lệ ñẻ thấp hơn nhiều so với tôm cắt mắt [8].
Theo Palacios & CTV, số lần bắt cặp, số lần ñẻ và số lượng nauplius của tôm
mẹ ñánh bắt ngoài tự nhiên nhiều hơn của tôm mẹ nuôi thành thục nhân tạo, tuy
nhiên tỷ lệ thụ tinh và tỷ lệ nở của trứng ở tôm mẹ ñánh bắt ngoài tự nhiên thấp
hơn. ðiều này chứng tỏ có thể sử dụng tôm mẹ cho sinh sản nhiều lần nhằm cải

thiện năng suất nauplius trong một thời gian ngắn, ñảm bảo tính ổn ñịnh quanh năm
và khả năng sinh sản có thể chấp nhận ñược [8]. Tỷ lệ sống ấu trùng tôm he chân
trắng trong trại sản xuất giống nói chung cao hơn 50-60% so với tôm sú 20-30%
(Rosenberry, 2002) [14].
2.1.8. Bệnh của tôm he chân trắng
Theo Lighner và Bell (1984 - 1987), Theo Wyban và Sweeny (1991), ấu
trùng tôm he chân trắng rất dễ bị nhiểm vi khuẩn Vibrio, vi khuẩn dạng sợi và các
bệnh do nguyên sinh ñộng vật. ðể phòng trị các bệnh này, cần phải chuẩn bị nguồn
nước sạch trước khi ñưa vào ương ngoài biện pháp thay nước, ñiều chỉnh chế ñộ
cho ăn, sử dụng các loại hoá chất. Loài tôm này cũng rất dễ bị cảm nhiễm nấm
Sirolpidium sp. Khi ấu trùng tôm bị bệnh có thể gây chết 100%. Một số báo cáo cho
biết có thể dùng Treflan ở nồng ñộ 0,1 ppm ñể phòng trị nấm Sirolpidium sp. [1].
Bệnh do virus gây ra ở tôm he chân trắng chủ yếu là bệnh IHHNV

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 7


(Infectious hypodermal & hematopoietic necrosis virus), BP, REO, ñặc biệt bệnh
ñốm trắng. Bệnh virus ñốm trắng xảy ra và lan rộng từ năm 1999 – 2000, gây thiệt
hại lớn nhất trong lịch sử nuôi tôm he chân trắng ở Châu Mỹ. Dịch bệnh ñã làm sản
lượng tôm he chân trắng giảm sút, chỉ còn chiếm 11% tổng sản lượng tôm nuôi thế
giới và nghề nuôi tôm he chân trắng lại trở về thời kỳ ñầu với sản lượng khoảng
90.000 tấn/năm [1].
Hội chứng tôm bông hay hội chứng Taura (TSV) chỉ tìm thấy ở tôm he chân
trắng. Bệnh xảy ra ở ao nuôi sau khi thả giống ñược 20 – 60 ngày, gây tỷ lệ chết rất
cao từ 50 – 80% và ñến nay cũng chưa diệt ñược tận gốc. Dịch bệnh này xảy ra vào
năm 1992 – 1993 ñã gây tổn thất nghiêm trọng cho nghề nuôi tôm ở Châu Mỹ.
Bệnh TSV cũng gây bệnh dịch truyền nhiễm lan rộng ở những vùng nuôi tôm chính
ở Tây Bán Cầu (Brak, 1997) và gần ñây là nguyên nhân chính gây chết tôm ở ðài
Loan (Tu, 1999). Nghiên cứu cho biết, việc chọn giống có thể áp dụng ở tôm he

chân trắng nhằm cải thiện sự tăng trưởng và khả năng kháng TSV. Song, chắc chắn
là không có sự liên quan di truyền giữa sự tăng trưởng và sức ñề kháng Hội chứng
virus Taura [1].
2.2. Tình hình nuôi tôm he chân trắng trong nước ngọt
2.2.1. Nuôi tôm he chân trắng trên thế giới
Tôm he chân trắng (Liptopenaeus vannamei) có khả năng sống và nuôi trong
môi trường nước biển có ñộ mặn dao ñộng từ 1 - 40‰ (Bray, 1994). Tôm chịu ñược
nồng ñộ muối thấp nên có thể sinh trưởng ở vùng nước nội ñịa có ñộ mặn từ 0,5‰
(Samocha, 2001) ñến 28,3‰ (Smith & Lawrence, 1990) [10]. Hiện nay loài tôm he
chân trắng ñã ñược di giống vào nuôi ở nhiều nước Châu Á và tăng trưởng tốt ở môi
trường nước có ñộ mặn thấp (Green, 2007) [16].
Nghề nuôi tôm biển ñã ñược phát triển trong nhiều thập kỷ và hiện ñang
cung cấp khoảng 30% sản lượng tôm cho thế giới (Anonymous 2006). Ban ñầu, tôm
ñược nuôi quảng canh trong các ao nước lợ dựa vào thủy triều hoặc bơm nước,
nước trong ao ñược trao ñổi 10-20% mỗi ngày ñể duy trì chất lượng nước tốt (Fast
1992). Sự phát triển của nghề nuôi tôm trở nên nhanh chóng và không kiểm soát
ñược, ñã phát sinh những vấn ñề nghiêm trọng về dịch bệnh như hội chứng ñốm
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 8


trắng (WSSV) và Taura (TSV) (Wickins & Lee 2002). Ngoài ra, việc xây dựng
trang trại nuôi tôm ở ven biển các khu vực ñã làm xâm hại ñến rừng ngập mặn và
ñất ngập nước khác, chất thải từ ao nuôi tôm gây ra ô nhiễm nước khu vực ven biển
(Boyd và Clay năm 1998) [11].
Nuôi tôm trong nội ñịa có thể giảm khả năng lây nhiễm bệnh do các trang
trại nuôi không tập trung ở một khu vực hoặc dùng chung một nguồn nước, mà ñôi
khi dẫn ñến ao này sử dụng nước thải từ các ao khác. Chi phí cho sản xuất trong nội
ñịa thường thấp hơn vì các hệ sinh thái ít nhạy cảm hơn so với khu vực ven biển.
Công tác quản lý an toàn sinh học cũng dễ thực hiện hơn (Samocha et al, 2002) [11]
Theo Boyd (2001) nuôi tôm trong nội ñịa có rất nhiều ưu ñiểm. Tuy nhiên,

tác giả cũng có quan ñiểm cho rằng nó liên quan ñến sự xâm nhập mặn ñến ñất và
tầng chứa nước ngọt và nước suối bên dưới. Mặc dù tác ñộng ngắn hạn của một số
trại nuôi tôm trong nội ñịa là hạn chế hoặc không ñáng kể, nhưng nếu số lượng
trang trại hoạt ñộng dầy và thời gian nuôi liên tục sẽ tích lũy ñáng kể do sự tích tụ
từ từ của các sản phẩm muối và các chất thải. Tác giả nói rằng nuôi tôm nội ñịa có
thể ñược tiến hành mà không gây ra bất lợi ảnh hưởng môi trường với ñiều kiện
thực hành quy phạm quản lý nuôi tốt nhất (BMP), thực hành như thế sẽ làm nước
trong ao nuôi không thấm vào tầng chứa nước ngọt, nước suối hoặc các loại ñất
không mặn; nước ao nuôi ñược tái sử dụng và không thải vào nước nông nghiệp;
trầm tích ao nuôi ñược phơi khô và ñược sử dụng lại; bờ rào thực vật và khúc xạ kế
ñược lắp ñặt xung quanh trang trại ñể theo dõi và quản lý xâm nhập mặn và ñất ở
dưới ñáy ao nuôi và các khu vực xung quanh ñược xử lý bằng vôi [25].
Nghề nuôi tôm he chân trắng thương mại trong nội ñịa ñược thực hiện ñầu
tiên tại Texas bởi Smith và Lawrence (1990) khi sử dụng nước giếng khoan có ñộ
mặn thấp ñể nuôi tôm. Tại Thái Lan nuôi tôm biển trong nội ñịa ñã khá thành công
vào ñầu những năm 1990 bằng giải pháp thả muối vào ao nuôi tôm (Limsuwan et al,
2002), nông dân pha trộn muối với nước ngọt từ hệ thống thủy lợi hoặc từ các
nguồn nước khác với ñộ mặn 2-5‰ ñể cung cấp nước nuôi tôm (Fast & Menasveta,
2000), do ñó nước trong ao nuôi có thành phần các ion tương tự như trong nước
biển pha loãng với cùng ñộ mặn (Davis, Samocha & Boyd, 2004). Trung Quốc, Hoa
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 9


Kỳ, Ecuador và một số quốc gia khác ñã học tập và phát triển hình thức nuôi này,
ñiều ñó chỉ ra rằng nghề nuôi tôm biển nội ñịa ñang xảy ra trên toàn thế giới (Boyd
& Thunjai, 2003). Nhưng khác với Thái Lan, thay vì giải pháp thả nước muối vào
ao các quốc gia này sử dụng nước từ giếng khoan có ñộ mặn thấp do nó có hiệu quả
kinh tế cao hơn. Tuy vậy tại Ecuador và Hoa Kỳ nguồn nước giếng khoan có nồng
ñộ kali và magiê hơn thấp hơn nhiều so với nước biển, do ñó nông dân phải bổ sung
muối khoáng ñể nước trong ao nuôi có thành phần tương tự nước biển pha loãng

(Davis, Samocha & Boyd, 2004) [11].
Tuy nhiên, ñến nay nghề nuôi tôm thương mại trong nội ñịa ñã có khoảng 15
năm nhưng vẫn còn rất ít thông tin về sinh trưởng và tỷ lệ sống của tôm he chân
trắng khi nuôi bằng nước giếng khoan hoặc nguồn nước bề mặt ở vùng nội ñịa
(Davis, Samocha & Boyd, 2004) [13].
Trong thương mại, tôm chân he chân trắng ñược ưa thích hơn tôm sú tại thị
trường Mỹ là thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới do phù hợp khẩu vị, ngoài ra, nó
có phần trăm tỷ lệ thịt cao hơn 66-68% so với tôm sú 62% và có giá vừa phải. ðặc
biệt, tôm he chân trắng nuôi trong nước ngọt ñược người tiêu dùng Mỹ ưa thích hơn
những sản phẩm từ nước lợ, nước mặn hoặc thu hoạch từ biển, dựa trên kết quả ñiều
tra người tiêu dùng của Viện Khoa học Thực phẩm và Dinh dưỡng con người của
ðại học Florida (UF/IFAS, 2003) [14].
Khoảng dao ñộng về ñộ mặn mà tôm he chân trắng có thể thích ứng là từ 0 –
40‰. Do vậy, tôm có thể sinh trưởng trong nước biển cũng có thể sinh trưởng trong
nước ngọt. Ở Hoa Kỳ, các trại tôm ở Alabama, Michigan, Mississippi, Carolina và
Texas ñã có những thành công khi nuôi tôm he chân trắng với nguồn nước ngầm có
ñộ mặn thấp. Báo cáo ñầu tiên từ miền Tây Texas cho biết ñã nuôi thành công loài
tôm này trong ao ñất với tỷ lệ sống 86,7%. Tôm nuôi sau 120 ngày ñạt khối lượng
trung bình khoảng 20 g/con từ cỡ giống thả ban ñầu là 1,2 g/con, mật ñộ thả 25
con/m2. Báo cáo khác về nuôi siêu thâm canh tôm he chân trắng với mật ñộ 109
con/m2 trong ao ñất ở Sa mạc Sonora thuộc Arizona cho năng suất cao 12.000
kg/ha/vụ, nguồn nước ñược sử dụng là nước ngầm có ñộ mặn 2‰ (Davis, Samocha
& Boyd, 2004) [13].
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 10


Panama cũng ñã thử nghiệm nuôi tôm ở ñộ mặn 0,8-2,5‰ trong nội ñịa, các
kỹ thuật nuôi ñược thiết lập như một cách ñể nâng cao sản lượng trong sự tồn tại
của bệnh ñốm trắng (WSSV), các nhà nghiên cứu thu hoạch hai ao sau 91 ngày với
trọng lượng tôm là 13,49 và 15,09 g, sản lượng thu hoạch năm 1995 là 2.917 kg/ha,

tỷ lệ sống là 49,9% và 77,0%, cùng với kết quả thả bổ sung của 22 ao ñược xem là
thành công (Pérez-Athanasiadis và García-Chávez năm 2002) [20].
Tại Thái Lan vào ñỉnh cao giữa ñến cuối những năm 1990, tổng diện tích
nuôi tôm trong nội ñịa chiếm 22.000 ha, với diện tích các trang trại thường <1 ha
(Szuster và Flaherty, 2000). Khoảng 40% sản lượng tôm của Thái Lan ñã ñược thu
hoạch từ nội ñịa vào năm 1998 (Limsuwan, 1998). Mặc dù sản lượng so thấp hơn
nhiều so với nuôi trong nước lợ, nhưng một trang trại nuôi thành công có thể ñạt 5
tấn/ha với hai vụ một năm [25].
Tại Trung Quốc, nhờ kỹ thuật thuần hóa tôm he chân trắng thành công vào
năm 2000, sản lượng và diện tích nuôi tôm trong nội ñịa tăng lên không ngừng, ñến
năm 2003 diện tích nuôi tôm he chân trắng trong cả nước là 35 – 40 nghìn ha, sản
lượng tôm he chân trắng chiếm 51% trong tổng số 579.344 tấn tôm nuôi trong nước
ngọt,. Năng suất cũng ñược nâng cao trên một ñơn vị diện tích từ 1,5 -3,0 tấn/ha ñến
5 -6 tấn/ha, tối ña ñạt 20 tấn/ha. ðến năm 2006 sản lượng ñạt 510.070 tấn [18].
Từ năm 2000, Ecuador ñã tích lũy kinh nghiệm cho việc phát triển nghề nuôi
tôm trong nội ñịa. Một báo cáo chỉ ra rằng 60 trang trại trong nội ñịa năm 2002 với
ñộ mặn trung bình 0,9-1,2‰, trang trại thành công nhất ñạt năng suất 4.989-5.896
kg/ha với tỷ lệ sống khoảng 24-60% (Salame và Salame 2002) [20].
Samocha & CTV (2003) ñã tiến hành thí nghiệm nuôi thương phẩm tôm he
chân trắng sử dụng nguồn nước ngầm có ñộ mặn 1,8 - 2,6‰ tại trại nuôi tôm nội ñịa
Gila Bend, Arizona. Thí nghiệm tiến hành trong bể bê tông với mô hình nuôi khép
kín tuần hoàn trong nhà. Bể có diện tích ñáy 97,5 m2 và thể tích nước 147,6 m3.
Tôm giống có khối lượng trung bình 0,5 g/con. Mật ñộ thả 257 con/m2. Sau 107
ngày nuôi, khối lượng tôm trung bình là 14,7 g/con, tỷ lệ sống ñạt khoảng 86% với
sản lượng 4,39 kg/m2 [24]. Thí nghiệm cho thấy tôm he chân trắng có thể nuôi với
mật ñộ rất cao và cho tỷ lệ sống cao khi nuôi với nguồn nước ngầm có ñộ mặn thấp.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 11


Theo Green (2004) nguồn nước ngầm có ñộ mặn thấp ở miền Nam nước Mỹ

có thành phần các ion khác với nước biển ở ñộ mặn tương tự. Từ năm 2001, ñể giải
quyết vấn ñề này phân bón ñã ñược sử dụng ñể bổ sung các ion còn thiếu. Green ñã
tiến hành nuôi tôm he chân trắng với nguồn nước ngầm có bổ sung thêm một số ion
tương ñương với hàm lượng chúng có trong nước biển ở 0,8‰ nhằm xác ñịnh khả
năng sinh trưởng của tôm. Các ao thí nghiệm gồm 3 ao ñất có diện tích 1.000 m2.
Nước dùng cho ao nuôi là nước ngọt ñược bổ sung thêm muối và bón phân Kali ñến
ñộ mặn 0,7 - 0,8‰. Lượng muối cung cấp là 5.200 kg/ha là nguồn cung cấp Natri
và chlorite. Lượng phân Kali (11% Mg, 20% S) là 3.100 kg/ha cung cấp K, Mg và
Sulfat. Mật ñộ giống thả 39 PL15/m2. Thức ăn sử dụng là thức ăn công nghiệp (35%
protein). Sau 125 ngày, tôm ñạt khối lượng trung bình 19,3 g/con, tỷ lệ sống trung
bình 47% và năng suất trung bình 3.449 kg/ha/vụ [15]. Nghiên cứu cho thấy, việc
bổ sung một số ion từ muối NaCl và phân Kali vào nước ngọt dùng ñể nuôi tôm he
chân trắng cho phép ñảm bảo sự thành công của thí nghiệm.
Tại Trung Quốc, năm 2000-2001 tôm he chân trắng cũng ñược ñưa vào
nuôi thử nghiệm trong ao nước ngọt. Nước dùng ñể nuôi tôm là nước sông, tôm
giống ñã ñược ngọt hóa 1 tuần có cỡ 0,6 cm. Mật ñộ thả là 21,5 con/m2. Sau hai
tháng nuôi, chiều dài tôm thu hoạch bình quân 12,5 cm, con nặng nhất 15 g, tỷ lệ
sống khoảng 40%, ñạt năng suất 965,3 kg/ha/vụ [8].
Một thử nghiệm khác ñược tiến hành tại tỉnh Phúc Kiến - Trung Quốc nuôi
tôm he chân trắng trong ao nước ngọt (2001). Các ao nuôi bao gồm 6 ao có diện
tích 500 m2. Nguồn nước sử dụng ñể nuôi là nước sông có bổ sung thêm nước
giếng khoan mặn tỷ trọng 1,011 ñể nước ao ñạt tỷ trọng 1,007. Trong quá trình
nuôi, cùng với ñộ lớn của tôm cấp thêm nước ngọt từ từ ñể ngọt hóa. Tôm giống thả
nuôi có chiều dài bình quân 0,8 cm. Mật ñộ thả 80 con/m2. Các yếu tố môi trường
nước: pH từ 7,4 – 8,6; oxy > 5 mg/l; NH4+ < 0,5 mg/l; nhiệt ñộ từ 21 – 330C. 20
ngày ñầu cho ăn thêm một ít luân trùng, giáp xác chân chèo hay thịt của nhuyễn thể
xay nhỏ, từ ngày thứ 21 trở ñi cho ăn thức ăn công nghiệp. Sau 135 ngày nuôi, năng
suất ñạt 7.200 - 11.034 kg/ha, tỷ lệ sống 63 - 80%, quy cách thương phẩm 58 – 70
con/kg, hệ số thức ăn 1,4 – 1,5. Giá thành nuôi là 17.575 – 19.425 VNð/kg. Tỷ lệ
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 12

ñầu vào ñầu ra là 1 : 1,50 – 1 : 1,78 [8].
Tôm he chân trắng cũng ñã ñược ñưa vào nuôi trong ruộng lúa ở Trung
Quốc. Tôm giống có chiều dài 1 – 1,5 cm. Mật ñộ thả 1 – 2 vạn con/mẫu (1 mẫu =
666 m2). Ruộng có diện tích khoảng 1 – 2 mẫu (có mương bao và mương giữa
ruộng rộng 0,8 m, sâu 0,8 m cùng ao nhỏ nuôi tạm ở trước cửa xả nước chiếm
khoảng 15% tổng diện tích ruộng). Cho tôm ăn thức ăn hỗn hợp chứa trên 30%
protein, có thể trộn thêm cá, ốc nghiền nát. Sau 80 ngày nuôi tôm ñạt cỡ thương
phẩm [8]. Mô hình này là hệ thống canh tác nâng cao hiệu quả sinh thái và hiệu quả
kinh tế của ruộng lúa.
McIntosh & Fizsimmons (2002) nghiên cứu các tiêu chuẩn hóa học của chất
thải thông thường từ trại nuôi tôm nội ñịa ñộ mặn thấp, ñồng thời xác ñịnh sự ñóng
góp các dưỡng chất mà nguồn nước thải này có thể mang lại khi sử dụng làm nước
tưới cho nông nghiệp. Thí nghiệm ñã dùng nước từ các ao nuôi tôm he chân trắng
nước ngọt có ñộ mặn thấp ñể tưới cho 1.000 ha ñất trồng lúa miến, lúa mì và 162 ha
cây ôliu. Trại có 18 ao, cỡ từ 0,2 – 1 ha/ao. Mật ñộ nuôi tôm trung bình là 65 con/m2.
Lượng nước thay trung bình hàng ngày là 1% nước ao nuôi dùng ñể tưới cho cây
trồng. Một tuần hai lần theo dõi các thông số: N2, NH3, NO2-, NO3-, P, các hợp chất
phốtpho, chất kiềm, BOD, COD, các chất lơ lửng, các chất dễ bay hơi, nhiệt ñộ, pH,
ñộ mặn, oxy hoà tan. Kết quả, hàm lượng Nitrogen giảm trong suốt quá trình nuôi,
các thông số khác ñều tăng. Các chất này làm giàu cho môi trường nước, dùng ñể
tưới cung cấp 20 – 31% lượng phân bón Nitrogen cần thiết cho những cánh ñồng.
Nghiên cứu cho thấy, nguồn nước thải từ các ao nuôi tôm có ñộ mặn thấp có thể
dùng ñể tưới cho cây trồng, góp phần giải quyết vấn ñề môi trường trong nuôi tôm
và vấn ñề nước tưới cho nông nghiệp, ñặc biệt những nơi thiếu nước [22].
Kuhn (2007) ñã tiến hành nghiên cứu khả năng tái sử dụng nguồn dưỡng
chất từ nước thải ao nuôi cá rô phi ñể nuôi tôm he chân trắng. Kết quả từ nghiên
cứu ñầu tiên cho thấy, tôm he chân trắng có thể nuôi trong nguồn nước ngọt thải ra
từ ao nuôi cá có bổ sung thêm muối biển nhân tạo với lượng 0,6 g/l và bón vôi CaO

(50 mg/l Ca2+) và MgSO4 (30 mg/l Mg2+). Ở thí nghiệm thứ hai cho thấy, dưỡng
chất trong nước thải từ các trại sản xuất cá rô phi như là nguồn bổ sung thức ăn trực
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 13


tiếp cho tôm từ các dạng floc (cụm vi sinh vật) thường có mặt trong nước thải. Việc
gia tăng các floc là tác nhân sinh học và là nguồn bổ sung thức ăn ảnh hưởng có ý
nghĩa ñến sự tăng trưởng của tôm và làm giảm lượng thức ăn công nghiệp sử dụng
cho tôm ăn. Nghiên cứu này rất có ý nghĩa, góp phần làm giảm lượng nước sử dụng
cho sản xuất, giảm lượng nước thải từ các ao nuôi ra các nguồn nước tự nhiên, và
như là một cách thức xử lý nước thải ở trại nuôi cá, ñồng thời giúp các trại cá mở
rộng các hình thức sản xuất [19].
Tóm lại: Tôm he chân trắng ñã ñược nghiên cứu nhiều trên thế giới. Tuy
nhiên phần lớn các nghiên cứu ñều tập trung vào phục vụ cho ngành công nghiệp
nuôi tôm nước lợ. Tôm nuôi trong nước ngọt chỉ mới ñược ñưa vào nuôi ở một số ít
quốc gia, do ñó còn rất ít các công trình nghiên cứu. Các nghiên cứu chủ yếu ñược
tiến hành nhằm tìm hiểu sự khác nhau về tỷ lệ sống và sự sinh trưởng của tôm nuôi
giữa các trại, vùng nuôi và cách thức sản xuất tôm dưới các ñiều kiện khác nhau.
Hầu hết các nghiên cứu ñều cho rằng, ngọt hóa con giống là khâu quan trọng quyết
ñịnh chất lượng con giống và tỷ lệ sống của ñàn tôm khi nuôi thương phẩm tôm he
chân trắng trong môi trường nước ngọt (Davis, Samocha & Boyd, 2004). Bên cạnh
ñó, việc tạo môi trường nuôi thích hợp ñồng thời xác ñịnh ñược nhu cầu dinh
dưỡng của tôm cũng rất quan trọng. Các nghiên cứu cho biết, việc bổ sung một số
các ion từ muối nhân tạo (hoặc nước biển) và phân bón vào ao nuôi cho phép ñảm
bảo sự thành công nuôi tôm he chân trắng trong nước ngọt [13].
2.2.2. Tình hình nghiên cứu tôm he chân trắng ở Việt Nam
ðược phép của Bộ Thuỷ sản, tôm he chân trắng (Litopenaeus vannamei) ñã
ñược nhập vào Việt Nam năm 2001 từ nhiều quốc gia (Mỹ, ðài Loan, Trung Quốc)
phục vụ cho sản xuất giống và nuôi thương phẩm dựa trên ñặc tính sinh học và khả
năng thích nghi của tôm. Tôm phát triển tốt cho năng suất cao, giá thành thấp, góp

phần ña dạng hoá ñối tượng nuôi và sản phẩm xuất khẩu. Sau 7 năm (2002 - 2009)
di nhập vào nước ta, tôm he chân trắng ñã và ñang phát triển theo chiều hướng tốt
trên vùng ñất thịt, ñất cát từ Quảng Ninh ñến Bình Thuận và các tỉnh ven biển ở
ñồng bằng sông Cửu Long [2].

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 14


Tại Bạc Liêu, tháng 4/2001, Công ty Duyên Hải - Bạc Liêu ñã thử nghiệm
nuôi tôm ở nồng ñộ muối 0‰, mật ñộ 15 – 20 con/m2, sau 100 ngày nuôi tôm ñạt
trọng lượng bình quân trên 20 g/con, tỷ lệ sống ñạt gần 50%. Các chỉ tiêu môi
trường cơ bản: Oxy hòa tan ≥ 0,5 ppm; nhiệt ñộ 28 – 320C; pH từ 7,5 – 8,5; ñộ
trong 20 – 40 cm [6].
Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thuỷ sản III tiến hành thực hiện ñề tài khoa
học: “Nghiên cứu áp dụng quy trình sản xuất giống và cơ sở khoa học phục vụ quy
hoạch vùng nuôi tôm he chân trắng ở Việt Nam”. Sau gần hai năm triển khai thực
hiện, ñề tài cơ bản ñã xác lập ñược quy trình kỹ thuật sản xuất giống và nuôi thương
phẩm tôm he chân trắng ở cả 3 vùng sinh thái nước ngọt, nước lợ và nước mặn với
năng suất nuôi từ 6 – 8 tấn/ha/vụ cho vùng sinh thái nước lợ, mặn (kết quả thực
nghiệm ñạt ñược tại ðồng Bò – Nha Trang, Ninh Ích - Ninh Hòa – Khánh Hoà) và
1,5 – 3,6 tấn/ha/vụ cho vùng sinh thái nước ngọt (kết quả thực nghiệm ñạt ñược tại
ðức Trọng – Lâm ðồng). Thử nghiệm nuôi tôm he chân trắng ở nước ngọt ñược
thực hiện tại Trạm nghiên cứu nước ngọt Quảng Hiệp - Lâm ðồng từ tháng 9/2003
ñến tháng 4/2004. Các thí nghiệm ñược bố trí trong 3 ao (B1, B2, B3) có diện tích
1.500 m2, chất ñáy là ñất bazan, ñộ sâu 0,9 - 1,2 m, nước chảy. ðợt 1 thả nuôi vào
tháng 9/2003 trong 2 ao B1 và B2 với mật ñộ thả là 40 con/m2 (ao B1) và 25 con/m2
(ao B2), cỡ giống PL 11 - 12. ðợt 2 thả giống cỡ PL 13 vào tháng 4/2004, mật ñộ 30
con/m2 (ao B1) và 56 con/m2 (ao B3). Ao sau khi cải tạo, lấy nước vào khoảng 60 cm,
bổ sung muối ăn hay nước ót có ñộ mặn cao ñến khi nước ao có ñộ mặn 0,5 - 1‰ thì
thả tôm. Giữ mực nước này trong 15 ngày ñầu sau ñó cấp thêm nước từ từ ñể ngọt

hoá. Các yếu tố môi trường ñược theo dõi bao gồm: Nhiệt ñộ: 23 – 25,80C; pH: 8,5 –
8,7; ñộ kiềm: 42,7 – 51,9 mg/l; ñộ trong: 27 – 29,4 cm. Kết quả thu ñược như sau:
- Mật ñộ 40 con/m2: Sau 125 ngày nuôi tôm thu hoạch trung bình ñạt 11
g/con, tỷ lệ sống 56%, năng suất 1.787 kg/ha/vụ, hệ số thức ăn 0,9.
- Mật ñộ 25 con/m2: Tôm thu hoạch ñạt 10 g/con, tỷ lệ sống 61,8%, năng
suất 1.567 kg/ha/vụ, hệ số thức ăn là 1, chu kỳ nuôi 120 ngày.
- Mật ñộ 30 con/m2: Tôm ñạt 9,6 g/con, tỷ lệ sống 62%, năng suất 2.500
kg/ha/vụ, hệ số thức ăn 1, chu kỳ nuôi 130 ngày.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ............ 15